장음표시 사용
411쪽
reverentiam & honorem ei, ex edicto Praefesti, debitum praestaret. Re cognita, Praefectus gravissimo supplicio utendum ratus, Tellium nequid is quam deprecantem coegit, pomum filioli quem
habebat unicum in vertici imposilium . sagitta ierire. Ceterum, rω seliciter nec sine divino Numine perpetrata, quum in carcerem inde duceretur, Tellius aufugit, effecitque, ut Praesectos omnis populus incredibili deinceps odio prosequeretur. ι 2. Inter harC ex Suiliis Hetaerus StOustacherus, ex Uriis Waltherus Furstius, ex Underwaladiis Arnoldus a Melchthale , ad tollendam tyrannidem & pristinam libertatem vindicandam Coninjurationem faciunt. Quumque plurium sociorum accessione suas partes firmassent, conVenit inter eos, ut argibus ex improvisti occupati Ι'ia tecti expellerenturi proximis Kalcndis Januarii ci occI IX. Id consilium initum add. xv I I. et briS cI cccv II.& bonis avibus: perfectum eth eo, quo constitu tum erat; die. Exin ab iis, quas demonstravimus, civitat bus foedus jureJurando sancitur indecenniam , ad libertatem patriam communi auxilio defendendam. Anno cIIcccx . Leopoldus
Archidux Austriae, idemque Alberti L filius, viarmisque coercendas civitates ratuS. in eas Cum exercitu XX. millium militum profici χitur. Contra tantam hominum multitudinem mille de trecentos tantummodo milites Foederati duxere., in.
sublectunt Mintriacorum agmen & itinere angusto ab una quippe parte lacus terat , ab altera montes editissimi imminebant proficiscens, quum Hesvetiri nonnulli e rico superiore ingentia: sera & magnam, lapiduma vi mi deyolvissent oecissent, lque ; Grdines primum perturbati sunt. Interea reliquae Foederatorum copiae eminus rem gerebaut,& holtem a fronte adortae, tandem acie victum prostia
412쪽
profligarunt ad Moregarium oppidum. Victoriatam ill uitri parta, foedus a tribus istis pagis reno-' dVatum, &, ut perpetuum aeternumque foret, ju-: ta'. rq urando sancitum G Foederis formula perscripta est Brunnae ad d. yra. Decembris, anno CIOcccxx. Haec primum dacta sunt Rei p. istius fundamenta ; cuilus civitates semetipsae inter se Germanico vocabulo Cydissenossem, i. e. quDde in IurisJurandi participes:) exteri S uitios , a Suitio pago, in omnes derivato nomine, appel
I. 3. Nec tamen so consilio initum foedus ini RUi'x tio fuerat, ut . gςns sint vetica a reliquo Imperii '' Germanici Coxpore avulsa novam Rempubl. Conderet: quippe quae praetes libertatiSi immunitatum conservationem nihil spectabat. Sed tamcnpaulatim a ceteris seorsilia consilia, capere coepit, cessavitque Comitia Germaniae obire. Itaque pacificatione demus i Monasteriensi anno CIDI DCXLI IX. constitutum est, ut Hςlvetiorum gens libera poll-nac & Germanorum imperio in perpetuum eXemta censeretur. Nam foedus istud Ludovicus IV. Imperator sua auctoritate comprobavit, novumque Praesectum misit,. in cuius verba, quo Imperatoris nomine praeibat, pagi hac lege jurarunt, ut1uae libertati vicissim caveretur anno C IDCCCXXXI I.
