장음표시 사용
41쪽
Neque verba Arist. primo de Anima dissentiunt cum bis dictis quippe libιo primo de Anima, luanquam in Platonem inuehit,dicitque nullam possie dari particulam corporis, quae sit proprium organum intellectus quemadmodu m facultatibus sent tendi assignantur pro organis,diuersae particulae corporis: Dicimus tamen ipsam animam ede in corde, veluti in sua r i gia;& intellectu, ut facultatem animae ibi quoque es non Vt in organo,sed ut in subiecto, in quo est subi stantia animae,ut paulo inferius enarrabimus. Confitendum igitur est,in eadem particula sensitiuum ,&intellectivum esse; verum non utitur corde proinstrumento, quemadmodum,& aliae animae facultates sed ipse intellectus potentia est instrumentum anumar,cu ius substantia est in corde. Hinc patet, quod si in leparabilia sunt, sensitiuum ,& intellectivum inmortalibus; aperte constat, esse in eadem particula. Collige itaque, intellectuin, aut animam intellecti-uam non esse in toto, ex Arist.decreto,nec in alia particula aliqua a corde,nam se a sensitivo nulla ratione separari potest; necessario censendum eli esse in corde,atque ita non esse aeternum. Praeterea ut ex abum
danti ab Averr. mutuemur rationes, hic II. lib. Phycauscul. persuasit,ratione ducente ad in comodu quod
materia non potest per se subsistere, id est separari ab omni forma,quia sequere tu id quod non est in actu esse in actu. Vtor equidem simili argumeto, si intellectus separaretur a Socrate, qui sua natura est poten-- tia. III. de Anima nulla enim est alia natura, nisi quod possibilis est )&ut dico de Socrate, ita in uni- uersum intelligo, si separabilis esset a materia: quod per sua naturam,est potentia, efficeretur per se actus quod apud Auerr.eli multo omnium absurdissimue
42쪽
quoniam actus,& potentia sunt differentiae valde oppositae,ut ipsemet fatetur primo de Anima. Accedit, quod sicut per unionem ex Simplicii sentetia, est intellectus factus possibilis; ita per separationem seret in actu,quoniam oppositae causae oppositos faciut effectus per se.Qu.are Simplicii opinio nunquam mihi arrisit,quoniam intellectus esset per accidens p tentia; nec sua natura, ut Philosoplius inquit, aut per se & per essentiam post et este actiis, etenim si esset
per essentiam actus,nec per se,nec nc r accidens competeret illi seu in oppositum: quoniam omne quod est tale per essentiam,ad quodcunque comparetur,semper eandem rationem seruat. Intellectus ergo si sua essentia,& natura est actus, siue comparatur ad materiam, siue ad obiecta materialia,semper erit actus. Naque nullus sane,ne gramatista quidem haec depromeret,aliquod sua essentia esse album,& co parative dici nigrum,&rationem contrarii subire, veluti ignis,qui sua natura est calidus, cuicunque comparabitur,nunquam ut frigidus intelligetur quoniam sub opposita ratione suae sit btantiae consideraretur. Et haec quideratio longe magis cogit si de intellectu,quam de materia seratur. Etenim nulli bi intellectum potentia. III. de Anima in quo omnem rationem intellectus potentia explicauit et se substantiam affirmauit ; sed solum de eo haec praedicata protulit,ipsum esse potentia, impa ssibilem,simplicem, separabilem ab organo,& immixtum,quae omnia conueniunt intellectui, ut facultas est cognoscendi. tamen nunquam dixit,illum .esse substantiam, quod quidem summe necessarium . erat,ad rationem intellectus explicandam. At de in- . tellectu agente, quod sit substantia actu existens,inquit Plutosophus.Quod quidem Averr. vel de indu-
43쪽
stria,vel haec non animaduertens, supposuit lium es , se substantiam, & este quartam, aliam a materia, om. ma , & composito a persuasus, quod haec vel ba, este . immixtum , separabilem, & sinplicem, signis carent, sobstantiam. Verum deceptus est, quoniam haec de facultate protulit Aristot. quandoquidem intellectus potentia, ut facultas intelligendi, eli potentia intelligibile,& non actus. Hac itaque ratione est simpli es non mixtus ut facultas sentiendi, ipsi organo,& separabilis, a sensibi 'ibus,&l sensu secundum rati nem , cum speculatur uniuersalia, & dicitur in teli Etus speculativus. Et totum hoc illi accidit,quia non, utitur organo, sed ipsa anima est substantia, & actus, corporis,animaeque intellectus potentia est