Samuelis Pufendorfii Introductio ad historiam Europaeam : latine reddita a Jo. Frid. Cramero

501쪽

sivisse : & sane mox prodiit in lucem , qui Demetrii & nomen & personam prae se tesrebat. Utrum idem is , an alius fuerit De metriu, , quia in incerto res est , haud dixerim. Poloni utique, in ultionem & caedis suorum & contumeliae intenti, eum pro vero agno scebaut. Hic seu novus seu vetus Demetrius, ingenti exercitu e Polonis & Colaccis coacto in Moscoviain ducit crII cIIx. quumque praeliis iden iidem commissis Russos saepenumero profligasset Suishius sponsam, quam ad id locorum in custodia asservaverat, dimisit, & a Polonorum Rege, ut copias domum revocaret , petiit. Ceterum, sponsa Demetrium suum agnovit maritum: tanqtusque ad eum non minuSe Polonia . quam Moscovia, factus est concursus. ut, ni Suishio copias auxiliares Suecus, Ponto de la Gardie Duce, mitisset, actum cum eo esse propemodum videretur. Sed Sigismundus Rex , eam Russos premendi, aut saltem Smolensko& Severiam eis adimendi occasionem haud dimittendam ratuS, eIerincitum Smolensho urbi admovit anno CIPI cIX. eam tamen post biennium demum, A. CIPI XI. vi expugnavit. Interim dum haec geruntur , ΡΟ-

Ioni , qui ad id locorum cum Demetrio steterunt, Sigismundi Regis jussu sese ab eo avenerunt, &ad Sigismundum redeunt: quippe qui moleste forebat , magnam copiarum suarum partem sub alienis signis militantem alterius commodis inservire Earum discella Suishius, respirandi loco & sui recolligendi dato, confirmatus, & simul Sue rum auxiliis fultus , in Polonos, Smolenshum urbem per id tempus circumsedentes, ducit anno C Io Iora. signis collatis, acie victus profligatusque est ad Clusinum. Ea clades quum rem Russicam in Inagnum denuo discrimen adduxisset , illud discu-

502쪽

distulere Russi fraude &astutia connisi sint. Λm to a regimine Suishici quem invisum adversia fortuna reddiderat, ad Uladislaum Poloniae Principem imperium Moscoviae deserunt, in spem erecti, stre ut eo pacto & Demetrium labefactarent ac penitus everterent, & Polonorum sibi ami- Citiam conciliarent: ceterum , ubi praesens periculum declinassent, in proclivi sore arbitrabantur, Principi Polono postea confictis caussis imperium abrogare Nec fraudulentum consilium sortuna destituit: miles Bolonus consestim a Demetrio secessionem facit, Suishius Polonis deditur, Russi

denique in Uladistat verba Iurant. Poloni contra, qui tum erant in Moscovia , Uladislaum quam primum venturum in Moscoviam spondent, anno cxa Iocx. Ceterum, Sigismundus Rex persuaderi sibi passus, ut eas conditiones omnino repudiaret, satiusque esse putaret, vi armisque Moscoviam subigi , extemplo tamen in Moschos exercitum ducere, & primo eos impetu opprimere quum neglexisset, irritum incoeptum iuit. Rusii,

cognito quid animi Ρolonis eslat, ab Uladistinpo alacrius audaciusque deficiunt, quod interea Demetrius a Tartaris, quibus custodiam corpo ris commiserat . interkctus erat. Ceterum, Pol ni, qui in praesidio Mosquae urbis erant, ad se in Ptem millia, quum eos Rulli occidione occidereniterentur, fortiter sese ab iis defenderunt, urbe, quae tum temporis ex centum & octoginta domibus constabat, incensia: quo incendio magna etiam hominum multitudo absumta est. Sed tamen Russi, recreatis viribus , praesidia Poloni-

Ca, quae arcem Mosiquae tenebant, Circumsidere

institerunt. Obsesiis Sigismundus Rex subsidio ve-pire nullo negotio potuisset, 4 suas ibi opes constabilire, dummodo post expugnatam urbem Smo