Sed a subsequentibus Imperatoribus, cis, Praesectum e suis aliquem eligendi, & judicia, qua publica , qua privata , eXercendi potestas data est. Cum tribus hisce pagis comungitur Lucerna anno
quae, ut est auctoritate & amplitudine superior,
ita reliquos Foederatorum pagos dignitate anteceridit. Lucerna in Austriacorum antea ditione fuerat:
Tigurum, libera Imperii Germanici civitas, nullius obnoata imperio. Paulo post uomina quoque
413쪽
tua in Redus istud dedere Glarena, & item an fibCIDC LII. Eugium &Berna. Helvetii inde muItis cum Aultriaca gente bellis impliciti , cum alia praeclare gesserunt, tum Leopoldum Authiacum, acie victum, una cum permultis aliis illui, istium nobilitate Viris credunt ad Sempachum anno
ad sem- CI cccinxxv I. Insigne quoque virtutis documen - p ebum, tum ediderunt anno ca ccccxLIV. quum ad disiturbandum Concilium Basileense valido cum exer-
eitu Delphinus Galliae sis Ludovicus XI. postea dictus est j in eos proficisceretur. Mille quippe& sexcenti milites, ferociter in hostem illati , tam iatrox com sere praelium, ut etsi ad unum omnes in vestigio occidione occiderentur, hostestamen, atrocitate pugnae perterretacti, pedem reterrent.
q. inllum inde cum Carolo Burgundo exor-Bellum. tum est anno cIIccccLxxv I. incendii flammam kbis ou .e cit Hie Ludovim XI. qui negotium exhibere u i iuri volebat Burguudo. Ea tempestate societatem cum dia. Helvetiis ineunt Renatus Dux LotharinguS, Episcopi Basileensis & Λrgentinensis . aliique. Fri-dericus III. quoque Imperator, eaIn exercendi inveteratum gentis suae odium occasionem haud dimittendam ratus, Helvetiis edixit, ut infestis copiis in terras Burgundi , qui tum hostis i mperii Germanici erat, irrumperent. Nec mora ulla in Helvetiis fuit. Uerum, exinde pace cum Burgundo facta, Imperator nullam Helvetiorum rationem habuit, in spem erectus fore, ut gravissimiς cladibus ab invicto Principe coercerentur. Sed multo aliter res cecidit. Helvetii, tribus iisque atrocissimis praeliis cum Burgundo conserti S, ter victores discesserunt, magna hostium strage edita : ac primum quidem ad Granssinium ζ deinde ad Moretum, ubi in exercitu Burgundi ad ce
414쪽
tum hominum millia numerabantur : postremo ad Nancrium Lotharingiae, ubi Dux ipse cecidit. Tot tantaeque victoriae insignem Helvetiis gloriam peperere. Anno cI ccc Lx Ixt. Friburgum & So-lOdurum, anno cIII I. Basilea & Scaphusa, &postremo Abbatiscella cum reliquis foederatorum Pagis, coaluerunt. Itaque ex Rebuspublicis omnino tredecim in universum Helvetiorum Systema seu Societas constata est: eas ipsit Pagos, vulgo Dorpen) Itali & Galli Cantones appellare Consueverunt. Urbium nomine continentur , Tigurum, Berna, Lucerna, Basilea, Friburgum, So. lodurum, & Scaphula. Nam Urii, Suitii, Underwaldii , Glarona& Abbatiscella provinciae sunt, oppidis vicisque frequentes. Sunt praeter eos alii cum Helvetiis foedere juncti , Abbas scilicet S. Gulli, & ipsa civitas seusdem nominis, Rhaeti, Vallenses,' item Rotvila, Muthusium, Bienna , Getaeva, & Neocomum ad Lacum politum. ComplureS porro civitates & provinciae modicae non aequali sociorum Jure, sed pacatorum subqectorumque conditione cententur; & vel communi totius Reip. vel singulari quorundam Pagoram
imperio parent. q. s. Nec vero omni periculo defuncti Helvetii erant: cum Maximiliano I. etiam Imperatore liorum pugnandum pro libertate fuit. Is foederatos Sue-τ imvrae ad bellum Helvetiis inferendum incitavit, anno CI ccccxcxx. spe fretus fore, ut eos hae 'ratione in ordinem cogeret. Uerum quum Helvetiis in omnibus sere praeliis secunda fortunaestet , ad ultimum, conciliante pacem Ludovico Duce Mediolanensi, ab armis utrinque discessum est. Reliquas res, si quosdam motus intestinos, nec em admodum memorabiles, exceperis , alienis auspiciis aut pro aliis gellarunt. Cum
