Samuelis Pufendorfii Introductio ad historiam Europaeam : latine reddita a Jo. Frid. Cramero

121쪽

Induciae Cum Hollandis factae.

futurum, ut in pace, metu externi hollis sublato , mutuis discordiis Hollandi colliderentur, aut saltem virtus ipsorum ac fortitudo otio enervarentur. Et sine quanta cupiditate pacis cum Hollandis faciendae flagrarint Hispani, vel ex eo liquet, quod de pacis conditionibus Hagae Comitis cum iis agere dignati, Ambrosium Spinotam legatum una cum aliis ipsi eo miserunt, & commercia insuper Indiae Orientalis permittere ipsis coacti sunt: quum e contrario Hollandi dissiciles sese & fastidiosos in eo conventu praeberent, aCne hilum quidem remittere dc pollulatis vellent. Ad ultimum induciae cum Hol landis tactae sunt 'in duodecennium anno IIII ix. Insequente anno Philippus novies centena Maranorum millia H cit cx Hi sipania: qui Maurorum pol cri Christianorum sacra per simulationem prosem, res novas moliebantur, atque ab Henrico I U. auxilium clam petierant. Eodem anno Arrachen, Castellum in ora Africana politum, Hispani capiunt Finalium item portum, qui non procul Genua est, occuparant anno ciM II. A Grisionibus anno cII cx Ix. defecit Uallis Telina, cuJus causam egerunt Hispani, inducti scilicet spe, thre, ut eam cum Mediolanensi Ducatu denuo conjungerent. Sed quum Galli a Grisionibus starent, res in multos annos extracta est; donec ad extremum cuncta in pristinum statum rellituerentur. IEmulationem & invidiam tota in Italia illi motus concitarunt. Ipse Pontifex Rom. cum GrisO-nibus quamvis Resormatae Religioni addictis fucit, operamque dedit, ut pristinam Uallis Telinae possessionem recuperarent. Sub initium belli Germanici Ambrosium Spinotam ex Belgio in Ρalatinatum Hispani miserunt:is magnam Mus partem subegit. Philippus III. moritur anno CIDI X 1.

122쪽

DE.HIs PANIA. II13. Philippus IV. filius ejus sub initium Philippis

Regni morbos suae aulae persianare instituit, Du- ιν cisque Lermae, qui apud patrem plurimum poterat, asseclas loco movit. Ipse imminens periculum prospiciens in numerum Purpuratorum Ecclesiae Romanae Patrum referendum sese antea curaverat, ut capitiS discrimen evitaret. lntcr rudimenta Regii imperii, exactis induciis, hellum Helgicum denuo exarsit. Obsidionem Bergae ad Somam solvere Spinota cogitur anno CI IDCXLir. propterea quod Christianus Dux Brunsvicensis.& Maiasset dius , praelio ad Fleurium Hannoniae Oppidum commisso, Hollandis sublidio venerant. Sed an. CIII cxx IX. Petrus Heynius, Hispanorum classe argento onusta oppressa, amplius centies vicies centenis Florenorum millibus praedae nomine potitur. Sub idem tempus pedem in Brasilia fixerunt Hollandi, Olinda urbe capta. Anno Cin IIcxxxx. Hispani irruptione in Velaviam facta, quum jam Amerssordium oppidum expugnassent, avertere hostium copias ab obsidione Sylvaeducis, & Hollandos insigni augere clade contenderunt. Ceterum, Vesialia urbe tum forte ab Hollandis tumultuaria oppugnatione capta, praecipiti fuga trajicere Isulam compulsi sunt, ne iter cunctantibus intercluderetur. Anno CIDIO XXIX. classis ingens ex Hispania in Oceanum Britannicum proveEbi, cui praesuit Don-oquendo, in conspectu Britannorum deletur a Martino T rompto, ad urbem Duyns; quae quo consilio adventat it, eo tempore in vulgus notum non fuit. Sed postea compertum est, adversus Suecos comparatam fui Gse, Danosque viginti hominum millia inistructa habuisse, quae, ubi ad Gothenburgum ea classis appulsa iret, una cum ii S, qui ea vehebantur, 'militibus, in Sueciam de improviso irrumperent.

