장음표시 사용
101쪽
cuicumque quaesito possemus reddere , & de causis secund1s haud esse soliciti,ut quaerenti cur ignis comburat,possemus respondere,id fieri diuina prouidentia,omissa caliditate proxima causa combustionis,atque ita de aliis. Accedit, quia cum diuina operatio limites & regulas inferio. Ila naturae transcendat, si incrementum esset ab ipsa diuina prouidentia tamquam particulari
causa,non esset maius,aut minus secundum temporum varietates Sc mutationes , contra quam
fiat. Postremb,quia, ut tota Academicorum, δίPeripateticorum Schola fatetur, solet Deus in rerum gubernatione Uti secundis causis , quod hic non fieret, sed perpetuum poneretur in natura miraculum , quod Philosopho nulla ratione videtur asserendum.Quare ad hoc dicendum Aristides & Lucanus videntur deuenisse, quod proximam ignorarint causam ; idemque impulit Abulensem in c. 16.Gen. q. a. ad scribendum, huius incrementi & decrementi causam esse Virtutem aliquam naturalem quam Nilus consequatur immediate apud ipsum fontem Paradisi, Epieu- quo pullulat. Sed in eo grauius peccat Lu- reus Ca-canus quod impie cum Epicuro,Lucretio, Em-sus con pedocle,ex Aristo t. lib.2.Phys. t. s.& aliis apud V - ψ Laetantium lib. 1. diu. Instit. & lib.de Ira,Cle' mentem Alexandrinum in orat.ad Gentes,Nys senum lib. 8.de Philosoph.cap. 3.& .lulium Si renium lib. I. de fato. cap. 3. dc 7. Alexandrum 4
lib.de fato .c. s. Casum statuat,Deoque neget Izaum omnium cognitionem gubernationem, quod est non tantum contra diuinas litteras Deut.
102쪽
D e natura o incremento Nita 7 3
C. 8.ad Hebraeos c. . quibus Infidelis non credidit: sed etiam contra Philosophos,Platonem lib. io. de leg.& mPh dro, Tritaegistum in Pimandro.c. s.Anaxagoram , qui ea de causa ab Aristotele lib. 1.Met.sim. 1.c.2. brius in comparatione Antiquorum appellatur, Aristotelem lib. ia. Metaph.tex. s Ida. Senecam lib. de prouid. Plotinum lib. de prouid. Alexandum lib. de fato, Philonem lib.de Opificio mundi, lustinum lib. de Monarchia,& lib. s.contra Tryphonem, Nys- senuin lib. 8.de Pl1ilosoph. c. 4. Lactantium lib. I .diu.Instit.& alios;& contra rationem ipsam,Vz patet: tum quia, ut argumentatur Philo loco cit. Euseb. lib. 8 .c. s.Nyssenus lib. 8. c. 2. Ambr.lib. . Off. c. I 3. Salvianus lib. . de prouident. Damascenus lib. 1.c. a 9.& Lachantius lib. I. Instit.Deus est effector omnium, quippe cum res non sint ase,alias se pro fine haberent, non Deum quod enim a se est, non alium finem habet quam se, cum sibi ipsi susticiat; ergo dc prouisor est : eius, dem est enim rem producere,& perfectionem ei dare,atqe in fine dirigere,ex citatis,&S.Tho. I.p. q. O . art. l. EM J.nouit itaque omnia, omnibusique providet. ihil igitur fortuitd illi potest accidere , nihilque illius gubernationem effugere; tum,quia prouidentia est ratio ordinandprum in finem. Cum igitur quaecumque in mundo sunt certo ordine in suos fine. tendant,licet pleraque non agnoscant,oportet aDeo omnium causa dirigi certis mediis in suos fines : utrumque enim
103쪽
includit prouidentia, ut docet S. Thomas lib. 3. contra Gentes .c. 94. Quare Deus ita prouidebit rebus omnibus, Ut etiam omnibus det media, quibus sine ullo dubio finem consequantur. Ita que respectu Dei nullus effectus erit fortuitus, sed &praeuisus, & volitus aut permissus. Ideo Boetius lib. 1.de Consol.prosa i. Luis eni ait
coercente in ordinem cuncta Deo,Dom ullus temeritati
reliqum e se potes'Ob id paulo post docet Casum
nihil officere diuinae prouidentiae verbis illis. sus est inopinatus ex confluentibus causis in his , quae ob aliquid geruntur, euentus concurrere vero facit causaόordo ille inessabili connexione procedens, qui de prouidentiae fonte dehendens cuncta siuis locis temporibui dist mn.Videatur ibidem S.Thomas,ut etiam lib. 6. Metaph tex. 7.& lib. 3. contra Gentes. c. 72.8c9 a. &. Ferrariensis ibidem. Nullum itaque fortuitum potest esse respectu Dei, omnia videntis,& omnia efficientis,uel permittentis sed tantam respectu secundarum causarum.
