장음표시 사용
121쪽
RI A, LIBER II. 'rs eae mulieres prim b furentes, porrd uisisnea Troianorumq; proceribus,mutari potuerunt: quid Helena uiso pbst Enea mutari non potuiti Sed quid moror de Palinuro quoquo uersus erant subtrahendi, seu quos in quinto libro seu sexto legimus: nam inuicem aduersantur. prius nanq; poeta gubernatorem indicat,sub Dei uenientis imagine deceptu, somnoq; irrigatu m,statim enaui cecidiste.Quo figmento percipitur Palinuru, dum serenae tempestati confidit,per ignauiam dormiendo prolapsum. At inerςbo non persona poetae, sed JEneas ut ignarus Palinurum mortis causam exquiriti cui longe diuersa respondet, se ne somno quidem correptum: quin dum strenu.
gubernaculum regeret euolueretq;, cum retinaculo simul elapsum, nec quicquam magis timuisse,quam ut nauis eius spoliata armis ex cussio magistro deficeret. Videtis ibi rerum ua' fietatem, nec intempestiuam: si quidem,ut su Pra memini, temporum, locorum &personarum uicissitudo aduertenda sit: quam quicunque negligit,suae quoq; mentis inscium esse fateamur: adeo ut ne apud Iuvenalem qui de id si contrariu , cum in Satyra de mulieribus omnia eis uitia distribues,anterius dixerit: Respice primum,Et scrutare uiros: faciunt hi plura, sed illos Defendit numerus.Tanta sin quam
proloquentium uarietate sententiarum con trarietas adhibetur, ut quod Lauronia mereotrix suo iure diceret,Iuuenalem non pigeat serorsum recensere:& mirantur ij, simul crimina. tes Mneam de Helena apud Didonem, quem
ipsa postremo uidisset,una quide ratione me-
122쪽
't DE POLITIA LIΥERAis morantem: altera uerb Deiphobum cum nisnga de uxore iracundum dixisse,quae per somnum dormiens in nocturni belli principio ita fieri credidisset.Quamobrem etiam atque etiaadmoneo,illos e virgilio detractos seu per dolum dc iniuriam uersus, siue per imperitiam, suo loco restituendo S. QUOD HANNIBAL, D V M D I xerit se primi in omnium imperatorem uideri, β Roamanos ultimo vicisset, non ad Scipionis ideo laudem, sed propriam tantum intelligi uolucrit Pars XIII LVT initio proposui, summe Pontifex, ut
huiusce literariae politi et desinitiones offerrentur. sic & rerum genera, & ipsi auctores uariabuntur. Hactenus de Maronis pretflantia,quae satis in primo libro fuissent,& huius secundi uoluminis ingressWrecitaui. Mulis
institui,ut interea aliorum quoque tu horum exempla uoluptatis gratia suscipiantur Memini si quidem ijs aedibus Leonelli Ferrariae, ubi potissimum a genitore separatus, quanquam in eodem palatio hybernare solebat, saepenu mero uidisse Scipionis Africani & Hannibalis ii aiues in pariete picturatas, mutua uelut admiratione, iit apud Liuium est,sese comis
Pellantes: Romanum equo ςomitatum & famulo , Paenum cum elephante cathedrato, ScAEthiope nigro gutiernante, c terum ipsos duces adstare pedestres. Scimus autem ab eo de
123쪽
R A. LIBER II. 93historieo de ijs eximiam bis factam esse mentionem. hrimam,cum foedera tractaturi eo uenissensitulus rei faciem ea uisa designificare plura:sbeundam uerbicum apud Antiochu uaria uterque fortuna hospitatus.Igitur cu multi s penumero de tahiis ducibus sermones haberetitur,cotentionis tali tum Iumina 1emper uisa est, uter militari arte scietitior felicior ue, aut plura memoratu digna confecisset, seu in Hispanijs,siue in Africa: cum in Italia Hannibalem per sitatis occasionem, & rerum successum plura fecisse constaret. Sed hinc alia quae stio fortasse me superueniente coepta fuerat, quantum rempus ij duces a C larum imperio distarent. Tunc LeonelIus: Quid tot quaestiones ingeriti synouisse ima haec quinquagenariunumerum non excedit. si quidem Augustus, qui Caesaru 'praestantior imperare coepit, adolescens adhuc Tullio uiuente.Tullius aut puerum se fatetur, cum Marius primam confulatus dignitate iniret: porro Marium ijsdem fere mensibus Iugurtham debellasse. non leniorem constat,qui cum Scipione hoc in Italia militanet. Sedaci primam quae itionem acceda mus. Video in eandemia Osfere omnes sententiam uersos de Scipione Hannibali anteponeodo,qui magnanimitate iustitia,felicitate, pie tale etiam atqMe clementia inter letantu dissarunt, quantum districto ense alter maximum populo Romano bellu intulerit, alter clypeo suo retulerit maxime,confeceritq; , quo parentem suum adolescentulus protexit. Verum enim quod i pilus Hannibalis indicio probatis, contraiiu rei est. videmus si quidem apud Liuiuma praestantior, pro praesta
