장음표시 사용
251쪽
DDinarum Scriρtur. 251 pandis iturolumem servar ; ejusque vires opportuna, Post tot labores quiete resichre, et Confirmare. Ad 8m. Mirum est, Grotium ad la hulam et parabo Iam Indith historiam dei orquere , cum lestetur auctor ejus libri, institutam apud Judaeos sollemnem ejus rei memoriam quotannis cclebrandam, eamque usque ad suom aetatem nauta die suisse a Judaeis religiose celebratam Itidith. XVI. 3I. Dies autem, inquit Mictoriae h us festioitatis ab Hebraeis in numero sanctorum dierum acciyitur , et colitur a Iudaeis ex illo tempora usque ad praesentem diem ; quod scribere, si salsum csset, qua seoute auctor esset ausus I Si igitur apud Jadaeos annua institula sollemnitas est in memoriam rei gestae, proseclo sabula illa esse nullo modo potuit. Cclcrum, ut recte Calmetus advertit, quando ea protulissent rationiam momenta adMersarii quod tamen hucusque non secerunt quibus cogeramur totam hanc historiam ad parabolam , stoe nu fabellam soliandiso Uictis Iudaeis proeusam, et ad exhibendum in δε- dith minime fucatae olrttitis ideam. desectere, quid proinde illis ad infrmandum ejusdem operis auctori-ιiatem y An proρterea in eo scribendo opere auctor diMini Spiritus os tu destitueretur An Patres, qui
ex eo testimonia laudarunt, Concilia, quae in Cano nem dcripturarum cooptariant , Eccles/a. quae DPMAE Probavit, sipe in errore persari, sise in discrimen re ligionem addiaxisse crederetur I Πονtim testamentum redundat Paralolis, redundat et Metus, ea diligentia, et ciccuratιOne scriptis, ut possent pro peris historiis
haberi Nisi quis absurdiam aliquιd ,
si e perniciosum dogma in eo libro contineri demon-
StraMerit, rati aquam episcet contra Vias peritatem.
Obie. IX. Cum sibi ipse auctor contradicit, ma- Nisesta ea nota falsitatis cst , quae a Spiritu Sancto dictari non potuit. At in eodem libro Iudith Cap. II.
nit auctor Holofernem Ninive prosectum reconsuisse iri exercitu suo equitum sagittarioriam duodecim millia. In Capite autem VII. ait, eum in Obsidione Bethuliae habuisse equites piginti O millia. Ergo. U. Neg. cons. Nisi enim vilio librariorum iu alterutro IOLO Peccatum Sit, recte existimaro possumus, vel equi-1 a Dumcrum in ipso itinere, novis accedentibus tu LN
252쪽
De Veritate Iiariis copiis, anctum esse, vel in Capite II. Non om-
Dium equitum , sed tantum sagittariorum laetam essc mentionem, in Capite autem II. omnem equitatum fuisse recensitum, ita ut duodecim millia e saltum Sast: tariorum essent, reliqui non iisdem armis, uec eadem pugnandi ratioue iustructi. .
Obic. X. Auctor libri Iudith ait , Bellini iam in
montanis suisse sitam, et lamen notat Cay. OI. Holofernem, qui in valle castra poquerat praecidisse aquaeductum, qui aquam in urbem asserebat. Sed hoonbsurdum est; quomodo enim ex valle aqua PCr ca nates in montes duci poterat ' Ergo. U. Neg. min. I. Quia in ipsis montibus fontes sunt, qui ex montibus altioribus per canales nuutat. 2. Quia Graecus textus non ait, Holofernem praecidisse aquaeductum, sed potitum esse sontibus, unde cives a sunm Iaauriebant, qui utique esse poterant ad radices montis.
