Samuelis Pufendorfii Introductio ad historiam Europaeam : latine reddita a Jo. Frid. Cramero

221쪽

Gallus omnibus viribus pro ipsius salute Iaborabant. Ad extremum, quum & Aubispinaeus, Orator Gallicus, in eo esset, ut Elisabetham nefaria sicarii manu interficiendam curaret , & sui suppliciuin Mariae importune urgerent; decreto exsequendo subscribit illa quidem , sed Davidλnio,

qui erat a secretis, simul mandat, ut rem integram , donec quid fieri vellet constituisset , 1ervet. Caeterum, postquam ille rem cum Senatoribus Sanctioribus communicasset : sententia illico promulgata, Maria securi percutitur , anno

cI IALXXXVII. Ob eam rem quum magnam iniseciem indignationem prae se tulisset Elisabetha, David nium a munere suo removet. Id supplicium quum graviter Iacobus Rex ferret, auctores ei permulti fuere , ut conjunctis cum Hispano viribus parentis mortem armiS persequeretur.

Sed delinitus tandem est ab Elisabetha, quae amicitiam deinde, quoad vixit, illibatam cum eo Co-Iuit. In Gallia quoque Guisii perinfesti Elisabsthae fuere. Illa contra, Hugenottis ita Protestantes Galliae appellant milite argentoque subveniensi Franciscopolin ad Sequanae ostium a Rege Francisco I. constructam quam Galli Havre degrace appellant) sibi oppigneratam accepit anno CIPI LXI I. quanquam praesidium Mus insequenti anno ejectum est. Nec rem eo unquam deducere potuit, ut Caletum reciperet: tametsi pace ad Castellum Cameracense composita promissum ei fuerat anno III LIX. Cum Henrico IV. autem amicitiam coluit, copiis pariter magnaque argenti vi submissis. Cum Hispano vero simultates exercuit, quibus

occasionem dedit Belgarum rebellio: iis quippe non solum in terris suis ac portibus perfugium praebuit, verum etiam militibus pecuniaque primum occultius aliquanto, dein aperte ac palam subve-

222쪽

DE BRITANNIA. I73Dit : ii . contra fidem suam Vlissinga , Brita, &Rammerui ena oppidis Concessis oppignerabant. Imperium autem sibi a Belgis bis delatuin , repensitata peniti usque inspecta, summa cum prudentia animique moderatione recusavit. Comitem tamen Lei cel triae , qui principem apud eam locum Obtinebat, Ducem ac PraeseAum Belgis misit: is, re male gella , quum majorem etiam turbarum procellam Belgis sua socordia accersivisset, biennio post inglorius domum revocatur. HispaniSquoque in oris suis & in America Francisco Draco, aliisque Ducibus ingentes clades intulit. Gades autem,quas Esiexiae Comes Occuparat, anno CIDI DXv. stati in a praesidio Anglicano deseruntur. Hispani contra nihil ad eam vexandam reliqui faciunt, multis magnisque in Gus caput insidiis ac conspirationibus comparatis. Et quum in ea essent haeresi, ut ex illimarent, Angi iam posse citius, quam Delgium, neque hoc absque illa, domari, classis citis, illa, ut vocabant, invincibilis , quae Angliam sub-Hispano. igeret , adornabatur. Sed ea cum magna - rum)n glorum gloria non profligata solum, verum eti 'i' 'am tempestate amicta misere & conquaslata ad i.. Patrias oras rediit. Hibernicas quoque factiones Hispanus aluit, quae multum sane negotii Elisa- DCthae exhibebant. Ea , quanquam prospere adversus illas semper pugnarat, mediocrem tamen Cladem accepit anno CIOI xcv I. Itaque Comitem Essextae cum,exercitu ad eas compescendas misit, sed frustra. Is increpatus ob eam causam a Regina, quum in custodiam quoque mitteretur, adeo indigne tulit, ut licet reconciliatus pristinum Iam gratiae locum obtineret, cives tamen Londinenses ad seditionem sollicitaret. Ob eam rem

