장음표시 사용
331쪽
1panicumque praesidium ex Hana , Picardiae oppido , Cectum. Hispani contra Dorianium & Cameracum capiunt. Hanc urbem ad eam diem Balagnius , sub tutela Francorum , tenebat. Insequenti anno CIOI xcvI. Caletum Ardeamque expugnant. Eam cladem recepta ex Hispanis Feria nonnihil mitigavit. Accessit inde in cumulum Calamitatis , quod Ambianum Hispani de improviso aggressi ceperunt: nec nisi magno deinde labore recipi urbs potuit. Anno cIDIOXCIIX in gratiam cum Rege rediit Mercurianus Dux , qui adhuc Britanniam minorem tenens, obstinato animo in armis permanserat , sperans χre , ut ejus sibi Ducatus possessionem in perpetuum firmaret. Rex , ut Hagenotas etiam placaret, iis edicto Nannetensi promulgato, cavit quo quidem edicto ipsis sacrorum publice obeundorum facultas incolumis ad hunc usque diem stetit. Ad. h.haz ulti num, pax CUm Hispanis Uervinii ea lege con- 'μμ ' fecta est, ut quidquid locorum inde ab anu
cIaioLrx. belli jure occupatum esset, ultro citroque restitueretur. Pgce facta , ad Sabaudiae Ducem in ordinem redigendum animum adjecit Henricus. Ille superioris Regis aetate Salvetetianum Prin- Cipatum occupaverat; & dum bellum novissimum gerebatur . magnas in Delphinatu & Provincia turbas conciverat: Regnoque, ut sperabat, in partes distracto, aliquam e sus partem intercipere per
eam occasionem decreverat. Ob eam caussam
cisi Dux ipse ad Regem venit in Franciam , &Postremo , pactione Dicta , Regi se, provinciis
nonnullis concessis , satisfacturum pollicebatur ;tamen servare pacta in mentem non venerat. Sperabat enim mre, ut aut caussam suam Hispanus valide tutaretur , aut Bironius. Mareschallus, quocum clandestina agitabat consilia, motus intelli-
332쪽
nos concitaret. Verum Rex insestis copiis eum aggressias , quidquid cis Alpes terrarum Dux tenebat , ei ademit. Ad extremum, Pontifice auctore , pax inter eos Coivit, ea conditione, ut
pro Salugetiano Principatu Dux Bressiam, Bugiam,
Ualromagum & GeXiam FranciS concedcret, anno ciDIOC. Eam tamen pacificationem moleste
tulerunt Italiae Principes: quod per eam, Omniin Italiam aditu Francis praecluso, Italicum i-lum Hispanorum libidini permitteretur. Sed Hei ricus, belli pertaesius, post tot tantaque incommoda , pacis aliquando fractus percipere volebat. Secundum haec Bironii, Mareschalli, perniciosa consilia emanant. Is Hispanorum auxilio fictus, Regem orbare Regno & Franciam in Principatus parvos discerpere instituerat, Burgundiae Ducatum sibi pactus. Rex pro sua clementia , ejus in stRegnumque meritiS, condonare supplicium decreverat. Sed gratiam Regiam amplexari quum recussisset , sententia lata , condemnatus , capite
plectitur anno cI a cII. Ceterum, per otium pacis, Rex, cum ad universium rei Francicaea diutinis bellis recreatae statum ordinandum , tum ad reditus amplificandos cumulandosque curam intendit. Itaque artificia varii generis. & maxime serici textrina instituta in Francia ὴ quae quidem
ingentes postmodum opes in Regnum intulerunt. Dum ea pacis suavitate fruitur Rex, molestia nonnulla afficiebatur. Scilicet animum QuS vehementer angebant & Reginae, qua in Regias arserat amicas, ira & zelotypia, & Hispanorum, quibus ipsium Regnumque petebant, artes. Ad eos uiciscendos Henricus nimias domus Austriacae opes frangendi, & eas Hispaniae provinciarum que Imperii Romani hereditariarum finibus coercendi consilium cepit. Atque super ea re cum Re-
333쪽
