장음표시 사용
161쪽
per sensum non esse intelligendtim ini
in me notentiam sensitivam seclineum id, ni initi tenet ex parte ani mae sed secun cum id, quod istanet ex parte covcri
sim, sensorium ouod solum in hominea vehementi seni bili aliquando laedi
rar. aliquando etiam omnino oorrum-
473-Τertitim est, an de iisdem omni Nis sensibus verum fit aliud illud amoma, quod ab eodem Ariit L. de Anima text. t .derit 6. dei mptum estilentibile potitii supra sensum non facit sensatio a
ne in Respondetur, hoc Hioina intelligendum esse de primo obiecta se ij iiverbi gratis,de primo sonat ino, vel odorabili, non autem de qualitatibus sensibili-hns ab huiusmodi pri tuo obieela in seusorium propagam nequitariae intellectu inde huiusmodi priuii obiecto alvi reon qua in locii in sensu iussus, ii ec emper insensu tactus sed tantum in alias si tamen sermo sit de sensatione perfecta facta irain
donaturali &c uentetuli: alioqrim neq; in aetiissentibus locum haciet nihil autem punii durit monere LX partacula illa ia
et Dinio dicio axiom. te colligenum rancia ess, sensibile ad sensationein proprie, Oupresin sumptam e currere ei di quod supra de sensibili agentes dixinuis
go Cinarium tertio amne est, an ve-Nrm sit visum,auditum. odoratum semiro sua obiecta distantia, seu per mediunt gustum leni Stactilrni iuncta, cu it ne medici RespC tuletur de visu .audita ,ίc odoratu hoc semper verum esie , si sei mostri tectis primis,4 de sensati e perfecta facta modo naturali , ct conuenietu itia, plicationem xlontiatis tertioli
coallari egi ista autem semper verum esse, siue sermo sit de obiectis primis, siue de non primis, siue de sensatione perfecia facta modo naturali , 5 conuenicum, si irem 6:
de tactu Icnique, sitie sermo sit de obiectis primis,si ne de tu i P imis aliquando veruefe,aliquando lsuim,exiam loquendo de
sensatione perlecta uinare qliod At isto. 2. de Anima tex .ci 4 docet etiam tacti m malantiri per medium, quod duob serias nentibus textinus conti rinat, in te ligendum est de tactu lecunc ina orgallum di
sim tuni ab Iam=gustu aliorum idem suu acciri ni fatui et pericla tacta Hiia d natural uota cinaemcnti, sine v Iia in iisne, cuiusmodi sensatio Iemper est percuticulam inanimatam medii tantum Hicet non externi,sed intem , seu coniuncti non etiam elisorii rationem haben
II Quintum est, an,&quomodo sensus illi exter ore qui obiecta distantia p. cipiant, in eorum cognoscenda distat iaci ter sedisse tanta Respondetur civisum, , qui praecaeteris omnibiis exterioribus t libus tu eognoruenda ob recti distantia exiscessit, eam percipere talntana Pe corpus iliter medium illuminatum, motamen Omnino diaphai lim sed aliquo modo pacum,quatenus eius on itudinem maiore, aut minorem.quae est plit reali distantia, percipit A Unde facile uitelligas causam, cur tu iudicanda cor tu in coelestium distatura tantopere a vero aberr Audit illI autem si secundi: in se nectetur, cognoscere quid rari abiectum distans materialiter iuniptum; sed non videra illud cognoscere sumptum brmaliter, ut distis, ita, ut ipsadluatilla percipiat nasi quatenus percipit
malum tD. n litoremue soni intensionem ex qua su 'posita experieulla aliorum etiam Cratililm,c Prat enim visus vel in nobis et intellectus concurrerente memoria expelientiae prauictae, iudicat primum sonans manis murusve dictare . Idem proporti natile dimi de dor.it, , o de rami , uando eius sensorium per qualitatema obiecto distante propagatam astici
82 sextum est, an qualitassens biIis, quae in sens amis propri3s cui cisis sensu si
exteriorum recipitur , habeat rationem tu quod sentiatur, an tantum obiecti quo ocu media quo aliud sentiatur
Responoetur ii leniorijs propriis S praecisis visus,anditus, oc odoratus habere tantum rationem obieetiquo, seu med 3 qtio aliud , hoc est primum sensibile sentitur tina uili autem, vi tactu habere rationem obiecit quod AC uius discriminis ratio indui erra macrium, sensuum, de obiectorii misi sibilium naturam supra Iplicatam
Septimam est, eurrno aliquo ex his lensibus circa aliquod obiectum ve hementius occupato ali suo munere nimnus periecie fungantur. Res detur, qilia spiritibus ad sensationem nec est armis ad illuni ier unum attractis,alix cessario iis
lis euiodum dei lituuntur . quae etiaeuua
162쪽
sa est, cirra liquando etiam si sensoriiivi iasus lumen , ut senserium auditu sonum iri se recipiat, nihil tameia videamus, aut audiamus Fieri ea iam potest ut amis aliis quis sensuum exterioru non solum in bra iis, in quibus sunt teli ales: sed etiana nobis in qui b. sunt spirituales, ex supra dictis, non solum remittantur ad nnioremi motionem, aut similem mutationem, ratione cuili obiectum in sensorium mimis agat, sed etiam corrumpantur, I desinat partialiter ad ablationem partis obiectit Quod idem proportionaliter dicendum estge actibus intellectit cid voluntati . Qua re actus spirituales licet sat indivisibiles in ordine ad subiectum . sunt tamen diu ι-nbiles non solum ratiotie intensionis, seu latitudi ius gradu alis, sed etiam ratione extriuionis non Iocalis, seu in ordine ad locum, ted obtectiva, seu in ordine ad obiectum , ita ut polluit corruinpi, de desinere iecundum nam tui parte in , secundum quam respiciunt inam partem obiecti, o non corrumpi, definere secundum alia, ut proportionaliter continet inratim inea pluralius obiectis, vel pluribus eiusde obiecti partibus propagato in eodern medio. 84 Octauum est, quomodo dicatur vii, esse aquae kuditus aeris, odoratu Sign.s,gustu S tactus terrae. Respondetur tutab Arist. In . de sensu, misi lib. cap. 1. licitantum exa ac luppositione, si unumquodque sensorium sensuum exteriorum, v ni elementorum allienandum sit atque
hanc astignationem cer spectatis, partim sensori s partim mediis, partim obiectis,
horum sensuum non autum spectatis, iatiantiari S al. tuin, aut medi stantum, aut obieetis tantum. q. Nonum est, an in omnibus anima-
Iibus luit omnes hi quinque sensus. Respodetur ex cichi patere gi istunt, Δ tactum esse in omnibus siue pe sectis siue impersectis quamuis id non experientia inpleriique , sed ratione tantiam compertu sit, Quam sane Dpti mare asteri Aristot. libr. de sensu, oc sensilibus cap. I. alios autem tres sensus,in omni b. quidem paulo perfectionalibus etiam aquatilibus repe ita, lcanonino libus imi ei sectis . De I alpa ambiguum videtur, an oculos habeat, de quidquam videat. oculos tamen eam habere sed valde introrsum condi tos , sequen retram aliquid, sed confus admodum cumere inrmandam est.
