Titi Liuii Patauini ... Decas prima 1

51쪽

eium strillesta leb anosiuperpositu cupiti decus,ut diuinitrus eide redderet. Ηus stes cogitationes, secu porrantes urbe inusi sunt: domicilios ibi comparato,L.Tara. quinim Prisciam edidere nomen. I amCr Romanu corim

Dicuum eum nouitas diuities faciebant: Cr ipsi quoque fortuna benigno alioquio,conmtate inuitandi, beneflchsq; quos poterat Abi cociliando,adiuuabat: donec in regiam quoque de eo fama perlata est. notitianas eam breui apud regeni, liberaliter dcxtres obeundo osticia, in amitaris

amicitiae adduxerat iura: ut publicis pariter, ac priuatis conflijs brito domis interesci: Cr per omnia expertus, postremo tutor etia liberis regis testimento institueretur. Regnavit Ancus annos quatuor er uiginti, cuilibet sumperiorum regum belli pacus ex artibus Cr gloria par. Iamflij prope puberem cutem erant: eo mag S Tarquianius inflare, ut quamprimum comitia regi creando fieret: quibus indictu, fiub tempu3 pueros uenatum ablegauit: us primus er petisse ambitiose regnum,ta orationem dicitur habuisse ad conciliandos plebιs animos compositam. cum se non re nouam petere:quippe qui no primus,quod quisqua mrari indignari ue postre, sed tertius Romae poregrinus regnum allictet: Cr Tatiis non ex peregrino solum,sed etiam ex bone regem factis: er Numam ignarum urbis, non petentem in regnum ultro accitum :be ex quo sui potens lucri Romam cum coniuge ac fortunis orimnibus commigrasse:maiorem partem aetatis eius,qua ciuilibus Ulaijs fungantur homines, Romae se quam in veterare patria uixise: domi militiae . sub haud poenitendo mari ginro, ipso Anco rcge,Romana se iura, Romanos rittas didicisse: obsequio Cr obseruantia in regem omniabus, benignitate erga alios cum rege ipso cernoe. Η

52쪽

ε' LIBER I. 'es tu briam a memorante ingenti co rasu populus Romaαπ ngs regnare iusit. ergo uiru caetera egregiussecum,qui in peredo habuerat,etii regnante ambitio est: nec minus reara vi ut formari,quam augedae reip. memor centu in patres

legia qui deinde minoru gentiu seunt appellatifctio haudii dubia regis, ius beneficio in curia uenerit. Bessu primul' cii Latinis gesti , cr oppidu ibi Appiolas ut cepit: praeα x xlis inde maiore quam quin belli ama fuerat ,reuem,lula eos opuletius instructiusq; quam priores reges fecit. T u

a circo,qui nunc maximus dicitur,destignatus locus

ni tot loca diuisa patribus, equitibus que, ubiste laculasibis spis facerent,fri appellati. Spectauere, urcis duodenos lis terra spectacula alta sustinentibus pedes. Iudicrum fuit

, equi,pugilesq; ex Hetruria maxime acciti solenes deinde

ρ Gnui moere ludi, Romani Magnis uarie appellati. Ab κκwnt: eoae rege er eirca foru priuatis aedificata diuisi sunt loos talonicus,tabernaei, Actae. Muro quos lapideo circunsi dare urbe parabat,cum sabinu bellaem coeptis interuenit: a 4 eos ea subita res fuit, ut prius Anienem transirent hoo fles,quam obuia ire,de prohibere exercitus Romanus pose se. I tui; trepidatu Romae est: primo dubia uictoria ma g a utrinq; caede pugnatum est: reductu deinde in eastra hostium copijs, datos spatio Romanis ad comparari ' deintegro bellu, Tarquinius equite maxime fuis deesse ui

i, risu Romulus scripserat,addere alias connituit, uos inras nes relinquere nomine. I d quia inaugurato Romulus ν scera negare Accius Nauius, inciditus ea tempestile aua si gli nesmutari,nes nouu costitui,nisi aves addixissent, N polle.Ex eo ira regi mota,eludenss arte ut ferunt Ageαμ dAinquit,divine tu, inaugura ,seri ne posit, quod nuncta d ego

