장음표시 사용
671쪽
6 I EvERS. SING. cERTA M.' SI, in. Pliciter non oritur ex potentia materiae. 5c dicit quod ipse intellectus agens est ue, re immortalis: etenim hoc etiam est veru, quod intellectus agens est uere immortalis, sed causa, quam affert huiusmodi. Quia est una intelligentiarum,& quod non est aliqua pars animae humanae, sed ' tantum motor,tam est mea quidem sententia falsum,quam quod falsissimum. ete- i. ti Ata niminforma etiam alioquin ratio Aristotelis tex. decimonono, esset superuaca nea. dixit enim quod semper agens est honorabilius patiente, di principium materie, per principium enim neces le est intelligere sormam est enim illa, quae refertutad materiam: ec est principiti cognoscendi, ec existedi sum materiam,ut dictum
item istud repugnat Aristoteli, quippe qui probauit in arisistimas elle differentias. 5. si non esset pars animae, no reperiret in anima: sicut forma dicitur esse in composito propterea quod ipsa dicitur esse pars compositi. Item demonstratio Aristotelis nihil probaret, nisi haec esset pars animae. quia dixisset necesse est si istud debet recipere ut sit aliquod agens extrinsecus quod redigat ipsum ex potentia ad actum, quod non secit:sed dixit necessarium esse,quo-mδm in omni natura est, Sc. sed de his in superioribus libris uberius egimus: ad
Item intellectus possibilis non habuisset aliquam existentiam nisi intellectus a gens iiiii set eius sorma, est enim potentia,& puraesicut enim probamus materiam Primam esse potentiam, propterea quod carebat omni serma materiali,sed pote rat omnes suscipere:ita dicimus intellectum possibilem esse potentiam. quia care bat omni forma intelligibili,ad quam erat in potentia: quia ergo recipit,est in potentia. sed esse in pura potentia dicitur, quia ipse intellectus possibilis non potest ex se suscipere illas formas: est enim in potetia susceptiva. quare indiget agente alia quo qui eum ex potentia redigat ad actum,quod quidem agens fuit ostensum s
pra nisi mea me fallit opinio) esse sormam dantem esse ipsi possibili. 5c ita necesse
erat, ut esset compositus cum possibili,di quum ipse sit actus non enim aliter potest esse forma necesse est,ut possibilis sit pura potentia. etenim ex duobus exiis stentibus actu non fit unum per se, ipsa uero phantasia etsi est potentia: recipit enim omnes formas indiuiduales, tamen quia ipsa non indiget agente intrinlecus existente,neque illae formae,quas recipit dat ei esse. non possumus dicere ipsam es se in pura potentia. etenim ipsa potest moueri a sensibilibus,sine auxilio alicuius, quod sita ibi intrinsecus. neque videmus eas formas dare ei esse, sicut formae,
Quas recipit materia prima. non sumus ergo coacti ex hac ratione ponere ip-
iam phantasiam potentiam puram:sed fieri potest,ut sit in potentia ad illax recipiendas.ec sit tamen actus corporis quod no potest accidere intellectivi possibili neque materiae primae propter dictas causas. Quare neque similitudo materiae primae ad intellectum possibilem omni ex parte quadrat ut uidimus quia etiam si conueniunt in hoe, quod ambae sunt in potetia ad sormas,quas recipere possunt: di in hoe, quod ambae indigent agente, qui essiciat eas recipere formas ad quas sunt in potentia,tamen non eodem modo se habere potest agens utriusque,quia agens materiae primae potuit esse extra.tum quia ipsa habet semper aliquam aliam formam,quae dat ei esse, quam postmodum amittit, quando educitur nouar intellectus uero possibilis habet suam formam perpetuam neque etiam aliam potest ipere ipse enim est perpetuus: Θc illa fora
ma materiae primae non poterat et causa, ut ipsa reciperet alias sermas: quia aliae sormae non ueniebant extrinsecus,sed intrinsecus exoriebantur.
Item illae format, quas recipit materia, erant necessariae, ut darent esse ipsi materiae primae. ut diximus. ec erant formae substantiales r istae uero formae, quas recipit intellectus possibilis, sunt formae accidentales perscientes non dantes ei esse. Quare fieri potui ut illa forma, quae dabat esse intellectui possibili es.set etiam causa persectionis , ut reciperet suas species illustrando phantasma, quod non poterant essicere formae materiales ob causas dictas . praeterea de
monstrat Aristoteles substantiam intellectus agentis ex substantia intellectile
672쪽
'in possibilis, ergo non potest agens esse una intelligentia, qtila substantia in telligentiarum non est cognita ex subsitantia intellectus nostri, ut diximus si
Item quaero quis illi dixerit c quod agens est una intelligentiarum, quomodo enim heri potest,ut illustret phantasma, quo enim medio, & quo instrumento, hoc enim asserere est uaticinari potius,quam quicquam aliud facere. Item quum est causa uniuersetis non magis illustraretur phantasia brutorum a nimalium,quam hominum. quia ipse etiam est cognitiva: opinio igitur ista, quae neque uerbis Aristotelis quadrat, neque rationi,omnino mihi uidetur rethcienda. sed de liis etiam in superioribus sermonem habuimus, ad quem locum lectorem etiam reiicio. Concludamus modo nostram opinionem, uidelicet intellectum possibilem immortalem esse, re unum ex uerbis Aristotelis ratione naturali loquentis, non exueritate ipsa.