124쪽
y DE POLITIA LITER Aisuium, Scipione Hannibalem interrogate, ipspraestantiores imperatoru uiderentur, respondisse: primum Alexandrum sibi uideri,secun dum Pyrrhum, Graecorum regem, tertium seipsum Hannibalem arbitrari. Scipione idcico per hanc Hannibalis sententiam praestantiorem intelligendum arbitramini, sed Hannibalem p rq pudore quodam apertius edere noluisse,ne adulatione magis, praesente potissimia Africano, quam amice laudasse fateretur. atqui longe Hannibali alia mens fuit. Neque enim, o socij, domum ambiguam aduertitis, Tyriosq; bilingues. Caeterum quam nunc Uobis sententiam affero, & ab historico eodem intelligendam existimetis. Quippe cum se tertium Hannibal induxerit, omnino Scipionem exclusum uoluit, utique pro immemorando, seu in quarta sede forte relinque do odium uidelicet, quod in Romanam semper gente ex ercui in quod nullis Romanorii armis, nullaui unquam infringi potuit, uel a se dic. copellabat,rhetorico sane artificio, ancipitique sane circuitione, ut aduersarium penitus duplici ratione uel responsurum, uel taciturum refelle Tet. Hanc etiam ex Terentio plerunq; illudendi duplicem calliditatem aduertimus, quam ut simpliciter a multis, sic inepte accipi lentio. Itaque si Scipio deinde siluisset, tunc uti con sentientem Hannibalis sentetiae cessurum: sin respondisset, quod apologiae genus ratus est, Hannibal fore. Illam demum clausulam, uti uidistis,tanquam rete dolosum, aut laqueu Poenum illico subiecturum, se sibi omnium prae stantiore existimare, sit tunc quoq; Romanos,
125쪽
RI A, LIBER 13. yytiti in Italia,uicisset. an non aduertitis utrinq; scipione exclusum Quamobrem no intentionem fu i si e cogno scatis Hannibalis, ut Africa num idcirco potiorem fuisse demostraret: sed cum postremo superasset, eum fortuna magis, ac fato quodam Scipionis fauente,quam propria uirtute superasse: quod si sors eande sibi sortem reseruasset, tuc sibi omnia simul & fortune pretmia,& uirtutis honores uindicaturu.
V OD IRRITUM FUIT, P Merarchum risibinis fluis edere, caesarem ob utiliam flexi se,uisio caesi Pompei capite: Hannibale vero prae mae
rore risiis apud suos acta per Leonesium insigni casti
SVb haec alius cia de ipso Hannibale & Cς-
sare sermonem tempestiuum inferre irri deret, mira Leonelli grauitate modestia confusius est. Adiecit enim in eo Poenorum dace exquisitissimam fuisse calliditatis intentio nem, dc quae ne minus a naturali usu mire re cederet, ne minus in Caelare : idque Petrarchae nobilis poetae testimonio probari, qui in suis, sed patrio sermone, cantionibus edidi se set.Caesar postquam proditor AEgyptius & ialiqua in eadem uulgari cantilena de Caesaria fletu, Hannibalisque risu per contrarium, ut ille multique assentiebant. Quibus Leonellus sedato uultu, constantiq; sententia respondit, se penitus credere Petrarcha, quemadmodi a illa carmina uulgari sermone coposuisset ita mirabudet suspe*q: multitudini placer studuisse, quae uiri cuiusqi grauissimi iudicio sempes
126쪽
yM DE POLITIA LITER Ais dissentire solita. nullam enim se perspicere rationem, qua Caesar, qui altissimi mill et ingenij,despecto generi capite,eodem abicisso cruento & decolorato, maerorem intimum ficta lachrymatione simularet ael ut quidam iactitant caesi Pompei prae gaudio lachi ymaretur.