An Nilus aestate crescat, quod aqsa ex Septentrione fluat adferendam opem aestuanti H Dptot
C A P v T V. IOGENEs Apolloniates apud Senecam& Authorom libri de Nilo , Credidit terram exsiccata a Sole plus humoris ad se adducere ; atque ut in lucernis
104쪽
De n itura es incremento Nili. 7 S
cernis oleum eo confluit, ubi exuritur, sic aquam illo incumbere, quo vis caloris,& terrae aestuantis arcior euocarit. Dicebat autem trahi aquas ex
partibus Septentrionalibus semper hybernis per s1ubterraneos cuniculos, quod omnia sint perforata & inuicem peruia. Ideoq; etiam Pontum in inserius mare assidue rapidum fluere , non Vicaetera-maria vltrb citioque aestibus alternatis. quod ni fieret,iampridem omnia in AEgypto sicca aridaque conspiceremus. Sed nobis haec opinio fabulosa potius quam naturalis aut vera essCvidetur : nam si omnia sunt inuicem pervia , A 3
Pontus amnes inuicem commeant, cur Π nomnibus in locis aestate maiora sunt flumina Quod si dicat, AEgyptum magis indigere ob con
tinuos Solis ardores : cum aestate etiam loca caetera magis caleant quam hyeme , licet minusquam AEgvptus, illa fumina etiam , saltem proportionaliter,deberent redundare. Accedit tunc eadem de causa futuru fuisse, ut in Omnibus Li- byae fluminibus idem eueniret, cum tamen id tanti m in Nilo & Nigride cernamus. Addo, si incrementum prouenit cx Ponto , futurum Vt prius inciperet verbus ostia Nili,quam in monta na supericta AEthiopia, quod csse a veritate alie num inferius ostendcmus. Denique aqua none. I Ptantum scatui iret in suminis alueo ut facit, sed in reliqua AEgypto. quarc non opus esset aggeri bus Nili aquam in agros deducere. Quod a rem assidue Pontus fuat in mare inferius non id facit,Vt opem ferat adustae AEgypto, sed ob magna& multa flumina, quae illum in erediuntur, α in - . dein
105쪽
decliuiorem locum fluunt. idque euidentius ibi quam alibi cernitur, quod Pontus exiguam ha beat profunditatem, ut notauit Aristoteles lib. 2. Meteor. c. I. Neque adeo aestuat Afiica calore Solis,ut reddatur inhabitabilis,ut sibi fingit Diogenes cum aliis,de quibus diximus lib. i. c. a. ut iam experientia constat: breuitas enim dierum,&longitudo noctium maxime temperant ardor S, ut ex Cleomede lib.I. Meteor. c. 8. dicemus hoCeodem libro .c. II. Quid'nonne eadem etiam dc maiori ratione tunc deberet aqua rapide fluere ad serendam opem teme.& extinguendos ignes,
qui in Siciliae AZina, Vulcano , Lipari, in Insulis oliis, in Issandiae Hecla,in Lictet Chimera,multisque aliis locis erumpunt de quibus Aristoteles lib. 2.Meteor.sum. 3.c.2.& Sech. 2 . Probi. I 8.ls. Lucretius lib.6. Vitruvius lib. 8 .c. 3. Author librideMudo,Seruius lib. 3. AEneid. Georgius Agricola in opere de subicrraneis, Faloppius lib. de aquis thermalibus. Neque est ad rem nostram exem plum de oleo in lucerna: etsi enim ignis paulatim absumat, dc depascatur lychnum oleo aut alia pingui materia intinctum & madidum, sine qua absque interuallo statim consumpsisset, non tamen aliunde nouam euocat materiam praepin guem, quam, consumpta priore, depascatur, Ut lychno parcat,sed & ipse marcore deficit, contra quam eueniat in A gypto , ex Diogenis opi'
106쪽
De natura, ct incremento Nili.