503쪽

leushurn eo ire extemplo perrexisset. Sed quum retro in Poloniam tenderet, nec obsessis pecuniae latis & auxiliorum submitteret, milites, etsi gaetam Magni Ducis exspoliaverant, tamen ad septem millia coeunt, & e Moscovia egressi, reliquum , quod ipsis deberi contendebant, stipendium solvere Regem Coegerunt: nonnulli tamencorum in praesidio remanterVnt. Ad eXtremum,

Sigismundus Rex etsi omni ope Connitebatur, ut collapsas in Moscovia opes instauraret; tam npropter superbam Ducum , quibus rei militaris summa demandata erat, aemulationem consilii cxitum explicure haud potuit. Inter haec Poloni, qui tu praelidio arcis erant, fame compulsi deditionem faciunt. Ita omnia quae ceperat loca Polonus, amisit in Moscovia. Ea clades tanto gravior Sigisti nundo exititit, quod in 1pem potiundae Moscovior cre ius, viam sibi & aditum munire in

Sueciam parabat. Super haec magnam eodem anno calamitatem Poloni acceperunt in Moldavia. Anno cIIIocul I. iterum in Moscoviam expeditionem fecit Uladislaus Princeps: sed successu

non admodum prospero. Itaque inducias tandem Cum Rusiis ita annos xiv. pactus est, hac lege, ut Ducatum Severiensem , CZernichovicnsem &Novogrodcnsem , quaS terras eOS per tumultus ceperat, interim Polonus haberet. Interea duin haec geruntur, complura Livoniae loca Gul avo

Adolpho , Suecorum Regit, Georgius FarenS-baelitus tradidit, fraudulento, ut fama tenet , consilio. Regem quippe insidiis circumventum capere Farensbachius in animo habebat: nec ita multo poli, Sigismundo Rege sibi reconciliato , Ο-mnia praeter Pernaviam oppida restituit Polono. Anno CIO cxx. bellum inter Polonum & Turcam est ortum, conciliatore, ut sertura Bellemio Gabriele

504쪽

briele Transylvaniae Principe. Bellcmius enim , quod adversus eum Imperatori Sigismundus. auxilia misisset, bello Turcico implicare hac ratio-no Polonum & a se avertere nitebatur. Turciuigitur Moldaviam infesto exercitu ingrediuntur, eo consilio, ut Principem Mus terrae, Polonoso- Cietate Junctum , expellerent. Moldaviis contra auxilio venit Zolhieuskius, exercitus Polonici imperator. Is longius, quam tutum erat, progressus in interiora terrae, quum pedem referret, a d Ur- Cis oppressiis acie vincitur funditurque ; ipse sta- mea concisus cecidit. Insequeu te anno Poloniam omnibus viribus invadere parabat Turcarum Imperator. Ei Poloni, Uladistat Principis ductu,

obviam procedunt, castraque ad Chocimum ponunt. Polonorum non amplius quinque & sexaginta millia erant: durcarum & Tartarorum ad Iregenta nonaginta duo hominum millia initus est numerus. Tanto exercitui Osinanes ipse Imperator praefuit. Ceterum, Polonorum castra quum vi capere, Depius oppugnando, Turcae tentarent, magna cum caede semper sani hostes repulli: quanquam & Polonorum reS in arcto erat, propter

Commeatus & earum rerum, quae ad opera munitionesque pertinet', inopiam, & vulgatos per

exercitum morbos, & crebras equorum seu famoenectorum, sive pestifera lue absumtorum mortes, aliaque hisce similia mala. Ad extremum, pacem cum Polonis honestis conditionibus Turcae componunt: hi in oppugnationibus castrorum Polonicorum supra sexaginta hominum millia, in

reditu vero majorem etiam numerum desiderarunt.

