Titi Liuii Patauini ... Decas prima 1

41쪽

ingenia dictatoris corrupit:σ,quonia resti eo id haud

bene euenerant,prauis recociliare populariu animos coxis

pit. Igitur ut prius in bello pace, sic in pace bellum quaerirens,quia suae ciuitati animorum plusquam uirium cernebat escad bellu palum, ais ex edicto gererum alios coricitat populassuis per stecie societatis proditionem resertanat. Fidenates colonia Romana, Veientibus sorijs constalij afumptis,pacto transitionis Albanoru,ad bellum atoama incitantur. CA Fidenae aperte destilben Tullus Neritis,exercitus eius ab Alba accito, cotra hostes dueit ubi Anienem transit,ad confluentes colilocat castra. Inter eulacu in Cr Fidenas Veientium exercitus Τγberim tracte rvt. Hi er in acie propes en tenuere dextru cornu, in Plistro Fidenates propius montes cosistunt.Tullus aduersus Veiente bosse dirigit suos, Albanos cotra legione F denatiu collocat. Albano non plus animi erat,quam fidei: nec manere ergo, nec trafire aperte ausus,fensim admontes succedit. I nde ubi satis sub besse ratus est,erigit tota

aciemsuctuans s animo,ut tereret implis, ordines exta plicat. cosilium era qua fortuna re dare ea inclinare vires. Miraculo primo esse Romanis,qui proximi steterant, ut nudari latera sua sociorum digresu senserunt. Inde e ques citato equo nuntiat regi,abire Albunos. Tullus in re trepida duodecim vovit salios, Anas Pallori, ac Pavori: equite clara increpans uoce,ut hostes exaudiret, redire in praelium iubet: N ibit trepidatione opus essesuo iustu circunduci Assariora exercitu, ut Fidenatissi nuda terga inaeuadat. Ide impera ut botis equites erigere iubeat. Id βctum magnae parti peditu Romanorum costectum abeutatis Albani exercitus intersepsit. qui uiderat, id quod ab rege audita erat,' theo acrius pugnant. Terror ad bostes

transit:

42쪽

rtast: LIBER I. 39tro dier audiuerit clara uoce dictu:σ magna pars Firidenatiu,ut qui coloni additi Romuum essent, tine scicis bant. I tal ne subito ex collibus decursu Albanoru interis ciciderentur ab oppido,terga uertuti l nmt Tullus os Fidenatum cornu,in Veiente alieno pauore percusis jerocior redit. Nec illi tulere impetμsed ab effusa toga fuismen obiectem a tergo arcebat. QRo postqua iuga incliis nisit,alij arma foede iactantes in aqua caeci ruebant: alij, dis cunctatur in ripis, inter fugae pugnaeq; confliu opis prefi:no alia ante Romana pugna atrocior fuit. Tu Altabanus exercitias lectitor certast ri s deductus in campos. Metius Tullo deuictos hostes gratulatur: contra Tullus Neliu benigne alloquitur. quod bene uerta castra Albais nos Romanta ciam iugere iubet sacrificiu lustrale in die posteris parat. Vbi illuxit,paratis omnibus,ut assolet,uocari ad concione utrunq; exercitu iubet. Praecones ab existremo orsi,primos excivere Albanos: hi novitate etia rei moti,ut rege Romanum cocionantem audirent, proximi stitere:ex coposito armata circundatur Romana legio: citurionibus datu negociu erat, ut sitne mora imperia exequeretur.Tu inTullus infit: Romanisi unqui ante alias ullo in bello fuit, quod primu diis immortalibus gratias a geretis, deinde uestrae inoru uirtuti,hesternu id praelium Lit dimicatu est enim no magi4 csm hostibus,quam quae dimicatio maioriac periculosior est cu proditioe ac perlicia sociora:nu,ne uos falsa opinio tenea iniusu meo Atibanisubiere ad montes mec imperium illud meused consilia,Cr imperi, simulatio fuit: ut nec uobis ignoratibuε deae