Di mile Arist sh ip si conciliabitur,qud
libro primo de Iist .cap. st &Eb. 4.c1 8. Talpam videte, aut oculisa videnaum aptos habere negat , in secundo autem de Anima tex. 23 I. utrunque videtur affirnua
De apibus etia in dubitant quidam , an
audiant. Sed dicendum est audire sonos,notamen percipere sermonem , &no inina quae animalia Ἀχlitum diiciplinae aliquo naculo capacia percipiunt . Atque linc dii tincta one apparentem in Arist. tel. repugnantiam qui auditum apibus sub inniti librorum Metaphvsicoruin negare Iidi autem y de hist. ln concedere videtur facile tolles Easdem apes, licut Sculice informicas odorari, comIWrtum est.
36 Deciuium est,quisnam ex his sensibus aliis praestet. Respondetur simpliciter loquendo nobilissimum elIe visum non solum quod sensuum hic, ut cum Arlibrorum metaphys. initio loquar, vel maxime nos cognoscere qitici tuam facit, multasque disterentias manifestat; sed etiam quia nolit lusimum, Madierum obiectaruoliantasmata imprimendae meacinimum nabet operandi modunii deinde audit lim: tum alios eodem ordine, quo supra enum: rati explicatique sunt: ad vitam tame ituendam maxime necessari limbelle aia ties. addisciplinas autem X aliorum cuc iri. 4na capescendas omnium vi l
auditum , qui propterea senius disciplina appellari solet. Rectetamen Aristo. lib.de sensu &ubia sit .ea r. aduertit hoc es per accidens, quia auditu percipiuntur no inina, quibus disciplina traduntur: qua alaene causam cur caeci ab ortu si irais demutis prudentio ies suu .cit mur: usic dum se plura per reipiat S. disciplinas tuo Inariste a ὶrentiti magis coli ferat Alia his omnibus, vel pluribus sensibus 1 tarnmania cxlupra cilci sciuie is possunt. 87 equuntur tensus interni,quos dari certum est. Hi recte cominu niter ratiuiar numerantur, sensus communis,l antasia
Aestimatiua, Sininoria sensiti uariet Isus communis non in praed:cand sed in lentiendo com mi dicitur, potentiailla sensitiva interna quae obiecta, dc sensationes omnium sensuum exteriorum in animali, in quo ipsa est existentium, eorumdeim obiectorum, di sensationum disterenta a ;sed ita prasentia tantum ipsorum Obie t rum,cognoscit. Phantasia, seu imaginatu
163쪽
ua Phaee enim non distinguuntur, nisi ut vocabulum grae eum latino dicitur potentia illa sensiti interra, quae obiecta sen fi bilia absentia cognoscit,eaque inter se a. riis modis componit, separat mutat&c. Aestineat tua, quam quidam in homine, o eant cogitatiuam,dicitur potentia sentit tua interna, quae in rebus sensibilibus siue prae . sentibus, sue absentibus quasdam rationes boni, O nrali , seu conuenientis, di. sconuenientis, g rationea utilis,&noa ij, amici,& inimici , patris, de fili j, aliasque hu .iusmodi a nullo sensu extetioli cognoscibi .les, deoque intentiones non sensatas, qui, busdam appellari solitas cognoscit. Memmtia denique sensitiva dicitur potentia cla
sensitiva interna , quae recordatur rerum sensibilium, fioc ei cognoicit res sen fibiles,
ut antea cognitas, seu OPlectas.
si Recte ainen etia in ad alia ratio.
ne plures, paucioresve,quaa quattuor prAEdicto sensu internos diuinguas, aurei a. ivnum rani um potia prout ob: em forvm-lia, in ord ne ad quae Potevtia omnes litta l. ficantur, modo alio lupra explicato, tu ra pauciorave membra diuides, aut et in omnia sub una uaeq rata ratio ae formalico inprehendes Exempli cauta tecte, vel
citca obiecta lensi ultra praesentia ex phan. tas uυ quae circa xolentia versetur, tua duc bici ad nos reuoca ita vel muti pluret , quam quattuor dili inguen Teia surri communem in eum, qui peicipit obiacti ac scutationes se, suom extet Dor uni di eum qui percipit eorumdem a stetentias, pla.
velo in ea IT . Quae percipit ob.ecta lensi in Ita absentia ce in i uae eadem computat, te. parat, ni utat. nriti proprie a quibυ luam vocatur: vel dentque nun ἰ mutn,qui cir.
ca ob. ecta Cn. nra sensibilia, siue praesentia, siue abietina vinoo sed inadaquai esurii.