Dum bello Turcico Polonus implicatus est, Gustavus Adolphus, irruptione in Livoniam facta. sine magno certamine, Rigam urbem ditionis suae fecit anno cI I cIII. Reliqua Livoniae loca, quar

505쪽

ad Duneburgum pertinent, Suecus postmodo itiisdem in poteitatem suam redegit anno CIPI cxxv.

In Borumam inde Gustavus Adolphus infestum

exercitum movet anno CI I cxxv I. Elbingam,

Mariaeburgum, aliaque loca capit. Id bellum postea ita gestum est, ut justis majoribusque fere praeliis abstineretur: donec signis collatis Polonos Joannes Urangelius insigni calamitate affecit ad

Gorχno Oppidum, anno cior CXXIX. Polonis exin

Imperator aliquot hominum millia auxilio misit. Praelio ad Stummam oppidum commisso cum Gustavo, parurn abfuit, quin Rex ipse in hostium manus veniret. Post eam pugnam in magnum discrimen res Polonica venit, magnaque rerum Omnium perturbatio fuit: itaque inducias Polonicum hoste paciscuntur in mensem Iunium anni CIDI Ocxxxiv. conciliatoribus Gallo & Anglo.Conditionibus cautum est, ut, interea dum induciae manerent, Elbingam, Memmeliam, Braunsbergum, & reliqua, quae in Livonia cepisset, loca Suecus haberet possideretque. Sigismundus excessit

e vita anno CIII cxxx II.

f. it. Uladislaus IV. inde filius Rex appellatur. Is altero. quam Regnum capessivit, anno insignem de Rustis, Smolenaho urbem circumsidentibus, victoriam retulit: non enim solum obli .dionem solvit , verum etiam universum Rulliorum exercitum usque adeo in arctum coegit, ut deditionem facere cogeretur. Turcae quoque, Po Ionum avertere ab hostibus conantes, fortiter re

506쪽

nt ei de novissima incursione Turcae satisfacea .rent, Praefecto, seu, ut vulgo vocant, Basta, qui eas copias duxerat, strangulato. AnnOCIPI cxxxv. t uduciae cum Suecis in annos XXIX. prorogantur Stumsdormi in Boruma: loca, quae in B ruma Suecus tenebat, Polono traduntur, quod& Suecorum res in Germania post pugnam Nordisti .igensem pessimo loco sitae erant, & Auli juxta ac Batavi vectigalia ac portoria Borussiae peris iniquo ferebant animo. Anno e III XXXVII. liali cum Cosaccis jacta sunt semina : quod bellum, incredibile dictu est, quanta Poloniae mala pepererit. Res ita se habet. Quemadmodum Co- 1accorum numerum , rusticorum, qui . relictis patriis sedibus, sese ad eos aggregarunt, acrassio vehementer auxit: ita complures Poloniae Proc res multa magnaque in Verania bona ac praedia sibi compararunt, rati, reditus stos mirificis auis ctibus amplificatum iri, si Cosaccorum in ea Regione libertas imminueretur. Itaque auctores Regi fuerunt, ut Cosaccos fraenaret circumscriberetque. Ad eos igitur coercendos Κoui pol hius, copiarum Polonicarum Imperator, Hudaeum castellum condere ac munire IOeo, quo umera amnis in Borysthenem evolvitur, ininstituit. Id quum vi prohibere Cosacci conarentur , victi profligatique sunt a Polonis, & Baul uccium Ducem , compluresque alios ex Prin-eipibus dedere hostibus coacti: hi, neglecta veniae promissae fide, ad unum Omnes capite plectum tur. In Comitiis dein decretum, ut omni liberistate & simul Techtimirmio, loco munitissimo, sacci exuerentur, & in eorum locum novus miles , eo tanquam in coloniam deductus, suris rogaretur. Itaque Polonus exercitum movet in Ucraniam: cum eo etsi Cosacci compluribus &