An incrementum Nili si ut quod .EDptus ob ramtatem solis bulos aquam illam ex se exsudet'
rus ex Galeno lib. de hist. Philosoph.
Diodoro,& Plutarcho,&Timaeus, Ut colligitur ex Platonis Timaeo,Proclo ibidem , Plinio lib. s. c. s. quos sequuti sunt Pierius Valerianus,&M. Antonius Sabellicus,voluerunt,non aliam este causam incrementi , quam ipsammet AEgyptum, quae ob raritate soli 1abuloli aquam effunderet,&quodammodo exsudaret. Sed neque hanc opinionem probare positim tum quia, Vt notat Proctus, raritas terrae non potest aquas generare, nec sursum impellere, sed aliud necet-1ario exigitur agens,quod eas primum generet,&deinde genitas sursum emittat: tum , quia non omnes illi terrarum tractus sunt adaggeratio, &solum arenosiim , cum etiam in superiori AEthiopia,ubi per montium angustias & saxa Nilus decurrit,patiatur etiam incrementum;Vt ex Seneca dc Strabone dicemus inferius , quicquid in contrariuscripserit Abulensis in c. 1.Gen. q. t 8. tum, quia humen aut recipit aquas a terra ipso flumine deplessiore , aut altioreinon primum . quia cum aqua sit grauis,non potest ascendere,nisi habeat originem altiorem : non enim attolletur ad
107쪽
prohibendum vacuum,cum per aduersarios terra sit admodum rara, plurimumque acris contineat. Non secundum, quia superficies illa teriae, quae supereminet fluuio, ob perpetuos calores δίstitus est arida. tum quia terra sabulosa,rara, perpetuoque tosta Solis ardore, apta quidem est humiditate,si adiaceat,sorbere, non aute gigne re & exsudare , ut & ipsa ratio naturalis dictat, cum siccitas siccitatem,& non humiditatem sibi contrariam debeat procreare,ex doctrina Arist telis,dum lib. a.degenerat.t.2 .& χs .malibi agit de elementorum trans nutatione; Averrois initio lib. . Met.&Galeni lib. i. de causis sempi. c. 6.& lib. 2. de temper. c. 2.3c 3. & sentit Aristoteles,dum lib. 1. Meteo sum. 2.c. 2.sic 1cribit. Quare
necesse est ab exusto loco saniem ventum e se Au trum.