pius illingoatur, v di xumia. m. te tamen quidam hos sensa ita ui tinguunt talique esce dicant, cuius propriam lit tantua phatalmata pioducere, aut L Ouseruate. au hoc vituique simul prae state. At modo supr/indicato, quotcumqὶ ea. iii et tu consil
m. quo 1 uicaat in corpore , an plusquarin
i ii aliter, seu virtualiter dit in jaut ut spe cladum et ex eorum organo letu senio in No proxiluo,quod coneli cor, licet non ratione spirituum diei pollit sei. solium rem tum, de ut sepe ab Aristo t. clicitur, petimum: sedes aliquidia capite illum ni tamen spiritus, ut quidam prorsus improbab. luet opinantur: nec mea inges seu Membratia cerebri , ut alii minus tamen improbabiliter volunt sed cerebrum ipsum secundum sua substantiam non quidem ita ex quattuor
sensibus modo supradicto distinctis snguli in singulis cerebri finibus qui quattuor ite
sunt duo in parte an errori, unuo medius. Salius in parte posteriori collocentur. qu modocunque tandem diatribuant urti seu ira, ut Omne I ruirgano, leu sensor. o pro Iimoliabeant eandem cerebra substantiam. quidem maxime secundaui patiem antem Orestita proinde nec ratione orgam, seu lensorij plusquam formaliter, te uisit tua luerditi H gauntur. Hinc intelliga hos en susto ita tal. Oue, qua omnibus conueniat dici inter nos,nisi quι organum habent inagis internum, di reconditum, quam qui c
8 M.fficillimus vero intellectu est
modus operandi horum seu suum internorum danda lamen opera est, P ellam, quantum fieri potest, ex licetur. Ac primu quidem ad uinem sensuum internorum 2
se suismos elationem supponitur operatio, aqua 'is, a
terata . Ad peristi Ciae In tam lentia G u .
munis requiritu semper operati aliqua sensuum externorum praseo .ptaretquam quando ab illo cognoscia ur,ae. i. e. al bie 2 plicato, priuat lo obiecti alicuius sensus est.
ierni Deinde quidqu. essentatui a sensu ex. terno entitur etiam eodem terus ore, sed posterius natura . oc actu realiter diuerso. sub alia atrione formali a sensu commv.
ni, ut etiam aestima tua, quando haec etiam sensu e 1 terno, di commuai operatur, se Iin
postea potest etiam a phaarasia, Memo.
Da sensit tua. Quamobrem magna est inter sensus interno externosque connexio, non tamen tanta, ut internini nil omnino cognoscere possint, quod nos ab externis ante cognitum fuerit. Et fi quenadmodum nihil estui intellecta, cui od prius aliqua modo non surriti lentu: α nihil Di oportionaliter sit in sensu interno, quod pta saliq; Q modo
nou tuerit in se l. ta ex taliata. Lia . . . .era
tempottit ahquida: ci aliquo ni odiene in Ie ut interno, vel ratione lentalia' scuratu sensus in te ini uel latione thamas maritilluc aliquo in Odo repraesentanti . nequeemmam gene uti hic est plum ata .seu socci cs et sibiles 1 ei. sationibus Omnibus diuersa
164쪽
diu-rsas obiectorem sensibilium qua vi-
eari 1s fine ovibus anima obiecta sensibilia qliae praesenta a cognoscit, absentiai E.IUlcere naturaliter non posset, dari:&χύ
liquenter falsam eorum esse opinionem qua ad hoc, ut anima sensibilia, quae ali qlando praesentia cognouit, absentia quo-Quecognoscere possit,satis existimant est inuti aliquando praesentia cognouerit, etiam fides nente huiusmodi cognitione, milla', quam species sensi inlisi ei Phantalma, quo repraeseriari ea possim relinqtiatur Dixi,quo repraesentari ea possint, qilia phantasina quodcunque in sua entitate aeellens est degenere qualitatis, o quidem eorporeum,quod natura sua est imago, seu μrma, spectrum,effigies, simulachra, dolum, typus his enim omnibus nominibusi pellatur non sarmalis, sed virtualis rei alicuius sensibilis. yo Dicitur autem hie ima gra formalis illa, quae in sua entitate, ratione accidet uim similis est ei, euius est imago, clic a iobis nainraliter potest, tum D
maliter, Pt imago, tirin etiam materiali
ter,Vt res quaedam est cuiusmodi est imago Picta , veribi gratia, Pontifieis. Imago vero ulmi alis illa, quae heri in sua entitate non si modo dicto similis ei cuius estimasto per se loquendo; vim tamen habet illud repraesentandi vel ira, ut ipsa inco gnita maneat, o habeat tantum latione quo, seu medii, e instramenti,quo aliud cognoscaturr vel ista stipia tognoscatii ri mater aliter, ut res quaedam est sed tormaliter,ut mago est: Viue habeat ali-- quomodo etiam rationem quod seu obieci quod e gnoscatur. Imago virtualis primi generis vi, gnitio quaelibet,sue sen-litina, siue intellectiva Piruatenus per illa aliquid cognostitur quae propterea dici-turi pectes expressa', quia exprimit, hoe est poteritia cognoscit tuae, si ipsa sermaliter repraesentat id, quod cogit oscitur,ckχ-dem vitaliter, quatenus in actio viralis, licet ipsa Iecundum se incognita maneat incognitione directa. Imago virtuaris secundi nenem est , tum species sens bilis'. seultu in species intelligibilis, de
quae rarasite propterea dicitur
species inpressa, uod illa cerebro, haec intellectili, ut inficit imprimatu ut etia
Cum gitur amicum verbi gratia,abse te imaginamur, nostrx cognitio non ter. minaturam mediate ad amicum absentem secundii mei se reale , trofanarte mei habet, aut habuit in se ipsis: sed se eundum eias imaginatum, seu repraesentatum, quod habet in phantasmate, seu ima sine interna,qua nobis repraesentatur: quidquid, qui contendant phantasmata , seu i mazines interitas nullo modo este id, quod co gnoscitur med tantum id,quo respereas re
titata cognoscitur: quorum senten
tiam,non tam philosophantium, quam 1
niantium, ch delirantium, qui imagines internas, siue sensibiles, fiue intelligibiles,nor imagines, sedit res ipsas,quarum sunt
imagines concipere covsueuerunt, videri dixeris non terminatur tamen nostra cognitio ad imaginem internam sumptam
materialiter,ut res quaedam est, sed lumptam Drmaliter,ut imago est qua ratio' ne substituitur quodammodo loco rei, cuius est imago: ita ut cognoscetes huiusmodi imaginem, vitalem videamur nobiscψgnoscere rem ipsam quodammodo praesentem non in se ipsa, seu ratione sui ipsius secundum se; sed in sua imaginciseu rati ne sua imaginis. ν Et in hoc sensu verum est pronunciatum illud, tuo licet non sit, ut quida putant, Aristot. lib.de memoria, ch remini
e aliis usurpatur Idem Ii motus in inraginem, ch id,culus est imago. quod proportionaliter vero est etiam de imagine externa. sedc Ilm imago,ut imago dupliciter sumi possit. primo , ut quid relativam ad
Imaginartim, seu id, cuius est imago:secundo, ut quid substitutum quodammodo I
eo ire aginati, seu eius, cuius est inraro,seis ipso illud repraesentans, cx in se continens secundum esse repta sentabile, seu reprae
sentatum primo modo distincte cognosci non potest nisi ab intellectu, confuse autε etiam a sensu, quando est imago sensibilis: secundo mcdo etiam sensu optime co- nosci porcst, quando item est imago semsibilis. Et sic cognossitur phantasma seu
species interna atque in hac cognitione aliquo modo, ccii sese scilicet, duos mulcognoscuntur; nenis imago,chuma Pilia.
