장음표시 사용
111쪽
RI A, LIBER I . 8a iactare superflua quaedam esse, ac subtrahi diis gna, quemadmodum ipsi confingere, Sc priscorum dictis ingerere potiterunt. Itaq: facile quiuis potuerit, ut Leonellus supra memorabat,
rhetorica quae dicu tur uetera subornare,Tullianaeq: auitoritati tradere: ac tentare non potuerit mi ad Herennium rhetorica ars Cicero nis esse non uideatur. Potuerit rursus satyram nouam Iuvenali, comoediam PIauto uel Ter
tio sub ij cere, uel epigramma Martiali, fabula. Esopo, quanquam fatis in comino de: sed multo difficilius consequitur, ut etiam clamanti minitantiq; concedamus, reliqua scriptorum suorum non esse monumenta. Ita superior ratio uidetur propria temeritate defendi, altera haec cuiusuis arbitrio confutari. Quamobrem cum in hoc contentionis genere rariis ima sint exempla,praecipue apud doctissimos,non dutaxat satis quo ad Virgiliana maiestate refer eadu existimaui eo quod magnificentius cognitum, quod non ab imperitorum ingenijs, non
a temporum nouitate huius exempli conten
tio originem habuisse uisa est, sed doctissimois Tum, priscorumq; opinione fundata ualuisse.
Nunc ad rem .c OD NON PERITE FECERUNT, qui duos Cruiginti uersus de secundo Aeneidis fustulere, supra illum, cum inibi se non ante oculis tum clara uidendamsed potius reliquisse debuerunt Leonesti senatentia ac de plerisq; Uιrgiiij partibus,quae co dem iure subtrahi potuissent. VIII. Exultabat
112쪽
ta DE POLITIA LITERA OEXultabat Fel trinus more sto coram Leonello de Maronis forte laudibus disserente, simu poetam impugnabat, duode cimum fere annum prius Aeneidis opus euoluisse sita enim fama ferri quam relinqueret, cum uix duodecim mensium Liuius in describenda tantidem temporis historia cosumpsisset.Tuc Guarinus qui forte aderat) Per belle, inquit,ut caetera soles in literaria quidem pals stra confidentissimus armiger: sed eadem continue pertinacia uersaris, qui Liuium Virgilio
non solum aequiparare contendas, uerum etiapraepone se,no memor quae iampridem a Leonello scientissime confutata. Caeterum tempestiuia illud in te,Liuiumq; tuu succurrit exemplum, quod graece didici. Indumentum for thpictor exquisitissimo artificio facie dii a sutore
uicino praeposuerat : quod ut artifex politius emceret,compluriu dierum opera allum ebar. at pictor morglongioris impatiens, uehementius stomachari, adiurareq; eodem teporis spacio, quo ille uestimentum unum insueret, se picturas hominum triginta perfecisse. cui sutor, Non mirum . utriusq; enim diuersum est artificium: nempe in hoc Lagulo multo plures acuit puncturas, quas singulis pigmetorii deductionibus &linea metis emtagis.Tunc omnes laetitas arridere fel trino q: pala illudere. at ille non
segnius instare: Scio sin quies) Veronesis, quo
tendas: quasi Maronem indicaueris multo quidem eruditius ac laboriosius opus suum, qua
Liuium si a perfecisse. Sed uide quaeso diligentius . nihil enim in Liuio superfluu existimant, quin summo dolori esse apud omnes doctissimos,
113쪽
R Ι A, LIBER I 3. 3mos,qubd eius historici multa scripta defeeerint,adebnecessaria cuncta, correctaque ab eo
sunt qdita.At in Virgilio,cui bis sex annoru in corrigendo longitudo fuerit,uel hoc in primis
superfluu,maximeq cotrarium esse, etiam priscorum eruditissima deprehenderunt, quibus opus id ab Augusto edictum erat,ut emendaxent.In secundo enim Acineam adduxisse tantuducem,cui quidem Octavianum uult eiseco paratu,usqueadeo foeminae iratu, ut praeter in eam maledicta, evaginato ense pene coficeret,
ni mater euestigio cohibuisset. Ast illam trepidantem exanimatamq; fuga, delatibula pasias in quaeritantem, an id &neq par, quem Patre Piumq; cognominat,& fortissimu haberi uula imperatorem Adde malo malum indecentius : cum oratione uersuum duorum ui
