장음표시 사용
171쪽
tia,tum actus versans cire a rem ante zmilii tam , se representarum , t ante ccignitam , seu repraesentatam, α nulla obliuione obliterarum reminiscentia vero proprie Sciresse dicitur , tum potentia , tum acius versans eirca rem antea cognitam, seu representatam, ut an tea cognitam, seu representatam , postquam obliuione aliqua intercidit. Quamobrem reminiscentia est quaedam , quasi memoriae reparatio, cienouatio , quπft per ratiocinationem , qua id , quod obliti sumus ex aliquo eius relicto vestigio, idest ex aliquo simili , vel contrario, vel alia ratione connexo inuettigamus dotandem inuenimus Dac proinde in brutis non reperitur. sos Ad animam sensitivam, ponta diuisione anime, luam supra posuimns in vegetatiuam sensitivam,de rationalem, Iriinet etiam, tum potentis appetiti uarsitiua,tum potetia I a motiva animal ut animal consequens in quibus expli candis longior hie non ero Tantum dicam potentiam appetitiuam sensitiuam,seu appetitum sensitiuum diutili in concupisci-lbilem δε irascibilem, nullum tamen, aut concupiscibilis, aut irascibilis actumeliinci pone nisi circa obiectum sensibile.ut bonum, vel ut malum,uerum, uel apparens cognitum potentiam vero loco motui mdiuidi in naturalem animalem ML M. stam . Naturalis dicitur, quae ut moueat, nullam requirit praeuiam cognitionem ut vis pulsatilis, quae cor,arterias, Sescerebrum dilatat,&contrahit. Animalis dicitur, quae ut moueat, praeuiam requirit c gnitionem. appetitionem, ut vis progressu animalium. mi ira dicitur,quae ut m ueat, partim requirit, partim non eo. cit prauram cognitionem , cla appetitionem ut vis respuatiua qua respiratio communiter,sne praeuia cognitione. appetiti ne fit, sed pro arbitrio a nobis uariari non potest sine prauia cognitione, appeti tione Nec tamen potentia haec loco myti-uam ista nobis tantum sed in aliis etia imalibus reperitur . Hec uero est inter potent in cognoscItiua in sensitivam, appetiti iram sen3tiuam , dc loco motiva eas consequentem, seu animalem connexio, ut cognoscit tua per modum di ligentis,appetit tua per modum applicantis, loco motiua an inistis,quae dicitur etiam arbitraria,
uoluntaria spontanea, per modum exe-quentis,ad motum concurrat. Haec de an iis
sensu tua . Iam ipsa nos ordinis ratio
172쪽
nium nobilissima, non solum secun
Que cathc dicam sed etiam secundum Α-ristotel plumbius locis testatara , per tamque sententiam est immortalis Vera torma in&rmansci ita, ut cum humano eo ore verum compositum substantiale, unumque per se constetri non autem tantum assistens , ut non minus inepte , quam impie dixerunt 3 quic sitativam , hoc est animam quandam aterialem corruptibilem sensitiuam, cuius propriumst , tum substantiam fingularem , non secus ac sensus accidentia singulari , cognoscere , tum diuidere , componere is circa snguis
laria ratiocinari, finientes , per illam, Ianquam per propriam formam inir maniem , laominem in ratione homi -nis constituit cum ilia deinde intellectum, seu animam rati enalem an qu1m formam tantum assilientem, per
inde,ac nautam naui, aut motorem O
bili, ut per species intelligibiles ex phantas alatis acceptas cum pia operetur, kuniuersalia intelligat, uniri asseruerunt: nec tempore praecedit corpus, cuius est torma in Drmans sed in illo, cum primum satis disposita est, a Deo de nouo proprie ac presse creatur , hoc est in suo
esse simi stat et si dicto, seu substantiali indeperidens a stibiecto producitur cum eodem nitur, non per unionem ullam ab eo tremis illi rectam a parte reici sed distinetam tantum formaliter, seu irtualiter , iuxta alibi dicta de visitione non tamen ita,ut una, eadem qui numero anima rationalis in omnibus , aut pluribus hominibus fit , ut quidam omitrariunt me ita, ut in fingulis hominibus duae sint animae ratio. nales, altera bonortim operum , altera malorum pri licipium, ut alii delirarunt sed ita, ut in omnibus quidem homis.
nibus sit una specie , in singulis vero
una numero ad humanoriam indiuidu rum multiplicationem indiuidualiter multiplicataci quae tota in toto corpo
re , quod in sermat , de tota in qualibet eius parte , non per accidens sed per se , ac natura sua ; proinde vere spiritualis, S ad modum aliarum subinstantiarum spiritualium realiter indiuin bilis sit di quod non esset idcirco tan tum indivisibilis esse diceretur , quia
eius partes tarn et non virtuales tantum, te formales essent, se tamen inuicem esentialiter dependerent, eo mindo , quo quidam rerum quarundam creatarum e flentialem a se inuicem dependentiam admittunt rectu necne di
cam libro tertio , ubi de distinctioni bus Hie ubi clam, quod a Iibi quoque lineum habere potest , par inscitiael, atque
impietatis specimen eos edere,qui de a-.nima rationali , citaue re quapiam ad philosophiam spectante disterentes,hoc, aut illud secundum LIem Catholicam,
173쪽
e tarn ur elii is potentiae 1liae ad praestantisti ni in . a Liam operationes.aliquae ad minus aesta ues ordinantur. Illae communiter, recte tres numerantur . Intellectus N moria , dc Voluntas suas tum inter se . tum ab anima sormaliter, seu vir
i liter tantiam distingui patet ex dictis
I ii 'rata potentiis animae in uniuersum.
