장음표시 사용
141쪽
R I A, LIBER II. ' ' ristaxat errorum causas, uno tanquam manipupulo coprehensas resecemus. Placet omnibus Senecam, Lucillum de paupertate seu iactura temporis admonere,ad hoc unum omnes coν ο ueniunt: temporis autem perditionem tripliciter autumar,& hinc errorum origo. na dum quisque ad malam rerum Operationem,quam
nequitiam potius seu iniquitate appellari de cet, tripliciter tempus impartit peccatoru,undique pro opinione sua nobilius genus exquirentes, harum partium Senecae definitiones sine modo implicueruntata nihil agere,male a gere, ad immensas inuolutasq; uitae qualitates distraxere. Itidem tempus auferri, subripi, excidere siue eripi,subduci,effluere, non perceptaRomani sermonis proprietate uarijs opinionibus interpretantes. Nec mirum .ut enim forte pelago nauigantes, sine syderis, regioni rque cognitione frustra ad locum properare cotendunt,cuius situm quisq; ignorat, omnes tamen ac diuersi se scire profitentur: sic ijs more suo Senecam interpretantibus contigit, dum alius alio magis se peccatorum genera intelligere ratus eli, propiusque ad rem accedere, . in
adeo in contrarias partes' dissensere, ut nulla Forth distes'
eorum sententia ualidior, nulla certior effecta re. sit. Hactenus eorum causae, quibus multorum uolumina referta sunt, ut dicere etiam au
derent,Senecam ipsum si interrogare liceat, nihilo subtilius diserturum: quorum in se propria confutatio est, ut qui post longam itineris deuiationem defessi, tandem frustra te tendisse cognoscunt. Qeuamobrem nunc a
me, postquam ita uoluistis, sic explicandum
142쪽
Mr DE POLITIA LITER A- uidetur,tu non ad plura, paucioraue malorum genera redigi possit teporis breuitas siue per ditio. Placuit nostris auctoribus, humanae uitae conditionem quam latissime in sex temporum uel aetatis uices eXplicari ,easq; per anno rum modos terminare: infantiam, pueritiam, adolescentiam,itulentam,tenectutem &seni
um,non decrepitam,ut imperite dicitur, qua-uis recte decrepitos ob clamorem & loquaciis talem vocamus. At Varro quinq;,depto senio, numerauit. Idem maiores nostri, postmodum correctiori numero quadrifariam pro anni te
Haec fuit mis pore comprehenderunt, senium & infantiam theto distri auserentes. ' Postremo correctius tribus tan-butio eruoὸ xum m*ti. institerunt, cum primam uiridem
. . ' ἡ . appellarent,secundam adultam, tertiam uerbrat is Pocti praecipitem. Hinc Cicero, Praecipitata aetate,ca. cu de te necta loqueretur:&Virgilius, Viridisq; Seruius autem senectus,dum non penitus prqcipitata. In qua Tutilius, Rex sentetia, de tribus scilicet,Senecam uideo par Rom in tres res epistolae suae definijsse, pro tribus uitae gelatum nisestes Hς su3,3ς triplici uerborum serie,triplice tan8'. . tum qtatis cursum impartientem,ut qui infanvitam homim tiam pueritiamq- una in parte comprehendes, diuisit, natura quam dixi uiridem adolescentiam:&iuuenta secutus,quaere in altera, quae adulta est ac more graecoru sembus tria tribuit per indifferenter exponunt, ut idem neotatos
dumentum 3uuenis sit)uiri,adolescentis ) senectam ac senit. Una in tertia,ac tanquam in praecipitio fundos q- he collocarit .Et quidem si uere communiter inutioncm. que nobis existima dum, tripliciter moralium
consuetudo declarat. nam aut puerum, aut iuuenem, aut sene frequentissime dicimus. quinctiam uulgati proueibio tritu iisi quis in uigesimo
143쪽