facultas, ct veluti instrumentum , ut paulo inferius patebit. Amplius , intellectus potentia,aut dat essentiam homini,aut unitur per operatione. Si largitur es lentiam omnia absurda superius enumerata sequuntur. Accedit quod Socrates est et rationalis per ratione eandem numero cu Platone;& quamuis phantasmata essent numero discreta inSocrate,&Platone, tamen existentibus similibus phantasmatibus, ostent eaede opiniones,& non mutarentur. Cuius oppositu Arist. lib. I. Coeli, I lib. Meteo. docuit, cum inquit. De eisde insinities mutari opiniones;quod nulla ratione posset seri nam si daremus intellectum esse unum numero,&phantasmata similia , nec ellario semper proficisceretur eadem opinio,& idem modus intelligendi; qu
niam cum materia est una,& agens particulare unum effectus semper eit unus.Si nautem unitur nobis intellectus mediantibus phantasmatibus, ut voluit Auer. alia sequentur absurda. Primum quidem, quod cum nos non intelligeremus in actu, privaremur una&
44쪽
ipse intelligere, & facultate intelligendi,& sic de rationalib. cfficeremur non rationales, ct illud sepius accideret in nocte, cum somno corripimur. Assvmptum declaratur.Cum non intelligimus, intellcctus non Vnitur phantasmatibris, igitur nec nobis, ergo priuamur intellectu S cum in nobis non sit facultas, antequam actu Intelligamus, cum priuamur; actu, simul & potentia pi tuabimur quod Arist. contra Megarenses pro absurdo induxit IX. Metaph. idemque erit actus,& potentia.Vlterius sequeretur, quod anima non ellet potentia vitam habens,sed operatio. ct eadem esset facultas intelligedi,& intelligere, quae vel parum exercitato in libro de Anima,& in philosis phia absurdissima videbuntur. Accedit aliud incommodum,quod laac duo diuersa natura,sensus, & intellectus,corruptibile,& aeternum, unirentur medio corruptibili, nullam habente cognationem cum ceterno; cum tamen medium naturas extremas debeat participare, atqui phantasma non participat aeterni naturam , nec ab ipsse intellectu nec in actu a propria natura. Eis propter vires, quod phantasma est intelligibile in potentia,& ipsum factum in actu ab intellectu agente,est mediu in quo unitur intellectus nobis haec sunt puerilia. Primo nanque dicam, quod qua rati ne intellectus agens unitur phantasmatibus, eadem umetur illis intellectus possibilis, cum ambae sint intelligentiae, & ut eique aeternus. Accedit, lubd cum
idem sit intellectum in actu,& ipsium intelligere: non est prius ipsum intellectum in actu, ut posterius sequatur intelligere ut Latini perperam senserunt: sed intellectus cum agens facit iplii in intelligere, simul intellectus agens,& possibilis unirentur nobis per o poexationem. Quare eodem modo, di eodem medio hi
45쪽
duo intellectus coniunguntur nobis, quae sane aduersantur verbis philosophi libro III de Anima, ubi habet quod in indiuiduo intellectus potentia praecedit agentem,verum non simpliciter. Amplius, idem materiatum corruptibile esset materia aeterni motor aeterni intellectus, quod nulla ratione potest affirmari. Siquidem quod est imperfectius tota natura aeterna, vel respecitu cuiuscunque aeterni habet rationem imperfectioris, nec potest esse Agens quoniam Agens est nobilius pasio . Minime poterit elle materia, nam praeter Averr. libro III de Anima,affirmantem , nullum corruptibile esse materiam aeterni: est & ratio qiis idem astruit. Effectus enim immediatus,& per se causae aeternae,est aeternus; sed nullus effectus in materia corruptibili, est aetemus ; igitur nullus effectus incorruptibili materia, erilem ctus immediatus causae aeterne, phantasma Verὁ, cum corruptioni sit obnoxium, nec materia agentis in teuctus ; nec agens, & motor erit intellectus potentia Nullo igitur pacto audiendus est Averr. Summe igitur neces artum est in philosophia Arist. affirmare, intellectum potentia esse facultatem animae nostre,qua
homo intelligit,& sapit principio existente in ipso
corruptibilem,& generabilem. Hoc igitur sic constituto, phantasina,& intelligibilia materialia erunt proportionata huic intellectui, & nullum absurdum s quetur,ut audies. Sed sautores aeternitatis intellectus asserunt nullum esse incommodum , quod phanta Lma sit in flumentum intellectus agentis, licet non primarium agens.Sed haec sunt nugae,nam simili ratione respondere Arist. poterimus, quod elementum ignis,