123쪽

Ad ultimum, bello, quod magnam partem Cum Hispanorum damno conjunctuna fuerat, ad an-' num ci IIacxLIix. extracto, Hispani, pace Cum 'ta μ' 'Hollandis Monasterii facta, eos gentem liberam, ct in quam nihil sibi juris esset, pronuntiant, omnibus simul locis, quae eo ballo ceperant, relictis. Istam pacificationem Galli impedire eo saltem usque, donec ipsi cum Hispanis pacem in iiDsent, nequidquam conati sunt. Nihil enim ipsorum machinationibus movebantur Hollandi, veriti scilicet, ne , Hi sipania oppressa, Gallis Hel-gium Hispanicum subigendi facultas daretur. Quod 1i accidisset, Gallorum potentia in confinio proxime incubans certissimum Reip. interitum portendere Hollandis videbatur. Speciosum quoque fuit, quod vulgo jactabatur : frustra bellum diatius geri, quum bona cum gratia obtineri possit id, de quo tam diu armis decertatum esset, ipsam quoque provinciam Hollandicam aere alieno oppressam otio indigere. Hispani autem, quum intelligerent, Hollandiam armis edomari haud pos se, iniquissimas quasque conditiones haud grava

te acceperunt, ut, hoste acerrimo placato, facilius bellum, quod cum Gallis pariter & Lusitanis gerebatur, sui tinete possent. In id bellum Hispania mille & quingentas miluones impendisse me

moratur. Anno cIII cxxi IX. Vincentio lΙ. Duce Mantuano mortuo, Imperator Carolo Nivernio

Duci debitum hereditar:o jure Principatum extorquere nititur, quod natione Gallus crat, &in accipiendo seuao defuiste ossicio arguebatur. Et vero Sabaudiae Dux , litis, quam super Monti Sserrato pridem moverat , renovandae Occasio- . nem nequaquam praetermittendam arbitrabatur: nec minus compendii ex ea re Hispani sperabant,

qui Calatium oppidum oppugnare aggressi sunt.

124쪽

Rursus Galli, quum Nivernium defendendum suscepissent, Hispanis ab oblidione Casalii rejectis, cssiciunt, ut Nivernio Principatus Mantua- Di possessio bona fide firmaretur, quae quidem res Hi sipanorum existimationem in Italia vehementer labefactavit. Anno Ci IIcxxxv. Hi sipanis Gallitiellum denuntiant, caulati, Philippum Christo Phorum, Electorem Trevirensem, qui se clientelae Gallorum commisisset, ab iis captum, ipsamque urbem Trevirim, in qua Gallicani milites in praelidio collocati fuissent, expugnatam esse. Sed potissima causa belli gerendi fuit, ut potentia

domus Austriacae refraenaretur, quae Iam inde a

Proelio ad Nortingam commisso, & pacificatione Fragensi formidolosa in Germania esse coeperat: Praesertim, quum Gallia interno Regni statu bene Constituto, opibus vehementer floreret. Et initio

quidem, Principe Thoma ad Avennas oppidum vieto fugatoque, Galli magno impetu in Belgium

irrumpunt: sed exiguos pro Copiarum magnitudine progressus secerunt: Hollandis quidem haud invitis, qui laetiorem istius in Belgas expeditionis Eventum deprecabantur. Nihilo plus in Italia profectum est a Gallis, Inlequente anno. PrincepSCOndaeus Dolaeo oppido re insecta abicedere coactus est. Hispanorum quoque in Picardiain irruptione ipsa etiam Lutetia Parisiorum terrore completur. Gallamus quoque cum Caesarianorum exercitu in Burgundiam irrumpere contendit, sed eventu non admodum prospero. Anno cro IIcxxxv II. Landresium Hispanis creptum. Sequente anno iidem multis suorum amissis ab oppido Leucate , rursus Condreus Princeps a Fontarabiae moenibus , submoventur. Anno