43쪽

.o DE c. PRIMAECr vos,si quo ego inde agine declinare uolui ste eris. Netius ille est ductor itineris huius, Metius ita huius in ebinator belli, Metius foederis Romani Albanis ruptor. audeat deinde talia alius, tigi in hunc insigne id Dcwmentum mortalibus dedero. ceturiones armati Metium circu istunt rex caetera,ut orsus erat,peragit. Quod bonu Supum elius sit populo Romano, ac rabi uobus Albani,

populum omne Albanum Roma traducere in unimo est: ciuitate dare plebi, primores in patres legere: una urbe, una repub acere: ut ex uno quota in duos populos diu su Albana res est,sic nunc in unis redeat. Ad haec Albana pubes inermis ab armatu septa in uarijs uoluntatibus,coinmuni tame metu cogenteusilentiu tenet. Tam Tullus, Meis

ti sustiti, inquit, si ipsie discere posci fide ac foedera seris

uare uiuo tibi ea disciplina a me adhibita efremune quorinia tuum insanabile ingentu est, at tu tuo supplicio doce

humanu genus ea sancta credere,quae a te uiolata sunt: ut igitur pauloante anima inter Fidenate Romanaras rent

ancipite gessi, in id corpus pasta diurabendam dabis.

Exinde duabus admotis quadrigis, in currus eum distentatum illigat Metium: deinde in diuersum iter equi cocinisti acerum in utros curru corpus, qua inhaeserit vinctilismebr portites. Auertere omnes a tanta foeditate1 emisculi oculos. Primu,ultimums illud seuppliciu apud Romanos exempli para memori s legu humanarum fuit: in alijs gloriari licet,nulli utili mitiores placui' poenas. Inter haec ii prae si Albam erant equites,qui multitudine traducerent Roma. legiones deinde ductae ad diruendum umbem quae ubi intraueme portus, non quide vit tumultus illa,nec pauo qualia captarum se urbium solet,cum effractis portis ,stratis ue ariete muria, aut arce vi capta, clara

44쪽

ius M

iit: in H

elios,niic in linmnibus 'rent,nunc errabudi domos suas, crinium illud uisuri peruagaretur. Vt vero ia equitu claα vir exire iubentium instibat:ia stagor tectorum, quae diraebantur,ultimis urbis partibus audiebatur, pulvisq; exit tintibus locis ortus, uelut nube inducta omnia impleueraraptim quibus quisq; poterat elatis, cum Iare ac penatus,tectaq;,iu quibus natus quisque educatim et, relinoquentes exirent, iam cotinens agmen migrantiu impleuearat uias: er costectus aliora mutua inseratione integraabat lacomas: uocos etia taberabiles exaudiebatur,murilisum praecipue, ciam obse a ab amatis templa augusti preteriret,ac uelut captos relinquerent deos. Egresu urbe Albanis Romanus pasta publica priuatas omnia terim adaequat sola: unus hora quadringetorum annorum opusquibus Alba stetera excidio ac ruinis dedit: templis tamen deum ira enim edictum ab rege uera teperatum est. Roma interim crescit Albae ruinta, duplicatur riuum merus: coelius additur urbi mons: Cr quo stequentius habitaretur, ea sede Tullus regiae capit, ibis deinde habinuit.Principes Albanora in patres,ut ea quos pars reia publicae cresceret, legit: Tullios,seruilios, Quintios, Geriganios, curiatios, cloelios:teplius ordini ab seducto euis rum βcit, quae Hostilia ins ad patrum nostroru aetatentdppellata est. Et ut omnium ordinii uiribus aliquid ex notavo populo ad ceretur,equitum decem turmas ex Albanis legit legiones,Cr ueteres eode supplemento expleuit, ernoras scripsit. Hac fiducia viriam Tullus sabinis bellum c I in dicit