ginti huiusce rei curriculo protraxisset, in sex to deinde ausus contrariam illi penitus inferre sententiam, ut cum alterius auctoris impe ritia uideretur erratum, alterum inconstantiae uel obliuionis insimularetur. Deiphobu naq; in tartareis apud Aneam audacis foemine mores dissertantem, no quae solius adulteri fraude uirum fefellisset, sed sublatis armis e thala mo, inter inimicorum manus, tectumq; uisu ad caedem cosopitum exponeret, illam per noctis tenebras media Iliadu caterua bacchanantia simulante,ex arce flammarii signti ostenda Te, ductores Danaia aduocare,limina pandere, agmina hostium excipere: ita cum omnia pasiasim ferro flammisq; uastaretur,illa urbis incedio,Troianorumq; ruina, dc Priameiae domus
in tetmςcione laetabundam. Videtis quam haeci . supc
114쪽
n E POLITIA LITER A is superiorioribus aduersentur, su perfluantque
uicissim alterutra: quaquam h qc postrema Homero propius accedentia,quae si Virgilius aliquando tanquam in statera considerasse domis Dor eiusmodi laborem correctoribus suis non relicturum. Huic cum Guarinus respondere coepisset,Leonellus excepit iamdudum, cum omnes in eum uersi: Non tibi latum loli comis miserandum, o Felirine, sed aetatis etiam superioris pudendum arbitror: quae licet eruditissimi ingenij uiros extulerit, non omnino tameinuidia uacasse uisa est:uel dicere ausim, quoiadam semper extitisse, alioquin doctissimos, qui nihilominus Virgilianam subtilitatem ignorarent:& miramur Seruium Donatumq;
aliquando falli potuisse. Itaq; perdolendum, Virgilianum opus in illorum manus corrigendum incidisse,de quibus talis opinio foret, tantaq; eorum auctoritas,ut quod lapienter a poeta scriptum extaret,ita illi corrigerent peruerinterentq;,uel extorquerent magis, ut quam iniquissimum uideretur. Primum cum homines afferunt,poetam inem edatum opus reliquis se,errore praecipue distractum, quod secundi libri sentetia a sexti tantum ordine differret,ut
alter alterum adumbraret. Qua excusatione
nihil imprudentius : quasi non multo magis ultimus a primo libro differat, & tamen inter
se pro tenore materiae ordinatione non discrepant: cum sciamus Virgilium, sicuti caeteros Poetas,uolumi nurnq; scriptores, in emenda tione lectioneque non librorum ordinem seris
uaste,sed alternati na, modo primum,modb ultimu ali quando medios mutua uisitatione
115쪽
RIA, LIBER II. . eastigasse:haud equidem ignoro huius Virgiliani loci distraction*m apud doctos, sed non
prudentiores inualuisse. Proinde omnia fere exemplaria ijsdem carere uersibus videmus, ut ne legi quidem soleant a praeceptoribus,noa discipulis percipi, non alibrarij deniq; rranscribi possint:cum tamen ipse Virgili na uolumina seorsum aduerterim, non h'c supplemulo uacantia:& probe lesuntur apud Ssruium, nulla tamen eos defensi'nepr'tegetem. Qua obrem non opus est noua nunc iteratione: cernere latum est,an ij recte subtraxerint sele proprio eorum auctore cautiores existimantes. Duae potissimum capsae emendationis asteratur,abs te modo Felirine memoratae. Ad primmam aiunt pertinere aeneam turpiter i latenet iratum conuicijs teloq; minitantem. Iam hoc primum laboriosa expugnatione non indiget, si quod hominum usu fit, eg qu pq; assignomus,a quo nihil humani alisnum poeta censuit.Itaq; aeneas Helenae mortem cominatus, fatemur,non tamen interemit; sic liberis parens,uir uxori, dominus seruo,mortem inter dum minaturi manus etiam instrui,telum uibrant,non tamen uulnerantes Nec inhumanum censeas,sum metu consternere, cui mor
tem non optauit. Possunt sane in rei militaria peritum ducem ut nunc sapientem uirum omittam,quoniam non philolaphice,sed pellice nobis disputandum) ae inter armorum hostiumq; tumultus,inter patriae ruinas obuersalem,aegritudines saepe contingere. Omitto timorem, qRod militante non decet.neq; enim Aeneas in eo tumultu formidavit:unde,Dege
116쪽
