장음표시 사용
681쪽
infimabant, uerum etiam penitus conuellebant. &mihi uidetur ad probandum ipsum non esse simplicem innuisse argumentum tale: si ipse est intelligibilis, ut si luimus in principio tex. tunc arguitur: uel ergo erit ex se intelligibilis, & non secundum aliud, uel erit intelligibilis secundum aliud. ista enim membra colliguntur meo quod dixit: si non secundum aliud intelligibilis est. dc argumentum uidetur fieri debere, oc si ipse intellectus est intelligibilis: uel ergo erit intelligibilis ex se,ec nosecundum aliud,uel erit intelligibilis, secundum aliud. sed non potest esse ex se intelligibilis, ec non secundum aliud: ergo erit intelligibilis secundum aliud, proba tur primum. etenim sequeretur hoc abii ardum, quod alijs rebus materialibus inenset intellectus, si esset ex se intelligibilis, quod aperte est salsum. probatur cons quentia: quia si non secundum aliud est intelligibilis, ergo ex se erit intelligibilis, Persipicua enim est consequentia ista. sed si erit ex se intelligibilis, erit actu intellectus, di non potentia. quod si detur, sequetur quod intellectus, oc intellectum erunt unum 8c idem specie ec forma alioquin non esset actu intellectus, sed potentia, quod est contra id, quod conclusum est, esset enim potentia ad intellectum, quod est diuersum ab ipso. si uerὀ ita sit, quod intellectus, di intellectum in eo sint
idem: ergo cum res materiales perspicue sint intellectae ab intellectu, ergo erunt intellectus. quia conclusiim est intellectum, ec intelligibile esse idem: sed laoce sttam absurdum quam quod absurdissimum, ergo id unde fluacit esse absurduin iacingare non postlimus . non possumus ergo dicere intellectum esse ex se intelligibi lem, erit ergo in telligibilis secundum aliud. quod si detur sequetur, ut habeat alia quod mixtum, quod faciet ipsum intelligibilem, & tunc non erit simplex: ut proinhatum erat sicut alia intelligibilia materialia habent formam mixtam cum materia, quae facit ipsa intelligibilia. si enim uerba Aristo. in tex. 13. recte fuerint considerata,
uidebit nus ni fallor) ipsa ordinari debere sicut diximus. ponit enim in primis ip sum esse intelligibilem: deinde innuit, si non est intelligibilis secundum aliud, quod sequatur aliis rebus inesse intellectus. Illa uerὁ uerba unum autem aliquid inteuligibile est specie non pollunt ac eommodari sequentibus uerbis ijs aut mixtum aliquod opus igitur est, ut ista uerba, aut mixtum, ec caetera, sint membrum re spondens di oppositum illi aut enim aliis inerit intellectus: s non secundum aliud ipse intelligibilis est) necessitas igitur cogit, ut accommodentur prioribus uero his: sed priora uerba sunt conditionalis huiusimodi, si non secundum aliud intelli gibilis est,alijs inetit intellectus. ergo necesse est, ut ista unum autem aliquid intelligibile specie sit consequens, quod sequitur ex hoc, quod intellectus estet actu intellectus. quod quidem sequebatur ex illo antecedente intellectus ex se, ec non ex alio est intelligibilis. quod consequenter nihil aliud uidetur signi licare. quam quod intelligibile sit intellectus: quod quidem sequitur. quia si intellectus est ex se intelligibilis sequitur, quod sit actu, alioquin non esset ex se intelligibilis. quia solum illud est ex se in ligibile, quod est a 'u: quia quod est potentia non est ex se intelligibile, tunc necesse est quod intellectus,&intelligibile sint ident alioquin intellectus non esset actu intellectus sed potentia, ut patet: relinquit autem hanc partem Aristo t. tanquam manifeste falsam. quia ipsa sequebatur absurdum dictum, ecindetur retinere illam quod sit intelligibilis per aliud, sicut alia, cum dixit: aut mixtum aliquod habebi quod facit ipsum intelligibile, sicut alia. 8c tunc sequitur ab surdum dictum, quod non sit simplex: sed mixtus cum materia, sicut alia intellia gibilia materialia. in tex. uerὁ i . respondere uidetur ad quaestionem primam positam in tex. Q. ec inquit, at pati quidem secundum commune aliquod diuisam est
inius in a. de Anima tex. 7. quem rex. citauimus, & in superioribus, inquit enim:
is Non est autem simplex ipsum pati, sed aliud quidem corruptio a contrario, B liud autem salus magis eius quod potentia ab eo quod est actu, simili. innuit igitur Aristotcles, quod pati aliud est corrumpi a contrario, di aliud est persici . quo stante respondet, quod si intellectus pateretur primo modo, quod non esset impassibilis, quia corrumperetur: sed concederet quod patitur altero modo,
id est persectiue,cum sit in potentia ab eo, quod est actu: echoc pati non sequitur,
682쪽