gibus orbis Arctoi, cum Belgii ordinibus, Protestantibus Romani Imperii Principibus, Bavaritu& Sabaudiae Ducibus, nec non Helvetiis, quinctiam cum ipso Pontifice consilia agitasse creditur. Ad eam rem perficiendam, litem de Ducatu Iuliae ortam, suam occasionem esse ratus, pr hibere , ne in manus Austriacorum ea terra perveniret , conabatur. Illud certe constat , RegemmaJOribus, quam pro re Juliacenti, viribus bellum parasse : centum & viginti militum millia estis & auxiliaribus copiis sub lignis habebat, ingentemque insuper pecuniae Vim comparaverat. Austriaci contra adversus eam belli molem nulla omnino auxilia circumspiciebant omnem bellici apparatus curam omittentes: perinde, quasi animo prospexissent casum . qui paulo post evenit: quum jam in Belgium exercitus Francicus duceretur , atque Rex ipse paucis diebus, postquam Reginam Regiis decorandam insignibus, &, dum
ipse abesset, Franciae, ut vocant, Regentem con itituendam curasset , subsequuturus esset. Rex enim Lutetiae Parisiorum in platea, dum rheda, qua vehebatur , propter exundantem hominum commeantium multitudinem siublistit, a nebulone profligatissimo cultro confossus, nulla emilla voce ,l ellanimatur anno cI I cx. d. I 4. M i.
Sunt qui dubium haud esse putent, quin ab aliis sabornatus sit homo sceleratissimus, Hispanis axque ipsa fortasse Regina caedis ejus consciis. Ita summus ille heros, quum per tantas difficultates ad Regnum evasisset, & consipirationes amplius quinquaginta. ab ordinis Ecclesiastici hominibvimtissimum, in eius caput comparatas, detexisset duata ες evitasset , netaria hominis ariectissimi perditissimique manu peremptus est. Rus mors
RUuum cladet eo majori affuit, quod dum filius
334쪽
immatura adhuc Regno aetate esset, & vires opes que Proceribus, & rerum novandarum studium,& in abnuendo imperio pertinacia , Hugenotis
I. 23. Et in Regno successit Ludovicus XIII.
Puer annOS novem natus. Rus tutelam suscepit 'mater Maria Medicea. Haec pacem foris percutiendo foedera, domi otium lenitate largitionibusque Primores devinciendo , tueri ac conservare studebat; quanquam hi turbas identidem concitantes , magnas sibi VireS OpeSque compararunt. Neque enim a Regina propter imbecillitatem vi Coerceri poterant. Rex, poliquam Regnum ipse capessivit, Concinum, Mareschalium Ancreum, natione FlorentinΗm, qui, Regnum administrante Regina , solus omnia poterat, & propter opes animique insolentiam invisus indigenis erat , interficiendum curavit, anno cΙ Iocxv II. ut ejus morte concitata multitudo placaretur. Regina autem mater ab aula remota , quum Blesas amandata esset, ab Esipernonio exempta in libertatem
vindicatur anno crotaXII. Seditionem eo tempore exortam largitiones Proceribus factae sedarunt. Sub idem tempus Richelius, in Purpuratorum deinceps ordinem cooptatus, magnam sibi prudentiae opinionem auctoritatemque conciliare in aula, summisque adhiberi negotiis coepit. Is auctor Regi fuit, ut firmandae potentiae malis
Franciae intellinis penitus mederetur. Summa consilii haec erat, ut Hugenotaruin ad nocendum vires frangeret atque everteret. Eos enim mortales seditiosis hominibus ac turbulentis perfugium perpetuum & receptaculum praebere. Rus rei initium factum, religionem Pontificiam in provinciam Bearnensem reducendo. Ea res Hugenotas, id indigne ferentes, concivit. Exin Reg complura ieis
335쪽
