장음표시 사용
651쪽
pertinacia, communi utriusque partis consensu, num Symbolum, ut vocant, fidei componatur, dc jura compo- sacrorum volumine quodam describantur , levio- η ς δ'
ribus quaestionibus, ut quae ad summam rei haud ζζζζα
pertineant, ad scholas relectis, aut ea reconci- rum spes liationis ratio ineatur, ut, relicta cuique semen si rei.
tiae retinendae potestate, nullaque mutui dissen 'μφ' sus habita ratione, fraterna quaedam necessitudo, ab ipso Christo Servatore sancita, inter Pontificios & Protestantes stabiliatur, & singuIi utriusque partis pro membris unius coetus Christiani habeantur, atque adeo ad mutuam caritatem animorum consipiratio inter dissentientes exi stat. Quod si & rci ipsius naturam, & Pontificis rationes accurate nobi Scum reputemus, fieri ejusmodi pactionem nullo modo posse, existimamus.. Etenim, non de iis solum rebus, quae ad jura &disciplinam sacrorum pertinent, inter sese disse tiunt diversae doctrinae Sectatores, sed contraria etiam utrosque privatae utilitatis ratio movet. Nam primum restitui Pontifex Ecclesiastica bona vult; Protestantes ea, uti nunc sunt, retinere cupiunt. Pontifex summum sese arbitrum sacrorum & caput Orbis Christiani ferre ; Protestantium ordines rerum sacrarum potestatem tanquam non contemnendam iam mi imperii partem retiuere satagunt. Nec fieri sine coxtradictione , ut cum Scholasticis loquar, in alecto potest, ut quis &sacrorum communionem habeat cum Pontifice& amicitiam colat, nec tamen eundem pro immo Ecclesiae arbitro ac domino velit agnoscere :perinde ac si quis Regni civis dici, nec tamense Regis imperio subjectum esse fateri vellet. Tum
vero divina Pontificis sapientia, quae nec falli pomtest, nec fallere, universam rei Pontificiar molem sustinet, ut, ea subtracta basi, totam ma- a chinam
652쪽
chinam corruere necesse sit. Itaque rationes Pontificis haud ferunt, ut Protestantibus in ullo, vel levissimo, religionis capite, quod quidem adhuc
in controveisiam vocatum sit, quidquam concedat. Nam si una in re falsi se quidpiam delen- fasse fatetur, labi utique & errare in Pontificem Cadit. Nam quo minus, qui semel erravit, saepius erret, nihil obstat. Quod si vero Pontificem
omnis erroris expertem esse Protestantes fatentur, reliqua item, quae tradidit, sacrorum jura ac dogmata vera esse fateantur necesse est. Jam vero haudquaquam credibile est , unquam fore , ut, quae adversus Pontificem adhuc tradiderunt Protestantes , dogmata sua ipsorum corifessione refellant. Nam ut in Laicis nulla mora sit, quid Ecclesiasticus ordo faciet ξ Quid de conjugibus e rum ac liberis fiet ξ Itaque operam lusisse , &suam inscitiam prodidisse, atque adeo uberrimam ipsis Pontificiis ridendi materiam praebuisse comperti sunt, qui laudabili quidem, sed irrito consilio, pacis & concordiae inter Pontificios ac Protestantes conciliandae, vel, ut Vocant, Θncreti smi inter eos conitituendi rationem ostendere &conditiones ferre, in animum induxerunt. Ceterum , id consilium rei Pontificiae non solum non incommodum, sed fructuosum, agitari cum sum ma molestia a Protestantium Theologis , haud
aegre Pontificii patiuntur: controversiae enim de S cretismo ultro citroque agitatae non solum gravissimas inter Evangelicos Theologos contentiones & altercationes pariunt, sed impetum illum& ardorem animi, quo ad Pontificios impugnandos Plotestantes feruntur, vehementer restinguunt.
Re fieri facile potest , ut , ubi quis, dogmatis
Christianae Religionis non nisi leviter tinctus, de compositione agi acceperit, haud adeo magnum intel
653쪽
inter Pontificios & Protestantes intervallum interjectum esse suspicetur. Quod si, dum in ea ha resi est, aliqua melioris fortunae, aut majoris utilitatis ei spes adfulgeat, adduci facile potest, ut, remisio Protestantibus nuncio, ad Pontificios trans.cat. Par enim castelli loci ve muniti, & pudicitiae virginalis conditio est , ut, ubi de conditi nibus agi coeptum est, in summum utraque discrimen adducta esse videantur.