tum secundum esse, quod habet in ima
ne, seu ratione imaginis eius loco substitutae, licet haec duo ab intellectu dis incle cognosci possint. Ita vero pi oportionaliter explicandum est, esse repraesciitabile, aut
165쪽
impressae , siue sensibiles, siue intelli stibiles, ii unquam fiat id,quod cos:noui Lur, sed tantum id, quo res per eas repraesentata cognoscitur, ut neque admit-rcnilum sit, quod ali nonnulli dicunt pre-
auia, species cognosci quidem, ut quod,
ni Diau explicato, cum Obiecta sunt adsenti orato&ietamen tantum, ut quo, cum obiecta suu praesentia hoc enim posterius falsum est, cum nihil opus fit huiusmodi speciebus in praesentia obiectorum. sicut hi tur sensuum exteriorum, S comis munis, S aestimatiuae quoque , quando eum sensibus exterioribus , communi operatur cognitio semper est timi ua: ita phas ta ,&memoriae . N aestimati iauae quoque quando in absentra obiectorum operiatur, cognitio semper est ab stractiva, Dicitu utem cognitio intuit tua via uersaliter, qua res in se ipsa immediate cogn0soitur, in quacunque demudisserenta temporis cognoscatum abstracti ita vero, qira ron in ipsa imme Aiat. 4ed in aliquo an iliam reprae. enta ne hoe est in aliqua sui imagine cernitur . nec solum abstractiva oed etiam uit uitiua in nobis saerenumero fallitu otia quam aliqui censeant, qui abstractitiam uidem concedunt, intuit tuam autenctantilli pose e . sed ad alia , quae de phantas tia sunt e I plicanda Perga
' tective producuntur phantaim in I ab obiectis sens bilibus
mea late hanima, immediate ab actibus lentationum sub una ratione, ut ab ara te principali, sub alia etiam,ut ab instrumento; quidem ita, ut actus lentationis cui ulcunque senius, fiue externi fiue inter
2 producatidiantum repraefurnium
non solum obiecta recundum se nisi iam huiusmodi phantalia adsit,sed etiam, lecti, ut antea rei huiuimodi actum repraesentari, coolequeate etiam a Nwn do, cou e scilicet sui ipsinis. Quod phan a mai quaeias unicula ne sic, an cupio, ut vitiam fit reptiale latiuum obiecti 1ecundum sis, alterum ob ecti,ut antea perii ius modi actu eprae tantati respondenaum videtur se duplex , ita utamina
nune uno,nune altero seorsum it possit. Quamuis,quod de sensatione in commuis ni supra diximus, eandem videlicet sensa- sationem circa plura obiecta pecie distincta simul versantem adaequat lum-ptam esse unam, in adaequale lumpta meli multiplicem mcdo ibi explicato, dicendum proportioiraliter est de phantasmate per huiusmodi sensationem producto. Idem autem in productione Phantasmatuordo seruatur,quem in productione sensationum seruari supra indicauimus hoc est eiusmodi ut prius eodem prioritatis enere, quod inter sensationes ipsas in sercedit, producant uolla quae per sensationes sensuum externorunt,tum alia,que per sensationes sensus communia aut e tiam aestimatiui quando haec etiam cum sensu exteriori, comm tini ne ratur denique alia, quae per laniatio nes , aut phantas ae ieu potentiae pilantasticae, Di, ira pirantasma nomen habet aut memoriae sensitivae, producuntur. Recidiuntur vero phantasmat omnia Pa-- non in anima, sed corpore , non λ' - - .men in spiritibus, nec in membranis cerebri, sed in ipsa substantia celebri, citiam
sensuum iii ternorum organum esse almus mari ire secundum partem aliter I rem. Quare nulla est, cluae a suibuidam tingitur phantasmatum a sensoriis sensuum exteriorum ad cerebrum, aut a cerebro ad
alias corporis partes transmissio sed omnia in cerebro consistunt. eadem anima, quae per phalasma in cerebro filum cognoscit per huiusmodi cognitionem excitata, in alia corii oris parte per aliam potentiam aliquid aliud interdum operatur. nec ea rhantasmata,quae rerum contrariarum sunt repraesentativa vllam inter te habenteontrarietatem, ratione cuius in eadem subiecti parte fimul recipi neque-Α licet saepe phantasmata, quae
corrupta non sunt, corrupta videantur quia non occurrunt, ut intra: saepe a me aliqua, interdum etiam inlita corrumpi itur ob alte laticilem cerebri a morbis aliisque caufi prosectam, ut ob ni in iam humedi tionem vel exsiccationem vel frigefacti nem,uel calefactionem,qua eiusdem cerebri temperies ad phantas tum conseruationem rei tu rita tollitur. Facilius aute, caeteris paribus,corrumpuntur,quq minus intensa sunt, utpote peractiis murus inten
166쪽
s rarunt . facilius obliviscant ii . Quod si uaratur. an phanta ni in producat. Hirti crium pian ur in instariti, an in tempo
intini utili Videtur quemadmodu
sit iri ac tiri et, larionis fit in instanti ut vino itu fit laen ii istanta quo sensoriuvisus ilium uinti ir luet coiit inuetur deinde in brutis qui deni ni in nobis uero libertate utali .li,.s in sen: per, at sere sp .per aliqum te .pura quo tame de a tu sensatioliis circa Dialec Mn externuin i in mediate versiste certius est, aliquis vero fit in tem
ore, Cu sensorium tactus calefit rata .rilqllo Phraatanae a produci in instanti, licet corvinuetu deinde per aliquod tes, et licto ni est de actu, pet quem produci turra aliquoia eo Produci intre, ut item a tu , perque ni Producitur: quemadmoduindebita oti potui in subiecto ad con
ieci ouuiiii Oae iiiii in instanti cxtriirlcco, quo minuim m,n est ita etiam phantasmare uriti in temp., e, sed omnino des ne ieisi statui ext inscco,quo primum non est dupositio in iubiecto ad eius conseruati ne in rc tu sta. O C currunt vero phantasmata adsensationes, quae concurrentibus phanta 1 malis fiunt non eluci lue,sed obiecti uest tum:&quidem ita,ut res,cuius est in cere.