RIA, LIBER II. 313gesimo sciat,in trigesimoiualeat,in quadragesimo habeat,eum infelicem fore:non quod liqc popularis definitio superiori aetatis ordini coparanda,sed satis constat triplicem tatem hominum computari. Cum igitur &in prima e pistola Seneca, & in caetero fere uolumine de breuitate &fuga temporis,imo de mortalium desidia,apud Lucilium coqueratur, ut primo infantiam amittimus,deinde pueritiam,subinde iuuentam: Sc reliqua operaeprecium uidetur,ut triplicem uerborum ordinem, qui a Se neca prς mittitur,scilicet tepus quod auferebatur,aut surripiebatur,aut excidebat: rursusque sequentium, qdam tempora nobis excipiutur,quaedam subducuntur, quaedam effluunt,
tribus iam dictis humanae uitae partem attribuamus .Et ut quidam specialiter dictumalui, uitia tantu hominis accipientes,sic uniuersum praedicatum omni hominum generi costabit. Quod uobis facilius cognitu fuerit, si sermo
num proprietatem aduertatis .nam proprie aufertur nobis tempus per infantiam & pueritiam. Aufertur enim, quod defendi uel uindicari non potest, quasi per uim auferatur, & quis infantium puerorumq; se ab illorum temporum fuga,iacturaq; defendat. In quo detrimento uidetur fragilitas naturae magis,quam mortalium uita criminanda . nam quod summus
poeta inquit, Optima quaeq; dies miseris mortalibus aevi Prima fugit: ad corporis speciem
seu formam, ac laetabilem non animi nec uiri um retulit conditionem, cum melius praestantiusq; ualeant homines confirmata aetate,qua
puctitia uel adolescentia.Ad cuius rei senten-h tiam
144쪽
li4 DE POLITIA LIT ERA . . tiam ille quoque uersus inclinat: O formose puer,nimium ne crede colori. Sed ab Ouidio expressius, Forma bonum fragile est, quantumq; aeis
Est enim ita mos poetarum, ut uiridiorem potissimurn extollant adolescentiam. Ideoq; ab
Otit . Heu quam celeres Labuntur anni: nee Iιb. ii. Sicligia platas moram Rugis,&instanti senecti Aia iuri neu feret,indomitae quo morti. Primitin itaq; orditi ni ne expediamus. Aut surripitur lepus per ado GμΠ0 lelcetiam atq; iuuenta. Subripitur enim, quod Polinum Lao clanculii carpitur, quod non dissiculter potest blintur anni, recuperari, uel per diligetiam ita prouideri, ut Erc. ne surripiatur. Na in adole icetia quotus quis': mortalium, a. odo sanus & liber,&in re ceti robustaq; iuueta fugam temporis recuperare n5 prohibetur Quod nuc Luciliu admonet Seneca, seu adolescente siue iuuene, ut se sibi uendicet, per aetatis scilicet opportunitate: colligat nepe, reseruet'; quod amittebatur.&bene subiunxit, Adhuc: id est,usq; nuc, uel hactenus: n5 ut pleriq; praue interpretantur per ite uel ite-rv. Neq; enim hycepistola ad senes pertinet exhorta dos, quin imo colata dos, ab ij ciendosq;ruerum ad iunio Iu coetus, ante qua prouectior
oetas irrepserit: contra qua in calce dictum epistol sera esse in fundo parsimoniam. bd si
quis hoc loco forte redarguat, Senecae dictum sententiae meae non conuenire, tempus scilicet quod aut excidebat,& tempora esse opiaedam effluentia, no ad Lucilium pertinere, qui senex adhuc non erat: respondemus enim,
145쪽
RIA, LIBER ICnon minus & hoe arbitrio nostro, quam eae tara conuenire. Propterea qubd Excidebat, di xit,no Excidit: alioquin temerarie dictum extaret,tempus elapsum ut colligatur, quod colligi non possit. Sed cum inlapsu, iacturaque
cadendi uerse tu rdiuit ut mutato consilio resumamus e quemadmodum non absurde dici tur, domum esse sustentandam, quae ruebat,no quae adhuc ruisset. ergo propositum urgeamus. aut excidit per senectutem inquam: nam tempus hic pro aetate disponitur. cadit enim quod maturum est, quodque amplius per
stare non possit. Unde a Iuvenali nostro face tissime: Et quamuis tota ' pulsetur nocte, iacebit.