45쪽

indici ginti ea tempestile secundu Hetruscos opulenti μfinae uiris,armisq;: utrinq; iniuriae Actae, ac res nequicae quam erit repetitae. Tullus ad Feroniae sanu mercatustoquenti negotiatores Romanos coprehensos querebatur: sabini seuos prius in lucum colugise, ac Romae retentos. Hae cause belli strebatur. Sabini baud para memores, suam uirium parte Romae ab Tatio locati, er Romana rem nuper etii adiectione populi Albani aucti, circunspicere Cr ipsi externa auxilia. Hetruria erat uicin proxia mi Hetruscorum Veientes inde ob residuas bellorum iras maxime solicitans ad defictione animus, uolutarios traxerire, π apud uagos quosdi ex inopi plebe etia merces uariluit, publico auxilio nullo adiuti seunt:ualuitq; apud Veietes ni de caeteris minus mirum est pqcta eu Romulo iuriduciarum fides. cum bellium viritis summa ope pararet, uertis in eo res uideretur,utri prius arma instrrent,occupat Tullus in agrum Sabinum transire. Pugna atrox adi s dilui Malicusam fuit:ubi Cr peditum quide robore,caeterum equitatu aucto nuper,plurimu Romana acies ualuit.

Ab equitibus repente inuectu turbati ordines sunt sabianoris: nec pugna dcinde illis costi re,nec fuga explicarisne magna caede potuit. Devictu Sabinis, crum in magna glori magnus opibus regnum Tulli ac tota res Romarina esse nuntiatu regi,patribus, est,in monte Albano lapidibus pluisse:quod cu Gedi uix posci misis ad id uiliendum prodigiti,in costectu haud alim, quam cum gradimnem uenti glomerata in terras agunt, ebri ceciam coelo

lapides. Visi etia audire voce ingentem ex sumam cacum tus loco,ut patrio ritu sacra Albani facerent: quae, uelut

dijs quos simul cu patria relictis,obliuioni dedoeant: era ut Romanasam pusceperit, tyriunx uist obirati,

46쪽

cos opulat

is iii

it m

LIBER I. 43GP in reliquerat de .Romanis quos ab eodem prodiis no novendiale sacrum publice susceptu est: seu voce coetalis ex Albano more nussu ni id quos traditur seu ar licum monitu:misit certe solenne,iit quandocunq; idem prodigium nuntiaretur, striae per nouem dies agerentur. Haud is multo post pestilentia laboratu egunde cura piatvitia militandi oriretur,nulla mine as armis quies dabata tiar a bellicoso regiasalubriora etia credente militiae quam mi iuuenu corporale,donec ipse quos loginquo morbo est implicitus: tuc adeo racti simul cum corpore sunt stiritus illi feroces, ut qui nihil ante ratus esset minus reas , quam sacris dedere anicini repete omnibus,magnis, paruisi superstitionibus obnoxius degeret religiostias etia popuIu impleretruulgo ia honmnes e stitu rerum, qui sub N a r Aerat , requirere unam opem aegris corporibus relictu, si pax venias ab diis impetrata esset,

credebat. Ipsuem rege tradunt uoluente comentarios Nutam cum ibi quaeda occulta solenta sacrificia Iovi Eliciofri inuenset,operatum his sucra se abdidisesed nomte initi aut curatu id sacrum Ue: nec solum nulla ei oblatis coelestiu speciem d ira Iouis solicitati praua religione fulmine ipsum cu domo collagrasse. Tullus magna gloria belli regnauit annos duos Cr triginta. Mortuo Tullo,res,ut institutu iam inde ab initio erat,ad patres redierat, bis interregem nonanauerant quo conlitia habente, aecum Martiam regem populus creauit, patres uere autorires. Numae Pompilii regis nepos filia ortus Ancus Maristius erat: qui ut regnare coepit, Cr auitae gloriae memor, er quia proximum regnum caetera egregium ab una parte haud satis prosterum luerat, aut neglectis religioniabat, aut praue cultis:longes antiqui tam ratus acra publica