Capitis supplicio assicitur. Hispani quoque magnis attriti cladibus bis e finibus Hibernorum protur-

223쪽

thae vita caelebs.

tantur: nec nisi cum vita& imperio Elisabethas exstingui ea rebellio potuit. Pacis porro Cum Hispanis, quoad vixit, conditio nulla fuit. De

ea namque quum Bouoniae agitari coeptum esset, Opera Henrici I U. anno CIIIocv I. irritam

eam pacificationem secit Anglorum cum Hispanis de loci honorisque primatu Contentio. De reliquo . ut nuberet Regina, induci nullo modo potuit; tametsi nuptias rius & populares enixe cuperent, & Principes complures ambirent

proci poli Philippum memorantur fuisse Carolus Archidux Λustriae, Ericus Suecorum Rex, Dux Λndegavensis , ejusque stater Dux Alenconius,

Comes Dicestriae, aliique. Caeterum, amantium preces haud penitus aspernata , spe vana eOS Iactando effecit, ut omnium sibi benevolentiam conciliaret. Carolum namque Archiducem annos vi I. exsipectatione suspensium tenuit. Jamque rite transacta res cum Alenconio Duce fuerat, quum pacta nuptialia nescio quibus clausularum λrmulis Regina stire 1ubinde eluderet. Ea regnante Anglicana cum Turcis Indisque commerci moneta argenti puri , rextura denique subtilioris e lana telae ac levidensis , introdulta lant & stabilita. Rem autem nauticam opesque maritimas inprimis firmavit amplificavitque; tanta quidem cum aemulatione, ut, quamvis quibuscunque rebus poterat Belgis adve sus Hispanorum impetus v xationesque praesidio esset , committere tamen nollet, ut eam illi navigiorum bellicorum vim . quae cum maritimis Anglorum viribus contendi posset, sibi compararent. Eam quamvis necessa riam Angliaeque utilissimam aemulationem torpe.

stere Jacobus, Rex pacis amantissimus, sivit. --rolus autem I. intestinis subjectorum motibus diastentus, animum in eam curam intendere haud p ruit :

224쪽

DE BRITANNIA. I s

tuit: itaque Belgarum opes maritimae tantis cre-VCrunt auctibus , ut minui aut frangi insequentibus temporibus nec a Crom ellio, nec a Caro-

Io II. potuerint. Regina omnem supergressa laudem ac subjectis sibi populis inprimis chara moritur anno C I D I Dc II. scripto herede)acoboV I.Scotorum Rege. q. 23. Post Elisabethae obitum, Jacobus V I. SCotorum Rex una omnium Voce Rex Angliae Iae6bua salutatur : jure, quod in Angliam Margarita Hen- V I. xici VII. filia habuerat, munitus. Ea quum Ja-CObo I V. Scolorum Regi nupsisset, filium genuit Jacobum V. qui unicam reliquit filiam, Jacobi V Ι. matrem. Is initio se haudquaquam alienum a Pontificiis esse simulavit, veritus scilicet, ne quid rerum novarum ipso Regni ingressit molirentur. Caeterum, vix dum inauguratus iuerat Rex anno CIDI cI I I. quum ex improviso coimuratio

quaedam , ducibus & antesignanis Cobano Gre-Joque Marchionibus, adversiis eum suscepta est. Consilium erat stirpem Jacobi e medio tollere,& Arbellam Marchionem, quae itidem a Margarita Henrici VII. filia, quam diximus, genus ducebat, in ejus locum sussicere. Ea post obitum

pta Margaritam pepererat , Matthaeo Lenoxio Comiti deinceps e locatam : ex egus filio tertio Carolo Lenoxio ista Arbella orta fuerat. Decretum erat, eam Sabaudiae Duci, opera Hisipanorum Regis, nuptui dare , atque adeo ad instaurandum Pontificium in Anglia cultum viam munire. Sed molimine nefario detesta, animadversum in auctores, mitius tamen, quam criminis magnitudo postulabat. Jesultae, Omnesque Ecclesiastici Pontificii insequenti anno, gravissimo pro- 'mulgato edicta, ex Anglia Miciuntur. Anno inde CIOI cv. conjuratione laeta homines scelerati, ac

225쪽

ria Londini.

