장음표시 사용
131쪽
lis quid sui redigati, quid sti
ticalis; Industriae. n. impotentia Artis argvit. Ex his aut hactenus statutis inuidiosem medicu, in- Λ fidum elle Rrtisci; edicat finem praeoccupare facile, hine etia miseris qgris detrimentum m gnum inserre posse: Unde inuidia deterior longe est, gloria vana; mi pia gloria quaeratura Nedico, absutie quo dolor in eo sit perturbans animum, quaerens gloriam alterius Medici ante acq ii sitam sibique propriam diminuere,ut inuidia contingit; Ea propter Medicus inuidia plenus dignὸ undique euitandus ah omnibus venit;ersi iudicialem pecuniam non quaerat: nam si eam quarieret,eo magis cauendu s esset, ut ait Hippocrates.
mittere aegrorum damno semper esse,ostenditur . .
: Fdiei autem insiliae eondatio non solum est.quod medicus, ηon nis qsta pericvlρ B sint proxima intuetur, O quas tingratae eontractat, ac ex alιorum calamitatibus sibi dolorem conciliat. utium etiam quod agrorum,& assantium infidais, dolis, qindecentiis, atque transgressionibus, is interdum ita sci cogatur ut experimento. h quotidiano liquet; quia ibi apparens in iustitia Medico facta est,quae ut ait Ari- '
liot. .et hic. p. 8.itam esse it meseus enim Thilosophus tum naturalis,tum moralis, tum metaphisciis penitus. Pre aqualis, vel similis habetur Vbi ne dum pecunia contentio,pador, verecundia modestia in vesitu existimatio,iudiciam emtas, accuratio, mandicies sententiam eroetitio, utilium at necesiarium in vita purgati um cognitis,earumqtie liberatio spersιtios Deorumetus aduersuto praenantia diuina ad sint. At vero etiam mansuetudo non autem iracundia in
Nedaco praesesert rcum ergo Medicus optimus,& in culpabilis, ira aliquando se subjiciet, Deo aequalis tune adesse nequit; hine etiam quandoque ita ductis Medicinae finem proprium sal hrem omittere potest: ae iussE aegris detrimentum etiam insene ob apparentem iniustitiam ei factam. Nam ira cum dolor sit,ideo non sucile utitur ratione, ut Arisoteles inquit: Immo ira, quia ad vitionem properat; cum ea apparentis vitionis appetitus siticum dolare; propter ampatentem iniustitiam,ideo Medicus iratus,seu iracundus, non insidios , Ut auarus, & vane glo tiosus, simulque iniuidiosus facit, quippe quod aperte uindictam sesinat, verum quoniam im pium est.vindictam contra agros de ea iniustitia sumete: ergo Medicus sic iratu s saltem qgrin crum curationem negliget; qua negligentia,rgii iacturam, incommodumque recipiunt,ac Ita Medicinae finis sumtur .
Medicus quemadmodum ut Avarus Medicina finem praeuertit,sicut prodigus, periret. Qimcirca liberalis,ut iuste se gerat; debet esse .
i Atet itaque his quatuor vitiis morum, Attis Medita proprium finem frustrari
posse,quibusque modis; superest ideo vii tutes morales, iis quatuor vitiis oppositas statuere a vi nullatenus his vitiis hanc Artem fallacem, immo certam perpetuo rcddere valeamus. Cum autem quaelibet vinus morum bonorum qumidam medium sit inter duo vatia repostum, quorum unum vitium in ex cessu, aliud veto indefectu consstit, Aristotelis sententia, hune in modsi exarantis . Virtus igitur es habitus elatitans in mediocritate, quam tim ad nos consistens: qnae quidem me diocritas rat/one praesertasit liqvie ita ut prudensprael: narcie Mediscritas autem duo raraoratiorum, atiteritis per excesium,athcrius per destitimi atque eo etiam quod visti qua demitini ab eo qMod feri debet,al a emperant, in affectibus in amombtis v rus vera meditim O latitarit, eligis. pioinde sicuti auaritia,quae vitium est,in desectu liberalitatis saturum, Artis Medicae sinem peruertens, daminatum sic ei:am in Me dico optimo,& fido. prodigalitas,quae vitium es, in excessu liberal setatis, Medici necessarias res victus vestitus,reliquari inq; terum ad hene vivenduin requisitas, profundens,nullum habete debet locum. t uitium penitus euitandum. cuandoquidem in raro, o non aecipiendo excedere ho m5,O ignotatis sed Rotidi potitis hominis est, qui autem hoc modo est prodigus cste.& paulo antea dixit. Numo inconsinentes O res,qua in intemperantiam opes consumant prodigos vocare consuehims,iccirco hairomissi homines esse inprobissim Troistis.nseti insese uatus est, qsi perse ipse perditur,ti ait Eustratius. IVodu rii u enim dando exe edit, deficat accipiendo ; illiberalitas 2ero seu auaritia contra in dandas pecun3s parca, ae defciens, in accipiendιs niam tu es. Liberalitas veto aeque se habet tam in dando,quam in accipiendo honestri modelate suc. Medicus ergo prodigus non esse debet, in adhibendis aegris operationibus, excedendo, in
praemiumque accipi indum, dcscaendo, alioquin intemperatus, interuatus, impiobissimus, ae e
132쪽
.... i. . A εα denique solidus, qua perditione esset. Si itaque Medicus prudens inueniatur, virtutem sa-
. Eis E a,. hilem continere tenetur , quae electionem Iectam semper ei sciati ut virtus, quae nedum secun-ε. exh. 13. dum rectam rationem est, sed etiam cum recta ratione. Vetum recta electio prudentis mora.