instrumetum Solis in Coelum ageret, quamuis mae triam communem non haberent. Est enam ignis
46쪽
sole generatus per disgregationem atque eum in igne sit virtus Solis impresta,quod est agens nobile,
& aeternum poterit ut instrumetum Solis in Coelum' agere,eadem ferme ratione, qua isti de sendunt pha ta sima;vt instrumentum intellectus Agentis, in ipsium intellectum agere,ac illum mouere, Quod sane totam Arist. philosophiam peruerteret. Seu ut haec responso e medio tollatur, connectes tale argumentum. Cum sint duo rerum genera,genus intelligentiarum nobili stimum,longe persectius, ac sublimius toto ge. Dere formarum sensibiliu ,&agens,atque s nis omniu ensibilium quodcumque in genere sensibilium numeratur , ratione habet imperfectam,& poste i iorem omnibus intelligentiis. Nullam igitur rationem nec instrumenti, nec primarii agentis,ut cum intellectu potentia comparatur, aliquod sens bile subit. Instrumen Ium enim , quamuis si quiddam imperfectius principali agente: tamen, ut comparatur cum passo, q uoniam attingit essectum principalis agentis, perseitionem denotat ut alias demonstrauimus. Arint. Aca explicantur. Cap. VIII.
MVlta Aristot. dicta huic nostrae sententiae s
uent, quae modo discutienda proponimus,&primus locus communis, petatur e libro II de Anima, ubi cum proposuisset communem animae rationem asi ignare,conclusit,si aliquod est commu- ne omni animae,erit utique primus actus physici or- .ganici. Verum cum actus dupliciter diceretur, alius Aquidem sicut scientia, alius autem sicut speculatio; probauit animam esse actum, veluti scientia; quo-
niam somnus, & vigiliae, & cunctae sunctiones, quae s
47쪽
sIu. PORTII n Is V mi iis proportione respondent, atque ipsum sentire,& tri, telligere,iccirco insunt animato, quia anima inest,ut, actus,& generatione praecedit actiones. Ex his tria colligimus, quae aperte huic nostro inllit tuo sustrρ-
gantur,primum,esse actum corporis,omnibus anima. bus corruptibilium conuenire, dixit enim,si aliquod commune oportet dicere in omni anima, quoniam non erant eiusdem rationis,sed sicut operatio multis
modis dicebatur,ita & actus, qui erat operum principium multipliciter dicitur.Aliud nanque est sentire, aliud vegetare, & aliud intelligere. Aliud ergo erit principium sentiendi,intelligendi,vegetandi,& m tus. Quare si iis animabus dabitur aliqua ratio com-- munis; d icere haud poterimus eam esse principium vitae quoniam aequivocum esset genus sed esse
actum corporis organici, atque hoc ita animae homianis, sicut leonis,& plantae respondet ; ridicula jue erit illorum sententia, qui dicunt id sensitivae,& vG
gelativae competere. Pium enim hoc est potius inuentum,atque eorum qui dolent Vieem nostram: quale a Christo Opt. Max. accepimus . Nam quant Umphysicum Peripateticum decet, & ex verbis Aristoti. elicimus: id ita de Anima plantae, ac leonis, sicuti ho
minis pro confesto accipiendum est. Quoniam pro- , bat des nitionem prius datam , nempe animam esse actum corporis, per hoc, quod est principium viven- di, id est intelligendi, sentiendi, vegetandi, ac secum
. dum locum mouendi. Et quamuis an omnium animalium speciebus, anima has functiones omnes non obeat a quacunque tamen quae in erit animam inesse, ac uiuere assii in abimus: per noc enim quod est principium augendi, dicimus corpus esse animatum,ac animam in elle, ut actum.Et per principium sentiendi,
48쪽
Dv MENTE HUMANA. 69quamuis motum non habeat, ut pinna, dicimus alia quod esse animatum. Similiter esse principium intelligendi,arguit illud esse animatum,ac animam intelligendi principiu esse in nobis,ac illam esse actum comporis. Hinc itaq. primu habemus,quod omnis anima, sue hominis, siue brutorsi sue plantae, si recte verba . Arist. perpendetur,sit corporis actus.Nec posteriora 'fuga,non digna philosopho te moueat, affirmantium aliam esse rationem animae,& aliam intellectus: quas ob id Arist. ratio communis de anima,conueniat intellectui, vi anima est esse scilicet actum corporis, & non posse esse sine corpore non autem ut intellectus. Nam si haec distinctio vera esset;procul dubio Arist.dissiniens animam,non rem,quae est anima dis.