Ed diceret aliqui Tu dixisti Aristotelem demostrasse intellectu agentem esse
separabilem impallibilem, immixtum, quia intellectus possibilis est huiusmodi 5c propter hune locum si de aliquo minus uidetur inesse, ec inest: ergo de quo magis quia minus uidetur inesse,ut intellectus possibilis, quod patiatur,& minus uidetur inesse,quod materia habeat illas persectiones, & tamen habet, ergo & aisses,& forma magis habebit eas.sed iste locus diceret aliquis est dialecticus A. pro abilis ergo ista ratio est dialectica,& probabilis. non est igitur necessarius, ergo neque demonstrativus: non sumus igitur certi intellectum agentem esse huiusmodi sed habebimus solum opinionem ipsam ita esse.quod quidem uidetur a ratione abhorrere: quare diceret aliquis, cogimur dicere rationem Atilior.alio fundamento niti ab eo ,quod tu dixisti. Et quod sit uerum,quod ille locus sit dialecticus, Sc per id,quod necessario se
quitur probabilis, indicauit Aristot. primo Reth. ijs plane uerbis,quae citauimus eotiam in superioribus ob aliam occasionem.
Dieo autem Dialecticos & Rhetoricos syllogisimos esse de quibus locos dies mus isti autem sunt quicunq; de iustis N physicis, ec de politicis, ec de multis dinferentibus specie, ut locus maioris,& minoris. nihil enim magis erit ex hoe syllo gizare uel enthim ematice dicere de iustis,quam de physicis,uel quam de quocunque quamuis haec differant specie. patet ergo syllogismum uel enthim a factum ex hoc loco esse dialecticum, ergo Probabile, ergo non necessarium,ergo non de
Huic ergo quaestioni,qus quidem est talis ut exercere possiet ingenia etiam eorum, quo interiores,di reconditos sensus perscrutantur,responderem locum illum
ex sui natura iacere sillo simos dialecticos, de probabiles, quia potest applicari omnibus. sicut dixit Aristoteles: & etiam si applicatus est materiae contingenti s
cit solum probabilitatem: ut, exercitus non coepit ciuitatem: ergo ipsam non ca pient decem homines.magis enim uidetur quod exercitus capiat, quam dece homines: tamen aliquando contingit,ut decem homines capiant,& exercitus no capiat, ob multa, quae possunt accidere. hoc enim proficisci uidetur,quia locus est applieatus materiae contingeti, quae potest esse, di non esse: captio enim ciuitatis contingenter inest ipsi exercitui. Quare potest separari ab exercitu. Item exercitus non dirigitur a natura,non per se errante, sed ab eo,qui potest errare.sed li ille locus,qui ex natura sui est communis omnium, & est locus,qui facit syllogismos dialecticos applicet materiae necessariae:& secudum natura mihi uidetur, quod sit maxime necet satius,ut uerbi gratia esse separabile et impassibile et immixtis sunt .pprietates quae coirentui necessario intellectui possibili,& sunt ei attributae a natura es intellectus possibilis est uilior agete,tu quia patit,tum quia est materia. necessariu ergo ei ut huiusmodi praedicata sint attributa etia intellectui agenti, qui
673쪽
ti, qui est honorabilius. etenim scimus nos naturam rebus ignobilioribus non ab tribuere aliqua honorabilia, quae non attribuat honorabilius, ipsa enim non esset iusta mon enim iustii est attribuere uilioribus honorabilia,quae eadem,& ipsa non et hic. attribuat honorabilioribus. in quinto enim Et hic. Aristoteles inquit, Hinc pu-- gnas,& quaerelas oriri quando aequales non aequalia,uel non aequales aequalia,estis enim iniustum. Si ergo quando distribuuntur res modo dicto distributio est iit, iussa ergo contra natura iustitia enim est secundum naturam, ergo tanto magis natura iniuste ageret: si ipsa in aequalibus, ut ignobilioribus attribueret nobilia Ora,&honorabiliora,quae postea non attribueret ipsis honorabilioribus. sed quoniam attribuere ipsi naturae iniusta opera est ita absiurdum,quam quod absurdissimum in dubium uenire non potest: si uideamus ipsam intellectui possibit qui est ignobilior intellectu agente attribuisse esse separabilem,& immixtum, di impassibilem quae sunt honoratissima praedicat quin eadem no attribuerit intellectui genti qui est agens,& sorma. Argumentum ergo Aristotelis ut ego quidem opinor est necellarium,& per id,quod necessatio sequitur,est demonstrativum.Ne uerba Aristo quibus demonstrat hanc rem possunt recipere aliam interpretatio nem, bene considerentur: ipsa enim sunt ita aperta, ut facile sit intelligentia comsequi rationem illam non niti alio fundamento ab eo, quod diximus. inquit enim, D semper enim agens est honorabilius pasib, 5c principia materia: istud enim compara tiuum aperte ostendit rationem illa niti loco dicto, omnia uel ὁ,quae dicuntur ab homine isto in undecimo & duodecimo capitulo, quae attinent ad nostra rem, ex eis, quae dicta sunt in superioribus aperte redargui opinor. etenim ostendimus in superioribus inter alia neri non posse, ut intellectus possibilis intelligat uniueris sale in singulari, alioquin non esset necessarius intellectus ages. nullo enim modo intellectus possibilis potest intelligere singulare, immateriale em non potest intelligere materiale. ec propter istam causam nos loquentes ex fundamentis naturae, dicimus intelligentias no intelligere res singulares, quae sunt extra ipsas, quia ipsae sunt abstra me: ne puniuersalia, quae abstrahantur ab ipsis singularibus, quia ex partibus animae non habent nisi intellectiva oporteret enim ipsas indigere pha casia,qus ipsis obiectum faceret prs sens:&tuc corpora eccles ita essent corruptibilia. Item indigerent intellectu agente, quod si daretur,non essent puri actus sed essent actus admixti cum potentia. neque una potest intelligere aliam,quia scientia earum est scientia actu: di scientia secundum actum est idem, quod res intellecta. Quare, ξc responsiones, quas tradit in capitulo duodecimo, homo iste eruditissi, mus, ut defendat intellectum nostrum uniuersalia cognoscere in singulari fortasse aliquam uim uidentur habere aduersus eos qui argumentati erat aduersus ipsum. nihil tamen contra nos ualere ex eis quae dicta sunt satis perspicuum esse arbitra murimissa erso sunt facienda a nobis. Maior etiam pars eorum, quae dicuntur ab ipse in cap. 3η. quae contra opini one nostram facere uidentur distbluta ex eis quae dicta sunt mihi uidentur. etenim illa auguria, ec diuinationes quas ponit esse alienas a mente Aristotelis naturaliter loquentis,ex eis etiam quae dicta sunt perspicuum esse arbitror.