415쪽
Gallo inprimis magna semper necessitudo iis intercessit. Ludovicus quippe XI. quum Delphinus
adhuc paternis auspiciis bellum gereret, invictam genis virtutem praelio Basileensi expertus ; postquam Regnum iniit, eam conciliare sibi & d vincire omnibus modis studuit: itaque annua ei stipendia persolvere instituit, ut, ubi res. posteret, pedestres ipli copiae praesto essent. Carolus VII. quoqae Qus filius, expeditione in Neapolitanos suscepta, Helvetiorum Mni & utili opera usus est. In Italia enim bella, per id tempus, levibus tantum & fere ludicris certaminibus gerebantur. Postea vero quam Helvetii hastis praelongis , & machaeris, ingentem ubique stragem ediderunt , terrore late fuQ , inusitatum armorum genus Omnes perhorrueruntὴ jainque Nobiles Itali eos sortium ac bonorum virorum ossicio fungi negabant, quod, nullo aetatis, ordinum, aut dignitatis respectu, obvios quosvis pari crudelitate caederent. Ludovicus quoque XI. eorum opera usus est in bellis Italicis. Quanquam Helvetiorum nomini haud levis macula inusta est :quum operam militarem Ludovico Moro, Daci Mediolanensi locarint,eam deinde praestare recusassent, caussantcs, sibi fas non videri, in populares, sub Galli auspiciis mcrentes, pugnare. Itaque PrinCeps hostibus proditus in Gallorum potestatem venit.
g. 6. Ceterum, anno cIII X. . Helvetii ab amicitia Galli sese averterunt: quod circumacto tempore, quo faedus servari utrinque placebat, quum maJora stipendia postularent , Ludovicus XII. daturum se negabat. Enimvero facinus ei non videbatur ferendum, Regi a rusticis montanis sita enim eos per contemtum appellabat, tam procaciter stipendia imperari. Itaque missis Helvetiis, in corum locum Rimios, Germanicosque pedites
416쪽
tes substituere atque eorum deinceps opera uti decrevit. Ea res Gallis postea damna multa dedit.
Operam quippe suam Helvetii Julio II. Pontifici addixerunt, & contra Gallos arma tulerunt. In eorum exercitum, etsi multis partibus majorem . quum aciem direxissent, & incredibili cum alacritate & ardore animi signa intulillant , ad Novaram oppidum tandem post pugnam cruentam hostem in fugam vertunt, nec prius persequendi finem faciunt, quam tota pelleretur Italia anno cII1nx III. Exin irruptione in Burgundiam tacta , Divionem urbem obsidione cingunt. Ibi Tremovillum Ducem, praesidio ejus urbis Prae-REtiam, turpissimis iniqσssimisque conditionibus pacisci secum coegerunt, ut ingenti pecuniae sum ma magnisque pollicitationibus deliniti domum reverteremur qui, si diutius in hostico permansisIent, in ingens discrimen adducere Ga liam potuissent: ab altera enim parte Anglus eam infestis copiis ingret Ius erat. Anno cIII xv. Francisci I. castra ad Marignanum posita Helvetii in- vadunt ibi per biduum ita pugnatum est, ut ,
magna & horrenda utrinque caede facta tandem Helvetii, servatis ordinibus, nec fugientium modo. pedem referrent. Pace insequente anno composita, Franciscus eorum amicitiam ingenti pecuniae summa redemit, ab iis, qui successcre Regibus , perpetuo cultam. Ceterum, antiqua gentis gloria vehementer est imminuta , propterea .
quod & ipsa multum de pristina virtute & veteris disciplinae severitate remisit, & pedestres' copias reliquae nationes meliori disciplina & cultu
instituerunt ornaruntque : nec enim, ut olim ,
machaeris res geritur; ad quas scite tractandas,& sortiter vibrandas, robusti Helvetiorum lace ii apprime idonei erant.