CIOIocxxx Ix Gallos His ani ad Theonisvillam caedunt fugantque; ipsi contra Hesdinum, Sal-

125쪽

norum

defecti .

sulas, & Salinum amittunt: & sequente anno Atrebatum, urbem munitissimam: acie insuper ad Casalium victi, quum ipsi Comitem Harcurtium ab obsidione Taurinensi vicissim depellere

nulla ope potuissent. Eodem anno desectionem Iam pridem animo agitatam ordiuntur Catalauni. Cmus incendii scintillas suscitavit primum arrogantia Ducis d'Olivareet, qui apud Regem principem gratiae ac dignitatis locum obtinebat eam quippe iniquo ferentes animo, quum de ejus injuriis saepius apud Regem conquererentur Catalauni , omni ratione ab homine potentissimo premebantur. Nec exiguus indiguationis cumulus accessit, posteaquam Catalauni, una cum reliquo Hispanorum exercitu Salsulas obsidione Iiberaturi, ab hostibus male excepti habiliques propterea quod sicuti dictitabant in laborantibus Caltiliani, ita uti oportebat, haud subvenissent. Itaque a reliquis Hispanorum copiis digressi domum sese receperunt. Igitur quum Dux eam ca- Iumniandi occasionem nactus, fide ipsorum apud Regem accusata, effecisset , ut, libertate incolarum magis magisque labefactata , milites apud

eos in hibernis Collocarentur, res ad apertam rebellionem deducta est: Hispani exturbati , initium tumultus faciente Barcinone. Inde ad auxilium Regis Gallorum confugiunt, eique sest ad extremum dedunt, omni spe veniae Hisipanorum immanitate praeciis. Nec nisi undecim annorum spatio recuperare Catalauniam Hispani potuerunt, intestinis Galliae motibus bellissimam ejus recipiendae occasionem praebentibus. Itaque Barcino, quum in tempore subsidium haud mitteretur, de ditionem facere, ac Hispanorum denuo Iugum subire coacta est anno CIPIacLI. Multo gravius autem Hispanorum vires affixit Lusitanorum de-

126쪽

sectio , quae eodem anno CID ID LX. Contigit. Conatus equidem eit Philippus I l. quanquam Regnum armis perdomuerat, lenitate omniumque privilegiorum conservatione Lusitanorum in Hispanos odium mitigare: quo a quidemYtantum erat, ut eorum Sacerdotes in templis Castilianorum Iugum, suis cervicibus impositum, publice deprecarentur. Eo autem mortuo Minisi ri Hispanici, cura Lusitanorumianimos perpetua privit giorum conservatione retinendi intermissa, eos paulatim pacatorum domitorumque in modum tractare coeperunt. Quare ipsorum animi vehementer sunt irritati: Iamque anno CIIII XXv I. nonnullae civitates, quum Hispanorum fortunam magis magisque indies inclinare animadvcrterent, Iugum quatere coeperunt: sed eae propediem mi

ligatae sunt. Itaque jHisipani ad homines in om-cio continendos utilissimum fore suspicati , splebeii non minus quam nobiles militiae sacramento obligarentur, ut hac ratione fervidus ebullientis quali sanguinis calor restingueretur: Catalaunis interim rebellantibus, Lusitaniae nobiles militatum evocant: sed illi a militia abhorrebant. Inde aliae quoque indignationis causae accesserunt.