1. Eibis. Vod uero respondet ad Auth. Afist. i. Et hic. cap. dicens: εc ad illud pti s. mi Ethic. satis patet quum dicat ne p prodesse, ne* nocere eis, quum nihilis sint sed tantum existimationi quae de eis habent,omnino uidetur euertere sentenistiam Aristotelis:propterea quod, ut dicemus, si Aristoteles non credidisset salis rem ex religione animam esse immortale non fuisset ad propositum in eo loco ponere illam quaestionem:nulla enim necessitate cogebatur. Ici. Oreo. Responsio praeterea illa, quam tradit uerbis Aristotelis in x. libro oeconomicae, est uoluntaria: nihil enim prohibet Aristoti loquutum esse in illis locis ex fide, credidisse animam immortalem, di multiplicatam. dicere uero illa dixisse ex opianione uulgati est dictum ex uoluntate,no ex ratione: nihil enim prohibet eum ra
674쪽
tione natui ali unum asseruisse, & aliud credidisse. hoc enim in seipsis experiuntur qui philosophie operam nauant,& sunt ueri Christiani.
Item quod dicit, quare perseritus asserentes animam mortale melius uidentur resaluare rationem uirtutis quam ponentes ipsam immortalem:quia spes praemii, & ι poenae timor uidentur seruilitatim quandam importare quae rationi uirtutis contra xeriatur. iod inquam dicit:sic uidetur rationi repugnare. quia si anima esset morta- lis,ecesset immersa materiae, non post et ita cognossere uirtutum perseetionem si cui cognoscit, cum sit immortalis: quae enim animae stant abstractae a materia, illae sunt intellectus persectiores. Qirare longe melius uirtutu persectiones intuebunis tur.imo di stinctio uirtutum,in intellectivas et morales uidetur aliquomodo ostendere ipsum sensisse immortalitatem animae. quia si anima suisset mortalis, omnes uirtutes fuissent morales .etenim omnes suissent in appetitu sensitivo, omnis enim anima suisset sensitiva. Item non reperiretur uera ratio,ipse enim non indigeret reo
'a ratione,quia esset sibi recta ratio, ne fieri posset, ut dicatur, quod est eadem anima intellectiva re sensitiva sed differens ratione, quia eadem substantia anims non potest ratiocinari,& discurrere uniuersaliter quod facit recta ratio, & singulariter quod facit sensiciua . neci: obstat, quod Aristoteles dicat primo Ethi. cap. it. irai .
Hse autem utrum distinctae sint quemadmodum partes corporis,& Omne par tibi cap.is.le,uel ratione duo sint sed,diuisionem animae recipere apta nata ceu circumlerctia iaconcauum, ec convexum, nihil refert ad praesens, ita ut uelit dicere non referre ad iahoc quod aliquae uirtutes sint intellectitiae an morales,lias animae potentias esse seiunctas re an ratione.quia hoc falsum esset,sed dixit :quod quatenus attinet ad dociarationem illius loci,non opus erat scire illud quia satis erat animam esse diuisam in habentem ratione, θc carentem ratione, qualiscul esset diuisio ad declarandas, ec diuidendas uirtutes in morales, ec intellectivas. etenim non referebat, quo ad
hoc illud demonstrare, sed ad librum de anima. sed si bene consideremus ea, quae dixit Aristoteles in nono eap. primi libri Ethi. N in is . de anima habente rationem , giis in se,& de ea quae obedit rationi cum non possit esse eadem substantia animae,qus G - . ithabeat rationem in scire ex sua substantia, oc non habeat futurum esse confido, ut intelligentia consequamur Aristotelem semper in libro Et hi .positisse has duas animas re seiunctas,& non ratione tantum, di cosideratione, sed tota substantia.nem tamen ex hoe aliquod absurdum sequi ex eis, quae dicta sunt in superioribus per
Necp propter hoc erat coacti homines probi opera uirtutis exercere spe prς ij, sed honesti causa,nem uitia sugere propter poenarum timorem, sed quia non sunt
Quod uero subiungit in fine capituli, &e.quia ia in superioribus redarguisse opinamur missa esse iacienda iudicauimus. Quod uero in ultimo capitulo illius sui libri scripsit ad hunc modum: dicendum ii uidetur,quod quaestio de immortalitate animς est problema neutrum, sicut etiam iade mundi aeternitate. Mihi nam* uidetur, quod nullae rationes naturales adduci ci possunt cogenhs animam esse immortalem, minust probantes animam esse mor retalem. Dico ipsum meo iudicio, de hac re falsam, ac contra Aristotelem accepisse opinionem: quonia demonstratio Aristotelis qua in superioribus diximus ipsum demonstrasse immortalitatem anima ex operationibus ipsius naturalibus est ita firma ac stabilis remanifesta, quam sit alia demonstratio in rebus naturalibus, ut insuperioribus satis pe spicue nos ostendisse arbitramur: ad quem locum nos reiici