iis viginti initibus aliisque Philosophis
Dum . passim ulli inguitur agens, patiens.seu pos
I in is citos lis Per intellectum tamen agentem,non
patians. Gatelligitur ab Aristotele Deus,aut alia inteli licentia,seu substantia abstracta realiter dia litum ab anim rationali sed intelligit uti idem realiter, quod per intellectum patien tem,seu possibilem,hoc est anima ipsa ratio. lnalis. quae sicut qua enus potest in se recipe. re intelleo tionem, aut speciem;ntelligibile.
.ν tali illi. dicitul intellectus passivus, seu
lpollit,ilia, idestin potetia pasti .ia ad id, quod
potest recipere έοῦ quatenus recipit, pallens: ita quatenus potest active producere eandet ellectionem aut speciem intelligibilem,l dic intellectua activus.&quatenus pro-lducit. agens ut merit idem Arissol. 3. de Anima citati si textibus doceat utrumque Λιι ne intellectum separabilem, in istum, impini, lem, uno verbo immortalem esset nec aliam praeterea quaerat animae intelle. duuae immortalitatem cli text. I . eosdem luieuectus.antinae differentias appellet eaneque necesse esse doceat animae inesse Quare e villa est horo intellectuum inter se, aut ab anima rationali diuinctio. nisi formalis. seu virtua .is. Nec verum est, quod aliquieontendunt, solum intellectum patientem inrelligere agentem vero nihil intelliget' sed tantum specias intelligibiles producere. Si enim realiter sumantur, uterque intelligit. si formaliter, neuter sine altero intelligit adaquale, sed innium inadequale,quatenus unus producit, alie recipit intelliatiqnem rat quatenus unus producit, alter reeipit speciem intelligibilem 'stinctam ab intest eis dilone, deam ullo modo proprie intelligit. Neque eum intelleetus agens ab eodem Alistotile eodem libro te tu. dicitur substatia existea saeti,. graece τή '. lx Lίννι γε ἰα, aliud si gaincatur , quam plui ut agens est,sissistant a id est essentia, seu nat rasua esse quid actu, non autem potentia,ut est intellectus patiens, quatenus talis:oeque sine eatur, ut at ile pun . substantia existens actio, graec ετ δ' ria νεια, senisserit alius, qnam eundem ipsu in intellectum agentem sumptum redupli eat tu , ut agens
est esse amonem intellige aetiue sumpta, ut interdum sumitur, iuxta supra dicta ubi de actione 3 abstrahendo ab eo, quod fit intellectio vel productio speciei intelligibilis.
eos Intellectus patiens recth ab eodem Aristotele lib.3 de Anima tex. 8.distinguitur in intellectum potentia, intellectum actu, d intellectu in nabitu Intellectus potentia dieitur,quandiu nihil adhuc insereee piri sed tantum potest reeipere. Intellectus acta, quando in se habet intellectionem. Intellectus habitu , quando in se habet speeie intellisibiles , in quibus eonssiit ratio habitus intellecti ui, ut infa . Aristoteles
tamen loco eitato etiam intellectum habutu dixit esse potentia, non tarnen, inquit, similiter , ut erat, antequam addisceret, aut inueniret quibus verbis indicat in tellectam habitu esse potentia quidem, sed propinquiore, qoam fit intellectus potentia mpliciter se dicatis atquamuis idem
Aristoteles ibidem sumat intelle diuina ero, pro eo tantum quod est actu post aequi situm habitum dubium tamen esse non potest quin intellectus actu sit etiam an. te aequisitum habitum Praeterea ut re irae monet texi quinto, intellectus patientis, seu possibilis pintellige, vitalis est
nullam esse naturam, nisi hane, quod pom. hilis est, modo supra explicato quae causa est , ut text. deinde in . eum tabulae comis
paret, in qua nihil actu sit scriptum: ita. recte docet ili sum fieri fingula &tex. I p. quendam esse intere et ut nempe eundem patientem, seu possibilem, qui fit omniat quendam vero, nempe agentem, qui facie omnia . quod ita intelligendum est, utinis tellectus patiens dicatur neri omnia, non solum quatenus recipit intellectiones , sed etiam quatenus recipit species intelligibiles
omnium e contra vero, intellectus agens facere omnia non solum quatentis et Tectiisue producit intellectiones sed etiam qua Qtenus effecti t. producit species intelligibi-iles r/ idcirco ille seti, hic facere omnia ratione intel 'ectronum. specierum intelliis
174쪽
gine , seu i ecies impressi , ut di ctum estis ii sal emori , ubi de ni
do agendi ter auum inretiorum , qua Sima lues , Vatenus tute lectus in se recipit, fieri , quatenus veri, L. ii uc proauci , iaci e drcaturre , tia
rura tam in a nesci sed , seii , Iciacere dicatur huiusmodi res, nouae a-ine , seu in se ipsis , scd repraesentatiue, ea in sua madine quo eodem serisu ac ipietzia: in et illud in eodem .as.