Sed quod Lusitani animis in Dutem Braganciae propendebant, eum Hisspani blanditiis delinitum in aulam pellicere studuerunt: igitur fidem Duci

factam omnemque Jam dissidentiam exemptam arbitrati, blandissimis eum verbis in aulam invitant, ut Hispanorum Regi in expeditione adversus Catalaunos su Pipienda auxilio csset. Sed is astuta excusatione usus, imminens periculum declinavit. id andem quum acrius instarent, ut in bello adversus .intalaunos Lusitaniae nobiles operam Regi navarent, ipsi vero illud omnino re- cusarent , conduratione facta, eScutere Jugum i Ck

127쪽

Castilianorum Lusitani constituunt; Ducis Bra-ganciae erga se animi propensione clam inici lecta: quumque is ab uxore exhimulatus Regnum siusCipere decrevisset, flactis quasi repagulis, fraenum mordent, Olisippone, Regni metropoli , palatio, Caltilianorum praesidiis , navibus, Castello potiti,iossim Vasconcellum , qui Regi erat a secretis in Lusitania, quum insolenter se gessisset, obtruncant, ct Ducem Braganciae, Regem cognomento Iohannem IV. consalutant. Ita omnes omnino

Castiliani e toto Lusitaniae Regno exacti , Vitarduorum modo, aut trium hominum dispendio. Insigne ad posteros documentum, quam facilis sit Regni, nulla civium erga Regem benevolentia muniti, amissio. Labefactata hoc pacto & de-hilitata Monarchia Hispanica, quum distractis

viribus in diversium traheretur, neque hic neque illic rebus suis consulere cum fiuctus rutuit. R. CIPI CXLI I. Perpinianum etiam amissum. Quanquam Gallorum, in penitiora Hispaniae viscera ingerere sese cupientium, Optatis fortuna non respondit, Leridam nequidquam obsidente Comdaeo an . CIO IOCXLur 1. Monaci quoque Princeps,

ejecto Hispanorum praesidio, Gallorum fidei ac

Clientelae sese commisit anno cIII XLI. Periculosa seditio coorta est Neapoli anno CIDI DCXLVIT.

misero piscatore Mas-Aniello duce, qui sane universum Regnum in maximum adducere discrimen potuisset, si Gallus gliscentibus turbis mature suo subserviisset auxilio. Sed prudenti Comitisd'Ognate Praefecti consi lio feliciter sopitae eae sunt. Caeterum, quum tam multis in locis exortum incendum uno tempore restinguere Hispanus necesse haberet, Hollandia, velut remotissima terra, omittenda fuit, ut proximas tueretur. In Catalaunia quidem , uti demonstravimus, res prO

128쪽

spere cessit Hispanis. Anno quoque cI I L. Gallos ex oppidis Piombino & Portu Longo deincerunt. Ipsis autem contra Jamaica Americae Insula ercpta ab Anglis. Ad extremum, sedatis Galliae motibus, Hispanus facile P adduci passus est, ut pacem cum Gallis faceret. Ea a duobus m

ini nominis Ministris, Mazarino Cardinale &j iis,udovico de Haro, in montibus Pyren-zis, san-p, zi, cita & consignata est. Per eam Russilio , aliaque Montibus oppida sane egregia in Belgio, Gallis relicta sunt. Hispani, pace aliis in locis secta, bellum Lusitanicum omni ope persequi institerunt. Hi, etsi irruptione in Glitaniam iacta, unum alterumve oppidum expugnarunt, saepius tamen victi, fugatique sunt. lnprimis memorabile est praelium ad Extremos anno cIora XII. in quo Johannes Dux, item ad Uillam Viciosam, an. I IOCLXv. ubi Caracena Dux ingenti acie superati sunt,commisium. Utriusque vietoriae gloriam Lusitani magna ex parte Schombergio, copiarum Gallicarum Duci, qui strenuam in eo bello operam navarat, acceptam reserunt. Philippus IV. obiit

Iq. Eum excepit Carolus II. filius, qua-z3 0lu tuor annorum puer, qui in tutela matris erat. Ea quidem segniter admodum bellum cum Lu- ις'.

sitanis persecuta, anno demum CIDIOCLX IX. pa- facta.

cem iis etiam invita, Anglorum Rege in istam se pacificationem interponente, Concedere, re gnumque istud penitus omittere necesse habuit: quum Galli in Belgio cuncta eo tempore miserandum in modum depopularentur. Quanquam

enim suo se patrimonio Maria Theresia i Philippi IU. Regis filia, tum quum Gallorum Regi nuberet , penituS. dicavit ψ in tanta tamen opportunitate , norentibus Gallorum rebus, Hispania