rare ego teneo hoc non esse ex fide creditum, ne* me aliquid mereri exsae opinione apud Deum optimum Maximum, propterea quod rationem humanam huius rei fidem facere arbitror sed animarum multiplicatio est illa, quae ex fide hahetur,quare qui hanc multiplicationem tenuerit,suturum esse,pro coperto habeo, ut maxima apud Christum seruatorem nostrum in alio mundo, ta in hoc etiam si consecutuuis praemia. QMod uero multi aliter asseruerint, di si uerisimilitudinem, S rei dii sicultatem ostendat, tamen non tolli, quin uerum sit, quoniam si hoc concluderet, Opus esset, ut negaremus primum, ec peruagatum principium de quolia
675쪽
G, v v E R S. sING. c 'RTAM.het dicitur esse uel non esse ueritati cosentire: propterea quod multi Nilli quidem illustres in plutosophia uiri,multis rationibus conati sunt ostendere ipsam a uerita
Multitudo enim opinionum rei difficultatem ostedit, quod autem lieri no pol sit, nequaqua indicat: etenim si haec ratio ualeret, nihil quod uerum esset assii mare ex Aristo.sententia pollemus. Q iis enim est.qui ignoret maximos plutosophos ea falsa ameruisse,quae Aristo. nobis uera esse reliquit. inrare concludamus nos animam nostra ex Aristo. etiam sententia immortale di aeternam esse: propterea quod,& praeter demonstrationes, quibus lianc sententiam probauit ex uerbis etiam ipsius clarisiime colligitur, quae huiusmodi sunt, quod sit impassibilis quod sit no mixta corpori, quod lit simplex, separabilis a corpore,quod uenit deseris, quod est diuina, quod est immortalis, quod est perpetua,ut qui hoc negare audea uideatur omnino nihil posse cocede re,fieri enim non poterit,ut nos inueniamus eum de aliqua re quamuis claristima. tot uerbis apertis usum suime, quae uerba qui ea in contrariam parte trahere conati sunt, luce clarius iudicari debent preter rem loquutos esse, ita ut non mediocriter commouerint eos, qui primam uerborum Aristo. facie etiam perscrutati sunt. quis enim hoc negare audebit cum Aristo. de intellectu nostro sermonem habens aperte proferat ipsum impassibilem, esse non mixtum corpori, separabilem a corpore, simplicem uenire desoris, diuinum solum esse immortalem, oc perpetuum, isis interpretent de intellectu, ut intelle fctus est, quod est intelligere de intellecὶu, ut complexu suo continet abstra 'os etiam intellectus ξc corruptibiles, uel de intes lectu agente quem dicunt esse Deit,uel unam ex aliis intelligentiis. Quis unquam negare audebit aduertens has expositiones hos ita esse interpretatos praeter inteotionem Aristo. in illis locis, oc propterea in maximos, ac turbulenti Timos errores non incidissie certi nemo, mea quidem sentetia,qui si sanus melius enim existimationi suae ut ego quidem arbitror consuluisset,si rationes Aristo. quibus ea ipsam, quam diximus sententiam stabiliuit, infrmare, ac conuellere conati essent, eas landamentis naturalibus innixas non esse demonstrassent: etenim quamuis etiam
perperam fecitant, propterea quod rationes illae ualidissimae ita uidentur eme si recte intelligantur ut nullo modo dissolui posse uideantur, θc non reperiantur in philosophia aliquae quae sint istis ualidiores. 5c manifestiores,tam e Io quuti estini, quae in rem illam conuenissent,sed qui illa protulerunt, quae diximus, ita loquuti iudentur,ac si essent pueri, qui interrogati de aliqua re respondeant de omni alia, ecnon de ea, de qua fuerunt interrogati, quod est ex omnibus facinus indignis sim quare mea quidem sententia nessi digni uidentur, ut ipsis sic loquentibus respondeatur. sv c Tio v NDECIMA.A Vod uero dicit quaestionem de anima esse problema neutrum, sicut etia de mundi aeternitate in hae parte etiam homo iste uidetur a sentetia Aristo. ab
horrere propterea quod Aristo. non uidetur mundi aeternitatem Posuille inter ea problemata quae habent cotrarios syllogismos& dubitationem,utrum sic se habeat uel non, sic eo quod de utris sint rationes uerisimiles, sed dixit ipsum ellem illis problematibus,quorum sit dissicile ipsum quare inuenire:ipse enim Top. Pic. P. .loquens de problemate,cum multa dixisset,de ipsis tandem protulit lise
A ' Sunt autem.&problemata, de quibus sunt contrarii syllogisini: dubitationem
is enim habet utrum sic se habeat uel non sic, eo suod deis miles 8c de quibus rationem no habemus, cum sint magna dia cisse arbitrantes c., seipssim . are assignare, ut utrum mundus si aeternus, uel non. Nam huiusnodi quaereret aliquis In dubium igitur ex ijs uerbis ut ego qua de arbitror possumus, ipsum Aristo. seiunxisse problema de mundi aeternitate ab eis proble matibus,qu, habent in utrism rationes uerisimiles,quae sunt problemata, quae iste nuncupat neutra: quia apert hoc eroblema de mundi aeternitate posuit sub illi quae sunt magna arbitrantes difficile esse ipsum .quare assignare, quoqg phlematu separasse ab illo,quod in utris p habent rationes uerisimiles, aperte Osten