q. I. Sed uuaerat aliquis, possitne Pontifex,& qui ejus sectam sequuntur, vi subigere Prot stantes, ut in fidem e)us & obsequium redeant Illud utique constat, multo majores Pontificiis,
quam Protestantibus , opes ac vires suppetere. Pontificis enim partes sequuntur tota Italia, tota
Hispania & Lusitania , Galliae item & Ρolonia
pars maxima, Helvetiae autem ea, quae ceteris
pagis infirmior habetur. In Germania quoque Au- sttiacae provinciae, Regnum BOhemiae, hoe quidem tempore, omnes , quae in ditione' sunt Imperatoris, regiones Hungariae, Episcopi item, quive Ecclesiastico Ordini cum imperio praesunt 'Domus Bavarica . Neoburgo Palatina, uada-Ba- densis, & inter Principes nonnulli, quorum non eadem , quae reliquorum, dignitas est & amplitudo: pars aliqua Comitum, Bamnum, ordinis Equestris, & Civitatum Imperialium: ut nihil dicam de iis, qui in terris Protestantium ditioni subjectis aetatem passim agunt. Quorum omnium subducta ratione , si numerus iniretur , quantum coniectura licet assequi , duae tertiae Germaniae partes conficientur. Ingens quoque Pontificiorum multitudo est in Batavia; in Anglia denique complures egus Sectae, &, ut ita loquar , fermenti reliquiae etiamnum supersunt. In partibus Protestantium sunt Λnglus, Suecus, Danus, Bata-
654쪽
vus; in Germania item Electores , ac Principes, ut vocant, Seculares, & Liberae Civitates, maxima ex parte. In Gallia Hugenotae armis &omui quidquam moliendi potestate sunt exuti. Dispersi per Poloniam Evangelici vires omnino nullas habent. Semigallia & civitates Bortatae satis benigne secum actum esse credunt, si sacrorum suorum disciplinam salvam & incolumem
conservent: nec enim praeterea quidquam assequi viribus valent. Nihilo plus momenti, ad rei summam, positum est in Transylvania. Pontificiorum quoque multo melior est conditio, quam
Protestantium ; propterea quod ulli Pontificem , suininum Antistitem Ecclesiae de Caput esse, ad
unum omnes agno sicunt , & si minus animo, saltem ore & exteriori specie, in cultu divino Consentiunt. Protestantes contra Spirituali Musi modi Capite, quod in oculos hominum incurrat, destituti Iuctuant, & animorum insuper distractione scede lacerati sunt & distcrpti. Nam, ut minores Sectas Arminianorum, Socinianorum, Anabaptistarum , ac similium omittam, ipsum quasi Corpus Protestantium in duas tactiones est diltractum, Lutheranorum & Reirmatorum: inter utrOSque multi sunt, qui turpe dictui non minore, quam ipsos Pontificios, odio adversam
Protestantium partem prosequantur. Nec etiam apud Protestantes universali quadam delcriptione cultus divini ratio continetur: sed ad suum unaquaeque Resipublica arbitrium haec omnia administrat & moderatur. Nec dissiteri licet, Pontificium Clerum ma)ore plerumque fludio, opera, industria, & contentione animi incumbere ad propagaudam Religionem , quam Protestantes :CUrurn enim complures in Ecclesiastico munere ita Versantur, ut potissimum ad tolerandam vitam
655쪽
tam omnia reserant, non secus, ac opifices vi .ctum quaeritare opus faciendo solent: regni co testis prolerendi postrema est cura. Monachi econtrario & Jesultae magnam sibi auctoritatem comparant missis in versus ad Orientem oras &in Americarn legationibus, quas missumes vulgo
appellant: earum res gestas etsi multis mendaciunculis conspergere consueverunt. tamen est praeclara atque omni praedicatione digna voluntas.