Pontificiae Religioni addicti, cellam subterrane am & Uestmonasteriae, in qua Comitia Regni

celebrari solent, subjectam conducunt, multisque idoliis pulvere nitrato resertis complent, eo incensio Regem, Principes, omnesque adeo Ordines Angliae flamma ceu fulmine ictos & in sublime jactatos simul ad internecionem daturi. sed diritanum consilium & orco dignum levi sane indicio patefactum. Ex consciis quidam familiarem suum Montaguilium Marchionem, litteris obsicuris, quas limus pedissequo homo ignotuS tradiderat, monuerat, ne postero die Comitiis interesset. Itaque Rex, id quod res erat, ac suscepti facinoris rationem suspicatus, quum sedulo perquisivisset omnia, pulverem nitratum reperit. Decretum inde ab Ordinibus, ut omites ac singuli seus Regni incolae civeSque Jur urando adacti, Jacobum legitimum dominum suu ni agnoscerent haberentque: neque Pontifici aut Regnum abrogare Regibus, aut su ectos officio Magistratibus debito solvere licere.Pace cum Hispanis facta C Io ioci v. inde in conciliandis induciis Hispanum inter & Batavos sedulam cum Caeteris operam navavit. Exin, quum Comes Palatinus, gener ipi ius, e terris suis expulsus esset, non alio ei auxilio , quam mittendis ultro citroque Legatis , agendoque de pace praesto fuit. Sed delusius ab Hispanis & circumductus est. Anno CIoi cxxv i. Carolus filius in Hispaniam proficiscitur, filiam Regiam natu maximam matrimonio sibi juncturus: jamque pacta nuptialia inita

ac jure)urando firmata fuerant, nuptiis in annum sequentem dilatis: spatium enim sibi dari Hispani volebant, donec quis rerum Austriacarum in Germania futurus sit eventus, constitisset. Caeterum, reverso in Hispaniam Principe, quum re

226쪽

stitutionem Palatini omnino contineri conditionibus Angli postulassent, nuptiae ad nihilum recidunt. Atque Angliae ordines de pecunia suppeditanda ad Palatinum in terram suam vi armisque estituendum assensere quidem; sed salubre consilium effectus destituit. Jacobo Rege bella Anglorum cum Scotis sublata sunt, quibus nati-' va Insulae pulcherrimae felicitas haud parum imminuta fuerat. Et ne aliqua inter utramque gentem de nominis titulique digilitate & principatu Contentio oriretur, Magnael Britanniae nomin, quod utrumque Regnum contineret , inve it. Jamque in eo claborabatur, ut unum ex duobus Regnum

eiceretur, sed Ddstra: neque enim Scoti se ceu victos pacatosque Anglis quasi intersieri 1ubdique pati volebant. Ejus item aetate deductae in Virginiam, Berm es & Hiberniam coloniae: ca re Anglica gens foris quidem mirifice propagata dissipataque fuit: sed , ut complures 'existimant,'

domi vehementer exhausta & exinanita ut multo conducibilius Angliae futurum ibisse videatur,

tantam hominum vim ad opificia arte8que me-Chanicas atque halecum capturam adhiberi: quibus quidem artibus, quasi ante oculos Anglorum Helgae mirificas sibi opes comparunt. Rurtiis alii interesse boni publici ac quietis Regni arbitrantur, ne gens indomita atque' cffrenis nimia laboraret multitudine. In navigationem quoque Indiae Orientalis omnibus studiis incumbebant Angli, paria tamen facere cum Batavis nullo modo potuerunt, propterea quod hi istum quali bolum ante praeripuerant, & plagae Orientalis opimita tes sibi vindicare occuparant. Moritur Rex anno

f. 1 . Eum excepit filius Carolus I. qui, post- Caroli quam cum Hispana nuptias disturbatas este vi-

