장음표시 사용
121쪽
quinque,ut scribit Scaliger exerc. & Vicomer.
lib. a. Meteor.cOm. 4. Ad Caput Rubrum mare quatuor horis crescit, octo vero decrescit, ut restri Aloysius Cadam ustus in suis nauigationibus. In mari Adriatico sex horis accedit ,& sex item recedit.In Erythraeo mari ab ortu Lunae usque ad plenitudinem quatuordecim continuos dies me intermissione mare fluere,&dies totidem ad
eiusdem Lunae decrementum continenter refluere se expertum scribit in sua epistol. Antonius Fernandus Soc. Iεsu apud Nicolaum Go- dignum liba. c. II. de Abyssinorum rebus. tum, quia alicubi fluxus & refluxus sequitur ortum, atque occasum Lunae, alibi non seruat, nempe ubicumque fluxus & refluxus sunt variarum periodorum , ut ex Scaligero, vicomercato & C damusto modo dicebamus, ideoque non possit in Lunae radios referri.Strabo denique lib. I. Solinus lib.r .c. as. & Stolei apud Plutarchum lib. 3.
de placitis.c.i7. huius motus & aestus causam reserunt innaturam maris. Unde Seneca lib. 3. nataqq. c. I S. Bemadmodum quartana ad horam venit, quemadmodum podagra ad tempus respondet,quemadmodum purgatio inihil obsistis, flatum diem seruat, quemadmodum prasis est ad mensem suum partus, sic
aqua interualla habent, quitasse retrahant, ct quibus reddant. Quaedam autem interualla minurra sunt, ct ideo notabilia,quaedam maiora,nec minus ema . st quid hoc mirum est, cum videas ordinem rerum 9 naturam per con tituta procedere ' Hyems nunquam aberrauit. ia tussivo tempore incaluit. utumni,verssque , viso ut acta mutatio es. zam Solstitium, quam quin ilium,
122쪽
De natura es incramento Nili. 9 I
aium uos dies retulit. Sum Urse, terra minus nota n bis iura natura,sed non minus certa. Huic sententiae consenant,quae de Mexicana palude scribuntur, quae cum in una parte sit dulcis,in alia vero salsa,
ritum solum patitur in parte falsa.
In tanta igitur opinionum varietate gratis asi sumunt auctores huius sentetiae, quod probare debuissent, nempe fluxum & refluxum a Lunae radiis euenire. Itemque explicare cur in noviluniis,quando Luna minus abundat lumine, mare Vehementius concitetur quam in pleniluniis; occur in Lunae quartis,nempe septima & vigesima- prima,nullus vel minimus sit aestus, ex Fracastorio lib.de diebus criticis. c. 4. dc Buccaseno lib. 2.Meteo lect.i 6. Ac denique cur eodem tempo re Orientale & Occidentale mare fluant & refluant; si enim enim. v. s. surgente Luna in no
strum hemisphaerium, mare illi suppositum illius lumine & calore actum fluit, Occiduum , quod Luna non aspicit,non afficiet;debebit igitur mare Occiduum vel quiescere,vel refluere,ut in suis quartis philosophatur Albumazar. At id falsunt est;nam & orientale & Occidentale mare simul fluunt, & simul refluunt. quod in uno tantum orbis loco obseruari potest, nempe in freto Magellanico : etenim in angustiis illis in quibus Orientale & Occidentale palagus uniuntur, Obseruarunt Philosophi diligentes Societatis I E s v simul intumescere , & simul deseruescere. Per
cunctarer etiam libenter ex Albumazare,Plinio, Auerroe,& aliis,quomodo possint Lunae ut Somlis radii efficere aestum etiam in parte auersa,
123쪽
cum ob terrae interpositionem non possint eo radii Lunae pertingereὶ Dicent forte, eo quidem, non peruenire radios directos,peruenire tamen eosdem reflexosa caelo &astris in quae inciderant directi.Sed illud obstat, quia in parte maris oppositi Lunae.v. g. viderentur hi radij Lunae reflexi, dc turgcscentes ex reflexione aquas illuminarent , contra quam doceat experientia. Dicent,
non illuminare,quod lux sit debilis, & disgregetur in reflexione ad astrorum sphaerica corpora, quae non congregant radios incidentes, ut faciunt leuia corpora concaua, sed disgregant. At illud obiiciam ego: tunc multo minus hi reflexi,&disgregati radij aquas illas poterunt rarefacere, & tumorem atque ebullitionem efficere. Quippe cum multo facilius sit oriri lucem ex radiis reflexis,minorem tamen quam ex directis,quam eorum actione aquas ebullire & rarefieri,alto';
posteriores effectus prouenire. quare si radij illi
primu non possunt,nec poterut lecundum.Non videtur igitur aLunae radiis esse maris aestus.Quinetia licet concederemus neque enim quidquam hac de re nunc definimus aestu maris fieri aLunae radiis,Vt contendunt au ctores primae & secundae sententiae, , negaremus tamen ab eiusdem, vel astrorum lumine Nili incrementum prouenire. eum,quia idem tunc deberet accidere etiam aliis fluminibus,praesertim Libyae.rum, quia nullae Videntur in Nili auctu ex orta, vel occasu Lunae, Solis,aliorumque astrorum, quotidianae vicissitudines & varietates , .ut ex lumnis diuersitate Varioque situ citati auctares philosophantur de maris fluxu atque refluxu.
