장음표시 사용
151쪽
RIA, LIBER II. 32t genus,ac teste Cicerone, qui cum iniquissime Dagant: id tame ostentare conantur, ut boni existimentur.Iam satis supra disputatum, neque hoc loco,nec caeteris duobus malorum genera subintelligenda, alioquin continue in eodepertinaciae luto versabitur. Neq; uero Ciceronis sententiam, una quidem ratione prolata, torquere d ecet in aliam,ubi non conueni t. Ad hoc alij alijs rursus ambagibus interpretatur, Senecam per hoc Aliud,gentilium ritus,quod Christianam religionem uel ignorarent uel despicerent, intelligi uoluisse, perinde hac uero ipse Christiani moris extiterit: caeterum Neronis metu,qui maxime id hominum genus Uarijs supplici js insequeretur, declarare non ausum sub Christiana tamen religione spostquaPauli praeceptionibus fuisset admonitu ε) t/ςi v Eo, Igma
te uictitantem. Quem errorem auxit uaria cre . . .
dulitas epistolarum,quae Senecae ad Paulum, Ἱ 'Pauli ad Seneca existimantur. Itidem de Boe--dMbus naαtio mentiuntur, quem non Christianum solu, turis in chria uerum & in diuorum numero praedicat:a quo sto, quomodo nullum religionis uerbum extat in suis operi- vinitas est uisbus, nisi alia a se facta mentiantur, quae ipsi is hiacere. Sed praedixi, dum quisque iudicio suo praestantius maleficiorum genus inquirit, nul τε Ius huius loci modus inuentus est: atqui uel f σ 1Pir, haec ratiuncula potissime eos cohibere potuis tus sanctus de set. Si enim aliud agentes totam uitae partem diuinitate sub amittunt, in quibus nulla tamen male agondi statialiter praementio a Seneca designatur, quid D m /mixxς dicentuse Boiare debent utaque male uiuentes s Certe multo plus. ergo multo minus aliud agentes . nam η ηψmm ciraliud atque aliud boni agi potest, etiam inter cunfimotμr.
152쪽
ua DE POLITIA LITE RA mala pleraque:nec singulis tantum aetatis portionibus,sed omnibus fere diebus. In male autem semper agendo se enim intelligendum est de male agentibus) quid boni putaueris
Quas ob res nostrae professionis erit,6 Gualeis ge, ut triplices a Seneca praepositas humanae uitae ration ipsius aet/tis breuitati,iacturqm temporis, nori uitiorum generibus accommodemus. Lachrymabat prae gaudio iamdudum Ioannes senior ut puer, simul hac clausula inis gentis in Leonellum amoris & admirationis, ςius copiam confessus dolere uehementissime,rerumque naturam incusare, qu bd no da
tum etiam aequali aetate cum tali piincipe diutiu, habitare. LEON ELLI IUDI cIVM SUPER breviloquio Salustij scienti me, ibi em de catone Hicense quaedam insignia: praecipue uero de oratorio modo fecundum historicos, in re militari ab urbana conasuetudine diffrenti: multa de Salustiana blastorica ue loquendi modestia egregie di
Postridie nocturno sydere, ut aestum caueremus, equitantes ad castellum seu resa te p latium, omnium in Italia pulcherri mum, accessimus: ideoque populari uocabulo Bel regia ardum appellatum, quod Marchio Nicolaus sic mira celeritate Sc maxima columnarum & scenarum impensa confecerat. Veterum Romanorum opus. Illuc ex omnibus libris Leonestus Salustiu attulerat,minima forma
153쪽
RI A, LIBER II. 323ma eompactum: que Carolus Nu uolonus ob
seruas,inter ipsius principis familiares humanissimus idemq; styli ueteris studiosus, quam
primum Leonellus ex meridiano somno leuaretur, legendum obtulit: Ecce,inquies, qui Romanae eloquentiae palma in historicis primus obtinuit,quis; ita breui uel succincta oratione discurrit,ut nihil demi possit ornatius , nihil ornatius, κiti addi quod auctoris fuisse censeatur. Nam si in tur abundare. sylo productior forte quibusdam locis appareat, id aut prqceptorum temeritati delictum, aut librariorum inscitiae designari consueuit: qui circum scri pias saepe interposi tiones,quas