brophantasma, per quamlibet huiusmodi phanta imat,spartem, si istae contingat alias eius partes corrumpi, repraesentari,&cognosci milit, modo sit pars aliquam habens magnitu linem proportionatam sensibus intem is phantasmate Viciaribus , ut ProPortionaliter requiritur in obierat sensuum exteri in At cur tam multis,tamque diuersis phantasmatis cerebro impresiis anima uno potius, quam alio utatur intelligi non potest, nil dicamus primam cognitionem nunquam est eis: nostra libet tate, aut principio 4ntrinseco inde odenis ab extrinseco;.sedi, pendere ab aliquo extrinseco,uel Deo, vel Angelo bono,aut inal intus, aut extra obiectum proponente vel alio aliquo extrinsectis occurrentet, aliqua ratione obiectum, oponcnte, Atq, ita per modum proponenias obiectana concurrente ad eius necessaria cognitione: qua semel habita, pol deinde utina, iri qua est libertas, ve in ea descognitione lit e maerere, vel ad alia m. atq; aliam transire, i ltamen aliquo modo amnem atq; connez vix d aliis, atq; aliis spe iebus, liue ieri sit,ilibus, fiue intelligibilibus oest. n. in ii utrartamq; par ratio' semoenia me aliquo affinibus, atque connexis ita,ut una re msentet indirecte,aut confuse, quod alter repraesentat directe,&disti racte idem, una alteram quati uocet,atque excitet,c anima libera pollit pro sua liberiate a parti it ius ad cognitionern alterius traim.
tire, quando plures huiusmodi co.u ex iones illi repriseinantur unam potius,quam aliam sequi: in cum ex cognitione amici uenimus in cognitionem uestium, qui b.lndutus est,& ex nac in cognitionem. uel materiae, ex qua sunt fimo uestes, uel pret ij, quo emptae sunt,&nu morum ae fondina.
runt, vide nil morum materia eruitur.&c.n neva Atat, et sine huiusmodi aliqua connexione ob storii, cli conseqtienter specierum sensibilium, aut intelligibili. cum ij, ad obiecta absentia cognoseeda utimur ab unius ad alteritis rei cognitionem pringrediamur. Bruta uero quia liberano sar, non solum in prima, sed etiam in aliis Oib. consequentibus coguitionibus determinantur ab obiecto, uel in reipso,vel in phantastra a te, repraesentato qilod ut magis appra hendunt secundum unam, quana secundualiam conneetionem; ita pergunt cognoscere secundiim Vnam potius, iram ista maialiam connexionem Hinc facile intelligas, cur phantasmata interdum ita obruta quodd. misi lateant, ut et quaesita non curiarant Illa enim ficu arent, in cruorum cognitionem nulla nos oluectorum,fiue nisi sis fiue in phantasmate repraesentatorum llexi oratione, uel loci, uel temporis, uel persoliarum,uel fimilis, uel lilii milis, vel
alterius eiusmodi inciucit: quae cum primu pparet,etiam id, quod quaerebatur, currit. Idem proportionaliter dic de speciei Luitelligibilibus. Quod α' iaras,qui feri possit, ut phantasma ignotum quaeratur. Respondetur, quod quamlur non omnino esse ignotum,sed partim ignotum, Darii inorum ratam alicuius partis uel citcuni- stantiae, uel imilis, uel diuimilis,&cari aut certe ignotum distincte,rrotum Onimis,& per id quod notum est, tanquam per eiciis
fiam duci nos incognitionem eius, quod ignotum erat. Idem hic etiam propoptionaliter die de speciebus intelligibilabus.