quod iit passibilis corruptiue,sed impassibilis, re hoc modo conclusum fuit in tex. insuperiotibus, quia pio batum est ipsum esse potentia quodammodo intelligi.hilia, sed aetii nil ut antequam intelligat: sed oportere inquit sic se habere intelle ctum, sicut in tabula, in qua nihil est actu scriptum, antequam in ea scribatur: cum ergo ita sit in potentia si patitur, intelligendo patitur perfective ab eo, quod est, echoc non repugnat eis, qus diximus. in tex. uero s. respondere mitri uidetur ad qugstionem positam in tex. s. &respondendo inquit ipsium esse intelligibile,sicut alia AM. intelligibilia, per quae intelligibilia no potest intelligere abstracta simpliciter: quia is. intellectus noster non eiset intelligibilis, sicut abstracta simpliciter, ut Deus, & in telligentis coelestes, quia intellectum in eo non est intellectus, sed ut intelligibilia materialia quae intelliguntur per aliquod existens in ipsis, di debet referri, ut patet ad tex. is ec uidetur ratio sic ad formam syllogistica redigi in eis, quae sunt sine materia, est idem intellectus, ta quod intelligitur,ci probat hanc:quia scientia speculati ua, ct scibile in abstractis supple a materia est idem: ergo est ide intelligens in ipsis, ec quod intelligitur: maior ergo est clara, scientia enim speculativa,& scientia actu sunt idem sed in intellectu nostro non est idem intelligens ,re quod intelligitur ex eis quae dicta sunt: ergo intellectus noster non est sine materia ergo est intelligibi lis sicut alia intelligibilia materialia per aliquod sibi mixtum, quod faciat ipsum intelligibilem, quod quidem euertit quod conclusimus, ipsam scilicet non esse mi, xtum cum corpore, Sper id, quod necessario sequitur no esse simplicem. hoc ergo
est,quod intendebat ut ego quidem arbitror argumentum in contrariu partem
Cui q usstioni explicato textu respondetes dicimus, propositionem illam intellectu in non ei se i ne materia, non posse intelligi de materia uera, cum qua sit mi xtus sicut alia materialia intelligibilia: sed per materiam in eo loco accepisse potentiam puram, quae potentiaqiabet rationem materiae, di hoc modo conclusio ista intellectum non esse sine potentia pura, est uerisiima, ec maior propositio ,ec ipsa fieintelligitur, quod in cis, quae sunt sine materia, id est sine potentia, idem est in tellia
ges di quod intelligitur. quia si intelligeretur sine materia, id est sine uera materia, ita quod diceretur non abit racius a materia, tunc propositionem esse salsiam ostenderet demolitatio tex. s. 3 de Anima, qua Aristo t. probauit intellectu non esse mi xtum cum corpore,&ita abstractum a materia,& tamen non est in eo idem intellectus,& quod intelligitur. inrare uidetur dicendum, quemadmodum diximus: etenim expositio ista consentit rationi, propterea quod non dicitur in abstractis amateria ede idem intelligens, 5 intellectus,tusi quia carent omni potentia: sunt enim puri adius, sicut in superioribus diximus ex texas. eiusdem de Anima, cum dixit: 3. ia Ap . Si uer 3 alicui non inest contrari uni ipsum seipsum cognoscit, Sc actu est 5 separa tex. 2 .hile, ubi per contrarium exposuimus potentiam, quia ex hoc, quod carent potetia ipsum seipsam cognoscit, & actu est,& separabile: non ergo erit mirum si hic etiam per materiam explicauimus potentiam. quia ex carentia huius potentiae, sequitur
quod in ipsis abstractis a materia idem sit intelligens di quod intelligitur 5 se intellecta propositione dicimus sequi coclusionem ueram, uidelicet intellectum nostrum non eisea materia abstractum, id est a potetia, quia est pura potetia: ex quo
sequitur quod ipse non sit intelligibilis per se,sed per aliud in existens in ipso, quia
per sermas, quas recipit , sicut materia prima intelligitur per sormas, quas recipit, non tamen sequitur, ut sit mixtus cum materia uera, quia non est mixtus cum ea:
ex quo postea non sequitur ipsum non esse simplicem illa simplicitate, de qua diximus,licet intelligatur per aliud sibi mixtum uera ergo sunt ea, qus de ipso conclusa sunt,quod uidelicet ipse sit simplex, di impas Iibilis.
In tex. uero. i6. ex dictis uidetur reddere causam, quare no semper intelligat quia δ DAM.exilla sequitur, quod aliis rebus non insit intellectus, quod erat prima pars tex. i . rex. 4. unde inquit, si in eis, quae sunt sine potentia idem est intellectum & intellectus, quia scientia, quae est secundum actum, est idem, quod res ita est consideranda causa, quare intellectus noster non semper intelligat, quae causa uidetur esse ista. etenim inqui sed unum quodque intelligibilium in habentibus materiam, est istum potentia in ipso intelle ictu: ex quo sequitur, quod ipsa no habeat intellectum, quia
683쪽
ciuo in oeo perspicuum est ipsum per intelledium intelligerae possibileni est enim ge qui Itelli git ea quae habent materiam. quare tex. s. ex hoc dicio in decimois xto liquide patere uidetur.
tutem dicimus ipsum semper intelligere
e. Quia in aliquo semper intelligit: etenim luod uero ex quo
tam inpore miseeriata uoluit dicere tex.arteriit de Anima: quc
t - Politi affertur, quod quemadmodu Ec corporis, di mentis senectus est. debaciir sequi mentem esse passibilem,& mortalem. Dicimus Aristot. diisse ictutem esse intellectus,ut corporis: non quia intellectus aliquid patiaturper se,il per accides,sed quia phantalia,quae sibi obiectum subministrat senescit perae t faticine scilicet organi &no potestes bene subministrare, re ita intellectus rubetis intestige edicitur senescere.etenim sicut corpus quando non recte opetur eo tempor uidetur senescere,scetiam intellectus. quia eo tempore ob cauism dictam non recte potest operari dicitur senescere. quam opositionem cosmisllectum agentem dari, ec tamen diximus in Apologia probare aliquid est.