eis loca ademit, sed in obsidione Montis Albani magnam calamitatem accepit, donec ad extremum pax Hugenotis data, ea lege , ut Omnium, praeter Montem Albanum & Rupellam, urbium munitiones recens exstructas diruerent. Anno CI IIcxxv. summa rei Francicae admini Riehelius strandae Cardinati Richelio committitur. Sub idemitu, Einitvmpus alterum adversus Hugenotas bellum fini-Ff.neist tum est, sied pax haud diuturna fuit. Rupellenses constitu enim castruin Ludovici ante oculos suos exstru- mim ictum ferre nullo modo volebant. Ibi tum Riche lius expugnatione Rupellae finem bello imponere constituit. Itaque eam urbem terra marique Obsessam ita circumsepsit, ut Anglis, qui in insulam Rheam exstensium e navibus frustra fecerant, ad Rubhii, au ilium ferendum nullus pateret aditus. Ad ul- expuana. timum, obsessorum pertinaciam fames domuit, . quae, quum per tredecim hebdomadas pane tota civitas caruisset, eos ex octodecim civium millibus ad quinque millia redegerat. Ea urbe capta, Hugenotarum vires penitus conciderunt. Cives
Montis Albani , Cardinale hortante , suas ipsi munitiones demoliuntur. Rohanaeus quoque, mira calliditate Princeps, qui tantum negotii Regi in Aquitania exhibuerat, transigit cum eo, hac conditione, ut Nemausus & Mons Pessulanus urbes moenibus suis nudarentur. De cetero sua utrique sacra, sua religio, salva & illibata relinquerentur. Atque ita vulnus, quod quasi in visceribbs Franciae ad eum usque diem haeserat, feliciter persanatum est. Sunt, qui per ea bella civilia ultra decies centena hominum millia petiisse: supra millies quingenties centena scutatorum millia, seu centum & quinquaginta , ut Vulgo vocant, milliones, in stipendia militum impensia: urbes novem: vicos quadringentos: templorum viginti: coenobi
336쪽
eoenobiorum duo: & aedium decem millia Ru in- , censa, seu diruta prodant. Secundum haec Fran-hus , rebus domi compositis, foris ad ea , quae ad se pertinebant, curanda animum adjecit. Ac
primum quidem omnium anno cI IOcXXI IX. Ca rotum, Ducem Nivernensem , tutandum suscepit adversus Hispanos, Mantuanum ei Ducatum, qui hereditate ad eum pervenerat, intervertere conantes : quum natione Francum esse calumniarentur. Id bellum obsidio Casalis insigne inprimis fecit: quam urbem operibus longe munitissimam, supra quam credi potest , strenue ac fortiter Franci propugnarunt. Sed ea contrOVer sta composita est, prudentissimo pacis interprete, MaZarino, Internuncio Pontificio: qui ea pacificatione primum ad supremum in Francia fortunae ac dignitatis fastigium gradum fecit. Inde pacificatione Chierascensi firmata Nivernio Man es tuae & Montisserrati possessio. Simul Pinarolum 'sedulis. Oppidum muniti munum a Sabaudo Rex emit, ut expeditum suis in Italiam aditum Patefaceret. Rhaetis quoque adversus Vallem Telinam rebellantem & Hispanorum auxilio subnixam subvenit, prohibuitque, ne in Hispanorum potestatem caterra veniret: atque in pristinum statum omnem istam vallem restituit. Anno CIOI XXXI. Francus foedere cum Sueco percusso , annua ei stipen, dia, ad domus Λustriacae opes minori cum discrimine frangendas, dependit. Verum, armis victricibus ad Rhenum circumlatis, quum formidolosus Gustaphus Adolphus estet. Electorem Tre- . virensem Francus tutandum suscepit , praesidio castro Ehren berti imposito. Ea tamen fame subis acta deditionem fecit anno CIDIO XXXu I. Interim Regina mater, fraterque Regis , Dux Aurelianensis, invidia Richelii exstimulati, turbaS con- T citaruiat.