47쪽

παlii DE c. PRIMAE publicaint ab Numa instituta erunt,facere: omnia ea die bcommentarijs regis pontifcem maximum in album relata proponere in publico iubet: inde er ciuibus otij cupidi erfnitimis ciuitatibus icta θλes,in aui mores atq; in mistula rege abiturum. Igitur Latini,cum quibu3 Tullo retagnante ictum foedus erat, sustulerant animos:Cr cu incursonem in agrum Romanil strillient,repetentibus res Rota manis superbe restonsum reddiderunt: desidem Romansi rege inter sacella Cr aras actars ese regn- rati. Media erat in Anco ingenium, er Numae, Cr Romili memor: Cr praeterquam quod alii regno magis necessariam sitisse pace credebaticu in novo,t 'oci populo: etia quod illi contigit et otiu sine iniuria, id se haud scile habiturii:

tentari patientia,Cr tentata cotemni, teporas esse Tullo regi aptiora quam Nume. ut trare,quonia Nina in pace h

religiones innituisset,a se bellicae caerimoniae proderetur: nec gererentur solum, sed etiam indicerentur bella aliquo ritu ius ab antiqua gete Aequicolis,quod nue faciales ibent,descripsit, quo res repetuntur. Legatu3 ubi ad sino

eoras ueni unde res repetuntur,capite uelato fili lanae h

uelame est Audi Iupiter,inquit,audite fines cuiuscunq; gentis sunt,nominat audiat is: Ego sum publicws nutius populi Roman iuste pies legatus venio, uerbiss meis si ides sit. Peragit deinde postillata:inde Iouem teste icit: si ego iniucte, impies illos botes,itasq; res dedier nutio po ipuli Romani nubi exposio, tum patriae compote me nutris quam sinas ese. Haec,cu fines suprascandi haec quicus iei primus uir obuius veri haec porta ingrediens, haec Pisru ingressus,paucis verbis carminis, cocipiendiq; iurisiurirundi mutatis, peragit. ' no deduntur,quos exposci diembus tribus er trigino tot enim solenta sunt peractM,beialum ita ,

48쪽

eiis

i l tu indicit: Audi Iupiter,er tu Iuno, Quirinsidijs omnes coelestes,uoss terrestre uost infrni audite. Ego vos testor,populuillum quicunq; est,nominat iniustu sisse,nes ius persoluere. sed de illis rebus in patria maiores mitu co utemus, quo pacto ius nonru ad immur. Cumba nuntius Romi ad consulensi redit,conis rex ex his me uerbus patres co utebat: Quarra rerum ilia, causanaei codixit pater patratus populi Romani Quiritiu paot patrato priscoru Latinorum, hominibus p priscis Latini ,Pas res nec dederu nec soluerunt,nec sicerunt quas res dari,feri,solui oportuit dic,inquit et,que primu benotentia rogabat, quid censes Tin ille: Puro pios duello quaerendas censeo, iuub cosentio, costi cos. Inde ordine alii rogabatur: quan doq; pars maior eoru mi aderant, in eande sententia ibat. belitam erat confie, fieri solitu:

vi faecialis bolam 'rati,aut sanguinei maeustim ad fiares eora 'ret,Cr no minus tribus puberibus pris tibus diceret: Qigod populi priscor Latinoriam,homines ueprisci Latini aduersus populu Romanu Nirilsu 'cerat, deliquerunt, quod populus Romanus Quiritiu bellum cupriscis Latinis iusit elle, matus populi Romani Quiriritium censuit, i si eosciui ut bestu cu priIcis Latiis nia feret: ob eam re ego,populusq; Romanus populis priscora Latinora, bominibusq; priscis Latinis bellu indico, scios. id ubi dixisse basta in fines eoru emittebat. Hoc tum modo ab Latinis repetitae res,ac bellam indictu: mois s eu posteri acceperui. Ancus demandata cura sacrorum flaminibvssacerdotibusq; alijs, exercitu novo conα scripto prosictus Politoria urbe Latinora vi cepit: secuat more regu priora, qui rem Romana auxerunt hosti os in ciuitate accipiendιs,miltitudinem omilcm Romami traduxit.