Quippe quod fini proximu est, aut in ipso fine
consistit, praecipue temporis uel aetatis, statim Habitur,cadit, praecipi tat,id quod amplius recuperari Do liceat. na tunc sera,id est , inutilis& intepestiua parsimonia in fundo est senectutis. Quam sententiam philosophus iste simili
quoq;, ac secunda uerborum insertatione tri partita corroborat, quo magis succensendum In tam clara iterataq; parium uerboru propositione nostros aberrare potuisse. na eadem lententia sequitur, mutato uerboru sono. Quaedaenim tempora nobis eripiuntur,quod ide est, ut auferre,quod dixi: &hoc ad prima aetatem pertinet.Quaedam subducuntur,quod ideso innat,ut surripere.nam legitur, Et succus pecori, & lac subducitur agnis:&hoc ad secunda in uidelicet iuuentam Sc adolescentiam . Quae
dam caeuunt, quod idem indicat ut cadere:
146쪽
tis DE POLITIA LITER A - & hoc ad senectutem pertinebit.Ita iam patefacta triplici uerborum significatione per duplicem sententiam,ut ad triplicem aetatis ordinem acc5modemus,resecanda sunt,quq triplici uitae parte elabuntur.Hoc enim obstabit definitionis ordo,quod in plerisq; exemplis incipiatur a male agentibus,cum alibi certe uideatur a nihil agentibus inceptum, quod melius. Extat quoq; apud Ciceronem in primordio
Forti s ubι Omelorum, ubi loqui uidetur de definitioni- Omnis de bus,praeposito prius quodam triplici ordine,aestola duplex secundo uel tertio rursus inchoatem, quem &est quaestio: et ipse superiorem dicit non utiq; primus est,sed B difficile M pHNQ propinquior. Itaq; uel lege dum, uel in testigendum primum, magnam partem uitaeqμμοις μciit, elabi nihil agentibus:&hoc ad infantiam pueuior ritiamq- spectabit, ut proposui naus. proprie siquidem infantium puerorumque nihil agerernam Sc eorum inania facinora,noenia nominatur. Neq; enim in plebe crediderim nihil age- Te,pro male agendo intelligendum.Et eo loco exponitur, Sine ipso factum est nihil,hoc est, malum: cum graeca scriptura Ioannis satis apis pareat,no unum esse factum,id est, unica rem, non autem nihil. Quamobrem aetas ipsa sicut imperfectior, ita ciuili religiosoq; iure ad quaeda alijs obseruanda non tenetur. Maxima pars elabitur male agentibus, ergo haud se ab ignauia malitiaq; uendicantibus . & hic errorum Iocus, multiq; praecipi iij apud expositores nostros: quod dictum proculdubio male agere significat,non ut modo de infantibus pueris mdiceremus,in quo quidem male agere, omne uitiorum malorumque genus ego comprehe-do,non
147쪽
RIA, LIBER II. i do,non ut isti opinantur, hoc aut ilIud maleficium.Nam &hoc pacto mecum Salustius intelligit,optime uitia reprehendens, multos esse mortales deditos uentri atque somno,indoctos incultosq; sicuti peregrinantes uita transigunt,quibus contra naturam corpus uoluptati,anima oneri fuit,eorum uitam, mortemque
iuxta existimari .Quoniam de utraque siletur,
uidetis non hoc aut illud, sed omne uitiosum facinus a seuerissimo auctore reprehendi, dicique perspicue de iuuenili aetate media,quq potissimum sit admonendam on pueritia, uel se nectute.Itaque demum tota uita aliud agentibus amittitur,&hoc ad senectutem. Nam a
liud hic dictum constat a Stoico, perinde ac reliquum,id uidelicet,quod a superioribus aeta tis portionibus superest: ac si tertium diceret, nec inepte, praeposita si quidem duorum loco
ru definitione,cu tres prius enumerauerimus:
id quod aliud dicitur, tertium reliquumq locum obtinet,distantem a prioribus, per quod philosophus istam totam uitam dicet amitti, nempe a senibus quippe,si prius infantia pueritiamq; nihil agendo perdideris.Ιn adolescentia uero dc iuuenta male agenda non te uendicaris,ut Seneca Lucillum adhortatur:restat ut in senectute totum uitae tepus abijcias.In qua sententia praeclare Tullius, ut in Catone suo de Q.Fabio seniore,cuius mores senectus non mutauerat. Nam ut ille maximis semper re bus exercitus eas mutare non poterat, sicut iijs assueti in senectute non mutantur.Nec ab ter Seneca tragicus huius sententiae contra
rius est,licet eius Agamemnonia senex a bene
148쪽