227쪽

dit, Henriettam, Henrici IV. filiam, uxorem

duxit. Auno cro IIcxxv I. valida classis in Hispaniam missa, quae ad Gades exscensu e navibus in terram facto, magna accepta calamitate repulsa , domum rediit re insectg. Itaque omne interutramque gentem commercium interdicitur. Uum

Gallo itidem collidebatur Anglus: & postquam

Gallici mercatores male .habiti ab Anglis erant, commercia utrinque etiam vetantur. Anno inde C l OIOcxxv II. Anglus quum Rupellas tutandas

suscepisset, copiis e navibus in Retiam insulam expolitis , castellum S. Martini acriter oppugnat: sed a Toyra, Praeiecto 'xcia, qui castellum ab hostium oppugnatione strenue defendebat,

magnis attritus cladibus repellitur. insequenti anno

idem Rupellas, copiis pipes ito missis, obsidione

liberare onadi ope nititur, sed tr ultra. Itaque pacem cum Gallo anuo cIo IIcxx x. & insequenti anno cum Hispano Carolus fecit: bello adversus duos Reges, quibus firmul ad oriendis par non erat, suscepto, nihil praeter dedecus, civium & inco- . larum iram & indignationem, atque incredibilem aeris alieni vim consecutus. Inter hunc Regem atque Regni Ordines ingentes turbae motus Tu b, que exstitere , qui miram deinde rebellionem inium An eo Regno peperere. Rus causiam paulo altius regii earum petere operae pretium est. Elisabetha , Reginatauit 'μ' prudentissima, eo collineabat unice, atque hoC '' quasi axiomate utebatur, ut ingenti Hispanorumpotcntie homnibus viribu Obsiperet, eosque quimbuscunque i posset cladibus in mari assiceret: ita& fractael Hjspanorum vires , & ipsus imperio subiecti populi magnis divitiis aucti, bellique navalis ac rei maritimae peritissimi iacti: qua quidemi re opes ac salus Cus ReDi, ceu fundamen- . . b to,

228쪽

to. nituntur. Itaque Regina cum omnibus domus Austriacae hostibus arctissimam colere amicitiam , Galliae adversius Hispanorum artes aemachinationes praesto esse, Protestantibus, ut vo-Cant, in Germania favere, Belgium suis opibus sustentare, ad frangendas vicini periculosissimi suspectas vires, & quod existimabat, Belgium Ionginquum quoddam Regni ii propugnaculum

videri & intestinae sanitatis munimentum: in quo, rebus, quibus exerceatur, aliunde objectis, torpens sanguis idemque calidus nimis quasi deser vescat & ebulliat, priusquam, dato ad latius serpendum spatio, interiores Corporis partes assiciar, morbosque intestinos pariat. Jacobus autem Rex longe aliam insiistere viam: & quod Batavis fatis virium esse adverteret; non solum ad Hispa nos reprimendos, Verum ut secum etiam de im-Perio maris contendere queant, sese ab eorum amicitia subducere, & pace cum Hispanis tacta, Omnia ad otium ac stabilem pacem Componere, Princeps litteris magis quam armis delectatus. Atque, ut Regis ad exemplum popularium etiam mores componi solent , populus quoque neglecto rei militaris studio in ea prolapsus est flagitia& probra, quae parere opes & pax diuturna consuevere. Neque id Rege invito fiebat, qui offeminari populum & non nisi mercaturae lucroque intentum esse ideo volebat , ut luxuria fractus CnervatuSque arma capere & suam impugnare auctoritatem in animum ne induceret. Tum animos Anglorum Scotorumque conciliare sibi invicem & in concordiam redigere Omnibus modis studuit. Anglos in Scotia, in Anglia vicissim

Scotos Iure patriae civitatisque ac omnibus omnino juribus , perinde ac si in ipsis terra nati forent , donat: Principes denique gentis utriusque

229쪽

ago CAPUT IU.