8ό DR POLITIA LITER A neres animos timor arguit: sed odium, iraiscudia,u l tionis cupido. at in foemina arguitur, non opus fuisse uindicatione. In quem igituralium Aeneae irascendum fuit' neq; enim adeo rat Paris, belli maior causa. ergo in Helena irascendum, ulciscendumq;: quam tamen no percussit, Jc si dignam interfici , si quidem uirum suum interimendum exposuit, hostium intra moenia multitudinem recipies .Qui in flagitio deprehesi tempestate nostra publice, &. in quaterna frusta trucidantur: uetuntamen ne telo quidem attigit, sed iratus couicijs eam insectabatur. An unquam legimus audiuimusve, terrarum principes,exercituu imperatores, quo
rum ductu auspicioq; ipsae leges statutae sunt, alios uxores suas uel adulterij duntaxat suspicione repudiasse, alios Pprijs manibus obtru casse φ Vidistis in primis genitorem meum Niocolaum, recentius familiariusq; hac in re documentum de quo mihi non tanquam patente, sed ut fama fert, disserendum est)inter Italicos principes humanitatis , iustitiae & pietatis ossicijs longe clarissimum, quum uidit,quae uidere noluisset,uxorem nouercam cum filio priuigno simul enecasse. Num propter id tritur ultionis genus pater publicata criminatione danatus est' Minime, sed in occisis omnium rumoribus culpa remansit. 8c tamen Helenam AEneas non sustulit: quod cum facere debuisset, uicit temperantia quaeda audaciores hominum appetitus in medio irarum cursu solita compescere, quam poeta in Veneris specie demonstrauit. Caeternasseuerat illi correctores, eam nihilominus occisurum,nisi mater interfuisset:
117쪽
R I A, LIBER II. 3 fuisset mempe de eo, quod in futuro pedeat, ncertoq; iudicates. Sed quae neruata puerilisq; contetio quasi dixerint, Interfecisset quidem, nisi poenituisset: non intelligentes a poeta per belle Venerem figuratam cuius interuentu fi lius placaretur. At quato licentius Alneas praecipue bello legitimo caede mulieris in ijsset, cuta me abstinuerit: cuius facinoris criminatione satis ia uideor expurgasse. Omnes prae gaudio exultare,co gratulariq; Leonello. at ipse: Siniis te,inquit,alteram parte confutare. na quod isti maxime reprehedendu opinatur, quia prim M
parti de Helena contrariu sit, id in primis ego magni faciedu arbitror, Schoe sqpe alias in poeta pulcherrimu esse testatus sum. Huiusmodi
enim rerii non cotrarietate, sed comutatione,
tanqua exquisitissimae picturae artificio poeta delectatur: qua ijde no intelligut,errores erroribus aggerentes. Principio quidem colenduς ad primam de Helenae partem attinere, quq in secundo libro ab Aenea apud Didonem sine
memorata. Secundam dicunt, cum in sexto apud inferos super eadem Helena Deiphobus
Aeneam alloquitur. Contra ego, quae in seXto de ea re dicta sunt,in prima parte accipi cesseo, licet pro librorum ordine posteriora uideantur: ad eb locorum, temporum personarum, factorum diuersa ratio cosideranda est,qua poeta maxime custodit,isti maxime negligunt Itaque cum Aeneas Didoni illa c5 memoraret, sacundo tempore & loco accipi Eda sunt, in Priameio nempe salatio agitata post ferme urbis captiuitatem, Troianorumq; ruinam. Nam
legitur Aeneam Coroebo, alijsque delectis,
118쪽
Emovet, legio tur in Virgilio 88 DE POLITIA LITER A qui sese per lunam obtulerant, de Argivis ea isdem plurimam tumultuario bello peregisse,
ipsos uicissim per totam urbem suoru itrage percepisse: cuius temporis lociq; ratione, quaquam eadem nocte & urbe peracta fuere, primam nunc constituimus discretionis gratia:& de hac ipsa parte loquitur Deiphobus, licet
illi correctores non aduerterint. nam Deiphobus memorat: Tum me confectum curis,somnoq; grauatum Infelix habuit thalamus, preta sitq; iacetem Dulcis Sc alta quies cum reliqua orarione.&, Egregia interea coniunx arma omnia rectis A mouet,& fidum capiti subduxerat ensem. item, Illa chorum simulas, Euantes orgia circum Ducebat Phrygias,flammam media ipsa tenebat Ingentem, S summa Danaose X arce uocabat. demuq , Intra tecta uocat Menelaum, Sc limina pandit. omnia liqc ad noctis