129쪽

nia fracta penitus ac debilitata, Anglis denique ac Hollandis armis inter se decertantibus, qui alioquin Belgium a Gallis quasi gurgite quodam absorberi pati haud poterant Galli ingenti cum

multitudine in Flandriam irrumpunt; obtentu JuriS, uti vocant, devolutionis, in Brabantia usi tali: quo jure immobilia privatorum bona, si , quando pater secundas nuptias init, ad liberos ex priori matrimonio susceptos redeunt. Et Galli

quidem, nemine propemodum resistente, Ceperunt urbes caltellaque permulta, eaque praestantissima , Caroloregiam , TOrnacum , insulaS,Daacum, Aldenardam, aliaque: Burgundiae quoque Comitatum 1uae ditionis tecerunt. Quae quidem armorum Gallicorum felicitas pacem Anglos inter & Hollandos haud parum maturavit

& simul triplex illud foedus peperit, quod inter

Britannos, Succos & Hollandos, Provinciarum Belgicarum conservandarum causa, sancitum est anno CIDI LXv I i. Insequente anno Galli, paceyu , .hicum Hispanis Aquis ani facta, Burgundiae Corniistatum his restituunt, reliquis oppidis, quae in Flandria ceperant, retentis. Sed, quum bellum Hollandis Galli intulissent anno cro ocI xx I i. ab illis Hispanus stetit, quod corum interitum omnium Provinciarum Hispanico-Belgicarum perniciem Consecuturam este prospiciebat. Ita dcnuo bellum exarsit. Hispanis Burgundiae Comitatus it rum ereptus. Mellina quoque urbs seditiosa ac

turbulenta ad Gallos defecit; ab his pollinodiam ultro deserta. Gallis quoque Limburgum, Cam bracum, Ypra, Fanum St. Audomari, Aria &Ganda; Im cesserunt. Verum pace Neomagi inita anno cIDI Lxxix. Galli Burgundiae Comitatu, urbibusque plerisque, quas in Belgis expugnarunt, retentis, Limburgum, Gandavum, Cor-

130쪽

tracum, Aldenardam, Aethiam& Carolor iam reddiderunt Hispani S i s. Hiitoriae Hispanicae summam strictim Hispano persecini, operae pretium esse duximus , de gentis terraeque genia quaedam addere, tum vires '' 'regni, morbosque, & quomodo sese adversus caeteras nationes gerat, brevitςr ostendere. Prudentia genti omnium tere consensis tribuitur , lentis

conii liis, & non nisi re bene pensitata, quid i cto opus sit, decernens. Quanquam anxia nimis

deliberatione, dum tempus teritur , rerum ben gerendarum momenta 1aepius e manibus demittuntur. In sententia semel luscepta constantes Hispani, si quando consilia tortuna destituit, eam

iterato tentant. licque fati iniquitatem mollire Perseverantia nituntur. Ad rem militarem noualia gens magis idonea, nec primum tantum impetum sustinere apta, sed ad continuata etiam belli pericula laboresque pervicali , inediam, sitim , pervigiliam propter temperantiam & nativam corporum siccitatem facile pati. In.moribus illud inprimis culpant, quod gravitatis & severae ma)C- statis tamam taediosa nimis verborum gestuumque Ostentatione captat. Quanquam qui ea familiarius usi sunt, assirmant, exosam istam gravitatis astu-ctationem, non tam ab animi vitio, aut arrogantia quadam , quam ab indole natura sui ad tristitiam proclivi, pravaque consuetudine, & raro denique exterorum usu proficisci. In sacris Pontificiis homines sua sponte in superstitionem prinpensi incredibilem plerumque animi ardorem praese ferunt; reliquas stetas, ceu pellem, detestautes. Ab artibus cum labore & molettia conjunctis, agricultura videlicet & opificiis, abhorrent: itaque ista res peregrinis maxima eX parte peragendas relinquunt. Memoriae proditum eli, Ma-