Obie. XI. Dolus. quo Iudith usa est Cap. X. et XL ad mlofernem decipiendum , impurosque eius
amores, ac libidinem excitandam, et mendacia, quibus Cum decepit, 'decere non videntur Dei potentiam, Veritatem, sanctitatem. Et tamen Iudith ob et gesta laudibus in caelum extollitur Cay. XV. et XVI. Ergo. U. Disi. aul. Laudibus extollitur propter ejus animi fortitudinem, reclam intentionem, religionem, ne SeCri tam inde populi liberationem, cono. Propter aliqua, Si quae fuerunt, in ejus actione, quae reprehenSionem merebantur, ner. Dixi, si quae fuerunt. Multi enim interpretes noli ciuem Iudith indisserentem suisse alunt, quam vis inde Holofernes culpa sua occasionem acceperit im Puris cogitationibus peccandi, quod et confirmant ex illis verbis Cap. X. 4. Cui Dominus contulit sylendorem, quoniam Ornos ista comρositio non eae tibidine; sed ex 'sirtute 'endebat. Verba vcro quae protulit, quaeqtae Prima fronte mendacia videbantur, verum habuisse Scri- sum, quamvis salso ab Holoferne. eiusque militibus intellecta suerint. Vermn Calmet Comment. in Cay. A. Deus, inquit miraculOye Potuit confrre decorenι ραἰ- chritudini Iudith; et patres. atque Ecclesiastici auctores m rito cest brant illius fortitudinem, ac sapientiam laudibus exquisitissimis, licet factum illius minime Praa-
253쪽
Refertit omnes probitatis characteres , qvi necessarii sunt, ut Perfecte Deo reddatur acceρtum. Stiρremus Isi net Dominus illi Proctii dubio magnum. et laudabile
patriae suae liberatidae consilium imm Aerat, perum
non inde probare possumus , Deum illi etiam tradidisse, Vtio pacto illud esset expletura. Quod ad rem
Praesentem ulliuet, haec interpretum controvorsia veri inliciivitiae Scripturae non Ossicit. Quamvis enim cum Cal-νueto sater mur, aliquid in eo laclo peccasse Iudith, Don lituo cssiceretur, salsam esse Scripturam, quae rem
gestam resert. Scripserunt sustus pro libro Judith Sixtus Senensis Lib. VIII. Liblioth. 5. Bellarminus Lib. I. De perb. Dei Caρ. 12. Serarius Proleg. in Lib. Iudith , Daniel Hiietius Dem. Eoang. Prop. 4 Ber Dardus Montianconius peculiari opere De libro Judi h. Calmet in Praefatione Lib. Itiditis. etc. Objic. XII. coni. Lib. Esther. In libro Esther
non cohaerent septem extrema capita prioribus ; ita Ut aliena saltem manu , humanoque ingenio quaedam assula VIdeatitur. Nam Cay. II. duorum Eunuchortim reseruntur insidiae , quas βIardochaetis delexit. Α rursus Cay. IIII. quasi nihil ea de re antea di- Cium esset , eaedem insidiae telaruntur ; quod manifeste alium auctorem prodit. Ergo. U. Dist. ant. Non responderat Postrema Prioribus quoad rerum gestarum ordinem , conc. Quoad rei vcritatem neg. intelligendum enim est, Septem Postremaeapita non ad finem, sed ad initium libri pertincte, ut ex editione LXX. manifestum est. Sed quia ab Hebraeis codicibus , aliisque exemplaribus uberant, Mi ex-lrcinum librum translata sutat, ut Hieronymus in no tis advertit. Ceterum quod ad rei veritatem pertinet, Postrema prioribus Consentanea sunt, eaque confirmaui. Quod si phires fuerint diversorum capitum auCtores ,
non id divinitati Scripturae quidquam detrahit.. obie. XIII. Quis fuerit Assuerus , sive Artaxerxes, de quo in libro Esther tam multa,reseruntur, Lucusque inter cruditos definiri non potuit. Alii enim Volunt , Assuerum hunc esse Astragem patrem Dari
Alc li , alii ipsum Darium. Harduinus in Crono log.
coii tetidit csse frauem Astyagis, silium Gaaara. U
254쪽
nebrardus, et Valabius. Cambysem. Scaliger, Drusius,
aliique Xersem. Iuliarminus , Petavius etc. Artaxerinxem Longinianum. Eusebius, Sulpitius Severus, Sixtus Senensis, ct niti Artaxerxem Mnemonem. Serarius, Gordotius cic. ochum, Ahenezra , Lyrarius, Fcvnrdentius , Honflacrius , Πsserius , Calmet Darium H Ia-SPis. Unaquaeque vero sententia sua habet incommoda. idetur ergo sabulosa narratio. U. Trans. aul. neς. cons. Non enim idcirco negan
da historia est, quia propter nominum diversitatem, quibus quidam Beges ab Hebraeis , atque ab ethnicis Scriptoribus appellantur, quisnam certe fuerit Rex
aliquis, ex. gr. Nabuchodonoεοr , Pharao, etc. defiuire non possumus. Ceterum cum Assuerus il te dicatur Artaxerxes, quo nomi ue duo Praecipui 1 uertitat Persarum Reges , scilicet Longinianus et Mnemou, inter hos reges duos praecipue divisae sunt scri-tcntiae eruditorum , quas expendere longiori Dissertatione non nostrorum est, uostrique itistituti.