Idem aute an est secund in actum .ia: zuIta cuia re illud tu text. 36. Omoiluta aurem intel .ecius, qui se
cuia duna acium ita telligit j se est
si qu: de in ita legatur graeco e nim iecendum, omnino autem Intelle-cius est , qui actu res intelligens
illud in text. 3 . anima quodamna odo si innia e in eodem textat 37. in. Entia quidem scibilia quodam-x a', tantas alitem sentibilia , lud in text. s. Intellectus forma formarum S sensus ,rma sensibilium
i cd: uisite illud in .text. 6. tabline utique qui diciant utinam esse locum formare: ... o Alioli: do Intellectit abstrahedo a b Gen.Iem salit trie, recte ab eo de Ar. x de Animale . q. disti uetuitur in specu lo iuum, d practicum, ili erbis: Intellectus aut ei ui pro 'terat Guid ratiocina cur c q. . dii ius cst,aufert autem a V ecula iaci, io: . Brevi: ter spe t. . tuus dicit tir, quatenus
est principuum p culatiouis pia ficiis,
quatenus est P ncipi uois ratis quom do autem si latio , praxis inerant lib. . ubi cessest uti speculativa, iractica, lix tiariis. Di lingui etiam potest In - tructi an orati e ad si: λ Operat icnes, hoc est at prelientionem, iudicium praedi-cλIiu ii, iudiciun illativum, cle qui b. satis lunes, imo eginruri ita ut al: .ls cicatur appichen suus, alius iudicativus clari irsus iudicati us alius tardicat tuus a lius illativus Imino tam multipliciter distingui potest, quam multa iunt obiecta intelita, uriale .la dia λύλ, Π tu G:e
tam multiplex sit, quam multa an i. ire ligibilia forna aliter interstincta .quod idem dicenci: in proportio
lentia materiae, aliisque pili rimis potentiis. Nulla tarn in hami im di stilictionum secundam id , quoi dici: intellecta, maior est, cacans' rniralis, euvitti talis. Atque in zle t.:S, ' i de lectas seu principium s telle tionis est, obde .libi via telli ,: adaequinum rabie dicitur esset .sibile, seu ter mi Laziuitia in re lectio nis, ut tale est, seu q:wd idem eis, erum, ut e um veritate transcendentali sum i tiri O .:ppositione abs. ut , di complo
ait: ir non .:um erum smpliciter sie dictu iris res C. ver::m sedet nerum nectin tum quid, hii: est ficti, seu app.:rent elici obiecti e tantili veri r P luamuis in te, crus noster non potiri naturaliter suis, ribus omne verum artingrre.
io Intellecitio alitem, quaeir esset tiue ab intelιectu pri, facitur est achic, ut subiective in eodem recipitur est passio, Ut si talitas quaeda est eis . . t maliter re
i: Eter imago quae lana uirtu ilis linis, i riciti me sicap. superii ui .l bi de nia inia malis,di de species intelligibi , ex ressa seu uerbum mentis , quo nomine distii guttur a specie expressa,quae nc est intel lectio, sed sensatio. Acilicet rect species hic expressa, seu uerbii in mentis dicatur terminu intrinsecus intellectionis fumen d c, intellectionem, ut actio est non distinguitur vi hic terminiis a parte rei, sed formali ter, seu virtualiterrita ab intellectione,ut aes o est, ii ixta di- ita alibi de actione mee in se ab intellectueti producente directe cogi, oscitur sed estim medium sei ratio cognoscendi re per ipsum repraesentatam rester etsi psadia cognitione realiter ab ipsa distinctam cognosci pol. Nullo aut mi concedenda est omnε nostra intellectione ad accidentia. aut ad sensibilia, aut ad unus erialia re-- stringi. I tenim, i accidentia. subsilitias scia sibilia, seu corporalia cu lenitur ira seu spiis alia,alia a mire intelligibilia sub gularia,ue uniuersalia pol intellectu ii iter cognoscere, non tamen eode mo tua
175쪽
ita,ut accidentia quidem singuIaria sensa raterno, aut interno agent cum ex
terno fine phantasmatis interuentu sen sibilia cognoscat intuiti ueci accidentia autem singularia se usu tantum internophantasmatis tente seitabilia, Tu stantias, ex spiritualia i aliaque pure intelligibilia, oc uniuersalia , siue a rebus pii itualibus,sive corporalibus abiba iscia non nisi abstractive intelligat. Quomodo autem intestiua,Mabstracti-ua cognitio inerant capite superiori explicatum est . Neque vero , v sub stantiae separabiles , se spirituales eo nodo, quo a nobis intelligi possunt , quoad illa praedicata , quae a nobis intelligi possunt neque enim quoad Om- ni pro huius vitae statu intelligi a no- bis possunt intelligantur , ulla requi
ritur, aut intercedere potest realis v nto intellectus agentis cum patiente aut vi cogitatrice supra explosa , quae perfectissime fiat per susceptionem mnium specierum intelligibilium, qui baia cum simul intellectus agens petiectis
sine in patiente recipiatur . eo tam eodem uniatur , atque ita constituatur
ille, qui a quibusdam appellatur intel
lectus adeptus m merum figmciitum
Neque quod Aristoteles secundo de Anima texi octauo.docet inteIlectum eum factus est singula tunc eo ipsum intelligere polle, ita accipi endum est, ut alia omnia intelligere debeat artequam ullo modo seipsum intelligat: ted ita , ut tunc persecam se tute lui:ere seipsum post , cum alia multa in tellexerit , O ex sum operationi hus
uaturam , essentiamque suam melius ratiocinando deterem . Se piam a
men etiam, ut alia, quae supra diximus abstractive tantum potentia intellecti ua , seu anima per potentiam intellecti uam in hac uita intelligit. I Prater intellectiones, dari
species intelligibiles impressa realitera illis distinctas, saepe iam supposui
mu&, nunc aderimus nec probabi lem eorum exrstimamus opinionem qui adhoes, ut intellectus res, quas aliquando praesentes intuit sue cognouit , etiam quando absunt, cognoscere possit,sumcere aiunt, quod eas aliquandoco
gnouerit , etiam si nulla ipsarum spe-.eies ab intellectionibus distinctae , tellectionibus ipsis des nentibus , in eo
relinquantur et quamquam hae speetes ad alia etiam, quam ad ea , quae in tellectus aliquando intuitiue cognouit, tune quoque quando absunt , cogno-isenda . sunt necessariae . Mitto hic quomodo habeant rationes imaginis , dedicantur species impressae quod utrunque supra, ubi de phaluas-matis, explicatum est . Alia de illis
per l,N cura, perabstrusa explicanda se offerunt.