684쪽
LIBER πππIα ε 3 Cui quaestioni occurrentes,dicemus ueritati Be Aristot. do istrinae omnino con sentire ad primum philosophum attinere probare res aliquas simpliciter in rerum natura existere, & contrariam repugnare ipsi Aristot. quare re ste a nobis sitisse dictum in i . libro Apologiae nostrae. Hoc enim fieri non potest,nisi ex eis, quae con ueniunt enti quatenus ens est:alioquin confunderentur scientiae. Quod tamen ut detur sicut ibi diximus in Apologia,accipiendum esse de compositis,non de cauosis compositorum, quae causae non uidetur item ipsae demonstrari esse simpliciter, quia non sunt simpliciter entia, sed dicuntur eisse causae entis, ens enim simpliciter dicitur esse illud,quod seorsum existi siquod quidem est compositum, causae enim non per se existunt Ad quando ignorantur eisit causae, ut anima nostra non quaeritur, an sit simpliciter: sed an sit causa essendi simpliciter hominis, quatenus enim serma est causa essendi simpliciter. ut uero est anima est causa,quod simus anima thut uero est rationalis est causa ,ut simus homines. Quare ips* considerata eo quo diximus modo, attinet ad primam philosophia am ec ad philosophiam naturalem:siue sit idem quod formamsiue diuersa.hoc e
nim non refert quatenus attinet ad rem nostram, ec nisi hoc esset falsum esset ens, quatenus eras attinere ad primam philosophiam. etenim attineret etiam ad philo sophiam naturalem & alias sacultates: quarum interest quaerere causas proprias,
uel ad alias causas non attineret querere causas proprias eorum,quae considerant.
quae omnia uniuersam Aristo. doctrinam non solum labefactare, ait infirmare, uerum etiam quod multo maius est omnino couellere,in dubium uenire non potest. causae tamen ipsae, quae quaeruntur ut causae,dicuntur demonstrari esse, quia eas omnino ignoramus:& in hunc sensum sunt accipienda omnia, quae diccta sunt de causis. quare propositio illa erit uera generaliter quod probare aliquid esse simpliciter attinet ad primam philosophiam. cui tamen non reeugnat, Ocipsam primam philosophiam,& caeteras scientias, quaerere an aliquae sint causae suorum subiectorum illast causas illorum esse profare. Fieri tamen potest ut in aliqua lacuistate, ut in philoiophia naturali probetur aliquid esse simpliciter.sed illud probabitur necessario ex eis, quae attinet ad prima philosophiam ob causas dictas: A. tune phiilosophus naturalis induet persona primi philosophi. facultates enim posteriores possunt accipere ex prioribus,& induere illarum personam accipientes illae ex
are uenientes ad quaestionem dicimus nos recte dixisse Arist. ostendisse
intelle fium agentem dari uel simpliciter, uel ut causa dans esse:& faciens intelligere intelle stum possibilem.nihil enim quantum ad hunc locu attinet, refert: illa tamen demonstratio non est naturalis quomodo cuncpsi sed attinet ad primu philosophum: propterea quod est ex terminis ad primam philosophiam attinet tibus.natura enim ε materi otenti', re causa. θ este filuu elle uerba attinentia ad prima philosophiam, e ni etiadi illius rationis perspicuum esse ex eis,qus in superioribus declarauimus arbitramur. quare cogimur dicere Arist. hac quo
ratione induisse primi philosophi personam: nihil ergo quod sententiae nosti ae te
Quod si aliquis,ut nostram quam diximus sententiam euertat, quod uidelicet esse simpliciter attineat ad prima philosophiam aliae tex.3α quarti de Coelo: quo
in loco uidetur Aristo t. probare graue simpliciter esse in rerum natura, fretus auo storitate Averr. qui eum tex. interpretatus, haec protulit uerba. Et haec est de
monstratio, quia ad probandum aliquam speciem esse:& hoc raro cotingit in haesententia.
