장음표시 사용
531쪽
R I A, LIBER VI. 48s historias,cum in philosophia nondum Cicero scripsisset mec Cet sar sua Commetaria,si rerum seriem aduertitis. Virgilium, inde Liuium MCurtium no multo post successisse, omnes de
pace uniuerso orbi concessa memorates, inter
quos poetae etia insignes Horatius, Ouidius, Catullus,Tibullus apparuerunt.nam Plinij cqteriq;, quos 'pe memoramus,oratores &poetae post Augustum,intra Caesarum tamen tempora costiterunt,a Suetonio memorantur. At
Leonellus excipiens, Sic est,6 Guarine: sed si ne me quaeso,quo prius intenderam, perueni Te.Dixeram prius inter historicos atq; Virgilium certam inesse uelut semitam ad eadem tu styli,tum sententiarum explicationem, quam superius quibusdam exemplis demonstrauit uerum 6c alia est orationis inter eosdem ueranustissima formula,historicis fere omnibus ust statior,ob idq; in breuitatis decore consistes, qua caeteri oratores,ut in Tullio praecipue de prehendi , non utiq; frequenter utuntur. Sed nec Virgilius abhorret, cu utriq; orationi perpulchre conueniat.eiusmodi est, cum longius cula quaedam sermonum conglutinatio,in oratione soluta pretcipue snam in metro breuiorem esse contingit) seu dicendi series,loricata que per accusandi casus ac participia, infiniti uim modi uerba contexit, prqmisso uno saepe duntaxat regente uerbo uel nomine:idq; dicedi genus ad auctoris proprie persona spectare uideo,de alia persona loquentem. ergo cre
berrime apud optimos historiarii scriptores,
quod miror,a nostris oratoribus rarius obser
uari.Ecce apud Salustium, quod paulo ante reri cubans
532쪽
stius, in Iugur. Loge inibi dis
c. cum res atq; pericula norastra considero.
DE POLITIA LITER A in recubans legisse memini, Ibi data fide & aceepta Iugurtha Bocchi,animum oratione accendit: Romanos iniustos, ' profundae auaritiae, communes hominum hostes esse, eandem illos belli causam cum Boccho habere quam se cum . omnia ista & reliqua eius Iugurthae orationis dicta a uerbo proposito Accendit depe dent. Nam utrunq; hoc in dicendi genere regere solet,la quam a nodo quodam uel clauo dependeant .in qua quidem oratione non Iugurtha praesens agere uideretur, sed de Iugurtha Salustius, qui ea ipsa ita commemorasset. Contra uero Cato de coniuratis apud P. C. orans ponitur, non salustius de Catone: ur, Longis mihi alia mens est, o Patres coscripti,cum res& facta nostra considero, & cum non ullorum sententias ipse mecum reputo. eodem modo&Caesar in persona sua oras eXponitur. Quod genus integrae orationis sermo appellari potest magis quam declamatoria oratio. Hoc autem,de quo proposuimus, declamatori u munus, ac quasi decorum orationis ornatissim v, mediocri sua ui uocisq; tono pro nuciatum. ut
si nunc Salustius Catonis orationem in se conuertat: At Cato patribus conscriptis, uel ad patres conscriptos dixit uel respondit,longe sibi
aliam mentem esse,cum res & facta eoru consideraret,& cum nonnullorum sentetias secum ipse reputaret: sicq; totius orationis flum retexere. Qtiod si quandoq; longius a proposito iterbo distare uideamur, oblongiorem forte
orationem tunc confirmari non incongruum
est,& aliquo cosimili uerbo recreari, quo lectoris ues auditosis animus intelius arrigatur. dc hoc
533쪽
RIA. LIBER VI. 483 hoc in genere prςter Salustium frequentissimi
sunt,Caesar in Comentarijs,& Iustinus,ideoq; politissimi.Cicero non adeo freques ut histo
Iici, nonnunquam tamen in orationibus uti
tur : neq; adeo strictim & succincte ut historiiscus, sed pro more suo laudandi criminandiq;