507쪽

atrocibus praeliis subinde contendebant; tamen si vetera eis relinquerentur jura ac privilegia , in fide ac potestate sese futuros pollicebantur. Id quum eis Poloni promisissent, non modo fidem non servarunt, sed eos insuper etiam misere vexarunt. Nam ut reliquas injurias taceam, multa eis templa Graecanica adempta sunt. Nec eorum Duci Chmiel inskio, de insigni quam acceperat, contumelia, sati Stactum erat. Ei quippe potet talem Rex fecerat, molaS nonnullas exstruendi; eas Nobilis quidam, nomine Jarinski, quum exulsisset, uxorem etiam Ducis per vim compresserat , & una cum filio nefario scelere tr

cidarat. .

Ioannes ρ. Ia. Inter haec demortuo Uladislao anno simi- I cILvI I. Ioannes Casimi rus, frater, suble- μδ' gitur. Clim lininius, in ultionem contumeliae intentus , ad seditionem suos Cosaccos adhortatur. Hi igitur praedas agendo, agroS exurendo , conjuges liberosque violando, ingentes Nobilitati Polonicae clades intulerunt. Senatoribus ur- igentibus, ut ipse Rex infesto agmine in Cosia cos proficisceretur, Rex non aliud, nisi non oportuisse eos molas Chmiel inSkii comburere, respondit. Id responsum secit, ut Regis fidem Boialoni suspediam haberent: exercitus tamen ad millia hominum quinquaginta confectus est, qui deinde acie victus prostigatusque est a Cosaccis: cisi sunt in eo praelio ad decem hominum milli ui . Κiovia urbs itidem capta. Eam cladem ut pari calamitate rependerent Poloni, sine auctoritate Regis septimum quemque virum ad militiam evocant, eamque manum in Cosaccos ducunt,

sed iterum ingenti praelio victi fusique sunt. Ceterum, dum Chinielinskius filii serat enim filiam Principis Uallachiae in matrimonium ducturus,

508쪽

nuptias apparat Κiovise , Poloni incursione re pente facta urbem diripiunt, & Graecum Pata, archam captivum abducunt. Legatos inde Co- 1acci ad Regem mittunt, stiscitatum, an ipsius juisu i haec facta essent, nec ne ξ Rege negante,& Nobilitatis in ultionem intentae aulpiciis patrata ea esse praedicante, Coacci 4 artaris Dincti 1nfesto agmine in Poloniam profici1cuntur. Eis

Rex una cum Nobilitate occurrit, hosteSque uno vicit profligavitque praelio. Pax inde cum saccis consecta est, de qua Nobiles vehementer cum Rege expostularunt, nimis cum ea pacificatione Cosaccis indui iiste dictitantes. Cum intellina di1- sensione ros Polonica Iactatur, Mosicus quoque , quod dudum animo agitaverat, bellum propalam Capcinit anno cIIIocLI i I. Cosaccis sibi adjunctis, Smolensi uin obsidione cinctum altero anno per deditionem cepit. Ibithuaniam inde populatione longe lateque fusa vastat. Vildam aliaque loca expugnat, eaque omni crudelitatis genere foedum in modum vexat. Anno CIDI OcLU.

nova in Poloniam tempestas incubuit. Carolus Gustavus Rex Sueciae delecto exercitus robore Poloniam ingressus , primo Poloniam Majorem& Masuriam, inde Minorem una cum Regni 1ede Cracoviam suae ditionis fecit: in Eorussam

deinde descendit. Ibi omnes civitates in deditionem acceptae, praeter Gedanum: in qua urbe quum Complures principio Suecorum rebus faverent; paullo post continuis Concionatorum vocibus repente immutati, in fide Polonorum omnes pe si terunt. Ad reliqua incommoda haud leve momentum attulit unius urbis ad resistendum pervi- Cacia: ea enirn factum est, ut laetissimus armorum Succicorum successus tandem ad nihilum recideret , nec Borussiam Sueci tutati & sibi in perii pa

509쪽

petuum asserere possent: quanquam non modo oriadinarius Boloniae miles , verum etiam reliquae