53쪽

, DE c. PRIMAE ego mete cocipio. cum isse in augurio rem expertus pro fedio Atura dixitFet: Atqui hoc animo agitaui,inquit te nouacula cotem disici jurum: cape haec, π perage quod aves tuae fcri posbe portendui. T u illum haud cunerinter discidise cotem prunt. Statua Accij capite uelato, quo in loco res lla est, in comitio in gradibus ipsis ad lauam curtim fuit: cote quos eo de loco stam fuisbe memorat, ut esset adponeros miraculi elua monimetu m. Augurijs certe,sacerra

dotios augurum tantim bonos accesit, ut nihil bebit, dotainici; postea,nisi avsticum gereretur: cocilia populi,exercitus uocati,siumma reru, ubi aves no adnullsent, dirim rentur. Nes tum Tarquinius de equitu centurijs qui

qua mutauit, numero tantu alteru adiecit,ut mille Cr treta

centi equites in tribus cetariis essent. posteriore modo sub hisdem nonmnibus, qui additi erant, appellati sunt: quas

nunc,quia geminatae fiuntsex uocant centurius. Hac parra te copiaru aum, iteru cum Sabinis confligitur: sed praeis terqua quod uiribus Geuerat Romanus exercitus, ex octaculto etid additur dolus,m is qui magnam uim lignor in Anienis ripa iacente, ardente in fluem e coni cerent, uentoq; iuuante accensa ligna, Cr pleras in ratibus impacta subliciis cubererent,ponte incedunt. ea quos res in pura

gna terrorem attulit Sabinis, efusis eade fuga impedijt: nullis mortales, clim hostem e ugilbent, in flumine ipso periere: quoru fluitantia arma ad urbem cognita in T γberi,prius pene,quam nuntiari posset,insignem uictoria stucere. Eo praelio praecipua equi tum gloria fuit: utrius ab cornibus positos, cu iam petiteretur media peditu suorum acies,ita incurrisse ab lateribus strant,ut no si fieret modo Sabinus legiones,strociter instantes cedetibus , sed subito in fuga auerterent: montes elluso cursu Sabini petebant, cir pauci tatuere:maxima pars,ut ante dictu est,ab equis

54쪽

LIBER I. a tibus in 'me acti fiunt. Tarquinius instandum perterritis ratus,praeda aptiuisque Romam misis bolijs honiu uo on tu id Vulcano erat ingenti cumulo accesis, pergit porro i in agru Sabinu exercitu inducere: Cr quanqua male gera ' res erat,nec genuros melius erure poter4t:tame quias co utendi res no dabat spatiu,tere obuii Sabini tumultuau rio nutile: iteruque ibi usi,perditis ii prope rebus, pace po' tiae. collatia, Cr quicquid circa collatia agri erat, Subiis, in adeptu. Egerium strutris hic filius erat regis colla I in praesidio relictus: deditosq; Collatinos ita accipio,eiss deditionis formula esse. Rex interrogauit: Enta ne uos lea' tui oratoresque nisi a populo collatino, ut uos, popuα laris: collatina dederetis in Sumus. Estne populus coli ij iiiiiis insua potestites Est. Deditis ne uos, populus cora i ting,urbe,agros,aqui,terminos,delubru,utensilia,diuina in nas omnia,in mei populis Romani ditiones Dedipi mas. Et ego recipio. Bello Sabino perficto, Tarquinius o trimiphas Roma redijt. inde priscis Latinis bellum 'cit: n ubi nusquam ad uniuerse rei dimicatione uentu est: adsin: g ibi oppida circunstrendo arma, nome omne Latina doα muit. corniculum, Ficulnea uetus, cumeria, cru tumem

rnen, Ameriola, Medullia, Nomentum, haec de priscis Latinis,aut qui ad Latinos dejicerant, capta oppida. Pax o deinde Adli. Maiore inde animo pacis opera inchoata, qtiam quanta mole gesserat bella,ut non quietior populus

omi est, quam nutiliae luisset. nam Cr muro lapideo,

cuius exordium operis Sabino bello turbatum erat, urα

is b , qua nondum munierat, cingere parat: Cr infima τι urbis loca circa foru, aliasq; interiectus collibus conuatilia ki,quid ex planis locis haud facile evehebant aquaF, cloa