largiore, ut nuc ex Pompeiana exemptu sumemus circa laudes Luculli: Dico eius aduentumaximas Mithridatis copias, omnibus rebus ornatas atq; instructas,esse deletas,urbeq; Asiet clarissima,nobisq; amicissima Cyzicenoru obsessam esse ab ipso rege maxima multitudine,& oppugnatam uehementissime: quam L.Lucullus uirtute,assiduitate,c5silio,summis obsidionis periculis liberauit: atq; eo de imperatore classem magna & ornata,quae ducib. Sertorianis ad Italia studio inflamato raperet,su- Perata esse.Pedet omnia a uerbo proposito Dico.Virgilius itaq; eo de artificio,&quide corre Aeneid. victior sqpe uersat: ut,Facta atq; infecta canebat: V enisse&nea Troiano a sanguine cretu,Cui sepulchra uirgo dignetur iugere Dido. Nuc hyeme inter se luxu qua toga fouere, Regnorii immemores, turpique cupidine captos. omnia haec a uerbo Canebat, quod de fama dicitur. . Constat uero persprcue, hunc orandi morem, ut modo in metro solutaq; oratione deprehe- distis,a Grqcis nostros accepisse. Nam ut omittam hinc inde exempla minus nobis cognita
perquirere, uel id potissime satisfaciet nor mae instar exemplum, quod cum Ciceronis eXemplo comparari possit, & equidem in Evangelica professione hic quotidie Grae si canunt sacerdotes.Conuenerant enim bea-
534쪽
484 DE POLITIA LITER A is beatissime Pie, per id tempus apud Ferrariam
ciuitatem Romanus pontifex Eugenius quartus, Papaq; Gretcoru, pacis coponendae gratia: nec non imperator Constantinopolitanus,nuper a Barbaris obtruncatus urbe capta , tantae pietatis, auctore Marchione Nicolao Leonelli genitore. Quippe cum Apostolicae orationis initio dicatur, vi/ωωr υα -: hoc est Credo in unum Deum . quemadmodum supra Tullius, Dico eius aduentu,& reliqua, omnes alias ab hoc proposito uerbo descendentes sententias in accusandi casu componunt, uti modo significaui per nomina participiaq; freque tia, quas nostri ad puerile magis, ut in scholis habet,loquendi conliuetudinem attraxerunt,utique in re sacra de oratorio cultu non curantes. Subij cimus namque,Qui propter nos homines:
Descendit de caelis, &c. alia atq; alia repentia uerba coplicantes .at illi, uel θμα Asom: hoc est, Propter nos homines , scilicet ipsum Deum: est descensum. sic nos,Et incarnatus est, & homo factus est: illi,
Nus,passus,&sepultus, & resurrexit , ascendit,&sedet, Sc iterum uenturus est.ijdem, b is
omnia eodem styli tenore seruato, politi usq; a nobis dici potuisset: Incarnatum,hominemq; factum,& pro nobis cruci fixum, p a ssum atq sepultum. Sed pro participio praeteriti temporis p rqcipue in activis, quod Graeci frequentissimum habent, cu gratia insupera oristorum,nos eo caretes alio modo reponimus . Caeterum illi paulo infidelius
535쪽
RIA, LIBER VI. 48s de sancto spiritu sentientes,non tenent, EX patre filioq; procedentem: sed, Ex patre sol O. ut:
hoc loco in neutrali ponitur, a. adduntque praeterea secundum pret missum ordinem,
patre filioque simul adoratur & conglorificatatur,& locutus per prophetas. cum illi dicant, Prophetarum. At intelligatis, quanta sit apud eos sententiarum simul cum uoce consonan tia. nam ubi dicimus, Per quem omnia facta sunt: ipsi praepositionem suam cum generadi casu iungunt: ut,/Gν. ac si dicat, Per cuius,alio casu, tunc, cum maxime de rerum auctore uel posmessore sentitur . nam de re possessa seu alioquin abstracta, in accusandi casu consti
tutat: ut,R: δειας, Propter nos: hoc est,nostri,nostraeque salutis causa de coelo descendisse. Ιtiisdem de omnibus ac inanimatis rebus dici liisquet a Graecis: quemadmodum apud Homerum Pandarus non propter Menelai baltheu, thoracem,uel loricam, sagitta intorsit, sed per eorum medium sagitta uehemens infixa est: ideoque in generandi casu, μια -- π καακα .nos in accusandi casu poneremus: ut, Perque uterum,perque ilia uenit arundo. Caete rum &de hoc a nobis ex eplo posito sat sit,&saepenumero a Veronense nostro praeceptore audistis,ut pernoscatis eum dicendi morem a Graecis eloque di peritissimis excepisse. Tum Guarinus finiente Leonello subiecit: Quineti am hi sermones,o princeps,Ut fama,rumor,Opinio,sententia uoluntas testis,auctor,titerae,