417쪽
T.ri. q. 7. Terrae, quam incolunt Helvetii, non misnatura. dem ubique facies ac natura est. Nam in iis regionibus , quae montibus attolluntur , praeter Pascuos agros , parum aut nihil, quod ad vitae usum pertineat, reperias. In convallibus autem & Iocis in planitiem porrectis , satis magnus vini &fructuum proventus est, ut tamen, propter infinitam incolarum multitudinem, ubertate nequaquam redundet, maxime , quum res ad vitam
necessariae eo importari, aditu tam impedito, dis- ficulter possint, nec soli sterilitatem commercia aut artes mechanicae compensent. Itaque diutu nam nimis aeris salubritatem Helvetii in omen vertunt; & si quando aliquot annorum decursu nulla inter eos peltilentia grassata fuerit, id coetellis irae signum interpretantur: ea enim homines inutiles, & stries consumere natos absumi quo dammodo & e medio tolli dictitant. Id tamen utilitatis eis praestat terrae situs, quod montibus altissimis & praeruptis, tanquam claustris quibusdam, circumsepti, hostem aut suis finibus arcere penitus, aut submovere subeuntem facile possunt, maxime , quae Italiam spectant, & in meditullio terrie. Nam quorundam etiam pagorum facilis est
s, i,hi, g. 8. Antiqua fide & Virtute viri, ac in pro-ilitentum missis servandis religiosissimi haberi Helvetii ex profesta itudent. Et vero ingenio plerumque sunt simplici & aperto , eoque calliditatis ac fraudis
omnis experte. Acer & praesens animus, ut est impatiens inJuriae, ita ad pugnam ac vindictam promtus. Propoliti uiplurimum tenaces, aliis se opinionibus imbui, aut ab instituto dimoveri haud facile patiuntur. Fides animique magnitudo, ac a Corporis proceritas Juxta & robur gentem usque' adeo nobilitarunt, ut non alios seu in satellitium, seu
418쪽
seu in cohortem praetoriam Reges & Principes adsciscere malint. Igitur magnam peditum Helveticorum manum Gallia Conscriptam habere solet. Verum tamen, ut sunt ad pugnas & certamina paratissimi, ita laboris diuturnioris & cum moleilia quadam conjuncti impatientes. Milites stipendii exactores inexorabiles, ubi deceptos se esse, nec solvi ad diem mercedem intelligunt, e vestigio domum revertuntur. Ea res in proverbium apud Gallos abiit: Potnt Targent, pomi de Suisse , id est , Nulla pecunia , nullus Hemetius. Domi par ce & duriter viventes, Qris famem aut aerumnam pati nolunt. Conditionibus, quibus foedera cum Gallo pepigerunt, cautum eli, ut ad minimum sex Helvetiorum millia sub ausipietis Gallicis stipendia facerent: ut uno in loco omnes perpetuo degerent, nec in multa divisi agmina per diversarum urbium praesidia distribuerentur: ut, si pactorum fides violetur , mutuum sibi ferre auxi- Iium possint: nec denique in bellis navalibus operam militarem unquam navare cogerentur.
q. 9. Vires Rei p. & robur ingenti virorum In qua
fortissimorum multitudine nituntur. Bernates, quo einineat.