337쪽
citarunt. Ad eorum caussam quum se Mom rantius etiam alunxisset, capite poenas luit: genus perantiquum nam omnibus Christiani or-' bis familias vetustate se praestare gloriabaturὶ inglorio terminavit exitu. Turbis ad ultimum pacatis, etsi in gratiam mater recipiebatur, tamen, quum ex libidine sua imperare nequiret, ira Commota in Flandriam aufugite inde in Anglia aliquamdiu commorata, postremo Coloniae Agrippinae miseram vitam cum morte commutavit anno CIPI DCXLII. Lotharingum, qui cum Caesiare stetisset, Rex ditione & omni imperio exuit annoc Io II XXoII. Exin post praelium No lingen-st anno cI IIcxxxxv. commisilim, rebus Suecorum in Germania accisis, quum per eam Ozahilista monem domus Austriaca, viribus recreatis, ani-Franeo. mum recepisset ὴ Francus, ne Austriam superiorrum con- res esset, palam Hispano bellum indicit. Specimai .t' sum ei ia obtentum praebebat Augusta Treviis' rorum, repentino Hispanorum adVentu oppressa, & Electoris, qui tu tutela Francorum esset, captivitas. Ita bellum in Italia, Germania, Belgio R Comitatu Ruscinonensi simul exarsit, ancipite Marte & varia fortuna gestum: potissimum tamen victoriae fructum tulerunt Franci . Summa rerum capita paucis perstringemus. Anno e I Id xxxv. prima in Belgium impressio improspere Franciscessit Lovaniensem quippe obsidionem solvere non
sine magna clade coacti sunt. Anno I IDCXXXux.
Piccolominius in Picardi m , di in Burgundiam Gallasius, insesto agmine irruperunt , pari , id est, nullo pene, uterque successis. Franci contra Hisipanos ab obsidione Leucatae in Comitatu Ruscinonensi depellunt: Berctardus, Dux Uinariensis, fortitudinis laude clarissimus, qui bellum, Francorum adjutus peemia, gerebat, inim
338쪽
Cum, oppidum munitissimum , ad deditionem
Compulit. Auno ci l cxxx I IX. Duce paulo post vita functo . Francus cum oppidum recens captum obtinuit , tum exercitum erus pecunia sibi adjunxit. Verum eodem anno Francis in obsidione Fani Odomari & Fontarabiae res haud ex sententia successit. Condaeus Fontarabiam circumsedens cladem ingentem accepit. Eodem anno ad diem v. Sept. velut prodigio quodam ex conJugio per annos viginti sterili, Ludovicus XI U. nascitur. Anno cIOIOcxxxix. Franci ad Theonvillam acie fusi. Anno C Ioloc L. Atrebatum captum. Catalaunia, excusso Hispanorum jugo, quum ad atalau- auxilium Francorum confugisset, in potestatem norum eorundem pervenit. Anno cIo IocxLi. magnum 4ςistox.
Richelio malum intentabat Comes Suessionius. Is f editione periculosissima concitata, in praelio, quo parta victoria suum pertinaciter locum miles Qus tuebatur, ipse cecidit. Ita esus morte &Cardinalis opes, & tranquillitas Franciae stabilita.
Anno CIII DCXLI I. Perpinianuin captum: et obsidioni una cum Richelio Rex ipse interfuit. Ibi tum Quinque Martius, quum se in g tiam Regis insitivasset, praecipitem dare Richelium instituit. Itaque , ut majores sibi ad eum labefactandum Vires compararet clam cum Hispano paciscitur. Eam conjurationem quum rescivisset
Cardinalis, Quinque Martio & Thuano Iuniori caput praecidi Jubet. Huic, quum conscius quidem consilii, sed idem disiua2r fuisset, quod rem tacitam habuit, fraudi fuit. Bullioneus Dux, On-jurationis ejus amnis, Sedano, urbe munitissima,
quam tenebat, Inuictatur. Eodem anno Richelium mors opportuna variantis fortunae injuriae subtraxit; Iamque enim Regem taedium ejus hominis ceperat: quanquam is magnitudinis Mus ,
339쪽
quam nunc universa pavet Europa, fundamenta primus jecit. Rus obitum Regis ipsius mors
consecuta est anno IIIo LIII. a. d. XI v. Maji.