676쪽
LIBER XXX v II l. MIdunt illa uerba. 5c de quibus rationem non habemus,&e. Sed satiamus quod ita sit de animi nostri natura sicut de mundo, quaero ex hoc ipso homine, nunquid
Aristo. tenuerit mundi aeternitatem ueram esse ex ratione naturali uel non. si dicas ipsi im putasse rationem naturalem, hoc non ostendisse, euertes uniuersam de Coeolo,&mundo do ctrinam, relibros de Generatione,&interitu, propterea quὀdnio titur omnino in eo libro illi sundamento , ut perspicuum est, si dicat ipsum Aristo. opinatum esse ratione naturali se ostendisse aeternitatem mundi, oc tame dixisse ipsum esse problema neutrum uel problema difficillimu ergo nihil prohibebit quaestionem de immortalitate animi di si sit neutra uel difficillima, demonstrata suisse ab Aristo. ec ipsam credidisse se ea rationibus naturalibus demostrasse. quod cum
negauerit aperte iste homo in suo ultimo capitulo, ut pugnet cum sua ipsius sente tia mihi uidetur necesse esse.Quare reij ciendus est etiam in hac parte. Praeterea nihil prohibere uidetur dari problemata aliqua qus habeant rationes uerisimiles ex utra I parte, Θc tamen habeant postea demonstrativas rationes, ita est in doctrina Aristo. in primo Topic. . a. 5c etiam in philosophia in promptu, ut 3.τφ nulla ostensione omnino indigere uideatur propterea quod multis in locis ratio. p nes probabiles cotrarias ad eandem conclusione induxit Aristo. et tame postea demonstrauit ueritatem illius conclusionis,& credidit illam uere esse demonstratam. Exliis igitur omnibus, quae nunc attulimus contra hunc uirum doctissimum, per spicue patere mihi uidetur,& ex eis etiam quae in superioribus allata sunt nihil prohibere quo minus concludamus animum nostrum rationalem,neq; interitui, neque alicui alteri obnoxium esse sed omnino impassibilem separabilem,et immixtum, incorruptibilem, aeternum, & perpetuum , & hoc haberi ex ratione naturali. quare cum fides meritum non habeat,ubi humana ratio praebet experimen tum,ut diximus insuperioribus,dicendum mihi uidetur, me non putare homines, qui in doctrina Aristo.uere sunt uersati,cosequuturos ex hac opinione a Deo optimo maximo praemia aliqua, quia hoc non habet fide. dixit enim Beatus Paulus in Episto. ad Hebrsos capite a. est autem fides sperandarum substantia reru argumento non apparentium. Hoc enim apparet argumentis non ergo ex fide habetur,er gopnaemia hoc non consequentur,sed ex hoc, quod credimus ipsorum animo rum multiplicationes:&existimare debemus sui urum esse.&si ipsi fidem adhibeamus, & alia,quae ad salutem sunt neces laria, ut beatitudinem perpetuam consequamur. etenim hanc multiplicationem ratio naturalis nobis no probat,imo cogimur
ipsam in hac parte relinquere tanqua salsa concludente, quia lumen diuinii ipsi repugnat. quod cu accidit,cogimur nisi plumbei sumus) ipsam falsam iudicare. cum
Mero rationi naturali lumen diuinum non aduersatur, tunc uelimus nolimus co mur rationem naturale sequi. quod quide maiori ex parte accidit, propterea quod Deus Optimus Maximus res quas codidit, ita administrat, ut eas maiori ex parte
proprios motus sacere sinat. od qui non intelligit meo iudicio ut parum sit sanus necesse est, & haec sint di sta quantum attinet ad librum de immortalitate ani mi Petti Pomponat in Mantuani uiri eruditissimi. ex quibus etiam si bene animaduertantur soluta, Ebc inania esse cognoscemus ea, quae ab ipso dicta sunt in Apolo ga sua di in aliis suis tractatibus. quibus conatus est confirmare suam sententiam. emonstratio enim Aristot. quam attulimu ut opinamur est idonea ad dissol.
uendum Omnia, quae contra immortalitatem animorum nostrorum uociunt, ec quae ab aliis allata sunt, di quae pos
Euerisionis singuuris certamitus.
677쪽
: Ed adhuc urgeret aliquis dicens non soluta esse omnis, quae uidentur eo uertere ex uerbis Aristo. animi nostri immortalitatem, ec nonnulla alia quae in medium allata sunt: propterea quod dixit Aristo. . Politi Intello cium uigere usis ad quadrages mu quintum annum, deinde incipere de
is ficere. ec cum hoc sit propter corpus. necessitas cogere uidet,ut ex corpore pedat. Item quod dictum est ipsam esse puram potentiam,videtur repugnare eis,quae 3-AM. dixit Aristo. . de Anima, texas. ubi laaec protulit uerba.