. . tia ii ςst, ii x litatem limulque temperantiam possidere, ut ex his Aristotelis verbjs exhaurioi
J virtus quoquesecundum hane diserentiam distinguitur: nam alias ex ipsis intellectivas, alias morales dicimus i sapientiam perspicaciam, O prudentiam, intellectivas, liberalitatem, O tempera tiam morales. ergo Medicus prudens liberalis esse deuincitur, mediocriter, ac temperate, seu honeste praemiuria suae operationis, suaeque speculationis accipiendo aequale his tum speculationibus,tum operationibus suis. Hc id etiam Hippocratis decreto asseuerare possum. Nam tis. ν ω εν i,. con dit, edicum optimum simul ite fi liam. suae curationis, seu pinseruationis mediocre pretia . I. . mi uim accipere posse, his verbis. et i enim bonus Medicus G, is per Iovem de magis quam dux eia medetur. Quare in principio totam assecti enet indagare oportet, ct saeuam sinerere conduce-l: tia ad curationem,curareque aegrotum, non negligere. ε tvero rem erasionis exigendae acerbia ratem, absque praeparante ad disciplinam cupiditate hortor,ut ne valde inducas,sed O ad opulentiam. miri, i, O facultates respicias; Unde institutum elaes conspicitur, de pol illimum, ut Foesius vertit, si MB ad artem addiscendam tuos ιnInruas: Caeteriam hoc statutum dilucidando Heurnius inquit , ve
τἀA it,' ' ' Med.cus nori evadat improbus aliorum ιn tio, nempe aegrorum vitio, quia ut ait Hippocr. ibidem . agri quιdam medicorum operam petunt, has νι' ius, O levis mali debellationem cassantes, neglectu propterea d/gni, nee tamen sua . cum interdum medicum soluent interdum non, ideo non te-xbld m. linquendi sun ratione Medici, non respectu eorum, id co ait Hippoc. Quandoque vero gratis cures, ita Ut gratitudinis memoriam potiorem ,quam praesentem αιΠιmationem auferas. ergo ne qgr xv 4ς rum vitio Medicus improbus euadat, ut ait He urnius, potius aegras iactatis in mari inconstantia .d cupiditate, O auri amore; dum quae morbis impliciti pi omiserox, eualescentes nonpraesten: suam consta ilia in opponat. quae nititur tanquam anchora arti suae, contemptui pecuniae, σhumanitati voce caneres tititur aduersa acie eon ere , q. d. ne tenuix pecunia careo mediens suam existimationem
is ueta fraussi: sed magnificentiam suam aegronum auaritia opponat. Verum ubi aegri liberaliter Iuunt, Meu cus liberalitet quoque mi auaremique ini=ue agat e vi enιm Artι praeclarissima nullis ossiciis satisfieripolen; ita tamen adsuam Medicus necessetatem collineat, ut aliquid accipiat, ita tamen veat etiam columet ad aegrorum opes, O quibus aeger egeat ad sua familia mulam. Adnoto autem
quod sicuti aegri recognitio erga Medicum, pro aegri opulentia iucunde, & sine dolore scri de-ς bet, ita etiam a Medico curatio recta, aediligens,erna aegrii sine dolore,& iucunde admini litari
debeat, c tarum ut lucunde peragat Medicus remuneratione ab aegro latisfieri debet .
Medici liberalitas, non circa quaestum forensem, verum circa praemium honestum, S aequale, tum Medici defatigationibus , tum aegri a iuuent ijs, & facultatibus,versari debet.
RActenus medicum liberalitate,non autem auaritia, nee predita litate, uti debeia te, iam pro comperto habetur; liberalitatemque Medici aequalem vim tum ii speculariones,di visationes dandi, tum visationum prdimium recipiendi poss-dere debere pateti Verum quoniam spe lationes & visationes, & pimmium
deformes sunt; quia vi statione Medici atque uno,eodemove modo , eademque prudentia,& diligentia, in cunctis agris eurandis,seu praeseruandis semper consistunt; Vnde Medici dationes sine maioris,& minoris eurationis. seu praeseruationis acceptionex;ΚΑ. ν it in. Omnἰbus aegris aequabiliter praebentur. de uno tantum Medico loquendor nam plures medici die. pax. lao iis boni seorsum differunt, quia ut ait Hippocr. in reliquis omnibus artibus opifees longρ inter se. rtim manu,rtim mente, & experientia, prasiat: sc etiam in arte medica. 2Egrorum vero soluti res ad unicum Medicum relata: Omtiino magis,& mimis suscipiunt: pro ut unusqui ite aeger, qui soluere medicum pecunia vult maiotem, di mitiorem bonorum,& remunerationis assuentiam,& commoditatem, facultatemve contineat in se. vi solutio iucund . eum voluptate, non autem mole se,cu dolore ab argi o fiat: alioquin datio hones a nequaquam esset. immo tue. . h. i. Prodigalitas ea adesset molesta. Quod ex his Arist. verbis elicio. At vero omnes ex virtute acta
ne s. honestastini,cthone natis ea a funt Oliberalis uitaν honestati, eo a. dabit, o recter Da bit enim o Pibus, o quiscumque , O quanti oportet e relιquisque ah s modis, qui rectam dationem conseqwintur a que ιd vel iucund/, vel sne dolore, quod enim ex virtute fit, id tet cum ML-ptate, vir sine dolore certὸ efficitur, minime autem modestimesi r Ergo nis iucunde saltem sue Tomus Quartas . I a dolore
133쪽
dolore aegri Medico tetributionem, exhibere, honestim est: Eamque sanὸ ob tau sam e in sti- Λhet aegrotantis commoditatem.& assuentiam respiciendo, . t sol titio honesia,Nitisi voluptate. saltem sine dolore exerceatur Hippoc. enim ait. At vero remanerarioηis ea gendae oec. hortor nixarde indueas sed ad Ophunitum, O faetii rem respectas. Θandoque vero etιam gralis c res, Ita Tigratisadinis memoriam potiorem, quam piasntem ea istima ιionem ausuras di vero occaso ferendo id ai. . GisTui se obtulerit, perealin 'o egeno,inaamst tubbus opituleris Me P
De gloria vana , seu anabiciositate Medici cohibendas, ut gloria honesta Medicus Artis finem mininae deprauet.