familias connubiis, firmissimo mumae benevolentiae vinculo , jungit invicem & copulat. Illud inprimis sollicite agebat, ut una eademque in utroque Regno divini cultus ratio, idemque ritus ossent. Permultas enim Pontificiae superstitionis cerimonias ct instituta, atque inter ea Episcoporum potestatem, sed supremo Regis imperio su Iectam, Elisabetha, quae Reformatam primum Religionem introduxerat, retinuit, ordinem istum ad Monarchiam inprimis accommodatum esserata, quod & a Regibus penderent Episcopi, &hi in Comitiis magnam apud Ordines auctoritatem haberent. Itaque proverbium illud saepius in ore habuit Jacobus Rex: No Bishop , no King. llus Episcopus , nullus Rex. Rursus eadem rei Ecclesiasticae disciplina Reformatis Belgii, Helvetiae, & Galliae haud probabatur, partim quod sentes Dcmocraticae libertati assuetae tam in re civili quam ecclesiastica aequalitatem amabant, partim quod & a Regibus & ab Episcopis pari acerbitate vexatae atque exagitatae pari utrosque odio prosequebantur. Neque hi quemquam inter Ecclesiasticos alteri praeserri aut potiori censeri jure volebant f scd externa imperii Ecclesiastici munia per Presbyteria, Classes & Synodos administrabant;priscos denique Eccletiae ritus ad unum omnes abrogabant , persectionem ac praestantiam Rosormatae Religionis in eo positam esse rati, si nihil, etiam in iis rebus, quae sua natura mcdiae atque indifferentes essent, communc cum Pontificiis haberent. Atque ad eam disciplinam Ecclesia Sco-ιica conformabatur. Quinetiam mirifce 1ub manu crevit in Anglia numerus eorum, qui Cum p puritam, sterioribus itus sentiebant. li Puritani vulgo seu Prcsbyturiani dicebantur. Et vero eo periculosior dissentientium pertinacia fuit, quod eae nationes

atra

230쪽

DE BRITANNIA. 18 Iatra bile, proprio sibi ac naturali morbo, conflictatae, tententiam scin et susceptam mordicus tuentur , nec ab ea abduci se ulla ratione patiuntur.

Jacobus Rex , Puritanis sua sponte perinfensius, cam sectam deleri in Scotia hoc pacto posse exi- , si juribus ac privilegiis sibi concelsis, quaeao Urdinibus Scottae confirmari debebant, supremam etiam ecclesiasticae rei ac politicae potestate in inserendam sibi curasIet, quemadmodum Ec- Clesiae Anglicanae caput princepsque erat. Quod si obtinuisset, insipem erigebatur, fore, ut ritu S a miti tuta Ecclesiae Scoticae ad disciplinam Anglica-uae nullo negotio conformentur. Quanquam ei rei, ut novae, ex ordinibuS multi reclamarunt per-Vicit tamen Jacobus , & quae ad rem Ecclesiasti Cum in Scotia constituendam pertinent, ordinat Curatque. Sed viX duin Scotiae fines egressus Angliam attigerat, quum ecce siibita cooritur seditio an Episeopos, qui Anglicanos ritus introducere in

bcotiam nitebantur.

s. Caroliis l. quanquam longe aliter, atque caroli vparens suus, allectus erga rem militarem fuerat, mores. tamen ne subsectorum libidini ac furori ob siceretur, paternum in conservanda foris pace institutum sequi contra suam voluntatem necesse habuit. Et quia ab imperio populari vehementer abhorrebat , & Ρuritanorum 1ectam odio hereditario prosequebatur, Omnem curam ad utrumque comprimendum intendit. Quandoquidem etiam extraordinarium tributum imperare Rex sine ordinum cousensu haud poterat , Carolus suam bellandi cupiditatem vincere & penitus exstinguere , quam Uidinibus ferviliter blandiendo, argentum expetere maluit: in spem adductus fore, ut, si illi diu haud cogerentur, eorum vi S&auctoritas, qua Hegia potestas vehementer circumscribebatur, sua