Primum autem statuendum est indu lici eas esse genere alias incomplexas, e simplices , hoc est repraesentativas
terminorum incomplexorum , non a me quorumcunque, sed eo in tantum , quorum connexio non est imme-diata , seu non patet ex terminis, ut in principiis per se notis; sed est mediata, leuindiget,ut a nobis cognoscatur, ali quo medio, ut in aliis omnibus propositionibus non per se notis Sed difficultas est quomodo producantur. v x Species igitur complea ar ut ab his, in quibus res facilior videtur, ordia muro quae non quiae sint infucentitate realiter compostae; sed obrationem allatam complexae dicunIur, producuntur mediate ab anima, immC
diate ab actu intellectionis, quo ex prae missis infertur conclusio , seu ab acto illationis , O quidem , ut in gente principali: ieet sub alia ratione diei tiam possit vi ab agetite instrumentaliqui actus, ut est ipsa species expressa in
actu secundo euidens , vel non euidens conclusionis obiectivae circa quam e satur, hoc est convexionis, vel non con nexionis subiecti eum praedicato ob Coninnexionem,uel non connex Ionem eorum.
dem cum medio ita relinquit post se in eodem intellectu speciem impressam in
actu primo euidentem , vel non euidentem: hoc est repraesentativam modo supra explicato euidenter, vel non euis denter et iisdem conclusionis obiectivae: per quam speciem potest deinde intellectus facile elicere alios actus circa eamdem conclusionem similes illis Ieruuem huiusmodi species producta in
hoc est euidentes si ille fuit
176쪽
vel non euidentes sed proba Mira tan rum, si ille non fuit cui dens, sed proli 1
bilis tantum, occaei cum alItequam ha
heret huiusmodi speciem fere non Diiii in ulter posset eliczre prinὲ irru actum cnua eandem concluuionem , quia, hii tabebat . quod ei stat in repraesulsetaret connexionem, et non COIineri. --nem extremorum cum medio is consequenter inter se , sed tantum qu
ei rupra sentaret mimquodque extrenui secundum se abique eoi nitione connexionis aut usi connexionis ipso
rum inter es quae cum obseura fit,icinnis per medium multo fere studio, actat ore quarendum inueniendum cognosci potest.
Dixi se reos ita inter conclusiones e tian non per se notasmi taedam sunt quae medium adeo cuique , praesertim p. ulo ingeniosori churum habent , ut fine difficultate occurrat. Sed ubi est dii ficultas, Oecies complexa , quae post primum actum illationis producitur eam penitus tollit . Atque in huius. modi speciebus complexis confistunt tor-
.maliter habitus intellectivi discursui ha itus quidem scientiae in speciebus
complexis repraesentari uis conciusionis obiectivae euidenter , habitus uero Opi nicini in speciebus complexis reprae sentatiuis coiiclusionis obiectivae probabiliter, cosi Species uero incomplexae
producuntur item mediate ab anima immediatis ab actu intellectionis ineomplexae , seu apprehensionis . quidemitae , t ad quemlibet huit ismodi actu in consequatur semper an intellectu spe etes incomplexa repraesentativa obie et incomplex , ut per huiusmodi a dium cogniti, non uem semper consc- quatur alia reprix sentativa obiecti in complexi secundum se , ita tunc an turn, quod nec huiutinoul obie tum secundum se potest per phantasma reprSsentari, nec mintellectu adesi alia spe-cies incomplexa eiusdem obiecti secun-dum se repraesentatiua . Sc cum intellectionum incomplexarum, seu apprae limisionum aliae sint intuitunae,quas intellectus una cum semibus externis,4 communi, ut etiam aestimatiua circa obieeta sensibilia - vertans elicit:
inre rarit ramitae suas idem reli octav elino cire obiecta absentiam ad inruit uas Tunquam species Praedictae sunt nixessariae , ad abstractivas uera at mrancio non si int necessariae , aliquando sunt intellectioi timenim incompi xa rum abstractivarum aliae sunt,qua intellectus elicit clica obiecta sensibiliat phantasmatis repraeseruata, siue si*puli ria, ut circa hoc albun , et hoci, iri uin sumpta eodem modo , quo in pliantasmatis repraesemantur , siue niuersutia , ut circa rationea albi is nigri abstrahendo a rationiblIs i diuiditatibus , , quibus evnarin phrata maris repraesciitantur is ad has non sunt necessariae spectes praedictae , sed sustici uir ipsa phantasmata , circa quς, vel ad aquate , vel in adaequat lum-pta , ut circa obiecta uersantur isti alitem sunt , suas intellecti is elicitii ccoli tecta pure te uitribilia , siue singulari , siue uniuersalia . qua secundum se uullo modo in phantasmatis repraesentantur sed ex sensibilibus , et praeseruibus in se, uel in phamasmate repraesei natis ab intellectu deducunturia
ut spiritualia, ratio substantiar, ut dri in inctae ab accidentibus, uel accidentaΝ, di itincti a substantia, riatio cauta, uel et actus, de huiusmodi; Sad has sunt necertariae praedictae species. 4r Sed pD arduum hic ad exaplieandum videtur, tum quomodo uniuersalia sensibilia in phantasmatis ah intellectu percipiantur sine rationibus indiuidualibus, tum quomodo ex sensibili biis deducuntis pili intelligibi .