rum latissime patet imperium, intra triduum exem. I. 'pCitum trecentorum millium conscribi a sedi inelit. aciem educi posse gloriantur. Equidem, nisi tum, quum maxime bellica laude florerent, Helvetiis aut mens laeva fuisset, aut saltem a propagatione finium non aliena voluntas; haud dubium est, quin Burgundiae Comitatum & aliquam Longobardiae partem ditionis suae facere nullo negotio potuissent. Etenim quo minus imperium latius proferrent, quum insita eis animi moderatio , rebus partis contenta, nec alienis inhians, obstitit, tum ipsa Reipubl. forma ad res magnas moliendas haudquaquam idonea. Singuli quippe popu-
419쪽
lari potissimum imperio reguntur; & penes Tribunos summa Re pubi. poteitas est: ibi ut quisque eit stultissimas, ita suam tententiam pertinacissitne tuetur , & aliorum coutilia maxime si1 specta habet. Ceterum, non alio consilio Medus a pagis initio percuisum est, quam ut mutuis auxiliis libertatem tutarentur, & diissensiones inter ipsos ortas consopirent. Ob diverium Divini Numinis cultum in partes abeunt: alii antiquos Pontificiorum ritus retinent; plurimi tamen Reformatorum sui vocant lacra colunt: utraque pars proe&rvidum suae Religionis studium prae se fert, ut ex occultis odiis ad apertas contentiones res saepe dedueatur. Itaque fieri nullo. modo posse Videt M ut, nisi concordes commune periculum
faciat, iri Ceretis. rebuS homines pervicaceS perpotuis, animorum conspiratione inter se consentiant. Porro tu tanta popularium aequalitate unus civis, tuter. Ceteros, ut ut opibus emineat , auetoritate tamen tanta praepollere nequit, ut universam geutem ad nutum suum circumagat. & ad maguum
facinus sortiter audendum dux & auctor i stat. Itaque in publica ista incitia & imbellia privatim
Martias animus praeter exiguam mercedem , qua Venalem animam exteris itationibuS addicere ea gens consuevit, nullum virtutis praemium Capit.
q. IO. Sed ob id ipsum non alius gentis melior. aut tutior vicinitas est. Ab Helvetiis enim, modo ne ultro lacellas, non solum nihil cuiquam metuendum eit; verum ctiam auxilium Corum, si opus cli , redimi pecunia poteti. Niuilo plus ipsis a finitimis, ii paucos exceperis, pcriculi imminet. Ad eos enim oppugnandos, damnisque assici cndos , Principibus & Rebusp. Italiae potestas, Germaniae universae voluntas decίl Quod si Auitriaci eos adoriri parent, ad eos repellendos,
420쪽
dos, avitamque libertatem defendendam , & domi vires suppetunt, nec foris Gallorum utique auxilia deerunt. Solus itaque Gallus reformidan. dus Helvetiis esse : videtur: enimvero mirantur multi omnem eos securitatis & tranquillitatis suae
spem in promissis & foederibus Gallicis repositam
habere, nec ad maJora munimenta contra crescentem indies potenti Galliae & praesidia comparanda animum alicere. Nec minus mirum videtur multis, quod Burgundiae Comitatum Gallis occupandum ac disipiendum reliqucrunt: quae tamen terra non solum in Helvetiorum fines ad i. tum expeditum, verum etiam in iis militis pro lubitu conscribendi facultatem Gallis praebet. Ita que e re Helvetiorum esse videtur, ut ab omni Galli injuria abstineant, nec eum in se irritent simul tamen prohibeant, ne ea loca, qua aditus ad ipsorum fines patet, in suam redigat ditionem: cujuscemodi sunt Geneva, Neocomum ad La-
Cum, quatuor Civitates Sylvestres, de Mouriste. deii) & Constantia. Id quoque caveant oportet,
ne nimis multi e suis milites a Gallo conscribantur, & ipsi eo pacto robore armatorum nudentur: eos autem, qui stipendia faciunt in Gallia, ita obstrictos tenere expedit, ne pietatis &officii patriae debiti unquam obliviscantur; & ut ipsi , ingruente bello , domum revocari queant. Ceterum, dum nihil ad consilia Gallorum impedienda miscetur ab Helvetiis, illis caussae nihil csse videtur, cur hos ultro adoriantur, aut bello persequantur. Nam ubi Gallus votorum omnium compos factus fuerit, Helvetia caussae nihil dixerit, quin eadem, qua reliqui victi , conditione utatur. Quin immo ii non plus, saltem non minus commodi, ex benevola Helvetiorum icietate, quam ex impolita invitis servitute percipiet. Nam