124쪽
De natura se incremento Nili. 's . An Nilus augeatur, quod SolpitIo iapo res eleuati in cauernis in P Ethiopia,
dum e set Sol in Capricorno, concrescant in plumam'
2 ronensis in suo Timotheo, seu tract. des Nilo,putat aestate Nilum crescere,quod cum Sol esset in Capricorno siue supra Nili fontes,multos sub terra generarit vapores , qui deinde in aethiopum liveme Sole in Cancro intra
terrae cauernas in aquam concrescant. Indeque semit argumentum, quod Nilus in incremen to limum secum deferat, ob aquam ex Vapori bus concretis in cauernis , inde secum limuri deferentem. Sed neque opinio haec nobis satisfacit ; tum, quia, Vt recte argumentatur Ioannes Goropius in Nilostopio,aestate maius frigus est in cauernis terrae quam hyeme: ut autem vapores concrestant in aquam, indigent frigore ; facilius igitur id fiet existente Sole in Capricorno , cum tunCAEthiopibus sit aestas: tunc igitur, & non existente Sole in Cancro Nilus crescet. tum, quia si vapores eleuantur in cauernis a Sole, dum est. aper fontes Nili, necessario quinque mensibus eleuati & suspensi permanebunt ; quod non exi suum
125쪽
guum videtur absurdum vigente frigore in cauernis. Nam Aristoteles lib. I. Meteor .sum. .C. . explicans naturam vaporis pluuiae materiae a caliditate sursum eleuatae , ait. Prope enum existenis
Sole vaporis Fusum suis fluuius; cum autem elonga tur, aqua deorsum. & paulo post. Cum autem elematur humidum semper propter calidi virtutem, ct iterum fertur deorsum propter instigidationem ad tenam , Pr prae nomina passombin imponuntur,ct quibusdam differentiis ipfrum. Cum enim secundum modica feratur, Guttae: c.m autem secundum maiores partes, Fluuia vocatur. Ex eo autem quod in die evaporat quantum
non fuste sim fuerit propter pauεitatem sursum ducentis ipsem ignis ad eam, qua ele in , aquam, iterum elim deorsum feram quando instigi datum fuerit noctu, .catur Reu Pruina, dcc. Si itaque ex Aristotele diseedente Sole infrigidati vapores coguntur,
qui fieri potest, ut in frigidissimis specubus &cauernis quinque continuos menses perdurent,6c non resoluantur in aquam,ut fit cum in frigidantur in aere tum , quia non videtur posse in cauernis illis contineri tot vapores, qui syne noua contintraque generatione aliorum possint Nilum ingentem omnino fluuium, & ad 18.cubitus AEgyptum inundantem augere. Nec videmus in media aeris regione nubes ad maximam amplitudinem , de simul etiam profunditatem, ad quam Nili cauernae nullam videntur habere proportionem,Vt.cap. 1 7. constabit, in aquam &pluuias resolutas posse absque continua ascensione nouorum vaporum agros inundare ad paucissima milliaria . & exiguam altitudinem. . adeoque
126쪽
natura se incremento Nili. 9 3