plexae , quae adita dictas rellectioia ne incomplexa abstractivas circa huiusmodi pure intelligibilia cilciendax stit necessariae. . iDicendum tamen illitatur unitiosa lia , quae sunt in rebus sun:ilii libiis, vel . bi gratia, tionum coloris, ratio irem a l. bedinis , 5kcat Simul cum rationibus
indiuidualibus, vel in iosis obiectis sensibilibus singularibus ii se Prael tibus, vel in eorum phantasmatis, tum seni , tum ab intellecti percipi t sed ut secundum se prῖcis , ut tales naturae sunt abstrahendo ab omni sint laritate, quinii nisi lactus pria viri v
177쪽
cognoscantur, debere intellectum amo lutitate applicari e determinari ad huiusmodi na iras seci: ndum se preci se considerandas, non confiderata earum singularitates pii rei uero intellii ibilia , nempe
spiritualia, alia,qua vel sunt corporalia quidem, non sunt tamen secundum suas proprias, fornaalesque rationes, siluein uniuersali siue in singulari sumptas, sens bilia, sed tantum intelligibilia: verbicraria, substantia corporea, vidistincta a
sim accident ibus .accidens corporeum, ut distincturna sua substatia,&c. uel abstrahunt a spiritualibus, ct corporalibus , ut ratio substantiae, ratio accidentis , ratio causae, ratio effectus, o sumpta, ut a strahunt, debere ex corporalibus per illationem deduci: at ueraci spiritii alia, in quibus praecipua videtur esse dissicultas, intellectum paulatim sic ascendere, ut ex certis effectibus corporeis inserat causas: deinde intelligat huiusmodi causas non post cesse res ,rporeas,atque ita remo ueat ab illis rationem corporei, seu entis, formaliter extensi, o di iii sibilis: tum δε-gnoscat naturam naviusmodi rerita non consistere in remotione , seu neratione corporei, licet per illam, tanquam per ali oti id necetiarii consequens, explicetur; sed in illo fit tuo, ad quod huius modi remotio seu negatio conlequitur denique hoc politiuum in eo situm esse intelli-par,ut sit totum in toto, totum in qualibet parte, seu omnimodam habeat sua- rem omnium partiti ni virtuali una identitatem: intesti eptus positivus, que uinos vita naturaliter de rebus spiriti alitur, ut spirituales suar, sor repoli uim in quo diti crum alii Ortines conceptus,tu macrum corporcaritati, Lausor maliter, c . redii P lcain: e , siue iurat taliter,oc specilla Arriae sun antur tui an etiam
spiritualiani, si materialiter,oc spectricative,non auten sorr. ialiter, c reduplicative sumantur, ut est ratio entis ex se,tum
denique abstrahentiunt a corporeis , Pspiritualibus , ut est ratio euris utrisque ei inmunis. Deni lue species incomplexas .quaesie- cessarias elle diximus ad mellectiones incomplexas circa ut intelligibilia praedicta , ei sective produci mediate ab anima, immediate ab intellectionibus ncompte Iis, seu appi elicii fiouibus pratai ctis, ad eum Proportionali re di dum . quo ens rationis dic ni inseri , licet scieab ipsa o nitionc mira cognoscitur , ut extremo litoro tertio, dicetur cita, ut iii genere causae essescatis prior iratura sit Intellectio praedic D in genere vero causae finalis, prior natura sit species, nun quam tamen nec intcm', re , nec in i stanti temporis detur illa , quin detur haec, ut iris effectus, si obiectum si trita I; licet haec secundum te, illa desinente. Permaneat, ut aliis milibus intellectionibus jacile iam eliciendis inser
mata ad producti Q vi specierum inrelli. gibilium interdum nullo modo concurret re , quando scilicet praedictit specios producuntar per intellectiones ostractivas supradictas. aon concurrete tan .en effecti uc,led partim dispossit tur, ac materiali re r,qua tua a suppon tantur ad intelle est i ,-nes abstractivas supradictas, partim obiecliue,quatenus obiiciunt tir intellectui,duvel rationes quasdam uni utriales rerum sensibilium in ipsis phantasmatis reprae-icntatas arationibus indiuidualibus abstrahit, vel alias pure intelligibiles ex 'lis, qua in phantasmatis cognoscit, tacducit,ut supra dictuin est .atque bis ipsis imodis interdum concurrere proxime in Lerdia remote tanctim, ut infra Secundo quoiari
do intelligendum sit illud Aristo ii 3. de
Anima te I s. nunquam fine hau alma
te intelligit anima, illud in eodem libr. te x xv formas igitur intellecti uti in phantasmatibus intc Iligit; oc denique illud in eodem lih. tex 39 in formis sensibilibus intelligibilia sunt, quae in abstractione dicuntur, quicunque senfibilium habitus passiones sunt. Et ob hoc, qui non sentit aliquid iihil neque addiscet,neque ilitelliget, occum speculatur, necesse est simul phantasma aliquod speculari phalasma. ta autem velut sensi Dilia sunt, praeterqua auod sunt sine materia. Non enim haesita accipienda sunt, ut Aristotel uelit intellectit nostrum nihil, n suam inrclii gere nisi operante phantasia, seu cuti interno urente priarasmatis, Quam ius in intellectionibus a. utra cuiuis
git,in phanta imate,ut in obiecio sed ita, ut quando intellectas in pura potentia debet