Ille autem locus propter Solis vicinitatem non habet aquas, neque pascua,quae propter liquefactionemfaciant Etesiis.Et ostedit ipsa experientia calcis,cineris &pulueris, cum rara & arida sint veluti spongia, quae adiacetem sorbet humorem,sed nec gignite nec exsudat: tum,quia alias nulla esset ratio , cur usque ad hybernum tempus in Asthiopia differendum esset Nili incrementum. Eadem cnim raritas soli est etiam in Aprili, Maio, dc reliquo
anni tempore tum,quia non tantum ex fluminis alueo fieret increm citam Sc aquarum exclaescCntia ,sed erumperet etiam ex reliquis partibus, nec opus e flet alio in hortoru morem aquas deda CC-re , contra quam fiat: tum denique, quia si Nili inundatio reducenda est in terra exaggerata , Cur
in illa adaggeratione facta ab Acheloo in Aca
108쪽
De natura se incremento Mil. 79nania, Cephiso in Beotia, Meandro in Asia, de Libys desertis, nih1l simile cernimus incremento
An Nilus exundet quod minus ὰ frigescen
te terra constumaturpCApvT VII. E EuipEDEs Chius teste Diodoro EU Seneca, putauit hyeme calorem sub terris contineri; quippe cum specus calidi sint, δί puteorum aquae tepidiores: ideoque Nili venas calore interno exiiccari destitutas aquis pluuiis, quae reliqua flumina extra AEgyptum iuuare solent. Hanc sententiam putat probabilem etiam Auchor libri de Nilo. Illam tamen refellunt Diodorus Siculus& Seneca: tum , quia si id verum esset,omnia flumina aestate crescerent, omnesque putei abundarent,& magis quam Nilus, quia in multis Europae,& Asiae partibus in aestate ob Solis vicinitatem maior sit calor quam in Vlterioribus AEthiopiae partibus , vel ad minimum aequalis:&ob id interiora terne aeque, vel etiam magis frigescant ratione antiperistasis, quam ubi sunt fontes Nili. At experientia docet oppositum ; tum,quia alia Libyae & Africae flumina eadem de causa inundarent, quod tamen non faciunt ; tum, quia Nilus non crescit cum est aestas in ea AEthiopiae parte , ubi origenem capit, sed
cum est hyems. Non igitur plenissimus Nilus fluit
109쪽
sest. Quost terra sub eius sonte minas calear, Mmine aquae; consumat cum tunc ea siubterraneam rme caleant propter ternum frigus ambiens: tum,quia calor ille subterraeneus vel est remissio ut solet esse in caeteris cauernis & specta - ea otinui fit hyeme Iradiis SoIaribus, atque ita non poterit consumere aquas;vel vehemens
calor ille subterraneas remutatur. An auten
ob calorem ambientem, ut solet accidere urinae, quae in balneo videtur frigida,ex zR Ver calida. Caeteri vero rectius assirmaenteum, quia licet alcem peres quantum velis sensam aestate & hye- 'aquam in puteis aetate senties frigidiore iam uma Videmus non qaamcumque aquam hyeme calidam,sti idam aestite , sed eam so am
dantur, cum unum contrarium debeat potius remittere qualitatem alterius quam augere. Et
110쪽
De natura se incremento Nili. si
Venetus in sum. c. a. .putant, unam quamque primam qualitatem emittere quasdam species intentionales quae inuento impedimento contrarij reflectantur versus suum principium, &actione reflexa illud intendant, verbi gratia , hyeme
exhalationes calidas genitas aestate praecedente in locis subterraneis, transmittere species intcn tionales quae inuenientes obstaculum, vel conerarium prohibens reflectantur, & intendant ca-, lorem exhalationum a quibus procedunt. Sed
obstare videtur huic sententiae , tum , quod primarum qualitatum nullae sint species intentionales,illaeque apud Aristotelem habeatur inauditq; alioquin effectus omnes reales primarum qualitatum possemus attribnere speciebus intentionalibus,non ipsis primis qualitatibus: tum, quia fi species intentionales pollunt intendcre quali itatem realem, in quonam distinguuntur arealibus ξ tum, quia si reales qualitates agendo non possunt producere intensiore qualitatem quam lint ipsae,ne res vltra suas vires agat,neque id pO-
terunt earum instrumenta species intentionales,
vel si hae id possunt, cur idem non possunt illaeὶ
Petrus Pomponatius in disputatione de actione vult, qualitatem realem actione reflexa inuento contrario obsistentese ipsam in ledere. Sed huic opinioni repugnat,tum,quod non videatur posisibile calori ut quinque producere per reflexio nem calorem ut sex,uel septem, cum, ut dictum est, nihil agat supra suas vires tum , quia etiam non pr sente contrario qualitas seipsam posset. intenderemam contrarium praesens aut nihil agit