in z . Si uerb alicui non inest contrarium ipsum, seipsum cognoscit, Ac a Ru est, &se parabile est. etenim ipsi intelle qui nostro si est in diuisibi sis, ut dixerunt ipsi, non erit aliquod contrarium ergo seipsum cognoscet, & a stu erit, & separabile, ergo non erit pura potentia,ergo intelliget sine phantasmate, re scientia ipsius in potentia non erit tempore prior in uno,et erit sicut intelligentiam scientia, di intellectus
a. D Ari. Item etiam non est uerum quod intellectus no reminiscatur, quia r. de Anima,t tex. 4o.inquit: Causa autem est, quoniam singulari si quidem secundum actum senn sus, scientia autem est uniuersalium. Haec enim in ipsa quod amodo sunt animae is de intelligere quidem est ipsa cum uelit, sentire autem no est in ipsa. necesse autem
D est esse sensibile: quare si ipse potest intelligere quando uult, quia habet uniue sali a in se ipsa, ergo potest reminisci di potest intelligere sine phantasmate di potest intelligere aliquando quae exterius sunt sine sensu. quod repugnat Aristo. in libros, de senui di sens bili,ubi dixit: Haec autem cognoscimus intellei filii, sed non intellis
is gibilia, nec enim intelligit intellectius, quae exterius sine sensu. Item intelledius est materialis ergo corruptibilis. consequentia perspicua: antecedens probatur, quia si non esset materialis, idem esset intelligens Δ quod intela. de Atii. ligitur ex et . de Anima tex.is. quem locum citauimus insuperioribus in aliam oce texis. sionem, In ηs quidem, inquit, quae sunt sine materia, idem est intelliges, di quod intelligitur,sed in intelle Ru nostro non est idem intelligens, ec quod intelligitur, e go non est sine materia,ergo est materialis, ergo corruptibilis. 3.D A . Item intellecstus non semper intelligit ergo falsum est, quod dixit tex. a. . tertii tex. ro. de Anima,sed non aliquando quidem intelligit, aliquando non intelligit. Antece3i in . dens probatur ex tex. is. ciusdem 3. de Anima: no autem semper intelligendi causa eonfideranda, si enim semper intelligeret, non oporteret considerare quare non intelligat, hoc enim perspicue patet. a.Pol. Item 1.Polit. inquit: Est enim quemadmodum-corporis, ec mentis senectus, ex quo sequitur mentem esse passibilem,& mortale, quia quae senesicut intereunt. Item diximus in superioribus Aristo. ostendisse in s. de anim intellectum agen
. tem dari. 5c tame diximus in Apologia probare aliquod esse, attinere ad primam dosoplatam.
Item contra unitatem intellectus, quia non uidetur poste dari etenim no potest habere similitudinem eum aliqua re,& ob hoc non uideri dari, quia si haberet maxime esset cum lumine sed hoc dici non potest, quia lumen extenditur ad extensionem materiae educitur enim ex potentia materiae. crearetur enim etia, quia lumen
non est separabile ab aqua, uel ab aere, & corrumpitur in materiam, di ad corruptionem illius corporis, sed non uidetur corrumpi, quia continuo generatur aliud ec aliud lumen. Item problema illud o Parti. quod problema citauimus etiam in superioribus, nunc uerὀ repetitur, ut clarius intelligatur, Zc ut rememoremur cur homines, qui ingenio claruerunt,& in stud is Philosophiae,uel in Repub . administranda, uel in carmine pangedo,uel in artibus exercendis melancholicos fuisse, re hoc etiam ui
detur colligi animam esse materialem, quia ingenium ei attribuitur eX corpore.
Item si intellectius possibilis esset pura potetia,ut tu asseruisti ex sentetia Aristo. esset ignobilior omnibus alijssormis: quia quaecun forma, est nobilior quacun*
678쪽
LIBER XXX l X. 66s materia principium enim dixit Aristo.est honorabilius materia, di actus potentia. Item a. Meta. dixit, si una est se a plurium indiuiduorum sequi illa indiuidua esse unum numero,quia unitas numeralis est a forma. Quare cum anima rationalis ponatur esse sorma necessitas cogit ut sit multiplicata. Ite argumentaretur aliquis aduerius ea, quae diximus de intellectu agete,quod si pars animae nostrae,&intelligat seipsam. Etenim hoc uidetur a ratione, di ab ipsus Aristo. ntentia abhorrete propterea quod uideretur sequi nos habere persectissimas cognitiones, di tamen lateret nos. Hoc enim esse absurdum luce clarius ostendit Milo.a. Poste.ca. ultimo,loco in super. citato: consequentia enim perspi 2.Post. cua est,propterea quod cognoscere abstracta, est persectissima cognitio,&sunt ex NM natura sita manifestiisima. Item ex exemplo secundi Meta. ubi dicit, quemadmodum oculi noctuarum ad a.Met lumen se habent secundum diem sic mens animi nostri ad manifestissima omnium natura, uidetur sequi, animam esse materialem, quia hoc uidetur solum oriri, quia anima sit immersa materiae.