Icuti autem Arti Medicae gloria nimia, & vana Attis finem deprauante, opera Plaeto stri dare, vitium est undique euitalidum; ita etiam Artem,sne vlla gloria,existi- ,
mali riseu honor exerceri, vitium eisit desectilium nunquam amplictendo AVt Hippoc. toto tibis de decoro inscripto deerctaluti cum glinia moderata, A. h. .Lmodesta. eiussa, ut merces, & mensura similis, snisseeundus Med sci peris. 'π' --, cti.& sdi semper essed beat r. t Attis dignitas, praestantiaque. manuteneatur, tui illa. in suoq0e decoro semper,& recie exauimetur. Quatenus Meduus Attis Medicae opifex, s l. que Ministir conspicitur,ei Artis dignitatem, ac venerationem semper praestans esse tenetur. hinc etiam virtutis salubris snem propitiam maxime perquirens esse deuincitur. Ea propter gloria Medici, ut secundus sinis, a salubrisne rectus, non nis ad lalutatis humani corporis vesalubris,mia subiis ac ueutri, terminum, coarctatur, nequaquam sero absolute sumatur. ceu ploti.i moderata,& si xua,a virtute ut a principali pendens no autem absolute. nee principaliter di sumptat honor itaque a Medico tali pacio expetendus perpetuo essi eum honor per se - . t persequibilis sit, ut bonus Aristotelis con stituto, se exarantis 1 auaria vero esse ν se bona aliquis nauertι an ea qM vel sesia relinquamas,persequimuri ut voluptures nonntilia, o honores ὸ nam lites haec obaiιad qvippiam persequanaμr: esse tameti ex ηs,quat perse bona fatuere kιqtiis posset. Honoris ergo ex ditiis studiosum vitum secundum virtutem quidem constare, manifestum est in quadam mediocritate, inter ambitiosum, & inam hi tiosiim, honorem esse repo stum patet: svi inter excesspi 3 M desectum constet. Nam quemadmodam indutione, o decepti e pecknaa- crium.O medioeritas es,s excessus Odefectus, ita quoque in honoris appetitione lieet. magis quam oportet, O minus sportet unumvoqueseserere. ambirissim tituperaretis, quippe qtii, eh - φ- ' 'm is niuin1 oportet, ct dei ii vox et ux Gemassemii irambis sum, quoque , ituperat , e pod ut ait hias raditis in com . minus quam oportet, eum appeti ventillam ob rem sis honorem esseerhibendisin censeat, astropterea ab homnis etiam areoni tis abstineat,ergo necesse es procat dubio, vi medioeritus quoqtie referiatur, eius videlicet qδει est ut oportet. quando, O a quibus, sob qua λι,.i.-, oportet, caetra ae determinaIMaiias μυatis hinorem ipsemet appetat: qui qardis me vi cus, Vsia carci nomine, modo ambiciosus ideιι honorisaea, non is mbitiosi s le an uarit ambitiosus, ct henoris cupid4 , propterea qhod honores quos debet, appetit, inambitiosis, qnia quos non debea non appet te ea quibus perpende honorem Medico, ne
dum rationibus antea recens iis, neeessa
rii in esse , ut secundus finis honor sit, sed etiam veluti stimu- Dlus, quo Medicus
a nulla boni aegro utili operatione, se absineat,etiamsi ah ea osciatu ne peragenda seipsum abstinere ration his iter debetet, ob aliquam iniustitiam Medieci ipsi .el ab aegro a aut abiassantibus aegri,
134쪽
De Medis imi filia calcimniatoria profliganda,ne abe Ars Medica fallax
Nmdiam vero N alimo etiam dem fere esse. Oris conspicuum habetur: Qu&
O AL TM-m med hin aperiam. vi rartutem amplectendam: Dolor mi te in alic existens,in silicitaten .seia commoditate aliorum qui ei sis nites, en aequa lissent. in aliqua arte,sen scientia, alia hibitu aequiso. mingit. Qui dolor, vel in meessi, mi nitur, ubi quis dolet ob nuncida curariun drguen Iutieeuctilenta uiri, unde ... - . dolor is utique indignus,ae in milus mirospicitur in ima idia appellaturr Aut in dese tu repeti- ' em quoties quispiam ob commoda alicuius non dolet, etiam si commoda indigne
m se habet.irmno ita moderatus, ac mediocris e spieis M. Mi vir tantum dolet, dummodo ii, alitia .ii P. Lse dolorem percipit, ob commoda in diane euenientia aliena. ac dolor ipse indignatio Umc : patur eo quod ob indigna aliorum commoda vir dolet,ac iuste dolet 'Caeterum quoniam animi perturbationes aeque tum circa dolorere', tum circa voluptates tersantur, ad quae cetere animipit tu ibationes, veluti ad duo genera seorsum eontraria, rediguntur, Aristotelis sententia,pto inde,sicuti dos vitia, ae una sitius ratione doloris conceduntiati ita respecta voluptatis Mo itia, ac unica virtus quae ob imommoda aliena obortum reti ab Ariuotele totistitimi turr unde s oti dolor iniuste homini contingit, ob commini adigia iactitata aliorum,qui inuidia vocatur, ita
etiam voluptas, seu gaudium,ob incommoda alio tum indignE euenientia, vitium est in excesisti quod malauolentia nominatur. Cni se oppD ait vitium in nominat iam in ivsi .ctu, ubi homo non gaudet, incommoda assinus Mediocritas m quae,ut habit ac virtus inter utrunqhe hoc vitium habetur, in minata est. & conspicitur dum sit gaudet propter ineommoda alterius hominis dign contingentia.Q- isthaeconinia Robis triaere voluit Aristote les his .et M . Indignatis quoqhe isti id medioertias est. O moleuolantia tu quidem habrias circati m xvi Aenenem dolori, O raptauravem .rrius simpuviaea ηι,γa s ransirigisti andignabandus enim . de&νe Utavratim aliquosprooer fortuna redum ut triti minus veru hum excedens exerenitas ' do rem percipit inuidia impulses At malevolus tantam ιὰ dolendo descit ut otium gratiar. Vetum Medicus inuidus ab aegrotanterito Medico aegro praemi enti. supere attis,cum ambitiose nu- saneis rationibus contendere nitetur, simulque inuidiose Mediim prinio ductum calumniari conetur, eum dolorem, ex rebus, de commodis digne illius prami medici euenientibus. Intulte, percipiat. Si serte auxilio alicuius eonsanguinei,sen assini Mant amiei, siue se tui langcientis I iniuriose S contra saria sectindo Medii aket Meditus ealumniatus fuerit procul omni dubio,tuc Medieus ille non modo inuidus, at vero etiam in euolus quidem se habet quia alterius Medi. ei fidi ineommodis indignc ex ea talumnia, ctis admodum .ae iniuste gaudetr immo videtur inuidiam calumniantem suisse,ut subinde postea malevola,ntia, in eo, summo alterius iaetura ac dedecore gaudi oriretur: Et licet id rati detrimento sottiatur, tamen Medicus ille invidus, S malevolus,cum perfidus sit,nil timet; quoniam factis erroribus, in deterioremq; stilum egro ducto, a serit motata. nequaquam errata suisse sed ob alias res a priori medico antea adminia
stratas,in iacturam eam aegrum cecidisse: tamen postea eius errata corrigete tentat, postquam Ialter medietas suo maximo damno aededecore calumniatus manserito saepe talis Medicus eo. magis inuidus reperit .ac malevolus, quo pecuniae studio metim bitavi ex his .er his Hippo.esseolligere cum id ad artem pertineM eenseatur de eo minime amburoia contendere sipsos ludibrio /x.
