Titi Liuii Patauini ... Decas prima 1

81쪽

; DEC. PRIMAEIuise,ni charitas reipublicae uinceret. non credere popliaelum Romanum solidam libertatem recuperatam esse. rem gium genus, regium nome non bolim in ciuitate,sied etiam in imperio est e. id oscere, id obstire libertati. Hunc tu,

inquit, tua uoluntate L. T arquini remove metum. menum

nimus, Iatemur: eiecilli reges. absolue beneficium tuom,aujrr hinc regium nomen. res tuas tibi non solum reddet ciues tui autore me, sed siquid deesὶ, munifice augebunt. amicus abi, exonera ciuitatem uano fisitan metu. ita permsuactum ni animi cum gente Tarquinia regnum hinc abiturum. Conctuli primo tam nouae rei ac subitae admiratio incluserat uocem. dicere deinde incipientem primores citauitatis circum istunt,eadem multu precibus orant. CT caeriteri quidem mouebat milius. postqua Sp. Lucretius maior aetate ac dignitate, socer praeterea iridis agere uarie, rorigando alteriiri buadendos coepit, ut uinci sie consentiu crinitatιS pateretur: timens consiui ne postmodu priuato sibi eadem illa cum bonorum amisione, additas alia insuper ignominia acciderent, abdicauit se confiulatu rebusi huis omnibM Lavinium translatis,ciuitate csit. Brutus ex se natusco ullo ad populum tulιt,ut omnes Tarquinis gentis exules essent. collegam sibi comit s centuriatis creauit P. Valeriu, quo adiutore reges eiecerat. cum haud cuiae

quam in dubio estici, bellum ab T arquinijs imminere, id quidem e omnium scriws fuit. caeterum id quod non tianiebant, per dolum ac proditionem prope libertas antissiest. Erant in Romana iuuentute adolescetes aliquot, nech tenui loco orti, quorum in regno libido solutior fuerat: aequales siodalesq, adolescentium Tarquiniorum, assueti

more regis vivere. eam tagni aequato iure omnium licenotiam quarentes, libertum aliorum in suam uertissest

uitutem

82쪽

LIBER II. 7qvitutem inter se conquerebantur. Regem hominem esse, a quo impetres ubi ius,ubi iniuria opus sit. esse gratiae loαcum, esse beneficio, Cr irasci Cr ignoscere posse: inter arinucum atq; inimicum di crimen nosse. leges rem furdam, inexorabilem esse, salubriorem meliorems inopi quam potenti: nihil laxamenti nec uenis habere, si modum exiss fieri . periculosum esse, in tot humanis erroribu3 siola

innocentia uiuere. Ita iam siua sponte aegris animis legatio regibus seuperueniunt, sine mentione reditus bona tanα tam repetentes. eorum verba postquam in sienatu audita fant,per aliquot dies ea con uintio tenuit: ne non reddita se si causa, reddita belli materia Cr adiumentaem essent.ὶ nterim legati cum alijs alia moliri, aperte bona repeterates, clam recuperandi regni consillia struere: cr tanquantat id quod agi uidebatur, ambientes nobiliis adolescentiis animos pertentabant. a quibus placide oratio accopn l. bis literas ab Tarquin s reddunt: cr de accipienoris clam nocte in urbem regibus colloquuturi Vitelliis Aripilijsq; fratribus primo cornissa res est. Vitellioru sororcon uti nupri Bruto erat. iami ex eo matrimonio adoleviscentes erunt liberi, Titus Tiberiusq; eos quos in focleuntem consilii auunculi usumunt. praetereu er nobiles alias ot adolescentes conscii assumpti, quorum vetustitem moria abiit. I nterim cum in sienatu uicisset si tentia quae censebat redde da bona eums icam causam morae in urbe haberent legati, quod stultum ad uehicula comparanda con ulibus siumpsissent, quibus rcgum astortarent res:

omne id repus cum coniuratis cossultando ab umul: euinctς is injtindo, ut literae sibi ad Tarquinios daretur. nam cliter qui credituros eos, non uana ab legatis seuper rebus