glossulas uocant,texturq scriptoris interseiu 3psam pariter scripturam &alijs corruptioni bus contaminantes: inde iuuentus pro Iuventa, tam in alijs auctoribus, ut in hoc, frequentiaque errata deprehenduntur. Placuit Leo nello familiaris praefatio . nam sic fit erat ui cissim institutum, ut cum libro simul, quem quis ei legendum obtulisset, oratiunculam e deret ad id opus opportunam .Resque eo iam uel politiae literariae, uel licentiae processerat in scenarum morem , ut histrionum iucundis simus Maeotas, quamuis illiteratus, orationestamen assumeret coram Leonello &egraeco nonnunquam sermone recitandas. Itaq; Leonellus inquit: Optime de Salustio sentis Nuis
volone, deosque iratos in illos rogo, quicunq; ueterum libros, se bene agere putantes, noua uerboru significatione peruertunt. Neq; enim solum de iuuentute & iuuenta ut modo dic bas. adulterati loci in Salustio sunt, uerum etia alijs in sermonibus eius ceInuntus errores,
154쪽
ra . DE POLI ΤIA LITER A ut in principio legitur Catonianae orationis Longe mihi aliena mens est: quia ipse Cato se dementissimum uel furiosum ostentare conetur,quod mente sit alienata. In hoc dicentem Leonellum Augustinus, ex minorum ordine monachus, theologus non indisertus, ipsius etiam principis familiaris,qui tunc forte ade rat:Nonne is inquit) Cato,seruus est, que pro furioso mortis genere Vticensem appellarui, qui spiritum cum corpore edidit φ Cui Leonellus,Ipse est.Sed ne ob id tame peritus arbitre tur,tantum uirum Romanet probitatis decus, summaeq; continentiae apud ueteres, praecipuum lumen & exemplum in alienatae men iis iactantiam incidisse: nam nec quenqua id de seipso praedicantem,praeter insanum prorsus audias: neque temporum & rerum conuoniunt uices,ut nondum regnante Caesare, que
agebat contra,de consciscenda sibi morte meo ditaretur. Ad hoc, non id unquam in Catone furibundum sapientes arbitrati sunt,etsi pro legis nostrae consuetudine damnandu . Quod
posthac, pro, sane seuerissimi propositu fuisse,omnes ' post postea, uel de hac philosophi probauere pro illorum tempohiceps. Ium conditione:atque ideo gloriosum & sinis gulare facinus, ut cum caeteri Catonis ipsus fidi comites idem in se molirentur,sua ipseo ratione deterruerit,quod ei soli,utique perpea tuo constanti,tanta foret assignanda comme datio .Quamobrem locus ipse de Catone, Alia dici debet,no Aliena: sed Caesaris orationi sententia longe contraria.His Augustinus acquieuit,caeterum Leonellus pergere: Quin hoc in auctore,ut in caeteris, errores quidam interuenlynta
155쪽
niunt,tanquam herbae nocentes, ob librario- Ium nempe lectorum q; uarietatem, qui legentes alios interdu negligentius ' evadunt,eos dem non errores esse aIbitrantes. Solent autein soluta magis oratione,quam metriea subterfugere.Quanqua&in metro pariter eiusmo dilaepe concurrant, quae gemino sensu accipi non possunt,quo facilius elabuntur: ut apud Virgilium,Pius an Pater dicat aeneas, nihil intersit,& sensu dc numero. Itemque loci comutatione duo saepe conueniunt: ut, Paribus figit uestigia curis. seu, Paribus euris uestigia figit. Huiusmodi autem partes potius quam errores sola euphoniae ratione, sermonumque uel dispositione,uelliterarum repetitione digno scuntur. Incidunt quoque in eodem numero dc fere vocum consonantia, sed non pati sensu.ut iuuentus pro eo quod dicendum iuuenista,uel iuuentas,&uersa vice.&ut Iuvenis an
ueniens: ut est illud, Qui se,Bebrycia ueniens Amyci de gente ferebat: quod sane rectius q si iuuenis dixeris,ut quidam inconsiderate legetes. Item seu mortem,an Martem,seu matrem
in metro dixeris, conuenit, adeo ut & in sensu quoque nunquam, sed apud imperitos.ut ilis lud est de Lauso extincto, aeneam commistorante: Hoc tame infelix miseram istabere matrem. sed a plerisque Mortem legitur, putantibus de misera Lausi nece iactatum, qua scientissimus poeta pro aeneς interfectoris magnitudine uult esse gloriosam,ob idq; matre posse consolari,quae unice filium diligeret: quam miseram ideo moraliter appellauit,ob mater
nam solitudinem atq; maestitiam. Veru enim sint, pro,
praetereunt. Aeneid.c. Aeneid.s.'