Ludo.i q. λ . Quintum aetatis annum agebat Ludovi-- XI v. Cus XIV. quum Regnum iniret. Regentis quidem nomen penes matrem, potestas autem & rerum gerendarum summa penes Iulium Mazarinum Cardinalem fuit. Quum Regnum eo tempore opibus florentissimum esset, collocupletare
se Regis impuberis divitiis pro se quisque studebat, magnasque Mararinus largitiones, ut omnium animos in novi regiminis auspicio placaret, faciebat. Sed aerario hunc in modum exhausto, nova populo tributa imperare necesse erat. Ea res multorum animos offendit, atque istam regiminis formam perinvisiam reddidit. Uerum tamen
annis prioribus quinque domi otium, foris bellum habebatur. Initio novi regiminis statim Anguianus Dux, insigni de Hispanis victoria ad Rocrojum parta , Theonis-Villam , Gesto, Regis patruus,
Gravelingam cepit. Anno cI II LI v. ΛΠguianus maculam Francis superiori anno ad Duilingam adspctium eluit, victis fugatisque ad Fribvrgum Bri1goae Bavaris , captoque inde Philippibu go, oppido munitissimo. Anno cI IDCXLVI. B varos ad Hertingam acie vincit funditque: Dunkerkam expugnat. Λnno insequente a Leridae , quam obsidebat, moenibus, re infecta, di dere coactus est. Anno IIIoram m. Francus pacem p.k Mo. Cum Imperatore Scit Monasterii Westphalorum, nasterien- ea lege, ut sibi Brisaeum & Philippi burgum, o sis. pida munitissima, cum Sundgavia & suprema Al- satiae Praefectura relinquerentur. Pace Composita, Francia externi hostis metu defuncta, in sua vertitur viscera , coeptumque felicitatis Cursum m aibus intestinis retardavit. Caussa tumultus potis - sima
340쪽
D κ G A L L 1 A. 29 sima filii Mazarini, hominis peregrini , invidia,
quem amovere a gubernaculis omni modo studebant aemuli, idque eo audacius & insolentius, quod nec Regis, ut pueri, nec matriS, Uticeminae peregrinae, auctoritatem magnopere reverebantur. Ex Primoribus quoque multi, ut suis instrvirent commodis, lacra profanaque omnia miscere gestiebant. Condaeus autem inprimis rerum potiri, Cardinalemque ita frangere sibique obno-Xium reddere cupiebat, ut eum flectere ad nutum& voluntatem suam posset. Quum oum adjungere sibi Cardinalis assinitate niteretur, eam velut genere suo indignam aspernatus est: quod Ca dinalem eum , quem ceperat, locum dignitatis tueri, nec sibi submittere fasces velle , intelligebat. Eas contentiones haud parum accenderunt mulieres turbulentae, Longavit lea Condaei soror, Chevreusia, Monbazonia, aliaeque. Et tragoediae libellis famosis proludebatur, qui Lutetiae Parisiorum indies in lucem editi per manus hominum voli- Frane α.tabant. Anno cIDIOcxLvIII. nova factio palam
prodiit Lutetiae, quae se Funditores appellabat, propterea quod se Davidis exemplo funda Cardinalem tanquam Goliathum illum immanem prostraturos esse minitabantur. Rus capita fuere Beau-
fortius Dux , & Goadius, Aretalepiscopus Parisiensis, inde Reetelius Cardinalis dictus. Cum ea factione stabat quoque Senatus Parisiensis, qui
multum sibi auctoritatis adversius regimen Cardinalis assumserat ; ac primo quidem 1editio est coorta Lutetiae ob Brustelium, Senatorem Parisiensem, in custodiam datum. Itaque Rex metu conterritus ex urbe confestim aufugit. Verum cares tum temporiS composita est, seditiosisque postulata nonnulla concessa. Sed quum ne tum quidem tumultuari seditiosi desiiterent, Rex iterum ex