Tstae sunt quaestiones,quae uidentur non solum habefactare ac infirmare, uerum I etiam omnino conuellere ea, quae dicta sunt de natura ipsius animae rationalis: quas si dissoluerimus, in dubium uenire no poterit,'uin firmam,di stabile, ec non errantem, re uagam de animi nostri immortalitate sententiam habere ualeamus: quod ut essiciamus,operepretium este arbitramur, ut ad demonstrationem iam toties replicatam accedamus.Illa enim idonea est dissoluere omnes quaestiones, qus contra seiunctionem ipsius animi nostri,a materia contingine post untisi enim anima nostra non indiget organo corporali,necellitas cogit,ut non sit mixta corpori,
est ergo separabilis a corpore hoc,uel ab illo. quod quidem est illud,quod ostendit immortalitatem,licet simpliciter non sit separabilis a corpore, sed semper est in aliquo corpore, est ergo impassibilis,ergo immortalis: contiequentia est Aristo. Antecedens etiam est manifestum, ut diximus. nem id prodest, quod ut intellectus sit
immixtus,no ut est coniunctus nobis, quia nos cognoscimus ipsum ut est coniun, cius nobis, ex hoe,quod coniunctus nobis,non utitur organo in sui opere, re dicimus ipsum non esse mixtum corpori,& separabilem a coi pore,impassii bilem: misse enim operatur in nobis, quare praeter hoc, quod non conuenit in rem, interpre latio illa est etiam salsa. quia non omnis intellectus est mixtus corpori. praeterea dι ceremus etiam nos sensus,ut sunt cognitivi,& phantasia, ut est intellectus,non esse mixtos corpori: quod euerteret sententiam Aristo. Istae enim interpretationes sunt potius euersiones tex. quam explanationes, ut diximus in superioribus: sunteisto missae faciende. sed dicamus nos, cum intellectus noster non sit mixtus corpori ci sit nudus omnibus speciebus,5c sit in pura potentia, di ita imperfectus,neceia se est ut redigatur ad actum:non enim hoc est frustra,& ut perficiatur a rebus exterioribus , quae cum sint extra ipsum, re singulares, non potuerunt mouere ipsum, aberrent enim ab ipso necesse fuit, ut fieret praesentes ipsi intellectui ut dictum est saepe . Non enim potuissent abstrahi ab intellectu agente. Non potuissent autem
fieri praesentes, niti per animam sensitivam, quia natura non transit ab extremo ad extremum sine medio.sunt enim obiecta in re omnino materialia in intellectu ue .ro omnino immaterialia,in anima uero senstiua partim materialia, quia habent aliquam conditionem materiae,quia singularitatem ut more nostro loquamur extensionem ad extensionem organi .carent uero aliqua materialitate, quia no sunt eum illis conditionibus materiae cum quibus sunt formae, quae sunt in materia, quarum istae species sunt similitudines. rare in homine fuit necesse, ut essent duae animae diuersi generis,ita ut una suerit abstracta a materia ut intellectiva: Sc alia immersa ipsi materiae,qilia fieri non poterat, ut res exteriores mouerent intellectum, qui est immateralis existentibus extra ob causam dictam .necesse erilo fuit, ut dare
tur medium,quod aliquo modo fieret immateriale,&ut essent praesentes ips intellectu hoc autem seri no potuit,nisi beneficio, et opportunitate animae sensitius: fuit ergo necessaria anima sensitiva, praeter intellectiva in homine. etenim illa cum
679쪽
manifestam esse ex organis,& sensu non similem esse impassibilitatem tinsitivi, de tra.7. intellectitii quiasensitiuum quidein non sine corpore est, intellectivus autem sepatabis is est quem textum uidetur induxisse Aristot. post demonstrationein tex. s. an 3. ein . quo probauerat intellectum non esse mixtum cum corpore. quia aliquis potuisset ζη 'in ei rorem trahi, ut diximus in siuperioribus ex eis, quae dixerat in tex. 6 . prinu de se Aim. Anima, quod intellectus non corrumpebatur,maxime aut e corrumperetur ab ea, cx'S.
Quae est in senio debilitate nunc autem quemadmodum in sensitivis accidit, c. Etenim ex illo loco aliquis potuisset cogitare similem esse impassibilitatem sensus,& intellectus. quod quidem esset errare,& si sensus, di intellectus no patiantur per se,& in hoc conueniant, quod sunt impassibiles, tamen impassibilitas illa non est similis: quia sensus & si per se non patiatur, patitur tamen per accidens ratione
corporis, intellectus uero nem per se, neς per accidens, cuius cauiam reddit Aristotcles:quia sensitiuum non est sine corpore etenim pendet in esse a corpor e,quia utitur organo corporali. intellectus aut est separabilis a corpore, quia non est iniis Xtus cum corpore. & hoc ei euenit, quia non utitur organo corporali. quia igitur ex tex. 6s. potuisset aliquis in errorem trahi similein esse impassibilitatem lenius, ocintellectus: quia dixerat esse de eo; sicut de sensitivo,& ille tex. nihil aliud probat, nisi quod esset impassibilis per sie: sicut sensus iacta demonstratione, quod intellectus sit non mixtus cum cor pore.quia tunc non poterat hoc Praestare, uoluit remouere hunc errorem, declarare non similem esse impassibilitatem ut ita dicamus sensus.& intellectus 5c declarauit, quod sensus non erat impassibilis per accidens, sed na tiebatur ex passione corporis, quia non erat separabilis a corpore. α hoc o stendit experientia. quia post magoiam cerasib.ὶς -m tit, intellectus uero poterat intelligere post magnum intelligibile:&quidem non minus intelligebat inhiama:sed di magis, quia non patiebatur per accidenS ex corpore: quia erat separabilis a corpore hoc uel ab illo: quare non est similis impassibilitas, sed de his diximust
Sed dices tu dixisti ipsam uigere ex uigore corporis, S deficere ex delectu cor
Doris ' erso patitur ex corpore caltem per accidens. Dico ipsum uigere ex uigore
corporis, & deficere ex desectu corporis, non quia aliquid per se, aut per acciden et patiatur in sua substantia ex passione corporis: sed quia corpus subministrat ipsi obieetum si uiget corpus, bene subministrat obiectum, di cum bene subministrae ei obiectu'm bene intelligit,& si bene intelligit, bene exercet suum opus & qui bene exercet suum opus bene dicitur uigere. Quare ex contrario modo, si bene non subministrat non bene exercet suum opus, ec qui bene non exercet suum opus dicitur deficere: quia descit a suo fine, unumquodi enim est propter opus. Qua re intellectus dicitur uigere uigente corpore di deficere deliciente corpore a sua molles ione ouatenus corpus bene, uel male subministrat obiectum, si dicit uige re di deficere: suo opere non .quod patiatur aliquid in sua substZntia ut tex.cita tus exi. de Anima hoc ostendere dc demonstrare mihi uidetur. quare argumetum 3GAn allatum sententiam nostram infirmare nullo modo uidetur. Etenim lex ε. t. de Anima omnino Ostedere uidetur animam non esse edoctam ire. 6. ex notentia corporis,propterea Gudd pateretur ad passionem corporis,ut saepe di 3 o Anm. ctum est. Secunda autem quaestio non uidetur minus euertere sententiam eo, rum qui tenent mortalitatem animae, quam nostram, coguntur etia ipsi ponere ii tellect uiri esse puram potentia ex uerbis Aristoti cum sit immixtus cum speciebus quare illud argumentii euertere etiam uidetur nostram opinionem, G ueritatem Quia perspicuum est intellectum intelligere ea, quae sunt extra, sed dicendum esse uidetur intellectu este puram potentiam. Ad tex. aut ahqui dicit si alicui non inest contrario, ecc. Dico ipsum per cotrarium intelligere potentia, quae actui est cotra
ria quas dicat si alicui intellectui supple no insit potetia ipsum seipsum cognouit, re actu est. Ac hoc est veru quia qui no habet potentia actu est, & separabile est omnino et seipsum intelligit intellectus aut noster est poteti Urgo ipsum se ipsum nocoboscit,nel actu est, ne pest omnino separabile,quiano seIrat orpore in
680쪽
ipse non habeat i sim retinendi per aliquod paruum etiam tempus species uniuersales: ut dum intelligit semper phantasia subministrat ei phantasmata, alioquin non ' Concedimus tamen ipsam aliquando possie intelligere ea quae sunt exterius sine
sensu exteriori. quia potest intelligere phantasmata,qus sunt reseruata in anima sensitiva: quae tamen phantasmata beneficio sensuum exteriorum fuerunt 3 eseruata.