r istigio in Taberim ductis siccat: er area ad aede in i da, capitolio

55쪽

DE c. PRIMAE capitolio Iouis,quam uouerat bellio Sabino, imprae disgiente animo suturam olim amplitudine loci, occupat fundamentis. Eo tempore in regia prodigium uictu euentus mirabile fuit. Puero dormieti, cui Servio Tullo nome luit, caput anille ferunt multorum in cons ectu. Plurimo igitatur clamore inde ad tantae rei miraculum orto excitum rem

gem: Cr cum quidam amiliarium aquam ad restinguendus erret,ab regina retentum: fedatos iam tumultu, moueri uetuisse puerum, donec sua stonte experrectus esset: mox cum somno ex flammam abi se. Tum abducto in secretuusto Tanaquil, Vides ne tu puerum hunc liquit, que tam humili cultu educamus scire licet hunc lamen quonda reis bus itostris dubiis futuram, praesidiums regiae afflictae. proinde materiem ingentis publice priuatims decoris oramni indulgentia nostra nutriamus. inde puerum liberum loco coeptum haberi,erudiris artibus, quibus ingenia ad magnae fortunae cultu excitantur. Euenit jacile, quod dijs cordi esset. iuuenis evasis uere indolis regiae. nec, cu quae reretur gener T arquinio, quisquam Romanae iuuentutis ulla arte conferri potuit: flianis ei suum rex destondit. Hic quacunque de causa tantus tuli honos habitim credere prohibet strua natum eum, paruumq; ipsium seruisse. eoorum magis sentetiae fium,qui Corniculo capto Serui, Tulis ii, qui princeps in illa urbe fuerat, grauidam uiro occiso uxorem,cum inter reliquus captiuus cognita esset,ob uniis cum nobilitatem ab regina Romana prohibitam frunt servitio partum Romae edidisse Prisci Tarquinii domo: inde tanto beneficio, Cr inter mulieres familiaritatem au lam, ex puerum in domo a paruo eductum in charitate, atque honore fuisse: fortunam matris, quod capta patria in hoo pium manus venerit, ut serua natus crederetur, fecisse. Duode

56쪽

LIBER I. Duodequadragesimo ferme anno, ex quo regnare coepearat Tarquinius, non apud regem modo , sed apud patres plebems longe maximo honore Seruius Tullus erat. Tu

ci fili duo, etsi antea siemper pro indignifimo habuerirant, sie patrio regno tutorta fraude pulsios, regnare Roamae aduenam,non modo uicinae, sed ne Italicae quidem stirpis tum impensim his indignitas crescere,fi ne ab Tarquinio quidem ad fierediret regnum, sed praeceps inde porro adseruitia caderet:ut in eadem ciuitate post centes u stis re annum, quam Romulus deo prognatus, deus ipsie tenuerit regnu,donec in terris fuerit, id bertius serua natus posis deat:tum comune Romani nomini , tum praecipue id domus suae dedecus fore i Anci regis uirili stirpe salua, non

modo aduenis,fedstruis etiam regnu Romae pateret. Feraro igitur eam arcere contumeliam Jtituunt. Sed Cr iniuri π α κ triae dolor in Tarquinium ipsium magn, quam in seruium eos stimulabat: Ex quia grauior ultor caedis, si superesset, rex futurim erat quam priuatus: tum Seruis occiso,quemacunq; alium generum delegisset, eundem regni heredem ycturus uidebatur ob haec ipsi regi insidiae parantur. Ex pactoribus duo 'ocifimi delecti ad facinus, quibus coctueti orant uterque agrenibus ferramentis, in uestibulo regiae quam potuere tumultuosi ime syecie rixae in sie omnes apparitores regios convertunt inde cum umbo regem appellaren clamors eorum penitus in regiam peruenisset,lloacati ad regem pergunt Primo uters uociferari, Cr certetatim alter alteri obj repere: coerciti ab lictore, er iusi inuicem dicere,tandem obloqui desistunt: unus rem ex comis posito orditur: dum intentus in eum se rex totim auerteriret,alter elatam securim in caput deiecit: relictos in uulis