ponere: Hoc namque iureiurando agrinureatideam, audicum retiane utent balteram nunquam indit
diosdcdlomniaturam se enim animι impotentiam prodet: vertim id prontius faciunt, ροι forrem quassitio Octantur: quanquam neque hoc perperais exesutartim videtur, cum omni cura inopia insti
Ex huc .sque autem declaratis fit, clamentis, nuntiastum esse reor, inuidiam . ac ni ala uolen tiam, ac earum contraria. ut vicia, ct mala semper vituperanda esse: Istarum autem mediocri
tates amplectendae,ceu virtutis morales, Ac ita a Medico nunquam Ars Medica, his viiijs, lat. lax reddi poterat irrimo certa administra theodem modo, quo certa se habet. Hi, c
135쪽
m ira δε iracundia ne dum a Medico, verum etiam a quocu de ει tam
Voniam hactemus, vitia allata proflicanda esse, ne Ars medita, Iis' metata tat, iar dilucidauimus i lceirco deest nunc qnod de ira, iraeundiaque inhibenda an 'mus; sed eo, quia vitium id plerisque in miris, de naturali quodam mstinctu con spicatur; unde longe dissicilioris prohibitionis est,caeteris umis rei VMndis antea explanatis,hine etiam accurate penitiori studio, vitii mid explorare ac dilucidare gore pro quoezequendo sex faciam, quandoquide primo quid ira lit, a causa naturali pendens, indagabo. Secundo de ira vide vitio morali agam,& demus cimitatio; tertio de mansuetudine quae irae est mediocritas,ut virtus mora Iniquarto hanc mansue dinem necet sariam prudenti viro esse ostendam. ae iusso viro i quinto hinc ipsam Medico prudenti ac iusto an ne tam semper e se dedere demonstrabo. sexto, Se postremo, quomodo nos possimus assuetω Reerri ne in iram, quae vatium est, Artem medicam faIlacem reddensa incidam prxcepta consili.
Quid iracundia, quid ira,&quid excandescentia sit,& quot eius differentiae
ym in iis do6rina cadat etiam iraeundi , & excandescentiae declaratio sit, ne pro una. aliam consese capram usi proande quid earum qualibet si, di quotistatum d iseretria sint etiam expendere debeo; Ita itaque vi cap. 3 . iam diri, apparentis vindictae appetitus est,cum dolore, ob altemus apparentem imustitiam irato factam. Nam aliena apparente ineommoda iniuste contingentia ab aliquo facta,essiciunt, tanimi facultatis irascibilis, seu animosa perturba tio ei rea dolorem oboriatur; ex quo dolore postea ultionis apparentis appetitus con*quenter emergit: Hinc ara ad ultionem properat rIracundia veto virium in saeuitatis ita scibilis cordis, seu animosae facult*tis, per quod homines ad iram fiunt praecipites, cui opponitur mansuetudo ut Aristoteles assirmat: Praeterea inquit eam aptitudinem esse ad excandescentiam habendam rQuam ait plato implacabilem tem esse. De qua Atiss.setiptum reliquit arac drae aruiem sintspe ciet tres,excandescentra, aputa, vecordia quatiam trium spectetum iracundia tum Homerum meminisse ait Cicero 3.tosculaeisp. pag. ra a.dum Homerus de Achille loquebatut si torque meum penatas ratae sen tribus iris. Cum aute hac vitium sit virtutis irasci halis naturalis,differt ab ira quoniam ira ita eundiae essectus inspicitur ut Cicero adnotauit. Excandescentia vero vi Ga l. resert ealor est cordis intensus, ae in Bammatus per irami unde ut alibi ait, est veluti sutor, Atiuoteles aseuerat excandescentes surabundos euadere. Oh eum calorem insignem: ex quo calore non tantum oculi, sed tota etiam iacies rubescere ait, pudefactis vero autes rubescerei ει Aser. statuit in excande leentia calorem ita in oculos Mundere, quod visus eor rumpitur, unde unus videtur,ualde iratis, duo esse. Quocirca non est mirum fi excandescentia etiam memoriam terum, quae sunt ab excandescentibus auferat: ut Galenus ait Iracuti. dus autem insidiosus naturaliter e nequit, immo apertus est ut
ira, δι excandescentia ex ignes emergat talore, ideo ait Prasoteles aquam frigidam lai- ise epota m in hac so' . sule.
136쪽
Ira quid si disquiritur, a naturali causa emergens.