rare uera est illa illustris, ec peruagata propositio, nihil esse in intellectu, quod idem aliquo modo prius non fuerit in sensu: de ita nihil repugnamus auctoritati es latae ex libro de Sensu.& sensibili. libis n. Sed adhuc urgeret aliquis dicens auctoritatem illam libri de Senii ta sensibili, squae est huiusmodi: Neq; enim intelligit intellectus, quae exterius sint sine sensu, ciuidetur indicare intellectuin intelligere aliqua interius sine sensu. nisi enim ita esset non opus suillet addere illud uerbum exterius: si non intelligeret, nisi ea, quae sunt exterius,satis ei fuisset dicere ipsum non intelligere sine sensu, si omnia quae intelli
git exterius essent.necessitas igitur cogit,ut intelligat aliqua interius, quod tunc uidetur difficultatem afferre:quia intellectus nullam habet speciem, quae non oriatur ex sensibus, uel ex eis, quae per sensus transierunt, est enim immixtus speciebus .ec oportet autem inquit Aristoteles sic sicut in tabula nihil est actu scriptu: quod qui- 3 ia Aiαdem accidit in intellectu non est ergo aliquod interius, quod intelligat sine sensis, i . uel ex eis. quae oriuntur ex sensu quia si intelligit etiam phantasiam, di sensium communem quae sunt interiora,intelligit beneficio sensus exterioris. quia ex operatio, ne quam sentimus aliquo modo tensu exteriori, quare uerba illa urgere uidentur, sunt igitur redigenda ad bonum sensum. Dicerem saluo semper meliori iudicio Aristotelem illis uerbis noluit Ie senisca, re intellectunt intelligere aliquod, quod non oriatur aliquo modo ex ipsis sentibilibus: sed tantum uoluit te indicare omnes res exteriores non possie ab intellectu in tellisti sine sensu. quia omnes res sunt ei intellectui exteriores, Θc nullas habet interiores.quia phantasia, etiam licet nobis non sit exterior, est tamen intellei tui exte, rior. caret enim eius specie,sicut caret aliis speciebus,in ergo ei exterior. s Eerio a v IN TA.
Uat alia quaestio quod uidelicet intellectus est materialis ergo corruptibilis.
Cui occurrentes negamus id: quod antecedit, si intelligatur materialis, id est mixtus materiae,& eductus ex potentiaipsius materiae. Ad probationem autem cum dicis si non esset materialis idem ei et in eo intelli 'ens N quod intelligitur hoc est quod negamus. etenim ipse est abstractus amateria ut ostendit demonstratio tamen in ipso non est idem intelligens, di quod intel lia tur. propterea quod est pura potentia di caret ex natura sua omni specie intelli abili.etenim intelligit omnia ut diximus: ergo n5 est mixtus cum speciebus. cum Uero hoc probat ex tex. is. 3. de Anima: Quod in qs, quae sunt sine materia idem est intelligens,&quod intelligitur. Dicimus opus esse,ut altius repetamus: etenim hoc argumentum uidetur m in tum uretere &tex. allatus uidetur fatis dissicilis, oc in inductione , 5c in exulicatio ne.Quare, ut explicemus quid putemus Aristotelem illis uerbis uoluisse significa, re, sic oportet a textibus superioribus incipere,&quantum opera nostra heri poterit eorum aliquos explicare:etenim ex eorum explicatione ni fallor facile erit respondere ad quaestionem propositam. Dicamus igitur ostensium fuisse ab Aristotele insuperioribus illis textibus intellectum nostrum esse impassibilem, non mixtum corpori,&per id quod necessiario sequebatur esse simplicem. etenim simplex dicitur illud, quod non est mixtum cum corpore, est enim oppositum mixto. in tex. uero ii. ciusdem 3 de Anima argumentum fecit. quo probare uisus est fal-
sum esse ipsum esse impassibilem. quia intelligebat, ec intelligere erat pati, ut diximus insuperioribus. intex. ueros conatus est etiam probare ipsum non elle lim
plicem . quae omnia non solum ea, quae de ipso conclusa erant labefaciabant: α