178쪽
bet aliquid de nouo intelligere, nec habet seu sibilia in se ipsis praesentia, necessario
inbere debeat repraesentata in pliaritanniatis,ut uel in pus intelligat, uel ex ipsis deducat modo supra explicato. Teri oeu species intelligibiles impersecae nobis res pure intelligibiles repraesentent ratio enim est,quia ex rebus sensibilibus, vel in se praesentibus, vel in phanta Dinare repraelatitatis, non quide ut ex materia,sed ut ex obiecto proxime,aut remotae ab intellectu quodammodo educuntur seu ouod idem est, ad praesentiam rerum sensibilium, uel in seipsis,vel in phanta iamatis proximet, aut remot ab intellectu producuntur:res autem sensibiles non nisi imperfecte iri cognitionem rerum pure intellii gibilium ducere nos possunt. Dixi proxime, aut remote, quia quaedam species intelligibiles productantii rad praesentiam rerum sensibilium ire in seipsis, vel in phantasmatis, imm diate, de proprie:aliae, mediates, S remote,quatenus prodircuntur ad praesentiam aliarum specierum intelligibilium, a re in sensibilibus modo explicato acceptarum. Qir artis cur eaedem species intelligibiles a ciuibusdam dicantur alienae, non ala propriae re-ria,quarii sunt species ratio erit m est,quia ex rebus sensibilib. accipiuntur m clo e X-plicato Quinto intellectum agentem nona ira rarione dici essicere obiecturn intelligibile actu, nisi quatentis prodiicit, ut dictum est species intelligibiles unca vero dici olet eiusdem in te ectus munus praeterea esse illustrare phantasmata, non ita intellige dum este, ut intellectus agens aliquid lucis phantasmatis impertiat,aut ob ipsus clim phantasia coniunctionem, ea eleuet, ut ad species intelligibiles effecti-u prc ducendas concurrere possint: sed itavi uel ira ijs,vel ex ij intelligat, o supra explicat oc melius diei intellectum ad praesentiam phantasmatum, non quidem leni per, sed aliquando ri nigere, o producere jecies intelligibilei, ut dictu est, quam illustrare phant .umata. Sexto et intellec ine'quando ab eodem intellectu, qui eas produxit reflexe cognosti rurabit aclaue per speciem inteli gibile,no autem ivtuuine cogia les. Atq; hic rcij ciendu illudeli, quod ὶ uidentii vellere flexionem ita enectus ad suam aliqoperationem ferite quandam iii e lectus ip-fius secundum suam substantiam superseipsum, set in seipsum replicationem,qua proinde sensui conuenire negant nihil eis nim tale facit intellectus,cum reflexe gnoscit, sed cognitionem tantum elicit habentem pro obiecto aliam suam cognitionem, non quidem in se ipsa, sed in specie in tela, o bili repraesentatam, atq; ita cognoscit se cognoscere , aut cognouisse, aut coagni turbelle, aut posse cognoscere, que verandi modsi imitati iret, licet impersecte, sensus interior, si cognoscit aliquid a se ante cognitu fuisse, quod fine cina fusa aliqua cognitionis suae praeteritae cognitione
si sed ,ut,quae reliqua sunt de speciebus intelligibilib. absoluamus de eam ad aetus intellectionii sicursu distinguendii
est: species la complexae ad eos concurrunt tum obiective, tum et effective,ita, ut subdiu et scrone dici possint tenere se, tum ex parte obieeti,quatenus. s. vice obiecti earunt,is ex parte potentiae, in qua sunt,quatenus ea intrinsece determina iuuant,
ad obiectu in ipsis repraesentatu facilius, ut supra dictu est intelligendu: Esaut incomplexae ad eas qui de intellectiones, per quas efficiuntur non nisi finaliter, ibieci ue cocii milit ad alias ala illis per quas et Secta sunt, similes facilius deinde produci uias, non solis obiectiuῆ, sed et esse calueri nori ionali ter, ut de specieb. compse, is dicta est, concurrere videntur.Ac spes quid incomplexae et si rem contrariarii fiat, non iunt inter se contrari aedae qdqua huta quo corrumpatur species asit complexae in qui b. rationem habitus intellectivi discursiui cos stere diximus, eam in proportionaliter dicendae sunt life inter se c6trarietate quam habent actus,ad quos inclinant, seu possunt coii currere:contrarii igitur,d incompossibiles erunt habitus scientiae,&erroris,ue opinionis falsae, uel etiasuspitionis,vel dii bitationis circa ide habitus autem scic tiar, dc opinioni sucrae circa idem , nullam habent contrarietatem: consequcrater tam pii,. liram ipsoru actus simul esse possum, modo tamen opinio uera sumatur praeci se, ut opinio uera, seu assensus ex ratione probabili, vel auctoritate alicuius quan q, quae est ex aut horitate proprie di fides circa propositione: ue ra mina ut pro formidine intellectuali, hoc est suspitione,quae Opitrione, o . fide huma-
179쪽
x metram circa propositionem verami pe consequitur , ne altera pars veta si saepe in litam , non sempera alii umis eiram etiam opinio S des hu-ibana de diuina enimnia non ominiunomnem ab intellecti excludit brmidi- em,seu suspitionem pariis oppositae, licet salsum illi subesse abIOlute non repugnet.