adeoque magis, si vera sit sententia Aristotelis lib.1. de generat. rex. 37. ad essiciendam guttam Vnam aquae,requiri aerem in decupla proportione maiorem. qua etiam de re insta. tum , quia cum Sol bis accedat ad AEthiopes,bisque singulis annis ab eis fecedat,Nilus etiam bis quotannis inundaret Sed resoondet Comes,id ruturuui fuisse,si Sol in Capricorno ita distaret a Nili fomlibus , sicut distat in ancro ; at cum in Capria corno non distet nisi ad i s. gradus . in Cancro autem s s. non mirum si Sole posito in Capri-Corno, non concrescant vapores, ut faciunt in
aestiuo Solstitio Sole in Cancro. Sed huic responsioni ossicere videtur,primo quidem , quia eodem tempore quo augetur Nilus,crescit etiam Niger,ex Plinio lib. s cap. 8.cuius fontes sunt pene sub aEquinoctiali . quasscum Sol aeque ab illius fontibus distet in Tropitco Capricorni,& in Solstitio dissicio bisvem accideriathclementum: Unde etiamsi Sole existente ini Capticorno noti tan tam Nilus creseret,quantum cum Sol est in a
cro, deberet tamen crescere secundum' propol tibnem , praesertim cum crescat etiam'S ole in Leone, ubi non adeo distat. I Ad argumentum veris de limo respondeo,omnes fimios&torientes, qui e montibus destati dunt;maximi si inundent,secum limum deferre: tenuiores namque partes terrae commiscentpraquae, &cum ea defluunt. Ponetque Comes pari ratione prebare, in iisdem Nili rauernis essit acerruoτ eadauerum bestiarum, cum haec etiam
127쪽
Nilus secum deserat .Quid'nonne etiam strabone teste lib. is. Hermus, Caystrus, Meandrus , MCaycus secum limum serunt, cum eo adaugeant agros nonne idem contingit Euphrati, ut docet M.Tullius lib. 2. de natura. Deorum, ob quameausam fertilem reddit Mesopotam ram incana quasi nouis agris quotannis illatisὶ Non igitur id peculiare est Nilo ; quare etiam argumentum
An Nili augmentum sit ab Oceano
B oceano Atlantico esse hoc incrementum plures sunt arbitrati, qui ab Etesiis eo tempore flantibus altius extollatur.& Nilum ex eo habentem originem adaugeat. Ita sensit Euibymenes Massilensis , teste Plutar- eho lib. .de pi citis. e. I .Galeno lib.de hist. Philosoph.& Sen cadis. .nat.qq. c. a.dicens, se A lanticum mare nauigaile indeque Nilum fluere, eum qu . malosem. quandiu Etesiae tempus obseruant tunc enim eiicitur mare instantibus Ventis: clim autem quieuerint venti, & resedent pelagus , inde discedenti Nilo minorem vim esse. Idemque AEgyptiorum Sacerdotes senserunt apud Herodotum lib. 2. Diodorum Sicu- Ium tib i .& Pierium Valerianum lib. 8 .cap.I.ε i. resec
128쪽
De natura o incremento Nili. 9 7
Desertur eadem sentetia a Lucan. ducanit lib. io. 'Rumor ab Oceano, qui terem alligat θmnes, Exundante procul violentum erun pere Nilum, Equoreo uestes longo mitescere tractu.