167쪽
si sensu interni inter se non nisi iter,seu viri aliter distinguuntur eodemisque omnes sensorio utuntur, ut diximus i aliquando debilitari, aut etiam corrumpi videatur memoria, illaesa phantasia, stimathia;aliquando laedi phantasia, sana, incolumi aestimatiua, aliquando e con
Quam ita soluere conandum est,ut diramus nullam ex his potentiis secundum id, quod dieunt ex parte animae in nobis laedi posse , licet in brutis possint secundum id vero, quod dicunt ex parte corporis non posse laedi unam,quin laedas III omnes:χ-cundum operationes denique poste interidum laedi de impediri unam non impedita altera, sic potest memoria debilitari tu alteratione cerebri praesertim nimia humectatione,aut desiccatione , tum prato
pue, facillime desectu δ' ieium ad eius perationes necessaria cum undecunq;
ijs contingat: corrumpi vero , vel ex par te et penitus ad eorruptionem, vel particularem, vel totalem phantasmatum, de qua supra. Interdum autem ad videtuphantasia in suis operationibus,cum re vera non laeditur, immo maxime, ac facili me operatur: sed quia anima in rebus,que. illi per phantasmata, seu imagines inter spiritum matque inflammatione,obiiciuntur,tota cupMar exteriorum sensuum
organa praesertim delicatior uti loris, aurium spiritibus destituta parum,aut
nihil a sensibilibus externis mouentur atquesta exterioribus sensibus non fecus fe- ,λtque in omno ligatis,anima non secussere,atque in omnophantasmara ipsa Muimagines internas, purinde ac fictent res ipsa auarum sunt imagine oncipit, ac proinde ab in,ut a rebus ipsis mouetur: fi quae per sensus et tam exteriores perci piteorum Phantasmata cum alii quibus vehementer intenta est uarie coniungit, ac miscet, unde ina est conceptuum confusio, absurditas,quae rude mentibus in phrenatiat aliquando se prodit. Interd&m dc-mque edi videtur in suis operationi b. a stimatina, maolumi phantasia, Memoria;quia anima in phantasmatum ad pha.
aasiam, aut memoriam pertinentium c
gnitione,& attentione, ita occupatur, quodammodo absorbetur; ut iis, quae ad uti non possit,& tue
rerum Usum non ' propter effunctionem aut separationem, aliamve mutationem phantasmatum ut phanta fiefacta mi cnncipiat rationem aliquam boni seu conuenientis, aut mali,seu disconuenietis aestimatiuae propriam, ubi non est. sensus autem communis eatenus tantum
in suis operationibus laeditur quatenus, vel in cerebro debitae desunt dispositiones ad eius operationes requisitae,vel in sensibus externi quos sequitur, ut loquitur Α-ristotel. lib. de somno, & vigilia cap . quihuinum operatur, aliqua contingit
496 me somni, uigiliae mentio nos ετ admonet, ut aliquid de iIlis etiam dira
mus,quandoquidem somnus, uigilia endi πω
his supra explicati dicuntur, quamuis di et
etiam possint assectiones sensuum Omniuexteriorum Somnus enim formaliter est ligamen , seu impedimentum sensuum omnium exteriorum, oli communis, quo minus expedite suas unctione exercere possint, non tamen quodcunque,sed ex vaporum in cerebrum ascensu profectum. Iaddendum est, ut somnus ab insensibilitate it eu desectu sensus orto extimore, aut morbo,altatur causa ut restas, &α dism-
Et sic intel Iisendus est Aristotes la
tiuae particular,ut v iuculum,4 immobilitas quaedam. Vigilia vero Brmaliter est solutio saltem alicuius sensus exterioris, oveommuni seu liber tio a praedicto impedimento . e somnus quidem ab iis causis effective causatur, 'ae,fremue,a ijs formalite quas maliter impediuntur spiritus animales ad seperationes sensuum exteriorum necessa
iii a cerebro ad organa sensuum exterioruderiventur huiusmodi autem causae sunt Vapores paulo copiofiores praesertim humidi, rigidi,oe crasti cerebrum petentes, illudque opplentes aut qui etiamsi non hahumidi,trigidi, erassi sint,ab humiditate tamen, frigiditate cerebri adde utari. incristari possunt:ita, ut cerebri sinus, o vias.quibus ps itus a corde ad cerebria,&aeerebro ad sentuum exteriorum orsana transmittuntur, sua crasti te obturent runde consequitur in sensuum exteriorum
organis spirituti desectus, atque adeo li-ς meni dictum, somnus. Hia multa ad
168쪽
blemata, quae hic 'em , faelle ditaru
49 Vigiliae veru eausa etridiens , est
quae aliquem saltem stra sum exteriorem,&communem a praedi et impedimento, in quo somnum Brmaliter contistere dixiamus oluit,hoc est vias aperit, quibus spiritus vaporibus interclusi ad organa alicuius saltem sensus exterioris expedire transmitti possitit. Quod cum fit expergiscitur animal, Neuigilat. Potest autem,vel a seipso expergesieri, vel ab alto: a seipso dupliciter,uel per se &naturaliter, velis accidens, Minnaturaliter A seipso per se,
di naturaliter tunc expergiscitur, cum n inui ea lori sui, spiritibus nimirum in cordege itis, accumulatis in arteriis ad cereia brum usque vapores iter illis intereludentes resoruit,& patefacta via spiritus ad se- suum exteriorum organa expedite transerundit. seipso per accidens, cinnaturaliter, cum ob dolorem aliquem aliumve corporis motum,vel timorem, aliamve passio nem ex oblata in somnis rei aIicuius imagine excitatam, spiritus agitatus, a res p dicam resolvit, a ut ita discutit, di laxat, ut ad sensuvi xteriorim organa exis
pedite peruenire possis . Ab alio denique
tune ex nergese, quando ab alio in exterioris alicuius sensus organo sic alteratur , ut
lairitu qui semper aliqui supersunt, satis
sint ad hoc , ut anima eam alterationem percipiat, naturali conatu' a tum spiriatum ei parti submittat, quo eandem alte ratinnem persei te iam sentiat. Unde colli passensus exteriores, ae praesertim auditum, Wracilim,quorum organa vehementius ab obtectis alterari politin nunquam adeo somno ligat , ac spiritu destitui ut nulla ratione, sed tantum, ut non Apeis dite, ac petriectu posunt tuas operationes
y Finis somni proximus est cessatio
ει quies ab operibus sensuum exteriorum, di commimis: remotus, praecipuus est ιν. secta nutritio,&suo tempore etiam au-ctio,& spirituum,ac virium reparatio: vigiliae vero finis in operatio vigilantis prozia Grauia tamen &nimium soninum, nimiam vigiliam damna consequuntur nimium quidem milum humorum Praeincipue sopotanas. catarrhi in vapori. capeti petentibus, qui pervigiliam, operationem discutis .r, itemque tarditas,
eparantur lAristote s. de Gm l . somnus ite an videli midet vigiliam
spirituum in organis motu sensus
ciuis nimiam vero vigiliam Pala praeser-tim ciborum eo cocti , he sequenter cruditates rapitis ficcitas ex vaporum absumptione, debilitas ex deseau siqui pervigiliam pio , ut in se
so Curiose autemnerinnima cap. .quaerit
gilia praecedat: recte re ponde praecedere quod de vigilia ad verum ionis inum comparata etiam in Miu intra uteriri
conten Lo,verum est , etsi pIurimum taeus dormiat,quiasio ad nutritionein,& Auctionem expedit nec, cum vigilat,alium,quod quidem constet,praeeter tactum, ex sentibus exterioribus exercere potest tali aeri etiam
hic potest quod idem Artis. libro de somno, vigilia cap. 3 experientia testaturi r quidam interdum dormientes surganti ambulent, aria vigilantium operae ra
Res indetiκ onia veri hantasiam. alii ue sensum interiorem non requiretem coinperatioivem exterat,apprehendunt se debere surgere,ambulare, cari nec oppletam vaporibus, impeditam habent post Ern rem cerebri pautem , unde spiritus ini et
uos mortuos derivantur, seia tantum an in
more , unde spiritus in neruos senstirios in si,uiu praeterquam quod ut pars superint dormientium spiritibus destituitur, ut illaximus,&refrireratur ita parres inferiores spiritu abundautiore incalescunt, conse. quenter admotum aptiores redduntur. Ex quo perspicuam fit,cum facultas progres ua, di motiua non ita somnolixetur,&ια pediatur, ut sensitiua . Pauci tamen sane qui dormientes surgant, .iui scilicet taαtum,qui aut spiritu , aut apprehensione,&Passione aliqua, vehementiori agitantur.