Alia quae de speciebus intelligibilibus
bin pluribus explicanda non ducimus,exclictis hoc,& superiore canite,ubi de pii lasmatis cloae vero de jsclem ut habitus uitellectivi sunt, addi pos ent,ex libro primo ubi de scientia, intelligentur. si De habitibus tantum intellecti uis,quos Aristol. 6. Et hic cap.3cΠumerat &de ingenio, iudicioque adiun-oendum hic ali lii id est. Ac primum quod ad habitu illos pertinet, qui iunt intellectiis, sapientia, scientia, .prudentia, cli ars. pro ceno habetn dum est, non omnes ibi habitus intellecti-ilos ab Aristotel .enti merari, sed eos an ium, quibus anima affirmando aut negancio, verum dicit, ut ibidem Aristotel l curari '',in quibus proinde virtutis intel lactu .ilis nomen merito conuenies; neque lios tamen omnes , sed pracipuos an tilin, qui ad alios potiores habitus utclle otii ales sua natura non ordinantur.
Intellectus dicitur ibi habit in principiorum,& quidem speculativorum,quo propositionesis peculatiua immediatas te per se notas cognoscimus:& aliquando sumitur pro potentia ipsa intellecti
ua, quatenus naturaliter apta est co gnoscere huiusmodi proprietates risit -- qu amici vero sumitur pro speciebus in leni ibilibus in complexis potentiae in tellectiva superadditisci quibus ita repraesentari possunt termini incomplexi praedictarum propositionum ut illis cognitis sine ullo medio eorumdem etiam inter se cunnezio cognoscatur. Sapicntia multipliciter , sed quattuor praecipue modis sumitur interdum prosum an ina, diluinarumque rerum scientia , quomodo aggregatum est omnium sciciatiarum , sumpta scilicet panicula humanarum prori creatarum: . cinterdum pro scientia per altissimas causas, cuiuimodi est pracipue Metaphy lica: interdum pro scientia rerum praestantinimarum, siue sit per altissimas causas, siue non , cui ii sincidi item est, praeeipue et a physica interdum pro is gregato ex intellecti seu habitu principiorum &scientia ierum praestanti Gsmarnm , hoc ei ex principiis per se nntis , de cone usionibus circa res praestantistimas, ii item acceptio praeci cipue Metaph sicae cum suis principiis acceptae conuenit. Et sic Lipientiam sumit Aristote libro citato caeleptimo. Seientia eodem libro cap. terii citato sumitur ab Aristote pro sola speculativa, de qua alibi diximus Pruden tia ibidem cap. s. definitur habi
tus cum Vera ratione activus;d breuius,
recta ratio agibilium , de qua plura hic dicenda non sunt Ars ibi deni capit
quarto definitur habitu cum vera a tione facti uitam e breuius, recta ratio
factibilium de qua satis alibi diximus.