Et redditur verisimilis ex eo , quod Nilus visus
sit aliquando marinam aquam adduxisse. Verum Seneca neque haec sententia nobis probatur; tum,quia . 'Etesiae serius spirant diebus 2 .aut 2s.quἱm cIC- stat Nilus,ex Aristotele,Plinio,& Columella,Vt Theo- inferius ostendemus.Etesiae igitur non sunt cau- phr sto. se incrementi: tum, quia Nilus augeretur etiam quotiescunque a ventis agitabitur Oceanus Atlanticus , contra quam accidat: tum , quia Nili
fontes non sunt in littore Oceani Atlantici,aut alterius , ut se vidisse fingit Euthymenes, cum iam nimis nota sint Africae littora, sed in altissimis AEthiopiae montibus , ut stiperius docuimus,quo mare non potest ascendere: tum,ut argumentatur Aristoteles lib. I. Meteor. Qm.4. c. i.& lib.deplantis.c. l.caeterique Peripatetici,&Gregorius Nyssenus in Hexam. fontes & flumina fiunt ex densato a frigore vapore in terrae specubus,non a mari.Si enim aqua generati potest in aere ex vaporibus eleuatis achione Solis ad mediam regionem , ibique densatis a frigore, cur non idem fieri possit in cauernis montium vaporibus eleuatis ex inferiore parte, aut intrusis, ibique ad fornicem aut latera cauernarum refrigeratis Θ Idemque conuincit experientia : nam si cum ferri fossoribus cauernas dc specus ingrediaris,iactu & oculis ipsis cognosces latera & fornices aquam stillare scaturientium sontium materiam & initium. Nec mirum:
129쪽
quemadmodum.n. inquit Nyssen. loco cit.) ex imbrium guttis collecta aqua torrentes nascuntur,licet gut
tas i M separatim aspiciens singulas per se pHillum
quiddam, stero nihilo habendum existimes; sic er hkmoris sensim e term manantis copia multis luentis coactis oriuntur flumina. Quare etiam scripsit Asclepiodorus, Philippum Macedonum Regem plures rei metallicae gnaros demisisse in vetus ac desertum metallum,ut eius scrutarentur Venas, an
auaritia aliquid posteris reliquisset, multisque diebus lustrato accensis lucernis toto specu, retulisse, vidisse se solum magnos fluuios, & immania inertium aquarum receptacula. Hoc idem colligi potest ex analogia lacrymarum.quemadmodum enim lacrymae in oculi angulo lacry-i mali gignuntur ex spiritu,qui sensu rei tristis ut plurimum compressus liquitur, & in aquam distillat; ita omnino putandum est fieri in fontium& fluminum generatione. Afferri ad hoc idem explicandum ac probandum potest similitudo aquς alam bico a pharmacopolis ex rebus humidis resolutae, allata ad hoc idem propositum ab
Flumina Auerrocin Meteor.Sed non immoramur, quod se polyse euidenter id demonstrari possit ex natura & α- mediate quuibrio aquae I & duo tamquam omnino in- amari, dubitata si1ppono. Primum est. Ut flumen cle- sed es fluat,necesse esse,ut habeat originem seu priri Cipium altius fine : & ut omittam testimonium liquetis. Aristotelis lib. 2.Meteor. sum. I. c. i. Archimectis, vaporis. & aliorum , id ratio conuincit. A qua enim, vel mouetur motu recto,vel circulari. si primu , aut
locus in quem fluuius labitur, est dechuis,M Babeo intentum ; id enim nobis dari petebamus
130쪽
De natura es incremento Nili. 9 '
in supposito; aut acclivis,& tunc fluuius ascenderet contra naturam aquae, quippe quae sit grauis, cuius est naturaliter descendere, non autem ascendere rei leuis proprium:aut denique planus ,
quo dato aqua contra naturam grauis naturaliter ascenderet;
quod ita colligo. Sit caeli superficies sphaerica. AB. C. centrum
mundi D. origo fluminis E. finis F. ita ut aqua ab E. fluat per G ad F. cum igitur linea ducta a centro D. ad F. sit longior,quam quae ab eodem D.ad G. necesse est fateri aquam factam fuisse viciniorem caeli superficiei A. B.C.& remotiorem a centro D. quare fluens a puncto Gad F. contra naturam grauis ascendet. Ne igitur cogatur aqua fluminis contra suam naturam ascendere , necesse est,ut
fluat ab E. versus D. Sin autem dicatur secundum , nempe aquam moueri circulariter super terrae superficiem,pessime dicetur, cum qualitas motiva aquae sit grauitas , quae deorsum recta impellit , ut quotidiana experientia docet, ut omittamus Aristotelem lib. I. caeli.tex. 7.& seq.
Necessario igitur sequitur verum esse quod sup ponebamus,ut flumen fluat, exigere trincipium altius fine: imo eo altius , quo longius fluit; in magna distantia enim exigua decliuitas paulatim redditur inutilis. Ideoque scripsit Leo Baptista Albertus lib.io.Archit .c. 7.ex Geometris esse ne H a cesse