Acta autem segregatione irae ab iracundia, Se ab e scandescentia; quoniam. de ira actura sumus: ideo quoque ita ipsa lui uoca prius diuidenda est, postea eero essentialiter examinandar Duo itaque iis genera sunt,quorum aliud proprie a bonorum morum virtutibus non recta, neque a rationis imperio regulatῆ,& hac animi pallio introspicitur: Alia vero ira tantum improprie est, proprie vero mansuetudo est,& haec animi passio non es,cui A a Virtutibu S morat buS, simulque a rationis imperio undique regulata, ataque moderata : de qua suo Ioco agam. Primum autem genus adhuc in duas scinditur species: vel enim ira naturalis i causa naturali proueniens continetur; vel vitium est morale in excessu consideratum, nunc itaque priorem explanabo iram, cum *pius Medicorum animus ab ipse . vexati possit ira. Haec autem ira proprie recepta secundum esse naturale tantum recta ratione genita, qtis non nisi celer,ac vehemens motio Mimi est partis inferioris,nempe iacultatis irasci bilis cordis, quae succedit iudicio animae iudicantis, ut motus animosae facultatis recusans rationis imperium,& rationes huius impet ij prudentiae pis pediens: Unde ira haec a corde tam subiective,quam effective naturaliter prodit,& animi perturbatio est,quae non solum hominibus ratione utentibus, inest: prudentia imbecilli existente, dum valde hi homines iracundi sunt: V rum etiam in pueris ratione carentibus, simulque omnibus animalibus sensiti uis, etiam iri sectis residet, Ut in vespis, apibus,srabronibus, de in aliis his similibus animalibus; Hic autem ira excessus est,& opponitur desectui ira: quorum duorum extremorum vitiorum medium datur virtuosum nomine vacans; et si ratione eius medietatis mansuetus dicitur vir ut Aristote Ics statuit. Haec autem ira secundum excessum ab Aristotele, de a Galeqo calorifica vocatur, & a Platone cordis exardentia nuncupatur; quoniam naturaliter irascibilis, seu animosa virtus a cordis c Iore insigni ellective promanat: Vnde hanc actionis corporeae substantis calidi cordi insiti ope fieri certum est: Et non aliunde,irascibilis cordis virtus, animosa vocatur facultas ab Aristo. Sea Galeno, de vis intrepida,le inulta, ad omnia terribilia agenda, de euitanda, nis ob calorcm cordi complantatum insignem. Hinc eo magis ea virtus animosa, multa, ac intrepida est, quo ma gas quoque calidum cordi implantatum vehemens existit: ex quo Leones animosos simulquet iracundos esse, clarὸ perspicitur, cum hi calidissimi cordis temperamento innato sint, de sanguiane hΛroso, spiritu osoque calidiori,copioso,reperiantur, necnon paruo corde spiritibus plurimis calidii linis pridito sint. Quocirca Aristoteles statuit homines animosissimos, de iracundimmos iconibus similes esse temperamento insito cordi calidissimo. Totum vero in oppositum in animalibus usu venit,quς cor minus calidum possidenti Quoniam animalia cor eximium ha bentia, de mollis substantiae, timida habentur. Ideoque in ite desectu peccant, ut lepus, certius, hyema, Asinus, Pan tera, Mustela,& alia iis similia animalia existunt. Sic homines eor magnum continentes, cordi Leporis proportionatum apertE timida sunt; Cum iis cor frigidum paucis spititibus,& molle insit: per quam mollitiem spiritus calidus facilius exhalatur. In oppositu mantem homines cor exiguum obtinentes,cordi leonis similes,midenter animosi appatent quia ibi cor valde calidum plurimis spiritibus decoratum, de durum adest. ljs igitur de causis ira in aliquibus excedens emergit, de ad pericula obeunda sere piscipitatrix est, ut Aristoteles aia firmat . Ideoque multi decipiuntur, irascibilem ponentes facultatem non in corde,sed in cysti felleo, inter quos iu it Logo dedatus,quam Logudedali sententiam carpentarius profundit,o sibiliosus sanguis cor in calore augescat, & hoc modo bilis causa est fouens cordi sctatuescen
Quid sit ira, quae animi perturbatio est, quatenus vitium
morale . Rae essentia, Sc causis naturaliter promanantibus expeditis; nunc ad irae ut vitii moralis dilucidationem accedam, nunquam enim rectam huius viiij moralis cognitionem adipisci possem, quin prius quid sit vitium id secundum esse naturale dignoscerem. Plato itaque exarat, iram animi perturbationem esse inexpugnabilem, ac inuitam, qua prrante, amniosa virtus ad omnia terribilia intrepida est, de alibi inquit, iram esse,qua praesente, cor exardescit ratione nun
tiante, si quid e trinsecus iniuste fiat, vel intrinsecus aliqua concupiscentia turbet, unde ira, -
137쪽
' animosa saeuiscet i dis valet contra eo neu piseentiam bapatis non honessam euhand am plato- A
NUM nis mente. Aristoteles autem asstinat, itam maximum acuicum exissete ad subeunda pericu. 3 xin la cauenda. Vnde peti pateci possetiores c ut adnotat Cicero asserunt iram esse cotem fortitudinis animi r cum Aristoteles assereret itam esse doloris repellendi cupiditatem a iramq; omnem a. .ea. Voluptatem facere, propter spi in ultionis, cum ea sit appetitus apparentis ultionis cum dolore, Ira quid si ra ob apparentiam,vnde ex Aristotele ita composta est ex dolore,& uoluptate. st neca etiam sas - sus est,itam esse cupiditatem Vitioius vicistendae iniuriae. Alii veto vi carpentarius refert iram
esse incitationem animi ad mouedum hominem in eum,qui aut noetuir, aut nocere voluit. Hinc itoriis . 4on irascibilem facultatem naturaliter in corde re sidcntem animosam, intrepidam, & inuitam , ut 3 iis ... ir l. Iam dixi. Quam animi potentiam vocat Arisoteles: Cunctis animalibus necessariam ad vitam , tui ire. ...