nere telo,ambo se foras eqcuint. Tarquiniu moribundum d a cum

57쪽

DE c. PRIMAE cum qui circa erant excepissent, istos Agietes lictores eois prehendunt: clamor inde, concursiusq; populi mirantium quid rei esset. Tanaquil inter tumultum claudi regiam iuisbet,arbitros eqcit: simul quae curando vulneri opus fiunt,mquam spes sube, sic sedulo comparat imis destituaesti es,alia praesidia molitur. Seruio propere accito cum peis ne exanguem uirum ostendiset,dextram tenens, orat, ne

inultam mortem soceri, ne socru inimicis ludibrio esse si nat. Tuum est,inquit, Serui,si vir es,regni , non eorum qui alienis manibus pesta μβcinus hcere. erige te,deos bduces sequere, qui clarum hoc fre caput diuino quodam circun o igni portenderunt. nunc te illa coclectis excitet flamma: nunc expσgiscere uere: Cr nos peregrini regnatavimus: qui sis,no unde nutus sis,reputas tua re seu bita coiislia torpent,ut tu mea cosilia sequm. Cum clamor imperitusq multitudinis uix seu tineri posset,ex supreiore parte aedissim pre βnestras in Nouum uiam uersas habitabat enim rex ad Iouis Statoris populum Tun aquil alloquiis tur. Iubet bono animo esse: sopitu fuisse rege subito ictu, 'rum haud alte in corpus descendisse: iam ad se redisse, illectu m uulnus abst o cruore,omnia salubria esse coasdem propediem ipsim eos uicturos. Interim Smio Tulis Io iubm populwm dicto audientem esse: eum iura redditurum,obiturumis alia regu munia. Servius cu trabea Crlictoribus prodit:ae sicile regia seedes alia decernit,de alijs consulturum sie regem esse simulat. I tas per aliquot dies, cum iam expirassct Tarquinius, celum morte presteciem alienae *ngendae uicis,fuas opes firmauit: tum demum palam Acta ex comploratione in regia orta, Sσuius praesiadio firmo munitus, primus iniussu populi uoluntate patra regnauit. Anci libat iam tum comprehensu scelπιs miniis

58쪽

LIBER I. Is pris, ut uiuere regem, Cr tantas esses ope Serest nuntiatues Suessana Pometiam exulatum ierant. Nec iam publicis oc)excimagis consilijs Seruius quam priuatis munire opes: Cr nequalita Anci liberum animus aduersus Tarquinium fuerat, dilis aduersus see Tarquinii liberum esset,duas Alias iuuenibus regiis,Lucio atq; Aruti Tarquiui1s, iungit. Nec ruta pit tamen sati nec itatem haematus consilijs,quin inuidia regni etiam inter domesticos infida omnia atque institi βαceret. Peropportune ad praesentis quietem mitis bellum cum Veientibus ciam enim induciae exierunt alijsq; Heri truscis sumptum: in eo bello Cr uirtus, er fortuna enituit Tulli Hos ingenti boniu exercitu haud dubius rex, seu patrum, seu plebita animus periclitaretur, Romam redhi: . - . . aggrediturq; inde pacti longe maximum opus, ut quemα admodum Numa diuini autor iuris ilisset, ita Seruiu conditorem omni s in ciuitate di crimin f, ordinumq quibus inter gradus dignitatis, frtunaes aliquid interlucet, posteri yma ferrent. censum enim innituit,rem saluberrima tanto suturo imperio: ex quo belli, pac sq; munia non uiri ritim,ut ante, sed pro habitu pecuniarum fierent. tu classes,centurios, Cr hunc ordinem ex censeu desicripsit, uel paci decorum,uel bello. Ex ijs, qui centum missium aeris,

aut maiorem censem haberent, L X X X. coiecit ceturius,

quadragenuS seniorum, ac iuniorum. prima clusis omnes appellati seniores, ad urbis custodiam ut praeflo essent iuuenes,ut foris bella gererent. arma tis imperata,galea,cis

petis, ocres, lorica,omnia ex aere, haec ut tegumenta c8mporis essent. tela in hocte, hamq; cr gladius. additae huic clusi duae abrum centuriae,quae sine armis stipendia aceis

rent. datum munus, ut machinus in bello scirent. Secunduri tu intra centum usq; ad quin s Cr septuaginta milliud censura