156쪽
alioquin . pro aliter . vel pe/
idis DE POLITIA L TER A in soluta oratione,& quidem Salustiana,q-niam de hoc auctore pret sens est disputatio, ita
nonnunquam errores incidunt, ut neq; metri uinculo, quoniam non poeta est , neq; Iermonum, sensusq: ordinatione ' alioquin accipere possis, Q quod in scriptura conspicias. Quod genus est primo Catilinariae congressu. Postea itero quam in Asia Cyrus, in Graecia Lacedaeis moni j & Athenieses cepere urbes. Videamus obsecro pedetenti m. Prirno enim hic sermo Cepere, utro uis modo distatutur, quamuis penultimam ubiq; cium acce tu designes, seu pro eo quod sit inceperunt, siue ceperunt, a uerbo capto,nisi diphthongi quaeq; ratione discretioris. Nam si cum ce scriptu, tunc pro inceperutr' si cum se, a uerbo capio ducetur Sequitur u ro, Atq; nationes subigere: quem quidem sermonem ut infinitivi modi sit oportebit, si coepere cum ce, non caepere cum ae legetur.Quod
si cum ae potius, necesse est pariter id subegere cum prima e,non i tertio loco, prsteriti te poris, pluralisq; numeri sulcipi edum. Ad hoe caeteri qui sequuntur in hac oratione sermo isnes,infinitiuo modo positi: ut Libidinem domina di causam habere, maximam gloriam in maximo imperio putare: aut ita accipi edi sunt cum infinitiva penitus significatione, aut frequenti more Salustiano, ut sit habere, pro habebant, putare pro putabant, quemadmoduprimos illos sermones cepere,& subigere teris
minaueris. nam clausula quae sequitur, Tum demum periculo atque negocijs compertum
est,in bello plurimum ingenium posse, utriq; sententiae paliter accommodabitur. Sed uide
157쪽
adiud hoc Ioco uariabile. Sunt enim qui legat, Libidine dominandi causam belli habere ceperunt, ut in alijs uidi libris. Qitanquam suis
perfluum appareat respectu primae expositioinnis cepere,si pro acceperunt acceperis: rheto Tico tamen non abhorret arti scio. ut si diceres: Qui incias ciuitates subigere incipiunt, simul dominationem aut tyrannidem eXerce
re incipiunt.nec superfluum uideatur , imo ica Terentio susceptum.ut, Qui cum hunc accusant, plautum, Ennium accusant. qui dicendi modus in smiliter cadendo dicendoque te minatur. Caeterum ad alia huius auctoris ac cedamus, quem probe dixisti Carole, brevilo. quio in narratione uti. Qubdaute breuius &strictius quam reliqui historici, ut plerique uolunt,breuioresq; fecerit orationes,ac sane multo cotractiores quam Tullius suas, ita ut nihil sententiarum aut uerborum demi possit: non idem ego consentio, tametsi breuiter eloquatur. potu ere si quidem Salustianae historiar,hae scilicet,quae adhue habentur, quoniam dein vaso praestare iudicium non possumus,ad contractiorem quetndam dicendi modum redigi, Praesertim 6; ut a Iustino uel reliquis eius genoris comprenensum. Nam si a Liuio Romanae historiae penitus, quemadmodum Salustiuastas scripsit,praecipue Catilinariam diapassim describendet fuerant,non triginta Decades uearbitror) excepissent. Itaq; qu bd subiunxeris, ne in Salustio quidem addi posse, quod aucto xis, sed librarij culpa factum arguatur, ad eius styli elegantiam & correctionem pertinet,
158쪽
318 DE POLITIA L I Τ ERΑ- non autem ad insignem numerandi breuitatem,cum unum alteri repugnet. nam ubi senistentiarum copia est,no potest narrationis summaria breuitas apparere.Quod si in numeroso cygnorum agmine instrepentem anserem forte sentires, non ob id exiguam bonarum auiucongregatione,sed male sonantem superfluentemq; dijudices: ita si de Virgilio librum aut
uersus abstuleris,sententiarum pariter aut reorum ordo damnabitur, cum sane potuerit &neae descriptio in Italiam uenientis ab aucto re suo minore uolumine comprehendi. Qua
obrem dum Crispus dixerit, Is demum mihi uiuere atque anima frui uidetur: sunt qui putant ipsum alterutrum salua scriptoris auctoritate,sententiaeque grauitate) subtrahi posse.