Istata ita seruandam ab iniuriis,ceu conseruationis tutorem,ac propugnaculum vitae horum animalium; : REMnh. quo animalia eontraria reiicere valenta vel dimicando, ut an1malibus animoss, & mrtibus, E armatis contingit; rei contraria euitando fuga veloci, volatu,aut cursu. ut timidis, & imbecilli Ira homini Di bus accidit animalibus. Uerum hic ita impropriε uirtuosa est Mansuetudo vocata; de qua in-x: ; .. si a dicam. vitiosa autem ira uel in excessu, vel desectu invenituri Huius autem itae in excessucta, vitiosa ira tot sunt conditiones quot etiam irae sunt in desectu,& iri moderatae virtuosae: mandoquidemi,..ui talia Aristoteles ponit regia las quae sicuti ita sunt in duobus extremis, in excessu,& desectu se etia n m conditam se habent in media ira commoderata a rationis imperios ac tiinc rationalis ita evadit virtuosa; eum sub habitu mansuetudinis virtutis sit. Quarum sex conditionum prima est i in quibus re- chria uo ν i. hus irasci oro: te t. secunda cum quibus oporteat,& modo quo irasci oporteat,nempe an ve- ιzia.., hementer,& celeriter,an tarde, seu tardissime, aut medio modo. Quarta est quod irasci debeat, sicuti oporteat, fle quando oporteat,& quo usque irasci debeati Quoties enim ita has sex conditiones habueri'. tune n n vitiosa erit, quippe virtuosa introspicietur: 8e laudabilis, in homine prudente, regulato, & commoderato, & haec ira improprie est, propriis uero mansuetudo voc M. - , . tur. Quandoquidem Medicus irasci cogitur in rebus malis aegris contrariis correctibilibus tan v. a....t turn,quae a rationis imperio Prudentiae regi possunt; ad aegrotantium tantum sanitatem recupe- .c randam .s pisterea Medieus cum personis errata facientibus eorrigibilibus irasci debet, non . .: I: alitent cum incorrigilibus, cum itaque aliquae Mulieres erratorum cottigi non velint. Ideo haemui saluti non sunt corrigends Mulierculi, proinde neque eum his mulieribus prudens Medicus irasci oportet . sed potius aliis astantibus errata manifestare expedit, ne Medicus quorum mortis cul-
.hi .... pibilis euadat. Tertio Medicus peritus, fidus. N prudens ira medio modo itasei cogitur,ut di-.2,4 Mia, sponatur ita mansuetus, ut primo intrinsece rationis imperium prudentis ab ira nihil tumetur, irasci debea . & νt secundo non ducatur ab extrinseco ab ira, sed tantum ob eius finem salubrem, irascatur, Cia..i .. .. scuti requiritur recte rationi imperii rationis huius ad suorum emolumentum: Insuper Medi-rioisis ii ii 4. eus congruo tempore oceasionis erratorum perpetratorum, ad suorum utilitatem irasci deuin-zz. eitur . Postrento Medicus tanto temporis spatio ita recte ita sei teneturae uanto ad qgtotant iunx e. ' finem salubrem,errata undique coirigat,& non ulterius. Quasser eonditiones Arsssoteles genetice,& uniuersi liter unicuique sito mansueto eonsgnauit. Quas ad Medicum coarctauit Qupsi x eonditiones ah Aristo ele collem sunt,ex Platonis doctiina, ubi Plato ait. areo nunqtie bison res natura sciurirent a quibos, qui hauritar, de,quando,quantaeisque oporteι felix est. steium ex his sex conditionibus in ansuetudinis, qui media est inter iram uatium εquὸ tum in excessu, tum
in defeeiu, alias sex colligere potetis conditiones iis vitii qui tum secundum excessum, tum secundum desectum aceeptii Nani ψt ait Arissoteles, di Lusitatius in commento eo . I . circa medium s. o 3 . ex conditionibus Mansuetudinis etiam in utriusque conditiones colligere possumus qui sex utriusque itς vidit vituperabiles sunt conditiones; sicuti e contra omnes iis vi Ost mansuete virtuose, laudabiles egissunt conditiones. Ideoq: Arist. statuit quod nusquis' homo se a conditiones ite vitii in excessis habens, inter esieros homines nunquam uiuere posset: eum δ' s ' is nimis molestus cstetis cunctis aliis esset, hominibuqe hinc talis homo ita vitiosus destrueret 'etiam se ipsum ut intolerabilem ab alijs hominibus: Medicus vero ira virtuosa mansueta defixem non sentit ciens stolidus quidem esset vel seruilis animi inuenire tui ob pituperabilem auri qtituum ; Nam i in his M. I dolorem non percipere, nec moderate irasci.ob euidentem fgrotantis iacturam, eti mente non consarei uera dolorem Medicus percipe er, attamen ad nouam ac iteratam pili tantis euitan in ' dam iacturam,regul a te non irasceretur; unpie nouum egri pei mittendo detrimentiana ut Mulie bus non obesset mamo oro Mulieruiti pleriinque egris nocentium beneuolentia captanda, nihil operaretur tunc in imia uum est Medictim eum seruilem continere animum propter luctum
aequirendum, a Mul iuribus saluentibus dandum. Ideo quia animus in vim te mansuetudinis lubet esse ilibet, ergo irri virtuose improprie Wocarς desecius cum seruilis sit proinde vituperabilis est. Tali enim Medicus adulator quidem esset quia omnes a Jatores sanr humιles Oseruires ut ait Arist. O viis rares, Magnanimi vero liberi. de horam modo visere neqvorinis amici. Idcit
co Medicus magnanimus, de liberus esk icitetur.