Adhaec principes Protestantium Respublicae pene
inexpiabili, ex aemulatione, odio inter se dissident , ut ingruente bello vires haud temere jun-stiuae. esIe aut 1ociaturae consilia videantur : ita enim, ut reliquos taceam, inter se animati sunt Suecus & Danus, Britannus & Batavus. Quanquam. si adversam partem animo contemplamur, non minor inter Gallum & Hispanum aemulatio intercedere Cognoscitur: quae quidem impedimento est, quo minus illi junctis viribus invadere
Proteilautes, aut quidquam temere moliri contra eos in animum unquam inducant: adeo ut,
quamvis multis partibus inferiores Protestantes Pontificiis sint, tamen quod magnopere metuant. ne in ordinem cogantur a Pontifice, nihil est. Verum tamen multum interest inter eos Protestantes, qui nullius imperio subjecti peculiarem constituunt Rempublicam , & eos, qui in ditione Pontificiorum sunt: horum quippe haud aeque , ac illorum, in tuto collocata Libertas est atque Religio. Ita, exempli caussa, Hugenotarum in Gallia securitati non alia re, quam data a Rege fide & cdiolo Nannetensi, cautum est: ac pessimo sime loco corum res esse ut futurae, si quando Regem digna Hispano aut Austriaco cupiditas religionis propagandae incesserit. Sed tamen Regemetis, dummodo ne ipsi res novas moliantur, ob
656쪽
cultus divini disciplinam, vim illaturum esse, Π quaquam crediderim: praesertim si meminerit aesecum reputaverit . quam utilem ac fidelem operam Henrico in adipiscendo Regno Hugenotae navarint: ut sine eorum ope haud facilem habuisse aditum videretur. Nec Curiandos ac Borussos Polonus armis persequi, Ob diversum lacrorum cultum , in animum temere inducet: maxime, quoad suae Gedanensi civitati salva libertas erit. Protestantes in Germania opibus haud contemnendis pollent, plane, ut si continentibus finibus
circumscripti ad unum omnes uniuS regerentur
imperio , florentissimi cususque Regni vires &litudinem adaequarent. Ceterum, multitudo imperantium, dum alii aliud spectant, & sua unum quemque, omissa boni publici cura, utilitas movet, & ingentia, quibus eorum terrae disJunguntur, intervalla vires male cohaerentes vehementer imminuunt. Intra centum annorum spatium bis
eos Imperator in tantas redegit augustias, ut, nisi Gallus ac Suecus in tempore subvenissent, Religio juxta & Libertas eorum tam arcto quippe
nexu utraque inter se copulata est, ut altera sine alterius ruina opprimi nequeat haud multum abesse ab interitu viderentur. Superioribus equidem annis novum & inusitatum dogma in vulgus edi coeptum est: ferebatur quippe, Protellantes per se satis magnas habere vires, ad libertatem pariter ac divinum cultum tutandum, ut eorum, quos supra demonstravi, Regum praelidio haud amplius indigeant : Brandeburgicum autem dignum inprimis ac idoneum videri, cui rei summam moderandi provincia demandetur. In ea autem Opinione perseverare eos, Domus Austriacae in primis interest. Atque ejus dogmatis obtentui suamurandeburgicus & Lunchurgicus cupiditatem tm
657쪽
PONTI PICIs ROMANI.gunt, qua suae ditionis facere student concessas bueco, ut ei satiSferet, provincias; propterea, quod non minus eorum Germaniae Principum, quam reliquorum ordinum libertatem & sactit tutari una cum aliis inlliterat. Sed fac eos eritum institutae rei explicare, ea certe imperii &opum accessio utramque familiam minus tormidabilem Imperatori reddet, quam adhuc SueCO-rum praesidio niteretur. Quod si quantum in Gallo ac Sueco fuit, tantum in Dano & Batavo subfidii constitutum fore putant, vehementer er rant. Sed fac item Imperatorem voti damnari &exitum consilioruin ciplicare: fac eum, utro
que Rege, Gallo & Sueco, terrarum, quaS tenent in Germania, possessione desecto, & finibus Germanorum penitus expulso, adflictas Hispanorum partes quasi postli ininio recreare & in pristinum amplitudinis locum restituere; fac denique ordinum vires alendo Caesaris exercitum aliisque belli incommodis fractas penitus ac debilitatas esse, ecquis eo tempore t nec enim fa- Cilis ad cxplicancrum quaestio cst imperatorem Compcllet ad ingentem & elatum victoriis exer- Citum dimittendum ξ Nullam ne fiatis probabilem caussam retinendi militis, & ut ab Ordinibus alimenta praebeantur, imperandi Caesar inveniet ξ Sattine magnas Brandcburgicus & Lunc-hurgicus vires habebunt, quibus freti objicere sese Conatibus Imperatoris queant ξ Quod si denique
sc 1σos impares tantae rei Protestantes intellexerint, statimne eorum rogatu Rarcessitu, abalieuati Reges ad ferendum auxilium accurrent aut si ad. volare maxime vellent, qi is praestabit, ita tum temporis eorum comparatam rem publicam soro
ut suscipere tantum onus possint ξ Scilicet, ubi ad ultimum periculi ventum erit, redivivus aliquis
658쪽
Gustavus Adtaphus de caelo ni issus advolabit , qui laborantibus succurrat, & pari , atque ille ,