Caesarem saepe suorum obitus familiariter de fleuisse, amicorum etiam funeribus complo rantem interfuisse, nouit si me senescentem ua. Tijs fortunae tum externis tum domesticis calibus admonitum, concitiis locii generi tam miserabilem fati sorte dolentius ingenuiisse credendum: ergo fingerent exclamarentque, ted Libr.s. extres Incassum. Lucanus praecipue longa satis in Cetrio: Ocboa sarem oratione frustratus. Nam quod diceret,
. V, bus, generoq; bellum&cqdes inferret,no plo ut, gemit s rasse,nb poenituisse.Sic facere homines argue- cxpressi peu bat Leonellus, modo ambitione, gloria, cupi store lato. ditate , iracundia ductos, eosdem modo cum belli odiorumq; causae des jssent: se scire homines natos,ingenijq; naturalis nihiIase alienursolere ita omnes maximos infimosq; eadem uolente natura,i mpellete fortuna, subsata derimum rixarum intercessione placari, reconci liari ad miserationem penitus pietatemq; conuerti,potissimum erga defunctorum spiritus, qui antea fuissent dulci familiaritate uel cognatione deuincti, quorumq; praecipue cada-
Nepa, caede laceros artus, uti de Pompeio dictum, intuerentur. neque enim inter soceros solum& generos, uerum etia inter germanos
solitas ardentius conflati simultates, seu per
127쪽
eontrarium inter hostes etiam infestissimos:& quo maior ira concreuisset, eo maiorem a moris integrationem commoliri, cum id penitus extinctum appareret, quod incitatam ira tanquam intensum arcum tenuis et, quoru alis teri alterorum sepulchra struerent,& caedes lachrymis expiarent. Ita Euryali Nisiq; sublata spiculis capita comuni spectaculo fuisse, quae non dolentius mater quam hostes ipsi despicerent,lachrymarum copia conuicti. Neque hoc in nocetium iustorumq; clade uel interitu spectari licere,uerti in sceleratissimo post de funis Ela supplicia cum de miseria eius, mi1ericordia simul animo cogitamus. Haec Leonellus quotidianis insuper exemplis confirmabat, adde
batq; se in Curtio legisse,solitum Philotam iIIum, tantum ducem, tanti imperatoris filium, quem paulo ante inter cruciatus grauissimos, ob regiae futurae caedis criminationem, omnis Alexandrinus exercitus necandum eX clamaret: posteaquam enectus foret,humi iacentem
N inhumatum, perinde ut alendis feris expositum omnium commiserationi tristitietq; fuit se. Meminisse praeterea illustrem genitorem suum Nicolaum, tametsi facinoris iusti no poenitentem, aliquando tam e primigeniti necem ingemuisse, quem l pse pater occidi mandauis set . ita enim prς se ferre mortalium uices,& humanae fragilitatis conditionem ludibrio fieri: a qua si forte quis alienus inueniretur,eum noex hominis utero,sed lapide ferroq natum ar bitrarentur.Fleuisse itaq; doletitissime Caesare concludebat Leonellus, ita ut ipse quoq; recitans grauiter ingemisceret: dc qui eum uix la-
128쪽
st DE POLITIA LITER A is chrymis continentem cernerent, effuse Iachrymarentur pro se quisque,aut parentum,aut fratrum mortuorum,aut cognatorum & familiarium memor. Addebat praeterea, Hannibalis risum non extra humanam uideri consuetudinem, uti 1 a: pe nos aliquorum sententiae liberius subridentes, etiam in summis laboribus periculisque coniecti,ipsam fortunam uoluntario risu deridemus. Et in hoc quoque genere mitissimus princeps exempla memorabat,
addens & illud ex Satyrico prudentissime, facilem cuiuis ridendi censura esse cachinni. Mirandum potius, unde ille Caesari oculorum humor suffecisset potissit ne simulanti, ut illi dicerent achrymas ei non sponte profusas , cu Demetriunsularo deflentem admiraretur. DE BIBLIOTHEcAE, POLITIaes literariae commendatione, nonnulla per Ioannent Gualengum seniorem memoratu digniplina: des nostrae tempestatis ignavia,ueterum comparatione,quiliterarumstudia maxime coluerunt. Pars XVI.