59쪽

DE c. PRIMA Ece in instituta. Ex ex bis senioribus, iunioribusq; uiginti

conscriptae centuriae arma imperata, sicuti pro clypeo, Cr praeter loricam omnia eadem. Tertiae clujsis quinquaginta missium censium esse uoluit. totidem centuriae Cr hae, eodenis discrimine aetatum fictae: nec de armis quicquam

mutatum,ocreae tantum ademptae. In quarta classe census

quinq; Cr uiginti millium, totidem centuriae fictae: arma mutata iihil praeter hamin er verutu datu. Quinta clasis sis aucta,ceturiae triginta ictae. fundas, lapides misites hi secum gerebant. in his accenset cornicines,tibicines s intres centurius distributi. undecim missibus haec clusis cenis sebatur. Hoc minor census reliquam multitudinem habu I nde una centaria βcta est immunis militia. I ta pedemi exercitu ornato,distributo equitum ex primoribus ciuitatu κ i i scripsit centurius. sex item alius centurias, triabus ab Romulo innitutis,*b isdem, quibus inauguratae erant,nominibus fecit. ad equos emendos dena millia aeris ex publico data er quibus equos aleret, viduae attributae, quae bina millia aeris in annos singulos penderent. Haec oramnia in dites a pauperibus inclinata onera. Deinde est honos additus. non enim, ut ab Romusso traditum caeteri seruauerant reges,viritim suffragium eadem ut, eodemq; iurare promiscue omnibus datum estsed gradus ficti, ut nesexclusius quisquam siuifragio uideretur, Cr uta omnis peranes primores ciuitatis esset. equites enim uocabantur priri mi, L X X X. inde primae clusita centuriae primum peditum vocabantur. ibi si uariaret, quod raro incidebat, ut secunαdae clusis uocarenturi nec fere unquam infra ita descenderirent,ut ad infimos peruenirent. Nec mirari oportetibunc ordinem, qui nunc est,post explatas quinq; Cr x X X. tribos, plicato earum numero, centur s iuniorum , seniora

60쪽

us os

LIBER I. nrt s ad institutam ab Seruio Tullio summam non eo venire. quadriIriam enim urbe diuisa regionibus, colliabuss,quae habitabantur partes, tribus eas appellauit, ut ego arbitror,ab tributo.nam eius quos aequaliter ex censu coferendi ab eode inita ratio est. nes hae tribus ad cenae turiarium dictributione numerums quicquam pertinere. cinctu perfecto,quem maturauerat metu legis de incensis latae,cum uinculoru minta mortisque edixit,ut omnes ciues Romani,equites,pedittas in fluit quilis centurijs in campo Martio prima luce adessent.ibi instructum exercitum omne seuouetaurilibus Iustrauit. ias conditum Iunrum appellatum,quia in ceribendo finis Actus est. Millia Lxx x. eo lustro ciuium censa dicuntur. Adqcit scriptorum antiquisimus Fabius Pictor eoru,qui ferre arma possent, mnumerum fuissee. Ad eam multituditia urbs quos amplifacunda uisa est. addit duos colles, Quirinale,Viminalemq;. inde deinceps auget Esquiliastibis ipsiqui loco dignitas feret,habita aggere,er kfis, Cr muro urbe circundat: ita pomoerium profert. Pomoerium verbi uim solum inis tuentes postmoenium interpretantur esse. est autem magis

circa murum locus, quem in condend s urbibus quondam Hetrusci,qua murum ducturi erant, certis circa terminis inaugurato conbecrabant:ut nes interiore parte aedificia moenibus continuarentur,quae nunc uulgo etiam coniuragunt, Cr extrinsiecus puri aliquid ab humano cultu puis teret soli. hoc spatium,quod neque habitari, neque arariss erat, non magis quod post murum esset, quam quod murus post id, pomoerium Romani appellarunt. Cr in urbis incremento semper, quantum moenia processura earunt, tantum termini hi confiecrati proferebantur. Aucto π μ λ l γriuitate magnitudine uisu ormatu omnibuε domi,er ad