Obie. XIV. Multae sulit in libro Eruther contrpili
Cilones. Nam I. Eunuchorum conspiratio , atque insidiae Cay. IL IG. ela I. sactae dicutitur alatio Sel'timo Assueri. At eaedem insidiae Cap. XI. et XLI. anno Assueri secundo accidisse reserunt s. a.' Cay- Ι. 3. dicitur Mardochaetis ex revelatione eius Con Jurationis nihil omnino mercedis accepisse: at Caρ. XII. s. dicitur, data ei fuisse pro delatione munera.3.' CaP. III. I. Aman fuisse traditur de stirpe Agag regis Amalecitarum: at Cay. XVI. Io. dicitur animo , et gente Macedo 4.'. ρ. III. Caussa iudignationis Aman in Mardochaeum fuisse dicitur, quod Mardo-Chaetis noluerit Aman adorare: at Cap. XII. s. dicitur ex co orta , quod Mardochaeus Eunuchos accum asset; quod eo magis videtur repugnans, quo in CaP. III. I. Aman exaltatus dicitur post illam Eunucho rum conspirationem ; ita ut non potuerit ea de causa Mardochaeo indignari. b Cap. XVI. I 4. Dicitur Aman cogitasse , ut regnum Persarum ad Macedones transferret ; quod profecto manifeste videtur iu- credibile , cum Assueri tempore quicumquc ille sue rit , Satis exiguum fuerit Macedonum regnum , ut ui hil iude potuerii Persarum imperium Pertime cere. Erg ἀ
255쪽
Diomartim Scriptur. 255A . ant. Ad ain. Insidiae quidem Eunu horum
anno septimo Assuetri factae sunt, ut Cay: II. traditur; Deo contrarium asseritur Cap. XII. Licet enim in praecedenti Cay. XI. res cratur Mardochaei somnium in anno secti Ddo Regis Assueri, ct sequenti Capite dicatur: Morabatur autem eo Iempore in aula Regis cum Baga tha, et Thara Eunuchis Regis, quorum deinde conspiratio commemoratur , non inde tamen Sequitur, eodem illo anno conjurationem illam accidisse. Ad am. Dicitur Cay XII. data fuisse Mardocheo munera, non illa, quae data fuisse negantur Caρ. VI. sed vel illa ipsa, quae Mardocheo data sunt postquam intellexit Rex , nihil ei suisse pro beneficio tributum, Vel pauca quaedam . et exigua nec talia, tamque honorifica , quae Rex Cnρ. VI. dari volebat, et utrum data fuissent, iu- terrogaverat. Ad 3m. Quamvis Aman de stirpe Agae orius suerit ; non inde essicitur, ut non potuerint ejus majores in Macedoniam sugere cum a Saule, et Smnue te Amalecitae deleti sunt; nec quia Agag vivus a Sau- Ie captus est, omnis ejus familia, alque cognatio laga sibi consulere non potuit. Ad 4m. Nihil vetat, causam fuisse duplicem inῖignationis Aman , et quod Mardochaeus Eunuchos accusaverat, quorum Aman vel con filiorum particeps fuerat, vel amicus ante suam exal
talionem,et quod ei honores deserre Degabat, quos impie appetierat. Ad 5m. Regni quidem Macedonum tempore Asstieri, obscuritas uoti essicit, ut non potuerit Λ- man moliri aliquid , quo illud faceret celeberrimum. Ceterum transferre regnum ad Macedones significare Potest, voluisse Aman , sublato Assuero, vel se ipsum, vel Macedonem aliquem Persarum regem Constitu reia objic. XV. Videtur totus liber Esther fabula quaedam sive tragoedia ad libitum concinnata, in qua sicli Dominis personae ludaut, et post varios rerum mirabiles CVcuius , tandem ita concludatur Actus, ut eadem illa die, qua Aman Mardochaeo, ceterisque Iudaeis Decem Paraverat , ipse , totaque ejus familia Iaqueo suspensa Sit, omnes I. per totum Assueri Begnum Iudaeorum ho- Stes occisi . Quomodo enim intelligimus , aut Deu ra. her,cclcrisque Iudaeis laniam sanguinis, ac vindictae sitim inspirasse, ut tot homines uno tempore interfic
256쪽
Ient, aut Assuerum non modo permisIsse, sed etiam Praecepisse edicto, ut Iudaci omnes inimicos suos privata vi , indicta caussa , occiderent , ex quo factum, Ut Septuaginta quinque millia virorum caesa sint ZNotiue hoc ingeni cm universo Persarum reguo per Di- Ciem , ac Perturbationem attulisset y Sibi ipse praeie Tea contradicere Videtur auctor, cum silios Aman occisos esse ait tertiadecima die mensis Adar Cop. IX., et lamen Cay. XVI. recitat Assueri edictum ante eam