Lithuaniae regiones , quae necdum in ditione Moscorum erant, in fidem ac clientelam Suecorum se contulerant; ipse quoque Joannes Casi- mirus Rex in Silesiam sese receperat. Postea vero quam Poloni a priori metu nonnihil respirarunt, Tartaris in partes suas pertractis, passim eos, qui per vastissimos agros vagi ac disipersi degebant occidunt. Lithuani quoque rebellione iacta, qui apud eos passim collocati in hibernis erant, mi lites interficiunt. Nec mediocriter 1uas vires ipse Carolus Gustavus debilitavit , quod Jaros laviam usque cum exercitu progressus erat: eam quippe non solum itineris longinquitas , verum etiam Cetarneskius, dum huc illuc cum expedito equitatu incurrit, vehementer fatigavit & affixit. Inater haec Poloni, Varsavia recepta, Uitten bergium, una cum multis illustri dignitate viris, contra datam fidem, captivum detinuerunt. Carolus Gusta vus Rex, exercitui Electoris Brandenburgici junactus, etsi Polonos & Tartaros , signis collatis ad Varsiaviam, memorabili praelio , quod triduum tenuit, vicit fuditque ; tamen ea res haud laeta aut grata Europaeis Principibus accidit, Jamque Sueco passim negotium iacessere incipiebant, ut

cum ad sua tuenda averterent. Moscus Livoniam infesto exercitu intrat: Rigam obsidione cingit, sed irrito incoepto. Batavi haud obscure indicarunt, . sese non passuros esse, a Suecis Borussam teneri. A Dan is quoque bellum moveri coeptum. Ragoisius contra, Transylvaniae Princeps, exercitum duxit in Poloniam, si forte Regno potiri posset. Verum, pol quam Rex Sueciae e Polonia exercitum in Danos duxit, haud secunda fortuna Ragoisio fuit. Acie victus fusiusque a Polonis, pri

usae

510쪽

usquam ad suos perveniret fines, pacem iniquis conditionibus componere non sine summo dedecore cogitur. Istud malum declinare Ragoisius facile potuitat, si ex consilio Regis per Bresciam, Prinscum, & reliqua deinceps loca iter fecisset: praesertim quum Rex ei sesic, donec in tuto esseti praesto futurum in Polonia plomisisset. Sed Ragoisius obstinato animo per Cracoviam iter facere maluit. Exin Poloni Cracovia & Thorunio remptis , Suecos ex Curiandia expellunt , cujus Principem antea in custodiam tradiderant. Sed tamen exercitu inde ad Rigam urbem admoto. Poloni magnis acceptis cladibus ab Heli eldio Suecorum duce submoventur. Pace deinde cum Mecis facta olivae, anno cror acLx. Poloni etsi totam recuperaram Boruniam , quum ipsi suum in Livoniam jus remisissent: Smolenshum tamen. Severiam & Kioviam relinquere Mostis coacti sunt. Nec Coiaccos placare & sibi rcconciliare ullo modo potuere: ii quum pars ad Moscuin pars ad Turcam sese aggregassent, ad extremum bellum Turcicum adversus Polonos concivere. Nec intestini motus dissensionesque cellabant. Itaque Ioannes Cafimirus Rex, turbarum pertaesus, Regno sese abdicavit, & in Galliam se conferens, in Abbatia sui vulgo vocant in S. Germani aetatem exegit , & ibi paucos post annos vitam cum

morte commutavit. ν .

13. Quum jam nemo ex Regia Poloniae Mi h,.r stirpe superites esset, complureS peregrini Reguum Wiesti prensare institerunt. Post varias contentiones tan. Fi*xi, dem Piastus quidam, nomine Michael Wresno- Viethius, Rex appellatur, suffragiis potissimum Nobilitatis minorum gentium electus. Is breve, sed intestinis turbis perpetuo exercitum Regnum gessit: nec interim Turcae magnas Boloniae clades inferre