Aelieisi. Quale & illud est in Marone, Quem si fata seruant,si uescitur aura Etherea, nec adhuc crudelibus occubat umbris: eadem sane sensus repetitione, quam graecorum more suscipimus,
siquidem illi Tautologiam appellant: qua quidem figura tanquam necessaria iucundaque, ut oratores,sic & poetae gaudent. Ergo Salu stius non breuissime, sed inter se floride, conis iuncte,copiose, & Romano more familiarius inter caeteros procedit historicos.nec enim ex Latinis habemus, qui eX utroque politiae auctoritatisque genere praestet, eodem uidelicet uetustiore & elegantiore.Quo facilius creditu
est ab eodem aliosq; alijs ipsum historicos, in conficiendis praesertim orationibus exempla sumpsisse,ut inscribenda biblioplethi alias attigisse memini. Sed ad breuitatis seriem rursus accodo.Qui nunc Carolo. ab omnibus fere nostra
159쪽
RIA, LIBER II irynostra aetate doctissimus judicaris, hoe in historico extolli te videmus. Duplex quippe breuitatis genus, quantum ego percepi,in una o rationis clausula sub uno regente uerbo pleraque sunt comprehendenda, quae alii duobus uel pluribus regentibus uerbis impolitius extendunt. In quo breuitatis genere limi hic,& omnes fere ueterum historici. Nam Liuius in- Lib.cquit de Tarquinio Prisco,Haec eum haud falsa memorantem populus Romanus regnare iussit. Diceret imperitus: Haec cum ille haud falissa memoraret,populus Romanus eum regna
re iussit. Sicq; duo regentia uerba, duoq; pronomina, cum superius singula sussiciant, suffragante participio pro uerbo, ac frequenti more graecorum.Itaq;& Crispus in hoc politiori ge De coluratis. nere uersatur: ut,Eosq; perturbatos alios alibi ne catilina. resistentes interficit. no dixit,Et cum ij,uel qui ria perturbati essent,alibi alios res sterent, eos in terficit,uel ab eo interficiuntur. Et illud: Manistius &Fesulanus in primis pugnantes cadunt uel simile)ibiq; pugnans confoditur. quq sane elegantiora quam si dixeris: Cum Manlius& risulanus in primis pugnarent, cadunt:
Catilina cum pugnaret, confoditur,uel co sissus est. eoq; in genere breuiter dictum apparet. Animi imperio corporis seruitio magis utimur: non ut ludi magistri explicant, quod unualtero magis utamur, scilicet corporis seruiistio . sed aeque magis alterutro cum uelimus utimur, quod imperium ad animum, seruitium ad corpus magis attinet,ideoq; quibus contra natura corpus uoluptati fuit,anima oneri. Sed
illud manifestius, Omnis nostrauis in animo
160쪽
DE POLITIA LITER A is& corpore sita est. Simile & illud Ciceronis is Offici js: Quo plus boni, quam illinc mali lucreris.&fane multa sunt in eo genere uetustissima, dictuq; per breuia. In hoc etiam Virgilius saepe quod pulcherrimum est praeter historica
rationem : ut, Submersasq; Obrue puppes.&, Raptas fugientibus inge iit hastas. complura si quidem negocia, actaue diuersa uno regente uerbo concluduntur. In qua breuitate praestatiores 1 rostris sunt Graeci, qui totidem fere te porum participia habens, nactiq; insuperaori storum uolubilitatem,& uariam uerboru coniugationem, ut nullo pacto a nostris eoru scripta ita breuiter multis in locis traduci possint: contra, nos saepe breuius transferimus, qipsi descripserunt. Sed de hoc primo loco satis. Alterum breuitatis genus est, cum non paucis orationis partibus,uti modo exepta monstrauimus, sed pluribus alijs atq; alijs sententiae naturales &graues ingeruntur,per se ipsae quidem breui Isimae, sed contextae: productiorem tamen efficiunt orationem, nec minus iucundam, atq; breuitatis aspectu, qu bd audito rum animos mulceat lacteo tanquam fonte decurrens, nec taedium usquam pariat narrationis. In quo qui de artificio Salustius est politissim iis,ideoq; frequentior, quare eXempla afferri non oportet. Totus fere in hoc genere Uersa trita seriatim nanque succedens, & mitis, inde uelut in campo tuo fructifero florigeroq; passim uagatur,hinc inde distribuens,inseres, colligens, computans ut studiosus agricola, ainlias quidem claudens firmansque sententias,