Dicerem Aristot.in eo loco probare dari corpus simpliciter leue,& simpliciter
praue esse in rerum natura. quod quidem nihil aliud esse uidetur, quam ostendere dari corpus nullam habens grauitatem,uel nullam leuitatem, & inquit: Nam ec aliis quibusdam graue esse uidetur,ec semper seni ad medium: est autesmpliciter ec leve.hsc enim ratio uidetur uim habere ex ratione contraiij:quoniacontrarium graui est leue.5 probare uidetur,quod detur istud graue, di dicere il-Li lud,quod
685쪽
. lud quod substat omnibus,& sertur ad medium dicitur esse graue simplicite dixit
tc . 6. Graue quide simpliciter,quod omnibus substataeue autem, quod omnibus su
' η'Sed'teir a est corpus, quod omnibus substat: & fertur ad medium determina
eum. eruo terra uel terreum est corpus graue simpliciter, ec ita sequitur terram nullam habere leuitatem:hoc enim est esse graue simpliciter. Deinde adiungamus haec terra est in rerum natura,terra est graue simpliciter,ergo graue simpliciter euin rerum natura. Praeterea probat hoc de leui simpliciter hoc modo illud quocisupereminet omnibus ec sertur ad extremum,est leue simpliciter, ignis luperemianet omnibus, & sertur ad extremum: ergo ignis est leue simpliciter. ponit maio- is rem dices: Quemadmodum uidetur ignis etiam in ipso acte sui sum latus aer auteri quiescens,& hoc est signum ipsum serri ad extremum,& si est simpliciter: leue et oo nullam habet grauitatem,quia si haberet non superemineret aliis,sed substaret. α quia aliquis potuisset dicere dari aliquod aliud corpus, quod feratur ad extremum quod omnibus aliis superferturi ut uerbi gratia igni etiam: tamen non ellei mem respondet Aristote. non apparere aliquod corpus, quod superseraturigni. limis igitur erit illud corpus quod est leue simpliciter,& nullam habens grauitate, idem enim sunt tunc sicagnis est in rerum natura ignis est corpus leue limpliciter, ergo corpus leue simpliciter est in rerum natura: quod est id quod probare inten debatur. Quoniam igitur demonstratio nititur extremo, ec medio, Gipti subit
re,ec supereminere,quae sunt contraria: ut inquit Aristote. in tex. 3 . ad hunc moin ,, dum contrarium enim medium extremo,substans enim supereminenti,diluitum
D ec deorsum,& moueri, &substare: quae omnia attinent ad primam philosophiam ut ex eis, quae dicia sunt in superioribus perspicuum esse arbitramur.siunt enim alsectiones entis, quatenus ens est necessitas cogit, ut philosophus naturalis haequom in parte induat personam primi philosophi quare nihil impedit te citatu quin ea ueritati consentiant quae a nobis dicta tint,pertinere uidelicet ad primum philosiophum esse rerum compositarum demonstrare. Perspicuum etiam est ex ho c Arist. illo tex. non probare ignem esse in rerum natura. hoc enim perspicuum est, licet no sit perspicuum ipsum esse in loco extremo, cognoscitur tamen ex hoc, quod supereminet omnibus, ec mouetur supra omnia uersus extremum: sed notum est ipsum probare leue simpliciter esse in rerum natu
i 3 Quoniam autem inquit est simpliciter leue, di simpliciter graue, ex his mam M sestum est. Quare Aueri nihil uidetur dixisse, cum dixit, di luec est demonstratio 3 quia ad probandum aliquam speciem esse, ec hoc raro contingere in hac scientia, ν quia fieri non potest ut ex eis,quae diximus perspicuum est, aliquam speciem luti lecti pili losophiae naturalis probari esse ex medio muraliuaoe enim uniuersam de
ente,quatenus ens est euertet scientiam ac Tigrargo nihil eoncludere mihi uidetur aduersus ea quae diximus,& de intellectu agente,& in Apologia, quod probari aliquid esse in rerum natura ad primam spectat philosopli iam
CVm uero urgebatur aduersus unitatem animae quod nullam habet similitu
dinem cum aliqua re: Dico nullam habere similitudinem cum aliqua re, primo.quia est res composita ex materia ec serma, quod non conuenit cu aliqua soroma,uel abstracta,uel immersa: nihil tame ex hoc Iequi ab dum, propterea quod non opus est utres habeant omnes similitudines,si dari eas oportet. satis enim cisis in generalibus quibusdam conueniant.nem miru est,si est composita,quia opusseum hoc aperte demonstrat,nem aliquid refert quod aliis formis,neq; abstractis,nem immersis conueniat: quia ipsa est media inter utrasq;. Conuenit uero cu ab straciis in hoc,quod Nipsa est abstracta differt uero, quia illae sunt simplices for mae ipsa uero est sorma cum materia spirituali. cum naturalibus uero non couenit./ς quia
686쪽
LIBER πππIm c squia materiales sunt eductae ex potentia materiar, ipsa uero est a materia seiuncta. habet deinde alias similitudines,di differentias cum aliis formis . sed quatenus ani ma rationalis est composita, nullam habet similitudinem cum aliqua alia.hae enim re ut diximus seiungitur,&ab abstractis, di ab immersis: a lumine uero maxime seiungit,quia lume educit ex potetia corporis diaphani, alioquin ex nihilo crearet: α extendit ad eius extensione etiam,lumen no est separabile ab aqua,uel ab aere, sed di corrumpitur in materiam ad corruptionem corporis diaphani, di ab ipsa es sentia corporis lucidi. non enim habet qualitates conseruantes ipsum in materia, quod si non uideatur corrumpi in uno die: hoc ideo accidit, quia ex quo cuias motu corporis lucidi statim,&continuo generetur aliud,& aliud lumen. item lumen