At,cur hi,ves euigilauerint,somnii quid . quo ad sursendum impuvisi sunt, recordentitur,surrexinin autem avit quippiam se exibis non tremeausa illain, quod oporatio imaginatiuae, aliarumque retentiam, quae in somniis exercentur, relinq- speciem obiecti,tum secundum se nisi hac iam au- sit,inmut antea per huiusmodi purati ne In repraesentati: operatio vero potentiae motiuae non relinquat sui speciem nisi per
sensum exterrore meognoscatur . . MaQuamquam in his, qui, somno sureunt ambulant, dic sens extraioces nitas o
169쪽
vinciantur, ut non interdum quoquo vivideant,audiant, aliossue sensus externo se Ierceant.' in 'rdum etiam aliquid rotati
respondeant. 9 autem hic despitii nus diximus, in animalibus spiritu carentibus de aliquo proportionali tutelligi debent:
omnibus enim animalibus comm tuus est somnus,sicut,&Iensus communis. so Cum somno, quam connexum sit somnium nemo non videt: siquidem 16-nium est cognitio, qua in somno cognoscitur.res absens,aut non vera, ut praesens, clavera loquimur.n. hic de somno naturali. quae conaitio interdum est a potentia obatastica, interdum ab aestimatiua, ii uerdurua memoria sensitiva, aut intellectitia, de qua infra, ipso intellectu . Cur autem minimi motus facti in sensorio per sol num maximi videantur iam dormientes arbitrantur, inquit Ar libro de diuitiati ne per somnia cap. i Fulgura cadere de tonitrua feri, cum paruus sonus in auri has
fit: melle,&dulaibus saporibus perfrui,
minima pituita deri uente: d ambulate per ignem, A calefieri vehementer,cuia uus calor circa qualdam partes fit .ro est tum quia personuitim cessantibus sunt ui
exterior uni operationibus, sola ulteriores Potentiae operantur iteDque anim nil
nus distracta magis sentit, quod distractantinus lem iret: tum quia per somnum plurimi spititiis ad sensuum exteriorum Organa excurrere prohibiti colligunt ii incerebro, vaporesque eo ascendentes perturbat atque agit alit quo fit, v qu madmodum aqua cum agitatur, non solum distoria,&monstruosa; sed etiam maiora omnia ostedit, quamlint, quod est exemplum Aristo. lib.ce somniis cap 4.ita cum spiritus, vapores agitantur, non solum perturbata, ct confusa fiant Omnia, sed etiam altera-tiones omnes in sensorii interim factae maiores,quan sint iudicentur. Cur rerum imagines insomnis oblatae, non imagines, sed res ipsae praesentes videantur; ratio est, quia actus phantasiae,aliarumque poten tiaraim,quae insomniis exercentur vehe mentiores in somno,quam in vigilia su ut, ob rationes modo allatas, ideoque in res ipsas praesentes ferri videntur,quia res ip-Le praesentes venementius mouere solent:
nec anim ligatis sensibus exterioribus potest res ipsas praeientes in se, sed tantum iis iis imaginibus internis cognoscere: consequenter nec potest rerum praesentium in se, e praesentiam tantum in suis imam'.
bucdjscrimen percipere, sed videtur fibrsimpliciter praeiente haberet . Cur aliqui magis aliqui minus somnient,aliqHi nunquam, ratio est quia aliquim inus aliqui magis abundant vaporibus , ut pueri ali-- qui, sed rari tantis, va inque crallis, ut somni tempore omnino cerebrum obruant, chspiritus,ac potentiae omnis interioris operationem impediant. Cur laudio somni n6mu Ita fere sint somnia, in procedit autem multa, sed turbulenta, in fine denique lacida ac tranquilla , ratio est; quia initio somni abundant vapores ex cibi csieocti ne ascen Gentes: in Progrestu incipiunt visere spiritus interim peniti;.sed mustis in M. huc. crassis permisti vas oribus 'sul ii l.