dum vulgatum, in quo nil Amani silios iam fuisse in ligno, suspensos. Accedit, quod edictum illud nequa quam Hebraici scrinonis inge uium; sed Graecam plane
redolet eloquentiam , et ita de Deo loquitur . ut a Iudaeo utiquo Ilellen ista videatur conficium. Ergo. U. Aegι ant. Ad Ini. Non ideo ros aliqua cito est ad fabulas urnatidanda, quia mirabilem habuisse exilum visa est. Quid enim mirabilius. De a sacra historia recedamus. vita, ne gestis Iose 'hi, quem fratres odio, atquc invidia tabescentes primum iti cisternam vcterem
miserunt, deinde Isin aetiti vendiderunt, Deus lamen cx mancipio totius A gypu Rectorem ac veluti Regem se- Cit, si atresque ipsi. qui vendiderant, adorare debuerunt8 Plena est hujusmodi eventibus sacra , profanaque hi floria , in quibus Dei providentia superbiam , a C DE-
quiliam Sculcstorum hominum mirum in modum crati fundere visa est. Ceterum manifestum videtur, Hori esse
sabulosam libri Esther narratio Dem, eo quod non SO-lum in eodem libro dicitur institutam esse annuam aliud Iu ducos sollemnitatem . qua ejus rei memoria ccebraretur, scd etiam conflat, revera eam Sollemnitatem sui e semper ab eisdem ad nostram usque aetat mCelebratam. liaco enim sustorum dierum iustitutio Donfabulam . Sed 1 citi vere gestam dem Oustrat. Adam. Deus quidem vitae, ac mortis dominus ju
stam iis poenam intulit, qui tot Judaeos homines inti Tios ti ucidare Paraverunt, seciti pie, ut in eorum caput recideret ululum ipsuiu, quod in alios injustissime machinati sucrant. Esther ex divinae justitiae zelo fuisse in- Citalum. Existimare debemus. Ceteri autem Judaei Dousolum ut divitiae, sed citam humanae justitiae ministros
Oe gub La Dul, PO. tquum id Rex edicto vel imperavit ,
257쪽
permisit. Si qui vero inter ipsos privato odio ser-Vieviant, peccat urit illi quidem; sed Deus, qui inalis
heiae utitur. etiam eorum malit in usus est ad justam Eoi ira inimicos suos severitatem exercendam.
Ad 3 in. Non est mirum, Axauerum tot millium hominum permisisse caedem, cum persuasum illi esset, at ex Cap. XI I. constat, Aman, ejusque fautores ii id coniurasse, ut eum regio throno depulsum exa iactorment, atque ital rsicerenti regnum I. ad Macedbnes, hoc est ad Amani ipsius familiam transferrent. Quanto Rutem ob eam rem surore percitum Assueri animum esse
oportuit' Neque vero adeo suit in prosinis etiam historiis haec generalis in aliquo Regno caedes insueta,rit eam tamquam obsurdam in sacra historia rejicere debeamus. Advertendum tamen est, numerum OCCiso rum septuaginta quinque millium non essc adeo explo a tum , ut certum sit, non esse Iibrariorum mendum. ariant enim in eo Dum ero exem Naria Scripturarum,
Eum Graecus textus hah at quindecim millia. Editio Comphilensis decem milli a ; et trigintaquinque ; quinum rus in vastissimo, ac populosissimo Asmeri imperio sat modicus haberi potest. m. Feoardentiiιs quidem putat, filios Aman post Assueri edictum suisse occisos : sed verba illa , quae AUL iη leguntur: Pro quo scelere ante Portas hujus urbis, id est Susan ipso, qui machinatus est, et omnis cognatio ejus pendM in patibulis, non nobis, sed Deo reddente ei qtiod meruit, ab auctore libri Esther, Post sactum adjecta esse edicio veluti parenthesi inclusa'. lii putant 'filios Aman ante edictum fuisse una Cum Patre interfectos ; sed eorum inhumata cadavera tertiadecima die mensis Adar fuisse suspensa. Alii aliter eXPli Caul. Ceterum ea ediori verba: pendit in Patibulis. gDiscare possutit, eos jussu Regis fuisse jam patibulo 'clestinatos, quam vis hoc tertiadecima, vel quartadecima die mensis Adar sucrit executioni mandatum.