536쪽
Lib. o.cap.s. . 6 DE POLITIA LITER A nuncius,ac pleriq; , participia fere ut nomina. tanquam ipsa indicantis modi uerba,saepe re gunt constructionem eius generis. sit, de quo nunc disputamus,exemplo scilicet,Literas alis latas esse:idem,delatam epistolam, sine adiectione: quibus uel in qua sisnificatur, seu significantes,aut continentes eiusdem rei significationem. Aliud exemplum pono: Insubrium ducem magna cum Gallorum equitum manu Transpadanum agrum inuasisse: Venetos, Ligures ingenti metu territos cum pecoribus in arcem confugisse,quaedam oppida ui capta,alia in fidem deducta,receptaque. eodem pacto constaret oratio,si initio dixisses, Rumor est Uel fama,nuncius uenit. Ad quem Leoneliust Recte inquis, &hoc quoque dudum in men tem inciderat,admonente Virgilio: ut, Verus mihi nuncius ergo Venerat,extinctam, ferrO-que extrema secutam. Nec minus de hoc nomine Gloria Plinius maior apponit, pari modo regenter quem locum pridem aegrotans annotaui .ut,Est pexcelebris apud Seston urbem aquilae gloria,educatam a uirgine retulisse gratiam,aues primo, moX uenatus aggerente me
defuncta postremo, in rogum eius accensum
iniecisse sese,&simul conflagrasse. Sed de hoe orationis genere satis disputatum,& quiescendi tempus est.
Alexandrinae historiae transcripto aberrasse uia με est rerum ordine,uel certe contraria dixisse,praeter humanum usum. Pars LXVII.
537쪽
RI A, LIBER VI. 48 INterrogatus postridie Leonelius,quaena in Curtio dissetire sibi uisa,uti pridie significas
1et: Hoc est,inquit, quod maxime uobis aperire cupiebam. nec enim auctore ex ueteribus
memini,de quo uaria magis & infelicia quaedam queri possimus . videtis primum mirabile quiddam,quod soli omnium Curtio conti git, tanquam capite truncato principio carui 1e:ad hoc multis in locis operis sui uelut interruptum fluuium exiccatum, deficientemq; destitisse,cum tantae sit amoenitatis cum perfecti Us legitur,ut metricam putes historiam. Quippe si Salustij uolumina,aut Liuij,uel Plinis maioris,siue Ciceronis,cuncta non habeantur,ex eis tamen quae comperiuntur,legi integre fere possim t. Quorudam uero autorum scripta sic omnino sunt perdita, ac si eorum exemplaria nunquam in rerum natura constitissent. At quod maius info Huniu apud maiores nostros pulcherrimorum operum studiosos fuit, & accipere nos decuit, ut tam excellentis historiae, suauissimaeq; orationis, quς uelut Amphionis
Musa omnes mulceat auditores,unum Omni no eXtaret eXemplar, quod uix a nostris com
pertum per incuriam laceratum, seu uetustate& carie labefactatum, excideret. Caeterum hanc ex Graecis historia, praecipueq; animo co siderantibus,primus tantu liber deficere uide tur. nam a secundo de Marsyς fontis ortu,eoq; montis acumine pariter incipitur. Quo constat Quin tu Curtium interpretem fuisse, ipso etiam attestante, se plura transcribere quam credere. est autem is historicus fluidus, ac
538쪽
88 DE POLITIA LIΤERA scatentium fluminum elegantissimus imitator. V erum ad quae petitis, procedamus, primumq; de ipsius Alexandri natura uel morib. disputandum . nam pari sententia Iustinus, &caeteri scriptores asseuerant, postquam in ueneni dijudicatione anxius multa dubitat it, potionem tamen ebibisse: nempe ut medici fidunon damnaret, si uel datum a se poculum renuisset,uel alicui prius degustandum prςbuin set. At quid hoc in loco penitus de Alexandri opinione sentiendum y siue nemini credidi tyCur pro medico eum mori uoluisse credamus,
qui pro Parmenone, pro Philota, pro alijs amatissimis certe perire noluerit φ quos ipse magis, & quidem re incerta, supplicijs affectos