eadem primam partem referenda .Fuere enim in conticinio intempestaq nocte peracta. nam legitur,Tempus erat,quo prima quies mortalibus qgris Incipit. Sc illico Hectore in somnijs
admonente AEneam: Hostis habet muros,ruit alto a culmine Troia. Obsecio uos, o Virgiliani emendatores,siqui adestis, non audio pari ter apud aetatis nostrae doctissimos hanc prae ualuis e opinionem, an fieri potuerit,ut ea de noctis prima portione omnia ea ab Helena comitterentur, quae Deiphobus, licet tunc temporis maxime dormiens somniansq;,ab uxo-xe facta meditatus est. Nam illud superius propositum, Intra tecta uocat Menelaum, & limi na pandit : seu per ui bis solum tecta moeniaq;
intelligamus, quoniam apud graecos eodem semper
119쪽
RIA, LIBER II. 89 semper uocabulo comprehenditur, siue Dei phobi latum palatia et in eadem nihilominus Prima noctis portione agitari potuerui, geminosque Atridas capta occasione ex Deiphobi pal tio,postquam eum truncavissent, per urbem murosq; diicurrisse: ut apud Homerum per Troianorii castra Vlyssem Diomedemq; fecisse legitur, cum Dolonem Hectoris exploratorem paulo ante iugulassent: inde Rhesum
mox cum adductis equis euolasse,nondum tamen Helenam arripui sie, deductionis aliud topu SeXpectantem .nam legitur circa diluculupueros,& pauidas longo ordine matres circupraedam astare cumulatam,in quo noctis tempore iam ad lucem uertente, & in qua captiuorum multitudine credi par est Helenam quoque substitisse:& id in secunda noctis parte designamus Quid miru igiturφaut quid tam contrarium isti deprehenderunt/Ecce AEneas iam
urbe lacerata,iam transacta ferme mediae noctis tempestate, ad palatium Priami se accurorisse testatur, ibiq- aliquantum etiam tempo- Iis caeco Marte propugnasse, hic Helenam in rebus extremis trepidantem, Sc fugitivam deprehendisse: cui cum uiciaretur, mortem insuper minitans,non quicquid horum a naturali ordine prorsus alienum .an concedi non liceat mulierem unius noctis curriculo geminae se
uoluntatis studij exhibere potuisse, quq singulis etiam horis 1hleat commutari φ nam legimus, Varium dc mutabile semper foemina: pretcipue in tanta rerum homiriumq; trepidatione Potuit sane primo noctis ingressit Deiphobi domo utique editissima cum luminibus Sc
120쪽
yo BE POLITIA LITER A choreis insistere,exultare: post in Priameio p
latio ad soceros elapsa, deprehensa tacere, contremi scere:ita cu aeneas ei luperuenei it, sua-isis prius gestienti in Troianorum malis, consentaneum fatis' fuit, imo necessarium, repente tanto uiro conspecto & cognito, sestu animo fuisse mutatam fornicationem, ut dies solet,in formidinem, uecordiam & uerecun diam concessisse. Stomachari libet,cum tanta uideamus prauitatem audaciamq; pulcherri
mos uersus ab auctoribus tuis subtrahendi, quod alterae sententiae sexti libri aduersari uidentur. At quidem non contra iij sunt,sed ita maxime consentanei, & qui proxime restiterunt. Non tibi Tyndaridis facies inuisa Lacaeis nae, Culpatus tae Paris.& reliqua prioribus coliguis non bene respondeant Ecce aute eXemplum aliud eiusmodi fere negocij. Iliades cum in Siculo litore ludi agetetur funebres,euestigio Troianas naues incendunt, non minori sane exultatione faees uirgultaq; iactates, quam Helena modo inter Iliadas quoq; ex Deiphobeia arce lumen ostentans , conspecto procul incendio, aeneas, Ascanius,Troiani omnes simul accelerat. Obsecro quid illa continuo mulierum exultatio diffugit φ Quae tanta concre mantium &simul amantium facta mutatio, ac tenebrarum perquisitio Nam cum modo
in patulo litore ad lucem flammas m consiste rent, mox legitur, Syluasq; &sicubi concaua furtim Saxa petunt: piget incoepti, lucisq;, suo osq; Mutatae agnoscunt,excussam pectore Iu no est. Scilicet ut ij uersus subtrahendi fuerunquod primoruseruentiae repugnarent. Quod si eae