Ad 5m. Quod ad stilum Edieti pertinet, latemur,
Diei pretem , qui illud ex originali in Graecum sermo Nem transtulit, setitentias potius quam verba secutum ad Graeci sermonis ingenium omnia aptasse. TexluS Ru
rem ejus edicti origi ualis , sicut ei in notinussis alii,
258쪽
α58 De Veritate ejus libri partibus, hodie non superest. Quod vero Rex
Assuertit in eo edicto de Deo recte loquatur, mirum videri noti debet; tum quia ipse Nabuchodonosor apud Danielem saepe de Deo recte loquitur, cujus potentiam agnoscere ipsa miraculorum evidentia coactus esti, tum quis probabile est, Assueri edictum a Mardochaeo, qui primas apud Regem obtinuerat, fuisse compositum. Obic. XVI. Fatetur Hieroumus, nonnulla esse iulibro Esther aliena manu, humanoque igent O asSutu. Ergo. v. Dist. ant. In editione antiqua , conc. In ea , quam ipse emendavit, quaque hodie Ecclesia utitur,
Objie. XVII. coni. Librum Sapientiae Sap. VIII.
uo. Ait auctor Cum essem magis bonus, oeni ad cor ptis incoinqninatum. Atqui ea verba duos contra Catholicam fidem continere videntur errores: primum qui dem Origenis, quo docebat, nutinas ante corpora creatas in corpora subinde immitti alterum vero Pelagiain Horum , qui peccatum originale Degant. Ergo. N. Reg. min. Quod enim pertinet ad errorcm Orige Nis , noti ait auctor, animam prius ea litisse, deinde in Coi pus immissam esse i sed duabus explicari rationibus solet ab inter prelibus. Primum hoc sensu: Magis cum
essem bonus ita etiim Graecus habet textus corporis
etiam munditiem, et puritatem consecutus sum Dixerui enim hi periori versiculo: Ptier autem eram ingeni Susi et Somitus sum animam bonam. Ne quis autem
putaret eX co, quod ingeniosus erat. ideo sortitum esse animam horiani; id veluti corrigetis in sequenti versiculo : imo potius inquit, cum eMem botius , idest Cum anima Dei dono hona esset, ad corporis munditiem Pervetii. Unde subjungit: Et ut scipi, quoniam aliter non Possem eSse continens, nisi Deus det, et hoc ipsum erat sapientiae, scire cujus esset hoc donum: adii Dominum et deprecatus sum illum. Vel si illud magis, ut ita ut pala vexsione sonat, cum nomine ipso bonus velis coujungere, adhuc cadcrii sciitcntia constat: Cum magis,
magisque in dies holaitale proficerent, ad id perveni,
sive id consecutus sum ut corpus cliam inContam iuulum liaberem. I tu Tirinus , mulMenda , Menoctius ,
259쪽
Rossuetus eum Explicant locum. Alii vero venire njutit suo quodam modo uti imam nil corpus cum iii corpore ipsD Creatur ἰ Non quod ante eorpus extitcrit, sed quod cum Creatur Corpori conjungitur. Quod vero ad errorem Pelagianorun alti t. iuilloemodo uac Sapientiae sententia fulciri potest. Nain si Priorem sequaris sensum, qui verisimilior videtur; putet, eo in loco non de Prima homi uis conceptione , aut nativitate agi, sed de Prosectu virtutum, cx quo corpus
incontaminatum, hoc est corporis Puritatem se corisCcutum esse; sapiens prosiletur, nec de peccato originatiloqui iux. Si voro sequi velis sensum alterum, quo dicitur, animam hOnam Corpori incoinquinato cODjuRClam CSSe, non hinc Concluditur, peccatum originalen ullum csse. Noti enim de morali illa bouitate, quae ab omni peccato immunis est, ea verba sutit inici ligenda, sed, de bona quadam indole, ac Propensione naturae, quae non adco ad vitia proclivis est, ct ad virtutes facile informari potest. Ait igitur sapiens animam qui dem suam bonae fuisse indolis, corpusque ipsum ad Castitatem aptum, atque ab inquiris libidinibus alicuum. Iloc autem nequaquam peccatum origine te tot Iit.