138쪽
De ira improprie dicta moderata, virtuosa mansuetudine
4 . Ei eorum. Vin Aristoteles de virtute mansuetudinis egerit, etiam de eius extremis pertra Ri . clauit: Verum quoniam hactenus de eius extremis verba fecimus; ideo nuness k GK i Wius U4t siletudinis doctrinam recensebo; Mansuetudo autem, ceu ita im proprie appellata ita regulata, de commoderata, ab imperio rationis prude tia existit, ut nulla animi perturbatio sit; cum penitus correcta sit rationibus - ρον bonorum morum, etsi subiective a corde pendeat, effective autem,& formaliteri rationis imperio emanet; ad differentiam irae proprie vocatae, quae& subiective, te effecti- Μ iuetudo quiue,& tam aliter tantum a corde emergit. Cum itaque ita illa undique a virtute mansuetudi- rine paenis gubernetur, ideo iure merito,& mansuetudo, de ira virtuosa nuncupatur, Ze si ira impioni est. Haet autem mansuetudo eas sex quidem continete deuincitur conditiones, veluti sex spe- inimii: ': cies nunc declaratas, Artique Medicae coarctatas, in gratiam facilioris doctrinae irae vitiosae ge- ' A'minae explanais Hinc hariun sex conditionum non meminero. Talis autem mansuetudo pet- zi petuo laudabilis de necessaria est omnibus hominibus. Ru ratio est recta imperii rationalis pludentis, sine ulla animi commotione, passione,& perturbatione: qua utique vir mansuetus vindi. ei ne icativusque esse valet, cum in sui ipsius tuitionis gratiam ab iniuriis, de ab inimicis, & contrari j ' ,.,άj iis Li. y omo hac mansuetudine libera de ratus esse cogatur, alioquin vitiosus esset. Mansuetudinis autem meminit Plato dum ait. Prudentem trasci; sed ira tamen, ut eius affectus dulcιorsit melle iti sito distillote de alibi ait, In eunode riuitatis postulat, vi mansuetudo, o iracundia cum mansuetas x.Lihi. .s4 quidem esse teneatur insuos; iracundos vero in hostes reiiciendos. Eamque sane ob causam Peripatetici omnes ex Aristotele substinent, iram hane impromie dictam non modo utilem esse, veruet iam necessariam, a natura homini prudenti datam, ceu naturalem vim, di cotem sortitudinis Fa 4 H ph custodis ciuitatum,& Galenus,ait vim irascibilem auxiliatricem, e propugnaculum esse, ad victoriam trahendam .Quocirca homini prudentissimo necessaria est mansitetudo, verum potissimum Medico. ut mira videbis.
Mansuetudinem viro prudenti etiam ad concupiscibiles res internas ob
scenta retorquendas utilissimam esse ostenditur.
I autem mansuetudinis usum,Hilitatemque penitius introspiciam,inuenia quidem eam virtutem non solum prudenti viro utilitera Natura, ut necellariam nobis dono datam fuisse,ut propugnaculum,ad mala de contraria externa reii -- cienda accidentia, ut capite praecedenti la ostensum est. Veria etiam ad concupiis Iamnis . in Fra si et scibiIes res internas obscenas vituperabiles depeIledas; Cia Plato exararit ira qua. eor Gardescit, ratione nuntiante, si quid extrinsecus imus est; aut intrinsecus aliquid ..ἶ ,.2ὸx e cviscentia rurbet. Idem Catasseuerat.Quandoquidem Deus,& natura homini prudentiam x pH. .L.M . dono consignarunt, ut honesta,de laudabilia homo amplecteretur, vituperabilia vero emiget et Ideo cum prudentiae virtutes morum bonorum ne dum a rebus mitiosis vituperabilibus ex- 1, trinliscis contrariis possint sed etiam ab intrinsecis rebus concupiscibilibus, vituperabilibusque turbari valeant; ergo ab his concupiscibilibus rebus vir prudens perturbetur, proinde hominis imperium rationale virtutem animosam obtinet, ceu propugnaculum resistens, & vincens s. v. Me .ui, concupiscibilem vim appetentem rem non honestam, nec rectam. Vnde animosa ,seu irascibilis hi, H vis concupiscibili virtuti contraria se habet,de nunquam eam iuuat ut Galenus depromit. Vnde di m αε.α Lex Platonis decreto idem Autor statuit, iracundiam regulatam vim necessariam elle, in homine. ''ut homo contra concupiscentiam non honestam,& non moderatam intrinsecam animum perturbantem, veluti lige iracundia lationalis, ac virtuosa tutor,aut aculeus, vel cotis sortitudinis
impetu ratiocis prudentiae,ut ait Arist .vt antea iam dixi.
139쪽
De Medicinae certitudine C A P U Τ XV
Iram rationalem, seu mansuetudinem cuicunque Medico fido, & pna
denti necessariam esse, non solum ad errata aegrotantium eliseranda, sed etiam pro eius concupiscentia vitios .
X h.icte nux autem constitutis iam manici sum esse reor, iram impropriὸ sciacatam,quam man sextudinem appellant Morales philose hi, unicuiq; probo fido, prudentique Medico necessariam esse aeque tum pro aegrotantium iacturis undique euitandis, tum ad eius concupiscentiae quodpiam morale, vituperabile reiiciendum vitium. Nam id quod plato decreuit uniuersali---ter, es communiter omnibus hominibus prudentibus competens ad Medi- . iii , . cum prudentem particulariter, & proprie limitare debemus a quia ιν vacor exeandescit, rasione Mntiante, si qtiid eas insecus iniund aegrotatillum detrim to medici prae- ,i,is iuviis. eeptis spretis fit tune sane utilis, ac necessaria, medico est, ad qgii emolumentum tinendum, atq. simul pro aegrotantis nuperrimo uedo damno; ne pereat aegrotus ob alior uertata; sinaq; aeger hoe periret mo, tunc procul omni dubio eius obitus in extim tota tribueretur culpa . Vnde neq.I p luctu aequirendii adulado si se debet messicus,quia sis dias,& Nudes fuerit,tuccetiὸ se qua eor exardescit ratione numiante, intrinsecus aliquid cocti milia tu et est tutot vel aculeus. aut cotes sollitudinis imperii rationis pii delir,ad omnia moralia retorquenda vitia quae Attis Medicae remna,& salubrem piaeoccupare valet sin m . Quocirca ira haec rationalis mirabiliter Medici prudentiam iuuat, non modo ad pecuniae solensem, S ptauum omitendum quaestum. .sed xtiam inuidiam, ambitiosam relinquendam glotiam, & alia iis smilia cauenda vitin f
Medicus si iracundus suerit a natura, quomodo ex iracundo,mansuetus euadere vale si cetur C
Lures autem homines,& Medici a natura ita iracundi inspiciuntur, ri facillim .