83쪽

DEC PRIMAE

fcinus Iecerunt, nam cum pridie quam legati ad Taris

quinios proficisceretur, Cr cornatum forte apud Vitellios esset, niuratici ibi remotis arbitris multa inter se de notauo ut' conflilio egisbent, sermone eorum exstruis unus excepit, qui iam antea id senserat agi: sita eam ocea sitoinnem, ut literae legatis darentur, quae deprehense rem coinarguere possent, experilabat. ponquam datas siensit, rem ad eon ules detulit. confides ad deprehendendos legatos eoniuratost pro βcti domosne tumultu rem omnem opis pressere. literarum in primis habita cura,ne interciderent. proditoribus extemplo in uincla coiectis, de legatta pauislulum addubitarum est. ex quanquam uili fiunt commisisse, ut hostiaem loco essent,ius tamen gentium ualuit. De bonis regiis quae reddenda ante cen uerant,res integra reβrtur iad patres. illi uicti ira uetuere reddi, vetuere in publicu mredigi. diripienda plebi fiunt data, ut contacta regia praeda spem in perpeturum cum bis pacis amitteret.ager T arquianiorwm qui inter urbem ac Tγberim fuit, confiecratus

Narti, Martius deinde campus fuit. Forte ibi trum seges funis dicitur fuisse matura me, i. quem campi stuctu quia religio wm erat con cre, desectam caemctrameto siegeistem mugitu uis hominum simul immissa corbibus fudere iuTγberim tenui fluentem aquή, ut medijs caloribus solet. ita in uadu haesitantis stu menti aceruos sedisse illitos limo insulam inde paulatim, er alijs quae stri temere flumen

eodem inuectis, Iactam. postea Gedo additus moles, in nus adiurum, ut tam eminens area mas templis quosae porticibus ustinendis esset. Direptis bonis regum,datamnati proditores, pigms suppliciam,mnssiectius eo, quod poenae capiendae ministeriam patri de Iiberis confiuis latus impo uit: er qui lectator erat amovendus, e

84쪽

LIBER II. DV Uctum fortuna exactorem supplicij dedit. Stabunt deligatia ad palum nobili, mi iuuenes.sed a cieteras uelut ab ignovi, tu capitibus,consul s liberi omnium in be auerterant ocuαa los,nocrebais non poenae magis homines quam sceleris, , quo poenam meriti egent. illos eo poti)fimum anno patria, liberumni,putrem liberatorem, consulatum ortam ex Daen mo i unia, patres, plebem, quicquid deorum hominumsn Romanorum esset, induxiste in animum ut Superbo quon' im regi, tum injicto exuli proderent. Conctules in bedentit procellere sitiam: misis lictores ad siumendum supplictu,

di nudatos uiri s caedunt, siecuris feriunt: cum inter omne si tempus pater, vultusq; Cr os eiMδlbectaculo esset,eminere α animo patrio inter publicie poenae nanisterium. Secunduae poenam noceri tium,ut in utrans partem arcendis scelerios baa exemplum nobile esset, praemium indici, pecunia exili crario,libertas ciuitas data. I ile primum dicitur uindi

'liberatus. quidam uindictae quos nomen tractum ab a ita putant: Vindicio ipsi nomen suilbe. post illum obsieruau tm,ut qui ita liberari essent, in ciuitatem accepti uiderenii turillis sicut acti erant,nuriatis, incen*3 Tarquinius no sup dolore solum tantae ad irritum cadentis stet, sed etia odio , ira postquam dolo uiam obsieptam uidit: bellum aperte

is moliendum rutus,circumire seupplex Hetruriae urbes orarac re maxime Veientes Tarquiniensicis, ne se ortum eiusde a sanguinis extorrem,egentem ex tanto modo regno cum lis beris Volescentibus ante oculos suos perire sineret. alios 3 peregre in regnum Romam accitos: se regem augentem, bello Romanum imperium, a proximis scelerata coniura , tione pus .eos inter se,quia nemo unus satis dignus πα-i gno usus sit, partes regni rapuisse: bona sua diripiendas pqnlo dedisse,nequu expers sceleris esset. patriam se reu