49쪽

46 D E c. P R I M A Etraduxit.Et cum circa palatiustam ueteres Romani, Sabini capitoliu atq; urce, coelium monte Albani implesse

sent,Auentinum novae multitudini datu. additi eide hau alta multo ph Te enis, Ficanas capitis, novi ciues. Pol torium inde rursus bello repetitu, quod uacuum occupaverit prisci Latini: eus causa dirue dae urbiu eius fuit Romanis, ne hostius per receptaculu set. Ponremo omni bello Latino Medullia copulso,aliqua diu ibi Marte incorto,uaria uictoria pugnatura est. nu Cr urbs tuta munitio nibiis,praesidios firmata valido erat: r Osiris in aperto positis,aliquoties exercitus Latinus cominus eu Romanis signa cotulerat. Ad ultima omnibus co ijs connixus An cus acie primu uincitunde ingeti praeda potius Roma reis dit, tum quos multu milibus Latinoru in ciuitate acceis pus quibus,ut iungeretur Palatio Auentim , ad Muristiae datae bedcf. Ianicussi quoq; adiectum, no inopia loci, sed nequado ea arx hostiu esset. id non muro solused et ob conroditate itineris pote sublicio, tu in Tγberi licto, conigi urbi placuit. Quiritiu quoq; yga,haud paruu imaenimetu a planioribus aditu locis, Anci regis opus est. I nα genti incremeto rebus auctu, cu in tanta multitudine horinunum,discristine recte an perpera ficti colusio , Acinora clandestina ferent,carcer ad terrore increscentis audaciae media urbe imminens fro aedificaturinec urbs tantu hoc rege crevi sed etia ager Ancis: solua Naesia Velafitiabus adempta,usq; ad mare imperium prolatum: Cr in ore Tγberis Honia urbs cῖdits,salinae circa Actae: egregies rebuι bello gestis,aedes Iouis Feretrij amplificata. Anco regnante Lucumo vir impiger, ac diuitiis potens Romam migrauit, cupidine maxime ac spe magni honoris, tim

adipiscendi Tarquinijs nam ibi quos peregrina stirpe

oriund

50쪽

LIBER I. 47ν inumbis erat facultas no fuerat. Demarati corinthij selius erat: qui ob seditiones domo prologus, cum Tarquia bi ni forte colied e uxore ibi ducta duos filios genuit:no

i. plana bri Lucumo, atq; Aruns fuerunt. Luculmo superfuit' patri bonoru omniu hora: Aruns prior quam pater moα9 ritu uxore grauida relicta. nec diu manet superstes filiore pater. qui cum ignorans nurum uentre ferre,ini memor in e t udo nepotis decesisse puero post aut morte in nullum , sorte bonorum nuto ab inopia Egerio inditu nomen. Lun curioni cotra omnium haeredi bonorum cum diuitiae iam, unimos facerent, auxit ducta in matrimonium Tanaquil, , summo loco nata,er quae haud facile ijs, in quibus nata eis, rat,humiliora sineret. Ea cum innupsisset, sternentibus , , Ηctriis ta Lucumone exule aduena ortum,ferre indignitatem no potuit oblicis ingenitae erga patriam charitatis, simodo uitarin honoratu uideret, consitum migrandi abri Tarquin s cepit. Roma est ad id potifimu visa. I ii nouo populo,ubi omnis repentina uis ex uirtute nobilitas sit, sturam locu forti ac Menuo uiro. Regii e Tatium S hi trium:accersitu in regnum Nini a Curibus: er Ancul, Sabina matre ortum,nobilemq; una imagine Numae esci, Facile persuade ut cupido honori , cui Tarquini materna tantu patria esset. sublatis itas rebus contagrat Rob marii. Ad I aniculusorte uentu erat: ibi ei carpEto sedenti, c* μxore, aquila si belli denufa leniter alis pileu austri: carpentu cu magno clangore uolitas,rursus ueluta ministerio diuinitus nulla capiti apte reponit: inde sublio, bijt. Accepisse id auguriu lata dicitur Tanaquil,peri, ii ut uulgo Hetrusci, elestis prodigiora mulier.exceruti si arisberare coplexa uiru iubet. ea alite ea regioe coeli er eici dei nulla veni e circasumma culmen hois strusi cnun