tit DE POLITIL LITER A faciendo non deterreat, nunquam seram esse demonstrans ad bonos mores uitam. Illic enim licentius introductis personis a poeta disputatur, hic serius a philosopho redarguitur. Quod si quempiam igitur in extrema uide ris aetate se uendicare conantem, illum Stoicus irridet, ei seram assignans in fundo parsi moniam. Quemadmodum irridere solemus, qui sublatis mensis coenaturus accedit. ut, Amice sero uenisti. quique inutili intempe stiuoque tempore signatur. Subditque propterea philosophus iste facetam de dolio uel urna per trans tum similitudinem .ut, Si ui num forte aut oleum, quod in totum annum modeste parcendo dispensare debueras, ante debitum tempus profuse consumpseris: serum tamen & inutile consilium uideatur, cum in fundo consistis. ibi non minimum modo , sed etiam pessimum ita parcissime frui, ut ad anni calcem perducere coneris. Aurictore quin etiam biesiodo, si quid tanto credimus poetae in libro, quem --ψur, id est opera Sc dies appellauit,a quo plane hunc locum videmus de mala in fundo parsimo
ro qui per fundum, agrum intelligendum putant, longe falluntur, non consequente philosophi sententia. nam quid sibi uult, agri seu domus seram esse parsimoniam,cum semper sit opportuna ' Sed de hoc sermone a Iud attentius disputandum, cum ab isti se Dixissime explicatum esse uideam, ut omnem fere moralis philosophiae substantiam se putent in ea dictione composuisse. Ase
149쪽
RIA, LIBER. 37. . 3i'rsit quidem,totam uitam ijs amitti,qui aliud atque aliud uitae genus sequuntur. quas uero hic sermo Aliud, malitiam ex se ipso significaret, aut modo aliud atque aliud exprimere uideatur. Primum enim nec hic sermo Α-liud malitiam significat, nisi ita orationis contextus, ut omnino per se malum reprεsentet, Quale dixeris,Bonu Tullius meditatur,aliud uero Catilina: tunc secundus sermo sane fuerit superiori contrarius. Deinde neque Sene ea uitae uarietatem uel inconstantiam hoc lo
cu demonstrat: qui si ad eam significationem intendisset, modo aliud atque aliud, non utique solum aliud expressisset. Cuius orationis speciem Curtius inter historicos sane ele gantissimus de Dario explicare non dubitat. v Ille rςmotis arbitris diu aliud atque alivd consilium animo uolutabat. Itidem Tullius In Topicia de doli mali definitione, cum esset aliud simulatum,aliud actum. Item Philius,&om nes aliud agentes, aliud simulantes. Postre- n;
mo quis perite dicere ausit, aut sapienter iu- 'm' dicare,totam eius uitam hominis amitti, qui ς ω,ήμtA mod' aliud, praesertim laudabile uitae ge- qgilius, ni honus imitetur An reprehendendus est ille Xe rum in Dolonophon, tantae uir aetatis&ingeni j, qui mi- malo definiens litiae partem 'tatis suae, parteri' & liber li' domentionem bus stud ijs sic impartierit, ut imperator bonus M philosophus, ac orator egregius, certe 4 ut admirabile lumen meruerit appellari φ Sed
quid exemplis opus , sum omnium eru-.ditorum , uel certe bonorum hominum idem consilium uideamus et ut cum a iuuentae labore desierint, in senecta protinus
150쪽
tro DE POLITIA LITER A is qualiscunque,honestae tamen uitae genus,nee
a pristinis moribus alienae,sed illi maxime stati conueniens qmuletur' An no debeat quisq;, si possit, adolescentiam literarum disti plinis erudire,inde militaribus armis pro patriae defensione, pro gestorum comparanda gloria Sclaudibus corpus eXercere,non etiam eXternae
iuuetae partem, si libuerit,in terrae marisve honesta mercatura protinus impartiri senectutis uero partem te agriculturae, ut ille Cato senex dc plerique uel aedificandi studio, partem etiam philosophiae facraeue scripturae, essingedo operi distribuere'Quod uitae genus multiplex, siquis est nostra tepestate senioru , cui recte possit adscribi, tu mihi in primis Gualege,uideris: qui id e sedula imitatione persequare,cuius uita laudabilis nunquam uacet mul- Senecae exemis xῖrum uirtutum ossicio. At plantam quis di- , Nerit 'senex ,eXemplo non conualescere, quae
PU' saepe transfertur φ Secundo, quae sit eiusdem philosophi intentio, quidque in alia epistola,
diuersaq; materia dein constantia praecipitur. Caeterii nic dicendi locus communis est.nam ipsae arbores frugiferae sinetrastatione,insitione,circu cisione ac circumfossione non conualent: conualescunt & homines,quibus semper curae est animum summis adiungere rebus. Nam quid sonat ab eodem, totum mundum nobis esse patria,si eisdem semper laribus,aut studi jssit immorandum φ Sed sunt, qui putant per Aliud,aut inco stantia hominu quoru nec ego sane,neq; Seneca foemineos mores unqua laudauerimus) aut hypocritarum uanitatem