In ea ritu renumeration Aristote l. ha
bitum principiorum factivorum, scientias facti uas, seu aries docentes reducit
tur , Squ.im solam ipse ibi definit: ha bitor 1 et , principiorum actiuorum &sciuntias activas, ad pri: dentiam,adqtiam ite in ordinantur: civicam denique pracipue ad sapicntiam, S scientiam tum etiam ad scietitias activas, o facti uas,3 mediis illis ad prudentiam,&
si Qiiod ad ingenium iudi ciumque speetat, quod alterum ex duobus supra propositis est, multorum ingenia , iudiciaque non incriocriter quaestio illa exercet,an in Ilenii , iudici)que maior, minorue praestantia ex sola corporis
dispostione, an exaninia, in e utraque
dependeat . In qua di scultate illud
primo locota attendum. si ,1 genitim, aut iudicium sumat hir pro eo quod dicunt ex parte animae,quoad sinan esie nonpend rea corpor eda Deo cum anima ipsa quacum identificentur e reari si uero sumantur pio os erationibus ipsis ab ingenio, iudicioque pendentibus, dubium esse non Dosse, tuin n. elior, deteriorve corporis dispositi ad maiore .n minorem ue illarum rast pntiam conferat, se Aristot. secundo de Antina text. 94. ex tactu, quem homo animalium omnium exqui-iit istinium habet,inseri hominem animalium I
180쪽
ilii omnium pirudentissimum effeci tum addit, signunt autem, S in genere hominus in iis, in hoe ingeniosos esse, Siciingeniosos: secundum autem aliud nullum duri enim carue inepti mente, molles autecarne bene apti, quae ita intelligenda sunt, . t non quelibet carnis mollities ingenii excellentiam arguat, sed ea talitum , quae ad naturalem,5 optimam corporis temperationem e sequitur atque haec propterea id arguunt,quod in optime temperato corpore,optimi; tenuissimique spiritus ad corporales omnes functiones, siue remote,fiue
proxim potentiae intellectivae inseruientes,quam expeditissime, ac perfectissime
obeund .is necessari generantur. Hanc auisic in opsi mam corpo is temperationem videtur Aristntel seca.3 o. probi. uelle illa
esse, in qua melancholia dominatur, dum causam conatur reddere,cur omnes, qui aliqua unquam in re ingeni claruerriti. meisiancholici fuerint. Verum Arist. non de melancholia, seu atra bili frigida,& sicca secudum se nn apta, quae homine Pigros,& hebete creddit sed de ea, quae illa uae bilis, sanguinis, spiritu tim calore adusta calida,e icea est de ad Onanium motuum promptitudinem, ac celeritatem magnopere eonsert,vino ab ipso Arist. comparata, intelligi debet. Quod si quaeras, an ipsae antiam Crotona Ies, ncet omnes eiusdem speeiei atomae sint, in indiuiduo tamen, ita inter sedi ferant, ut alia secundum se abstrahedo a corpore persectior,atq; adeo ingenio, iudicioque praestantiori alia imperfectior, mi nusque praestans sit respondetur di melle omnino esse id iudicare, multa tamen esse quae partem stirmantem prubabilem fa
Ad intellectit m pertinent etiam admiratio,&alia iraedam, quae uberem philosophandi materiam praebere possent. Sed de intellectu satis hie laua dictum de mem ria intellectiva, cu uoluntate aliquid dicedum est.
i Memoria intellectiva nihil aliud est,quam ipse intellectus, ut recordatur rerum .Lae inici lectaraim, seu , ut tutelligit res a se ante intellectas: ix eodem modo diuidi potest in memorion potentia, memo mana actu, memoriam ii.ihltu, ut liuellectum diuidi supra diximus. Eius a remini-lcem radii crimen, de , si . quid aliud de illa quaerendum sul)erest , ex dietis hoe est,&superiori captae tutelli ira satis no tzst. V
sdio Voluntas, quae alio nomine appetitus rationalis ad gistinctionem appeti tus sensinii , appetitus naturalis appellatur pro obiecto formalia quato habet uolabile, hoc est terminatiuum uolitionis, ut tale est,comprehendendo tamen sub voli bile, etia noli bile, elisub volitione etiam
nolitioncm; sicut nomine voluntatis comprehenditur etiam potentia nolendi, seu,si ita loqui fas si,noluntas. At fi uoluntatem distinguamus in uolitivam, eti nolitivam ut volitiua est , pro obieeto sermali adaeuato habet volibile presse sumptum, ut istinsultura nolibili, seu terminatiuu uolitionis presse sumptae , ut distinguitur a nolition quatenus tale est, seu quod idem est,honum, ut bonum bonitate transcendε tali sumptum suppositione absoluta,ut taplectitur non solum bonum uerumased et fictum, seu apparens: Vt autem nolitiva est, pro obiecto formali ,habet noli bile,seu
terminatiuum nolitionis,quatenus tale est seu'nod idem est malum, ut malum sum ptum item suppontione absoluta,ut coin plectitur non totum malum uerum, sed et ficium seu apparens Indisserens autem, ut indisserens, seu abstrahens a bono, malo, nulla ratione potest esse obiectum uoluntati, siue tam circa bonum, fiue circa malum versetur uotiuitas, semper in suis actibus pendet ab intellectu tanquam propo nente obiectum ut uerissimum illud fit iihil uolitum nisi cognitum:quemadmodat contrario.intellectus in suis actibus,tametsi non omnibus pendet uoluntate, tanquam ab applicante S determinante ad hoc potius,quam ad aliud intelligendum. Plura de voluntate hic non auo.s I Aliae, quas supra indicaui, minus principales anima rationalis potetit, sunt potentia ridendi, potentia flendi, potentia mouendi localiter corpus certis quibu1da motibus ab intellectu e uoluntate pendetibus, ut artificiose saltandi, scribendi, pingendi complodendi manus, supplodendi
Ac potentia quidem ridedi pro obiecto Drmali habet risum,qui est pectoris,oris,&faciei motus a diapnragmate alis 'aemusculis tactus ex cognitione intellectiva obiecti luciindi, noui,&repenti Iri, uoluptate, seu gaudi uoluntatis inde consecruente, cordis dilatatione,ac spirituum di fiu-
Proniores alitem ad riclim si in sanguinei di biliofio tuam melancholici ex picui