est accidens, ec ipsa est substantia. quare siue habeat similitudinem cum alijs, siue
non habeat,nihil ad rem nostram: potest enim esse una numero uia naturali, que tamen quantum ad hoc attinet falsa est. Quod uero affertur ex problematum trigesima sectione prob. primo,iam ex is . . Perioribus solutum esse arbitror. animae enim nostis immortalitati non uidetur re Pugnare, quod melancholici ingenio ualeant: quia hoc accidit, quoniam corpora melancholicorum melius subministra . ut diximus in superioribus, intellectui sua obiecta, ex quo intellectus persective operari dicitur: quare magis etiam ingenio
ualere dicuntur. hoc tamen non est,quia animus oriatur ex mixtione corporis: sed
est quia animus in suo opere indiget corpore sibi obiecta administrante. hoc enim cognoscitur ex demonstratione, qua Probatum est ipsam non esse mixtam cum
Cum uero assertur: Si intelle 'us possibilis esset P ro potentis, Oe tis se sentemtia Arist. asseruisti, essiet ignobilior omnibus formis materialibus. etia probatur eccosequentia quia actus ec forma est nobilior quacunt potentia Sc materia.Con, sequens ab Arist. abhorret: ponit cili hunc esse diuinum impassibilem, ec in eoiruptibilem. Item aeternum esset ignobilius non aeterno: ergo id ex quo fluxit falsum esse necesse est, eui quaestioni occurrentes, saluo semper meliori iudicio dicemus
Ad probationem autem,quum dicis quamcun* se am esse nobiliorem qua cunm materia: Respondeo falsam esse hanc propolitionem: quia propositio intelligitur de forma quacun*in comparatione materiae sitae,5c de materia prima diuisibili: illa enim est imperiectior omni actu. sed non est uerum de quacunq; forma
in comparatione cuiuscunq; materiae,uidelicet de forma materiali in comparatione materiae indivisibilis, S sipiritualis: quia ipsa materia spiritualis omnes formas materiales nobilitate antecedit . quare concedere debemus ni fal)or aliquam potentiam puram, indivisibilem tam e nobilitate anteire aliquem actum licet simpli
citer actus sit nobilior potentia. materia cnim prima, quia est diuisibilis di forma que ex ipsa educuntur diuisibiliter recipit, uidetur in persectior omnibus actibus, et simpliciter et secundum quid licet siti sterna. Quare propositio illa auemum est nobilius corruptibili,necessario intelligitur de aeterno quod est acius, uel actu,node aeterno, quod est potentia pura & diuisibili: plus enim impersectionis pura potentia diuisibilis dat ipsi materiae diuisibili, quam aeternitas nobilitatis. pura ueropo tentia indivisibilis, ec per consequens spiritualis est persectior omni actu materiali ,tum quia aeterna, tum maxime quia esst in diuisibilis, ec spiritualis. Quare dici, mus falcam esse quamcunmsormam esse nobiliorem quacun* materia: quia sor, mae diuisibiles non sunt nobiliores materia indivisibili, ec spirituali. Ad Atiae aute qui dixit principium esse honorabilius materia, Ractum poten
tia dicimus uerum esse formam.5 actum esse nobiliore materia, de potentia, quarum materiim,ec potentiarum sunt formae.& actus, ut diximus: sed non simplici ter in coparatione cuiuscunq; materiae, di hoc modo intelligedus est Arist. hoe sufficit Aristo. in eo loco, quippe qui compat auit sorinam ad illam materia, cuius erat forma,& actus ad illam potentiam cuius erat actus. & hoc ueritati consentire
ostendit demonstratio Arist. citata d quam semper est confugiendum illi, qui a nimi nostri naturam uult intelligenti consequi.
687쪽
' Sed diceret aliquis, sequetur ergo ut intellectus qui est pura potentia, sit mala
ris perfectionis,quam materiae coeli, quod uidetur absurdum: Respondeo concedendo cosequentiam, renegando hoc esse absurdum: quiamateria corporum eo testium est quanta,& quatenus ad hoc attinet diuisibilis,&recipit accidentia, talumen diuisibiliter. Intellectus uero noster suas cognitiones recipit indivisibiliteri. Quia est indivisibilis ut sunt substasiae abstractae. propterea est perfectior omni ali materia est enim habens aliquo modo sermae rationem,& actus: quia est indivisibilis 5 eounoscit,ec abstrahit a materia quanta. Sed adhuc urgeret aliquis dicens, sequerentur ergo ex tua politione duo alaturda quoru unum est,quod intellectus agens daret esse nobiliori materiae, quam substantiae abstractae, quod uidetur ab dum. Item quod daret esse duabus materie bus quia daret esse,ut tu dixisti,intellectui possibili, quae est una materia, di corpori humano,quae est altera materia. . . Huic autem quaestioni dicerem concedendo ipsum dare elle nobiliori materiae.