vaporibus iam attenuatis, aut fere resolutis spiritus magis dominantur, nec tantus fit in cerebro motus. Cur hec notius,quam alia somniemus, ratio multiplex esse pot: sapius enim insomniis occurrunt,quae vehenientius uigilantes mouerunt, cuiusmodi, caeteris paribus , sunt tristia magis quam laeta item , quae sub ipsum omni term iis praesertim paulo attentius,
cunia flectu cogitauimus tumea,ad quae naturalis corporis, humorum tempera ex inclinat:nec non, quae in puerilla,c Adolt scentia cognouimus, quippe quorum spe- cIe ,ut primae,ac nouae, deoque cum admiratione susceptae, ae inpius in ea ala iste,in qua paucae si uir specie , recognitae,&cum pluribus counexae sunt dexique ex varia vaporum, ac spirituit in dispositione varietas etiam pendet Cniniorum, quam aceommodato nubium exemplo, in quibus ob variam vaporum dii fi lionem variae fiunt repraeseruationes, explicat Aristotel .lib. de somniis cap. tertiodi quaerasAn etiam bruta omnient
respondendum est assimatio , licet id in aliis magit,in aliis minus compertum
sor An autem ulla fit diuinatio nersomnia, seu quod idem est, an aliquita ex somniis ceno praedici,aiit praecognosci possit quaestio est distinctione soluenda. Cum enim somnia alia a Deo,alia ab Angelo bono vel malo,alla a nMura, ituri a uiniis naturalibus esse possint ijs quae a Deo, ne Angelo bono sunt siue per oraca lum,hoc est vocem expresse significantem siue per visionem ipsius rei,seu potius imaginis rei, siue per lamnium proprie dictu, - inu
170쪽
Deo tamen, vel Anteio bono directum xd aliquid enificandum dubium non est, quin aliquid certo praeeognosci .
iraedici possit ex iis veto, quae ab Ange is nisi , seu daemone sunt, nihil quidem repugnet, Deus permittat liquid certos Pret coanosci, iraedici posse ad fallen
dum nisi is te inordine ad malum aliqδ, intentus est daemon. Ex Lis denique,quae a natura , seu caufis naturalibus fiunt arimsuam certo praecignosci aut praedici pristunt actiones liberae quod de somniis etiam ab Angeis, sive bono, siue malo se eundum sua naturalia spectato immissis ex Theologorum doctrina supponimus: praecognosci tamen, iraedici valde probabiliter, interdum etiam certo possunt, o Glani naturalia quorum somnia tant,gna , ut morbi aliqui, quorum inchoa ηttones, etiam si paruae , vehementer inlcnim j n uent, iuxta supra dicta . rnoici etiam ex jidem possunt complexio, di humor incorI Ore praedominans, qui ei ita anguis, si laeta, , O latus per ae ic in I ituita , si huntida, ut pluuia , fumina,Sc. melancholia, si obscura, tristia impedita bilis, si calida,rixae dic. requet iustamnientur.
se, Reliqua sunt pauca quadam deali; tribus sensibus interioribus phantana, a stimatiua, memoria sentit tua.
Hi mas quid fit supra diximus. eam Arist. plerunque sumit pro actu secundo mentiae phaaalasticae, hoc est pro imagi,
natione, tua in cum ata Amma text. Io I.
desinit esse motum a sensu secundum actu iacto, intelligit est concomitanter nam tuis formaliter enim est actus Aepen.
dentem a sensu constituto in actu, idest operame, seu quid laeta es ab operati ne sensus circa obiectum extemii in ver-iantis,cuiuii nodi es, tum lentus exterior, tum conlinunis,ltum alicuando etiam a stirnatiua,lta,ut non poli:: hantasiae Ierceri, quin ruiusmodi uiuus Onerati prae cesserat, modo a nobis supra explicato. Interdum tamen phantastici, leui macinatiui nomine uitelligit Λmst Ct omnem potenta amsen fitiuam internam ficu inter dum,' phantasma aliquam passionem, inc moriam pertinere docet adsensum communem confundens uidelicet inter
nos hoste usus,quos alias distiuruit. Sed sumpta phantasia presse, ut iupra de finita est, de ea praeter dicta intueri adhue potest. Primo, an agat in distans. Seced an proprie diseurrat , seu uirum ex altero inferat. Ad utrunq; b respondetur negando. Tertio an fit in nostra potestate, ut indicat Aristotel. x.de Anima textrisa, Respondetur non esse quoad primam eius os erationem,esse quoad alias iuxta supra dicta. Qilario an omnia animalia a heant phantasiam Respondetur arrirmaniado 'licet in quibusdam adeo imperfectast,ut uix,ac ne iii quidem appareat,quo sensu intelligendus est Aristot a. de Anima tex. II 6. ubi etiam formicae,api,ch uer mi negEt
so Aestimatitia etiam quid sit ex dictis patet . Hic addo non esse confundenda rationem honi ,Δ mali, seu conuenientis,ct disconuenientis,iquae est obiectum aestimatiuae,cum rati ne boni ,5 mali, seu conuenient is,& disconuenientis, quae attingitur ab omnibus potentiis co Osciti uis etiam externis, quatenus obiectum sibi congruu, aut incongruum cognoscunt Quae en iis est obiectum aestiniati ii non est sensibilis ab ullo sensu e terno,ut supra diximus. Et licetini istin aestimatiuam nunquam nominauerit, non idcirco eam,aut negasse, aut
non agnouisse , sed sub phantasia latius sumpta comprehendisse dicendus est:quod
tamen non tacit secundo de Anima text. 4 ubi commotionem affectuum,quam ad opinionem honorum,&malorum conia
sequi docet, negat consequi ad phanta sam, seu imaginationem eorumdem, se eundum quam similiter nos habemus, i quit, sicut qui considerant in pictura disticilia, confidenda. Denique aestimatiua non omnibus inense videtur animalibus, sed perfectioribus
so Memoria item sensitiva quid sit
supra ext licauimus. Ad eius bonitatem, ac perfectionem confert tum temperataeelebri humiditas,qua phantasmata facile recipiuntur, retinentur tum Oblectu vivax vehemetis tum magna potentiae applicatio, tum frequens rerum Cc gnitarum repetitio . Falsum tamen est merToriam in posteriori praecipue cere-bri parte igere sape autem mernoria abstrahendo a sensit tua , antellecti de qua infra cum rem iniseentia con- sunditur sed cum distinguitur , mem G ria proprie, piet Sedicitur, Iuni Poten-