rerum successu utaturpi Nam qui pacti omous aut chirographis Religioni satis cautum esse, ulla n-ve principatus Germaniae invadendi occalionem Caesarem praeterm: isiirum , speciosissimum ejus rei perfi iendae titulum praebente Religionis obtentu & bonorum Ecclesiuiticorum rellitutione, putat, nae illum omnem superiorum temporum memoriam deposuisse necesseell. Ceterum, quam irrita & vana ea conlilia suetint, Pacificatio die
magensis satis ostendit. Quae sui juris sunt Ke1- publicae Evangelicorum, & nullius lubjeciae imperio suis utuntur legibus, quod metuant, ne ab holte aliquo externo oppressae sacrorum cultu pri- ventur, nihil est. Nec enim consentientium in sacrorum disciplina conspiratione, quoa ex aeriarur latione rei publicae nascitur, odium tolli , documento sunt Gallus & Hilpanus, Anglus G Datavus. Nec vicissim di 1Iensionis in Religione ea vis est ut si quando Principem Erangelicum evertere & pellum dare subnixus viribus Pontinctus aggrederetur. illum reliqui Principes Pontilicii Confestim deserant '. dummodo ipsorum quodammodo intersit, illum salvum esse & incolumem. Itaque perpetuitas Religionis Evangelicae in iis Rebuspublicis in intenta divini cultus domi bene conitituendi & tutandi cura consistit. Ad eam rem
nullis artibus, nulla calliditate, nullis techni S, quibus utuntur Pontificii, opus est: simplici tantummodo & expedita via ingrediendum cst. Dumma rei ad haec potissimum capita resertur ut Ecclesiae ac scholis homili' idonei & honis artibus ex- Culti praeficiantur: ut Ecclesiasticus ordo fidei oldoctrinae salubiitate, morum ac Vltae integritate alii, praeluceat: ut omnes , ct maXIIIae II, qui in
659쪽
Republica aliquando auctoritate multum vale
bunt , ad divina mysteria & factorum disciplinam penituS Cognoscendam a teneris unguiculis erudiantur: ut adversus Pontisiciorum illecebras firmissimis praesidiis muniantur; maxime si quando eos concedere in terras Pontificiorum ditioni subjectas contingat: ut Clerus ea sapientiae &eruditionis praesiuia sibi comparet, quibus adver-Driorum artes S machinationes, ad quas COm miniscendas animum dies noctesque intendunt, eludere, aut impetum retundere queant. &quae his sunt smilia. Sunt qui existiment, ad rationes utriusque Protestantium, Lutheranorum videlicet& Reformatorum, partis inprimis accommodatum esse. aliquam inter eos concordiae stabiliendae rationem iniri: eos quippe, praeter dissensionem in disciplina Rcrorum, ortum eX contrariae & pugnantis utilitatis respectu odium subinde stimulat, & ad mutuam perniciem incitat : &lane res facultatem habere quibusdam videtur, dummodo odium, iram, acerbitatem , nimium amorem sui, arrogantiam , imbibitas animo Opiniones, & calumnias amovere dissentientes possent. Ceterum, hominum plerorumque naturam & indolem nobiscum reputantibus ea, quae postulantur , ejusmodi esse videntur , ut optari iacilius,
quam sperari queant. Quod si quis libros, in
quibus de controversiis sacrorum ultro citroque
agitur, sine partium studio perlegit, Deus bonet quomodo utriusque factionis populares sese in
omnes partes versant, quomodo sudant, &quid-Vis comminiscuntur, ut susceptam semel & in vulgus editam opinionem mordicus tueantur, utrum cum S S. Litteris congruat, Nec ne, Pa rum laborantes. Deus bonet quomodo eandem
660쪽
refutata sunt & diluta, identidem in medium
proferant. Nec etiam, inclinata in neutram pamtem voluntate, suscipere simul utriusque dogmata licet. Nam qui in iis rebus indisterens est, &in neutram partem movetur, is nulla se totius rci cura tangi satis declarat. Anceps quoque est& periculosum, quaedam Religionis capita, de
quibus inter eos haud convenit, in earum quaestionum numero haberi, de quibus, instar pro- hiematum, disputari in utramque partem possit. Quis enim nobis eam potestatem dedit, ut alia Religionis capita non posse non vera esse, atque adeo non sinc piaculo in dubium vocari, alia in utramque partem probabilia esse , pro lubitu nostro asseramus p Sunt quibus in mentem venit dicere, tentandum esse, si quod ex . iis capitibus, de quibus inter utramque partem convenit, Systema Theologia: Omnibus numeris abλlutum confici possit: quod ad formam justae artis Comparatum , instar catenae, ita inter se cohaereat, ut prima mediis, & iis extrema respondeant. Id
si effici possit, etiamsi aliquae diversae & pugnantes opiniones supersint, dummodo extra Systema illud positae, eam, quam dixi, catenam non disesolvant; illud tamen obtineri, ut de fundamenistis & aeternae salutis comparandae rationibus inter eos conveniat; reliqua , quae in controversiam vocantur. tanti non esse debere, ut quominus, facta pace, in unum coetum, & in unam Ecclesiam utraque pars coalescat, impedimento sint. Verum enim vero erusinodi conciliandae rationes di)udicari sine errore nequeunt, nisi formam quandam ejusmodi Systematis ad modum Iustae artis conformati adumbratam oculis sudeceris. Ego optimum factu esse celiseo, inexhaustae Dei sapi-ςntiae rem totam committi, si quam ille pro sua