Quam intelligentiae tame quia ista materia est spiritualis, & ei accidit hoe ob sui impersectionem, non refert, praesertim cum non det ei esse existentiae seorsum, licui Iubstantiae abstractae dant esse ipsi coelo. Ad aliud autem dicimus uel quod intellectus agens non dat esse corpori humano seorsum: sed tota anima rationalis est illa, quae det esse, uel quia non repugnat quod aliquid det esse duabus materiebus genere diuersis, quarum una sit diuiti bitis,& alia indivisibilis. Has enim responsiones dare cogit nos demonstratio Aristo. a. Meti. Ad id uero,quod postea asserior ex L.Meta.quod si una est forma plurium indiuiduorum sequi illa indiuidua esse unum numero, quia unitas numeralis est a forma. Dico ueram esse, si una est serma sola, quae sit plurium indiuiduorum, sequi illa indiuidua esse unum numero, quia unitas numeralis est a forma ut more nostro loquar totali,5c hoc modo intelligendum esse Aristo sed negamus animam rationa Iem esie solum formam indiuiduorum plurium: sed est alia forma, quae est alterius generis a serma rationali,qua forma indiuidua hominum seiunguntur,ec segregantur.Quare nihil quod sententiam nostram euerta sequi nobis uidetur: di hanc re
sponsionem non sequi aliquod absurdum in superioribus satis superj nos ostem
Ad id uero quod addebatur de intellectu agente, absurdum uidelicet estie nos hahere ipsum qui intelligit seipsum, & tamen nos hunc non intelligere, re ita habere
persectissimas cognitiones: quae tamen nos lateat dicimus nos cognoscere ipsum,
quod est substantia abstracta, separabilis, &impassibilis, de cognoscimus ipsum secomioscere ei se talis naturae: ec hoc nos cognoscere ex demonstratione, quam atotulimus in superioribus. Nita non latet nos eius natura, & non latet nos perfectissima cius cognitio eo modo,quo haberi potest. Μ t. Ei uero quaestioni.quae sumitur ex tex.primo 2. Meta. quod sicut oculus noctu rex. . et caetera,cum dicis hoc euenire solum:quia anima sit immersa ipsi materis,hoe est,
quod non damus:sed constemur hoc euenire, quia anima nostra indigeat phantasia quae sibi obiecta subministretiqui phantasia indiget sensibWs exterioribus:quia est motus ab ipsis factus, quoru sensuum beneficio addiscimus: sed quia pauca eo rum quae abstracta sunt sensui patent,hinc est, quod mens animi nostri se habet ad
inanifestissima omnium natura, quemadmodum oculus noctuarum ad lumen is iis ut diximus etiam in superioribus non quia intellectus noster sit mixtus cum materia sed quia aliquo modo indiget sensibus, quibus pauca patent eorum quae attianent ad abstracta.Ex quibus omnibus mihi uidetur concludendum esse sine errore animam nostram rationalem ex sententia Aristo. ex fundameus naturae loquentis esse immortalem di unam,quod est unum ex illis,quae proposuimus ex Aristo.senoteatia naturaliter loquentis ostendere.
SEd statim quaereret aliquis quare nos di nune di in superioribus dixerimus animam nostram rationalem immortalem esse,& unam ex sententia Aristot. natu raliter
688쪽
LIBER XXXI π έ 'raliter loquentis. quae uerba uidentur significare nos opinati aliud sensisse Aristo, de ipsa rationali anima,quam quod concludit rationaturalis. etem si arbitraremur ipsum posuisse simpliciter animi nostri immortalitatem, ec unitatem, non opus suill et addere illa uerba. Ad quam quaestionem respondemus nos non sine grauissima causa ut opina mur addidi ilia illa uerba, quoniam existimamus Aristo t. ec demonstrasse ec credidisse animi nostri immortalitatem: sed unitatem ratione naturali demonstrasse. credidit te autem multiplicationem animora: imo putasse rationes naturales, qui hus uidetur probari unitas animi nostri inanes, uanas,at* etia falsas esse, uoluit se. tamen ostende re quid posset in hac re indicare ratio naturalis: ne uideretur igno ras Ie quidnam esset dicendum,ab eo, qui solum lumen naturale sequeretur. In hac itaq; sententiam impellunt nos multa: ex quibus unum est, quia ipsam unitatem sequutur multa absurda. quae etsi ex fundamentis naturae uideantur polle aliquomodo solui, nihilominus si recte eorum solutiones animaduertantur facile deprehendi possint esse inanes: quocirca uidetur idem sensisse Aristo. de animi nostri unitate, quod de cognitione Dei, quatenus ad res attinet, qus sunt extra ipsum . qua cognitionem cum ex ratione naturali ab eo remouisset, tamen videmus ipsum infinitis in locis hanc illi attribuisse idq; fecisse, ut indicaret hane eo mitione Dei non rationibus naturalibus demonstrari, sed credi: eius m notitiam habitam suisse ex re Delatione, non ex fundamentis naturae. etenim nulla necellitate cogebatur tot in locis ponere, atq; asserere Deum horum inseriorum curam nerere . quare minime
dubitandum est, quin tantus philosophus crediderit ipsum Deum horum in serio rum cognitione re curam habere, Sc animorum nostiorum multiplicationem ue ram esse. quam plane multiplicatione simul cum immortalitate luce clarius osten, i. Eibi. disse uidetur in i . Et hi. cap. is. his uerbis,quae in superioribus quot ob aliam occa cap. is. sonem citauimus: Posteriorum aute amicorum P fortunae, quod nihil ad nos per- ei tineant dicere nimis pro se sto durum,opinionibus' contrarium uideretur: dein- iade paulo post addidit: Sed utrum circa uiuos,ac mortuos ista cotingant, id multo te magis refert, quam in tragoediis scelera, ut iam patrata narrant,uel quasi tuc patren iecur, considerandum est. erno ec isto modio, ec quid intersit, imo sortasse qua redum . utrum hi, qui decesserunt boni alicuius, aut mali participes sunt: uidetur enim etsi . quicquam ad illos pertineant siue bonum,sive contrarium leue quidem,ac contra iatium parua uel simpliciter ipsis esse: deniq; nessi tantum neque tale, ut beatos effice rere qui non sunt, aut illis auferre beatitudinem queat. pertinere igitur in aliquo ui- ..dentur ad defunctos prosperitates aduersitate si amicorii, sed aeternus duntaxat: te ut lactices sacere non scelices, nec huiusmodi aliquid possint. His inquam uerbis . luce clarius ostendit Aristo. non solum se sentire animos nostros esse immortales, uerum etiam quod multo maius est multiplicatos frustra enim nisii opinaretur immortalitatem eorum,quaesiuisset utrum illi, qui mortui sunt, boni alicuius, an mali participessiit. etenim hoc non potest uenire in dubium, si statuatur animorum ortalitas. eos in simul cum corporibus interire. item frustra conclusisset non pertine te ad defunctos pro spe litates, aduersitates s amicorum: sed eatenus duntaxat, ut nec elices facerent non sollices,uel contra, nisi essent multiplicati singulor tim a nimi. etenim post mortem neq; amicos, neque filios haberemus proprios,si colum
esset unus animus omnium,neque prosperitates eoru, qui amici tuerint,neque uero ipsorum filiorum aliquid possent in eiusmodi animo, hoc loco quippe qui esset
communis omnium 6c nunc* esset sine corpore simpliciter. Quare uidetur Arist. hae e duo clarissime ostendisse ut diximus: uidelicet animum nostrum esse immor talem quod ratione naturali probatum fuit,& eundem multiplicatum: quod quidem non ex ratione naturali, sed ex diuino lumine nos accepisse existimanda est. Quare nemo admiratione affici debet, quod nos loquentes de animi unitate addiderimus uerba illa ex Arist. sententia ratione naturali loquentis: quia uerba pro Nime citata manifestissime ostendunt ipsum credidisse contrarium illius, quod ra. tio naturalis ostendebar.