CV m miram Leonelli grauitatem, ingeis
niumque pijssimu omnes certatim laudibus efferrent, tunc Ioannes Gualenis
us, ex senioribus ciuitatis principibus no in-Omis,caeterum genere, opibus, qdificandi peritia nulli secudus snam & hortuli, cryptoporticus bibliothecet dictet,etetaeq; in urbe dc sub urbi js, ut apud Plinium, ei non deerant) Miruin modum, inquit, o iuuentus tui in primis
129쪽
Leonelle domine,in dies magis hac uestra diis sputandi solertia demulceor, quam uos litera in riam politiam appellatis, ac uero quidem uo cabulo .nam quid politius, quid argutius hisce humanitatis liti dijs φ Et mihi in suburbanis quotidiana librorum conuersatio est,& in hac urbe bibliotheca, uti uidistis, in agellum tenodens uiridissimum: non tanta forte libroru copia communita, uti Leonellus noster a poli tilsimo domino habendam instituit neq; unquam mihi tanta cum graecis & latinis literis fuit cosuetudo) uerunta me multis, utilibusq; tibiis instructa. In ijs Ciceronis omnia uolumina,prae sertim philosophiae moralis uno codioce, & Terentium habeo etiam correctissimu, in locis difficilioribus expositionibus Donati circunscriptum,lego lassidue. nam quid molius facere possum lenex & diues quanquam non minus familiarium M urbanarum rerum ossicijs insitio, quam quondam iuuenis etro bustior. Et profectb si mihi quicqua creditis,
cum uoluminum meorum ordines considero,
euoluoq; nam cuiuslibet auctoris sui in tegumento nomen apposui juideor tanquam eoru qui scripsere, sanctissima quaedam sepulchra contueri,ubi meliorem sane animi partem impositam. Q corporis reliquias contemplamur: uel si ea potissima pars in beato ru sedibus est, hic etiam literaru beneficio maxima in parte
respirat. Et quidem tantoru talia monumenta ego longe alsoru tumulis diuturniora esse censeo,quae tibi marmorea construunt,Quando
quidem data sunt ipsis quoq; fata sepulchris. Sane mecum ipse nonnam qua singulos libros g a in
130쪽
,oo DE POLITIA LITER A intuens, exosculansq; compello, imo S prae gaudio lachrymans: O felicia corpora, o immortales animos: mortui quidem loquimini,
tacetisq;,cum uolumus, praeclara,egregia, admira da dicitis. Adde uero commodum, quod non tantum, tanquam serui uel cettera domus animantia ,rem familiarem consumunt, rapi
untq; , non illis amictu amplius fere quam uno, se omni tempore opus sit. Enimuero libraria supellex lautitiaque, seu pro more uestropolitia dicenda sit, omni auro, gemmis, diui iijs aut preciosior est, aut certe delectabilior: quae si cuius hominum aetati commodius placere debeat,in primis ego arbitror eruditae senectuti iucundissimam. Solebam nanque iuuenis ad patriciae iuuentutis morem non minus eruditionis, quam corporis officijs insiste Ie,unde qualescunq; habeo literas,excepi. Sed cum me ex quotidiano addiscendi labore aliquando subriperem sita enim laborem eum inscius uelut ingratum opus adiudicabam)quicquid ocij supererat, clam paretibus meis, iuuenilibus delicijs impartiebar. Contra nunc aeuo maturior, omne quod ex quotidiano negociorum fastidio temporis extorquere licet, longe gratiori legendi studio consumo: cuius beneficio nemo solus se solum potest existimare,nec loqui tantum, sed eloqui, erudiri, comis moueri. Nam per Deum immortalem,si bonorum omnium honestissimum appellamus, aut doctissimum esse, aut saltem apud multitudinem scitum uideri, uti quidam sunt librorum