vii iis his seri mansuetudinis regia fix perspectis, exeandescunt, vel in excessu ira rea in ur,1 cis aegrotat nan non Iem vitamento. Proinde modo regulam proponam . qua homo iracundus in uniuersali facile mansuetus fieri possis.Culnautem Aristotelis sentenrea aeque tam vιrtutes morales. quam vitia moralia ab agendi consuetudine, di Monsultis promaneutactionibus, ideo iracundia, ubi, di excandescentia, litia vitia sunt moralia te cindue excessim, e non mansuetii do, quae Inora- Iit exillit Mirtus, non nati allue facii e noluarum clionunt acquiruntur. Ideoque plenam do cebo regulam, qua talem vulsinamae uete possimus afluetudinem, aliam vero vitiosam vitare valeamus assuefacionem. Sed quoniam consuetii do habmix quidem est difficulter mobilis. de pluribus, re teratis. stequentatisque actibus nostrarum sat iliarium actionum consurgeus. autem ex docuina, e permaelato idcirco quia mansuetudo I gὸ dissiciliot estsua acquisiti me in habitu fit nvγ Nil lente, luaio caederae virtutes morales: Cum facilius omnia alia vitia minauia a pini em 3ὸ corrigi possint,quam iracuadra,ira, & excandescentia. Ideo iure merito - m, quo a tali vitio iam acquuit .m habitu, & et e biis aninu perturbationibus nos ipso G uere potii naus,& quomodo loco hιrius vicit, mansuetudinis vi tem acquirere vastamus,explorandum mi b. eil. Nam Galenus statuit, irascibilem vim iis plurimo rationis utentibus est, o curo moderata ibi iracundia sit, de rationalis; ideo iramiminum efficere potest: In opposituimvero ira vincit barbaros, c ineruditos, qu i minimo rationis vremtur. Quocirca ad iracundi cauendam, ne irassius yehiti iracundia: effectus est, homines assiciantur, qui a pueri consuemd. Me citca mansuetudinem inmin e ex eicitati fuerunt, opere precium est, quod tu plurimo rtatiornis utanturam perio, se li)s . sin aduersis inbus exitiosecis exercendo. Ponit autem exemplum equitis equum regentis,de vitiatoris canem gubernantis. Quandoquidem sicuti eanis venatoris instrumentum est, ad venandum, & equus equitis instrumentum ad equitandum, ita sane tria,
instrumentum est rectae rationis imperii prudentis hominis, ad cauendum hominem Nuὶ tum ab extrinsecis iniuriis,tum ab intrinsecis vitiosis concupiscentiis r di quemadmodum canis, aequus nihi l rectus eli a principio,de processii temporis moderatus est euec in longa consuetudine sit resulati*mus ii ita quidem ita in homine resullis caret.te moralibus, ab inatio est ira proprie
140쪽
A appellata vitissa, de urationalis,nihil regulata, si homo autem se erererat magnanimitate, discordis sortitudine emperata, tuc certe temporis decursu irascibilis,seu animosa cordis saeuitas. ut inst tumentum imperij rationis prudentis, satis regu Iabitur, Se longa consuetudine, ita ea facultas commoderata erit, ut tunc mansuetudo fite Verum scitu dignum est quod in ea assuefactione pau latim, progredi debemus, ut in omnibus alterationabus id seruandum venit, ut tertio nostro promptuatio euiuscunque eruditatis rect E dignoscendae,rectEqueeurandae ostendimus. Nam ab obiectis peraitiosis necesse est eor exardescere, nisi homo valde exercitatus suerit, an
..., .. . , qui b, Ela d seas. semper has sex antea statuta- obseruando regulas: Vnde ex bis pernicio 'diae
sis obiectis, sepius dum a rationis imperio prudentiae, cordis virtus irascibilis cohibetur, de ea. ueatur ab ira vitiosa nihilo minus adeo sanguis circa cor exardescit, ac attenuatur, ac in acrem , mordaccmque conuertitur naturana, ut Languis isneam acquirat naturam, ut hominibus corde valde calidis, simulque animosis usu venit. Eamque sanῆ ob causam a sanguine ita ignito. febris ephemera, Ac ardens,dc tertiana,& alia plura mala exoriuntur, ut quotidiano patet experimento .Quam certe ob rem mantiu tudo, nisi longa amae factionis consuetudine acquiri valet Proinde optimum consilium c st, in aetate puerils talem alii a et actionena pueris impertire, exordium desumendo lenioribus contrari j rebus, ad maiores deueniendo iniurias: Hine Vlisses, B Phidamans, de Nestor, qui exempla suerunt virtutis mansuetudinis, ut refert Calenus non nisi x. ne de iam p. aetate puerili circa hanc virtutem assuefacti suerunt. Nam Viri illi ita prudentiae vi mansueta decorati suerunt, ae adeo efficaciter iracundiae dominantes extiterunt, ut ad nihil iniustum, aeirrationale unquam exeitati sint: At vero si quandoque excitati; attamen illico eam rationis sKno compescebant,ut eques equum,&c venator canem regere solet. Totum vero in oppositum scythi Galli, te alii Barbari,ut Hectora: Achilles minimo rationis imperio prudentiae, plurimo vero iracundis irrationalis utebantur, ut inter nostros pueri & homines ineruditi sunt. Ea propter
3. lauda sit iracundia. Quando quidem homo valde iratus, non amplius certe homo est; nee actiones iustas, nee alia cirra disciplinas possidet. Propterea quod ira ea irrationalis elapsa,non amplius homo reminiscitur rerum,quae in ira perpetratae suerunt, ut G2lenus asserit;cum vehemen lamine ' ter irati non modo memoria, verum etiam mente non constent, quoniam ira irrestulata secun-2.ms .Hire, dum excessunt, ad se rationem imperii prudentiae trahit, ut aperte idem Galenus rimat, qui iutiis i ira haee potentior consilio est, viis Autor confirmat'. Ex his autem hune in modum constitutis.
manifestum est, si Medicus sua natura iracundus fuerit his omnibus regulis Medicum prudentem uti debere, ut ipse mansuetus euadat, qua cum omnes satis enucleatae sint conditioncs, ideo nunς eas minime epilogabo,