Neque illi, qui Christi seruatoris nostri dictis fidem adhibuerit. εc erit in rebus naturalibus uersatus, hoc miru uidebitur, propterea quod in seipso experiretur se
689쪽
cra EvER s. si N G. CERTA M. firmiter ut diximus insuperioribus multa credere, quae rationi, quae ex fundamentis naturae oritur, repugnat, cognoscet quoq; Deum optimum maximum uoluisse in rebus creatis ea ponere signa, quibus nos homunculi omnem eius potentiam
intelligentia consequi ualeremus. pares enim illi fere essemus, neq; aliquid ex fide mereremur,s ex ratione naturali omnia haberi possent:nel enim fides esse ut ex 3-ξ hi eis quae dicia sunt perspicuu esse posset.Nem obstat,quod dixerit Arist. 3. Et hi .ca. s. quod mors sit omnium terribilissimum finis: nev suicquam piaeterea bonum uel malii mortalibus uidetur esse. quibus uerbis aperte indicare apparet animi no stri mortalitate quod repuetnat eis que dixit Arist. oc quibus nos etiam sequentes Arist.asseruimus. etem si ipia est finis uitae nostrae,re post hue sine ipsi mortuo non si, nem bonu ne* malum,necessitas cogit, ut animus noster defecerit: quia si non interquet a ratione abhorreret,ut di ipsi non inesset aliquod bonum,uel malum nihil enim iaceret, ociosus enim esset. quod quidem est ita absurdum,quam quod absurdissimum. Dico haec non obstare propterea quod Arist.locutus est ex eis, quae apparet. et enim nobis no apparet mortuis inesse aliquid boni,vel mali: propterea dixit Arist. non quod re uera ita opinatus st: sed eo in loco satis erat, si loqueretur ex eis, quae
apparet. hoc aute uidetur innuisse cum usus si hoc uerbo uidetur: i quidem uerho,cum repugnat aliquod dictu Arist. apertum neces le est, ut accipiatur cum dubitatione,& cum apparentia,& non cum certitudine: ut accidit hoc in loco. etenim huic apertissime repugnat ille textus que citauimus ex i. Et hic. Nam si esset uersi, quod mortuo reuera non infit aliquod bonum, uel malu necessitas cogit, ut a ue ritate alienu sit pertinere aliquo modo ad defunctos prosperitates, aduersitatesse amicorum:sed eatenus duntaxat ut nec stelices facere non scelices, nec huiusmodi aliquid possint. quia si pertinet hoc modo, ptinebit aliquid boni uel mali. Qua
re hoc in loco uidetur acceptum esse ex eo quod sensui apparet:sed nos etia aliam explicationem huic tex.m l.quentibus trademus.
o Ed diceret aliquis Symonem Portium illum textum in cap.1r.sui libri interpreio tari eo modo: -- - esset, nihil ex illo tex. quod nostra sententiam coiisen maret accipere possemus.ipse enim inquit ad hune modii: Sed qui superiora uer- haphilosophi perpendet in dubia non reuocabit.Nam quia supra post obitu tamn Melicis. si in elicis nihil relinqui nisi hominu opinionem at* memoriam, in qui ri bus restat scelicitas uel iniselicitas iam defuncti ob id nunc quaerit, an huic opinio ' ni hominu,in qua uiget Delicitas defuncti nepotum uel filior si superstitum foetici
tates,inlaelicitates demant aliquid uel addatirespodeat asit. quod nihil neq; detra hitur,nec opinioni de sua Delicitate accediti quare totu ad opinionem referedum est,non aut ad aliquod quodyost obitu remanserit, cum nihil praeter intellectu gente superetat. Quae plane interpretatio textu non solum labefactare,uerum e tiam penitus conuellere aperte uidetur. primo em a veritate abhorret,quod Arist.