Objio. X III. Non levem habet dissi culto lena, quod Iegitur Avient. III. io. Dahas ' Domine ) lociam
Poenitentiae, non ignorans, quoniam nequam est natio eoriam, et naturalis malιlia eorum, et quoniam non
Poterat mutari cogitalio illorum in perpetuum. Primum enim quo pacto naturalis hominum malitia dici potest, nisi ex sententia Manichaeorum' Deinde nonne ista sibi
Nauluo contraria sunt; dare locum poenitentiae iis quo-Tum naturalis esse assirmatur, alque immutabilis mali
U. Neg. ant. Primo enim naturale dicitur non solam quod ex rei natura, ejusque proprietatibus ortum habet, verum eliam quod, vel ab ipsa nativitate inest, sicut ait Apostolus E 'hes. II. 3. Eramus natura filirraei longa consuetudine pro natura in Olcvit, quo sensu vitium diuturno habilia phirimisque actibus roboratum altera natura dici solet. Ait igitur Sapiciis, ho-ntinum illorum, de quibus ibi loquitur naturalem sui3su insiliam, tum gula eorum natura originali Peccato
260쪽
corrupta In malum prona erat; tum quia Ionga pecea di consuetudine, vilium quasi aliora natura inolevcrat. Dcitide quod ad alterum capiat attinet , non sunt ista contraria dare locum poenitentiae, et non P Se mulari cogitationem peccantis. Si quo Seti su mutari nou po Ssit,
intelligatur. Duplici etiim ratiotie id explicari potest ;I rimo quidem quia mulari non potest naturae viribus,icet mulari possit gratia Dei; quam gratiam Sallem , sitisci, ntem tribuens Deus dat poenitentiae locum, unde subjungitur in eodem Sapientiae Cap. XII. Io. Dans tempus, et lociam . Per quae Possent mutari cimalicia. Deinde potest, inquit Eslius, et aliter res- Pondera; et, ut GPParet, convenientius ad locum Prae- Seutem. Quod enim ait: Non poterat mutari cogi latio illorum , intelligenduιn est non de eo, quod absolia te est impossibile, sed de eo, qtiod admodum diffficile est. Cujus rei varia ex Scripturis exempla profert ;Nosque etiam non patica Lib. VII. variis in locis produximus. Cum igitur immutabilis illa cogitatio ex culpa
esset ipsorum hominum, atque ex ipsa corum Volui late in malo obfirmata, recte Deus illis etiam Serva bat poenitentiae locum.
Objic. XlX. Sap. XIV. i5. haec ponitur idoIolatria oorigo: Acerbo, inquit, luctu dolens pater cito sibi r pti lilii fecit imaginem, et illum . qui tunc quasi h
mo mortuus fuerat, tunc tamquam Deum colere coePit, et constituit inter seroos suos sacra, et sacriscia. Deinde interoeniente tempore, conpalescente iniqua consue. Iudine , hic error tamquam leae ctis oditus est. Atqui ex communi historicorum testimonio primum idoluta
secit Ninus Beli filius, statuam scilicet ejus Patris.
V. Trans. min. quae negari posset, cum quidquid contra libros sacros historici narrant, tamquam falsum repudiari debeat. nex. cons. Quamvis enim Ninus primus statuam Beli publice posuerit non inde sequitur, Non potuisse privatim patrem aliquem, morte silii contristatum, statuam ejus domi habere , et colere, autem quam haec publica idololun iae initia ad exemplum Privatae idololatriae constitui inceperint.