trucidari mandauit. nam cuius fidem ille dam Dare uereretur, cui de turbata modo fide, uel certe suspecta,planum extaret'Ecce ueneni poculum, quo absumpto sita enim ipse credidit, uel extimuit Alexander) miserrime fuit per eundu .no enim tanqua Hannibal, Mithridates, Cleopatra magnifice peri j t. Si non credi dit, nec id quidem timuisse censendum, quamuis alijs timendum appareret . atqui non credens , sed Parmenonis simulatoris opera agi
dijudicans: qui Philippo magis inuideret, uel
certe de regis morte hoc totum, de quo ipse solicitus,admirandissimum uideri uoluit: ridiculum contra, &ambitiosa subornatum uanitate uideamus, ut in plerisque a se planum factum est. quippe qui ambigua responsa, fontium scaturigines , somniorum prodigiorumque uisa, ipse arbitrio suo composuerit,
stomachari libet. Nam quid astutissimum
539쪽
RIA, LIBER VI. 43' regem, morbi certioris causa praepeditum, nisi iam plane desiperet, spacium etiam tem o .poris in alieno moerore ' transigere φ Tote, coegit,sicloanim satellites,tot ministri,puerique circumsta portuit.bant, ut alicui saltem imperandum esset: vel quippiam ultro praegustarent ipse medicus, medicoque famulantes: qui nisi protinus ipsi depustassent,in suspicionem suppliciaque merito labi debuerunt. Ita uel minimus in taber
naculo seruus,ne catulum dixerim,uolens co actus ue, tantam regis anxietatem persolvis set.Quoquo uertatur oratio, ingens me tenet admiratio,ut res non princiei,non priuato,n scriptoribus,non mori gentium conuenire uideatur.Nam quod in praelijs scriptor ediderit, Tegem aggredi ausum, quod fidem apud poste
Tos eXcederet. quia solus contra multos in murorum pinnis primus dimicaret, demum saltu intra moenia lapsum, non utique tam incredibile est apud audacissimum quenque. Ad hoc medicos cogi remedia dantes intempestiua, Parum quidem rationi, & saluti nihil prorsus conducebat. Quasi uero ineundi certaminis Occasio aliquot etiam in dies proferri nequiuisset,nec Darius propulsari saltem sustinerim cunctando potuisset, quem tantopere debellare cupiebat. Iam quae remedia seu antidota regi priuato ue ministrari solent,praeter quae medicinarum usu continentur Nam in praesentia de auaritia medicorum omittendum est, si qui
forte precis libidine morborum fastigia longius eXtendunt, etenim apud regem medicunon oportuit: ueruntamen ipsae frica tiones,cataplasmata,vetuaria, potiones, seu in plebeio
540쪽
homine,pauperrimoq; , siue principe & opuletissimo,necessaria fuere. Neq; uero derepente regem ita monentem certa sequebatur uicto ria, neq; pulcherrimae mortis laus. Sed attendite,ipsius mortis uaria perquisitio est: aut certe non reuera creditum,ad unguem, uti memorant, accidisse. Solum enim regem in conspectu exercitus sui aquam ingremim,cum suorufamiliarium neminem adesse uolebat:nec mi litem gregarium eodem sudore ac puluere fatigatum cum rege simul id recreationis leuamen inijsse,aut in prona fluminis parte procul abluisse. neque enim eodem balnei labro lauabatur, ita ut perspicuum foret, an alij pariter corriperentur. od si eodem tempore faciendum 'on oportuit, perinde ac nefas esset cum Tege lauari, at certe paulo post tanta eaperien tiae causa a natandi studio non abstinuisse parest. nam sic hominum,locorum ,rςrumq; naturae dignoscuntur. Quippe quod in Alexandro
Contigit,in alio nequaqua, aut multo plus accidisse cognouissent. At quoniam de Parmenone modo mentio facta, hoc loco dimisso in alium transeamus. Interfecti commilitonis i ta laudes extollutur, ut constet sine eius opera
nihil magni Alexandru aggressum . quq laus sane ad Parmenonis cosilia refert.nam si ad sola dimicandi spectat operam, omnes-alij commilitones gregarij que milites eodem laudis genere constabunt, sine quorum opera nihil unquam magni uel minimi Alexader aggressus est: eosque semper obseruauit, praeter id
unum de insidendis angustijs apud pylas Cilicas , ubi omnja Parmenonis consilia in toto