finiuisset, sed solum respectum & habitudine, quam habet ipsa ad corpus. Quare videndum esset, in qua philosophiae parte, tractasset de re ipsa, quae est anima; cum sit pnilosophi naturalis munus,ut de re ipsa, ac de substantia animae disseratur. Ad haec Arist. ante quim animae ratione explicauit,diuisionem substantiae proposuit dixitque una esse quae est actus,& vocauit ipsam sermam & speciem,secundum quam iam dicitur hoc aliquid: alteram vero,appellauit materiam ct potentiam, quae secundum se non est hoc aliquid.
Igitur accepit Philosophus formam ut est actus secundum quam compositum,quod ex iis constituitur
est hoc aliquid. Anima igitur , cum sit actus,& suta stantia, est,qua compositum est hoc aliquid. Quare omnis anima est hoc aliquid;& intelligendum est,dere quae est anima,non autem de ratione. Amplius,animam este actum corporis,est animam esse alicuius; idest significat essentiam suam esse alicuius, ut puta animati. Sed illud quod est alicuius,quamuis non sit ex
49쪽
eorum numero, tuae vere dicuntur ad aliquid;tamenestentia,& ratio sua est illius, ita quidem ut nequeat esse, quin illi insit ex sua ratione & estentia. Proinde affirmandu est,quod iam superius diximus, omnem animam sua ratione, ac substantia inesse alteri, ut partem,quae nec esse, nec separari possit a suo toto. S cundum, quod ex superioribus verbis Philosophi docemur, est, quod ratio saltem notior, propter quam concedit animam esse actum corporis, est esse principium operis, & haec duo coniunguntur in mortalibus , ess principium vivendi, & esse actum corporis viventis, nec vel imaginatione comprehendi potest,aliquod este principium vivendi,& non esse partem compositi, qua compostum est; quoniam homo non operaretur,quandoquidem principium quo operatur,non esset eius ectendi particula, idque aissentita Philosepho I. de Anima docente quod homo intelligat per animam, non autem anima intelligat. Tertium est, animam esse actum ut scientiam,&non ut speculationem. Nam si intellectus viair tur ut actus ,&speculatio, ratio animae communis non es et: qu Ad esset actus,non ut scientia ,sed ut spe eulatio,atque istud praedicatum,este actum, ut specii- lationem , conueniret principio intelligendi. Quae omnia sunt absurdissima, sectar quidem alicui non addictis. Inde enim sequeretur, primam rationem animae non probari per secundam diffini tionem, scilicet per esse principium intelligendi,& mouendi,cum t meri , ut paulo ante monuimus, Arist. Omni,qua potuit diligentia, unam diffinitionem per aliam tanquam ex principio) demonstrare conatus fuerit. His accedit, hominem natura non intelligere, nam quia motus principium in no5is est,dicimur natura moue
50쪽
ri,& quia animal in se i pso principium habet motus,
animal se se totu natura mouet. Simili quoque ratione, si intellectus de soris accederet ac per operationem nobiscum connecteretur , non esset in nobis ipsis principiism intelligendi,nec natura nostra, minimeque natura intelligere diceremur. non secus quam si principium motus in loco non esset natura nostra, non utique diceremur moueri natura, licet id apertὸ
docuerit Arist. lib. V III. Phys
A Risi partes animae, ita inter se necti docuit, ut
vegetalem ab aliis separari contingat: aliae vero ab hac in mortalibus seiungi nequeant, a que id paulo inserius planius expressit, inquiens intellectivum non posse esse sine sensititio,& vegetati-uo. Ex his collige argumentum qua ratione separatio unius ab alia facultate intelligitur, ex aduerso eadem unionem intelligemus: sed separationem intelligimus qiuoad essentiam, cum vegetalis anima sine facultate sentiendi potest esse, & anima sensitiva, sine facultate intelligendi: ex opposito, cum intellectus, aut anima intellectiva,non potest sine vegetali facultate,& sensua esse in mortalibus:Vnionem igitur &separationem secundum esse Aristo t. intelligendam este docuit, quo fit, ut contra eius sensum assi ment intellectit m vniri secundum operatione maum simili ratione,& separationem,& unionem Aristot. intelligat. Atqui separatio non est in opere, sed in esse, igitur nec unio erit per operationem, sed secundum esse&in hoc non est ambigendum.