prius dixerit supra post obitu tam foeticis, quam iniselicis dihil relinqui,nisi homia
nil opinionem, aloe memoriam in quibus restat stelicitas uel infoelicitas. sui stantem citanda uerba Arist. quod no secit quia somnians illa, quae dicit suum protulit. etenim nullibi in superioribus ad locum citatum reperitur hoe dictum Arist. necpaliquod uerbum hoc significans net in rem de qua agebat, uerba cduenistant.alienum etiam fuistat quaerere, anfoelicitates nepotum, & filiorum superstitum alia quid addant opinioni hominum,nem aliquod uerbum huius rei est in textu. Maxima igitur admiratione assectus sum quomodo fieri potuerit: ut iste homo non ut derit in quos errores incideret interpretando uerba Arist.citata eo modo,quo in
tibi. item apertissime repugnat cap. 14 in quo hanc proposuit quaestione: Habet id p i4, etiam dubitationem quandam cum uideatur mortuo quo homini malum quoddam eri Sc honu,quemadmoduuiuenti nec sentienti, ec honores. 5c infamiae, illi orul, di posteroru prosperitates,aduersitates*. Deinde paulo post. Patet igitur, quod si transeat liaec ad paretes uarie sese habere, ad illos contingere potest, citae quom absurdum, si defunctus quoque mutaretur modo sortis, modo miser esset.
690쪽
Absurdum etiam si res posterorum, nihil penitus ad parentes,nec ad aliquod temPus quidem pertinerent.
Ex quibus quidem uerbis luce clarius apparet quaestione illam attinere ad mortuos, quos ponit remanere post obitum, non ad opinionem hominum. Quare illa eius expositio omnino aliena est a tex. etenim nihil magis abesse potest ab illo tex. quam sententia illa. Solutio etiam quaestionis ita aperte ostendit Arist. loquutum esse de eis,quae aecidunt mortuis,ut turpe esse existime in hac re diutius morari. etenim inquit:Perii cinere igitur aliquo modo ad defunctios prosperitates,aduersitates*amicorum: id is sed eatenus duntaxat ut nec foetices facere no scelices,nec huiusnodi aliquid poc . sunt. Cum igitur quaestio sit de defuncstis,quid ipsis accidat aperte, di solutio sit a- ιι pertissime de desuncstis: quomodo fieri potuit, ut iste homo protulerit ilia omnia esse referenda ad opinionem hominum, in quibus restat foelicitas. non aute ad ali quid quod post obitum remanserit ignoro, dc si ipse usus est ijs uocabulis, cum ui delicet mortuo quot homini malum quoddam esse,& bonum quemadmodu ui uenti 5 dixerit pertinere ad mortuos ec caetera. Qui enim interpretatur hos tex. non conuenire mortuis, quin idem possit interpretari cc lum,id est terram in dubium uenire non potesimon enim minus distat illa interpretatio ab illo textu, quam
terra a coelo quare interpretatio illa omnino respuenda, atin repudianda itidetur.
Aliqui uero dicunt Arist quaestionem hanc, an ad mortuos attineant prosperi tates, ct aduersitates amicorum, Proposuisse non ex animi sui sententia sed ex opinione hominum in istis libris,in quibus de moribus loquitur. non enim fas erat aliter loqui. quae responsio non uidetur conuenire uerbis Arist. propterea quod nulla necessitate cogebatur si ipse animi nostri unitatem credidisset, quaestione illam proponere, postquam declarauerat fieri posse, ut homines diceretur scelices; dum uiuerent, A quod non erat expecti adus finis,sicut opinabatur so Los, certe nulla erat necessitas,n: si credidisset ita esse. Praeterea interpretari Arist. hoc modo est uaticinarsiCur enim seri non potuit, ut Arist. id crederet,quod si ator pars hominu credebat uidelicet animinostri multiplication sicut nos qui Christi seruatoris nostri religione pie profitemur crediis
mus,ec si ratio naturalis, non ita persuadeati concedo enim animoru nostrorii multiplicationem esse ex reuelatione, non ex ratione naturali, non uideo tamen, quid repugnet,quin Arist.uir summo ingenio,&summa doctrina praeditus,non eo tuerit eandem credere, licet aliter ratio naturalis persuaderet.non intelligo sane quid obstet praesertim quum in nobis ipsis hoc experiamur. Impium uero est nolle tan tum philosophu ca credere potuiue,quae a Deo optimo maximo a principio mundi usq; ad hoc tempus infinitis signis nobis indicauit. praeterea si Arist. quaestione illam posuit in i . & is. cap. primi Ethici libri, quia loquebatur de moribus. Qua
re in m cap. 3. libri dixit,nihil praeterea mortuo uidetur neis bonum, neu malum esse. Hoc enim maxime facit contra mores. quia si homines opinarentur nihil se post mortem uel boni esse cosequuturos uel mali perpessuros a multis bonis operibus abstineret,& multa mala perpetrarent. Quare non uidetur ueritati consentire Arist. iiii. Ethici libro, dum illam quaestionem proponeret rationem morum i sibiὸ habui lle,in 3. uero nullam eorum curam prae se tulisse.habenda enim fuit ratio ipsis
rum in omnibus illius philosophiae libris:alioquin eadem di costituisset in eadem do strina, di euertisset quod de tanto philosopho asserere est mea quidem sententia ex omnibus absurdissimum.
SEd statim diceret aliquis: Hoc etiam euertere nostram sententiam, quias Aoristoteles credidit animorum multiplicationem, di tenuit ex ratione naturali immortalitatem,quare dixit in tertio Ethi. libro, mortuis non inesse ne* bonum, 3. Tibi ne* malum. ex quo plane evicitur nihil ad ipsos mortuos pertinere, necd res pro speras propinquorum,& amicorum,neque aduersas.Dico hoc non euertere senotentiam nostra, propterea quod nos non asseruimus Arist. in i . 5cis .ca. i. Et hi.libri