85쪽

sα DE c. PRIMA Egnum que uu repetere, Cr persequi ingratos ciues uelle. yrrent op ,adiuuarent: fuas quos uereres iniuries ultioirent toties caesas lcgiones, agrum ademptum. Haec moraverunt Veientes,ac probe quilis Romano sulte duce ignominius demendus,bellos amissa repetenda, minaciter stomunt. Tarquinienctes nomen ac cognatio mouet. pulchruuidebatur suos Romae regnare. I ii duo duarum ciuitatum exercitus ad repetendum regnum, bellos persequendos Romanos secuti Tarquinium. Postquam in agrum Roamanum uentum est,obuiam boni confiides eunt. Valerius quadrato agmine peditem ducit: Brutus ad explorandum cum equitatu antecesit. Eodem modo primus eques horiptu agminis luit: praeerat Aruns Tarquinius filius regis: rex ipse cum legionibus sequebatur. Aruns,ubi ex lictoriribus procul consulem ese, inde iam propius, ac certius facie quos Brutu cognouit: in laminatus ira, I lle est vir, inquit,qui nos extorres expulit patria. st en ille nonris decoratus insignibus magnisce incedit. dii regum ultores adeste. concitat culcaribus equum, atque in ipsium in tus constulem dirisit sensit in se iri Brutus. decorum erat tam ipsis capessere pugnam ducibus. avide itaque sie certaminio stri. adeos inmis animis concurrerunt,neuter, du hoastem uulneraret,sui protegendi corporis memor,ut cotractris ictu per parmam uterq; transfixus, duabus haerentes

hastis moribuit ex equis lapsi sint mul Cr caetera equeostras pugna coepit. neq; ita multo post Cr pedites superueniunt. I bi uaria uictoria, Cr velut aequo Marte pugnatu, est. dextra utrinq; cornua uicere laeu4 seuperata, Veientes

uinci ab Romano milite assueti, usi fugati sue fiunt. Tarquiniensis nouus bonis non stetit sol scd etii ab sua parte Romanam pepulit. Ita cum pugnatum esset, m terror Tarq

86쪽

s3 LIBER II. Tarquinium atque Hetrus os incesit, ut omissu irrita re, i nocte ambo exercitM, Veiens Tarquiniectisq; ctuas quipsi abirent domos. Adjiciunt miracula huic pugnae, silentio; proximae noctu ex fatua Arsia ingentem editam uocem: , Saluani uocem eam creditam haec dicta, Uno plus Hetrum; Icorum cecidisse in acie: uincere bello Romanarm. Ita a certe inde abiere Romani ut uictores,Ηetrusci pro uictus. is num poctquam illuxit, nec quisquam bonium in consteis x ctu erat, P. Valerius Cos . stolia legit: triumphanssi inde Romam redi)t.collegae simus, quanto tum potuit apαι paratu, Ircit. sed imito maius morti decus publica luit, moestitia, eo ante omnia insignis, quia matronae annum, i ut parentem, eum luxerunt, quod tam acer ultor violatae, pudicitiae filisci. confiuli deinde qui superfuerat,nisiunt i Ws mutabiles uulgi animi, ex fluore non inuidia modo, sed ii suspitio etiam cum atroci crimine orta. regnum eum ait i ctare, fina ferebat: quia nec collegam subrogauerat ino locum Bruti,er aedificabat in summa Velia. ibi alio atquei munito loco arcem inexpugnabilem fore. Haec dicta uuias go creditaque cum indignitate angerent coulis animum:

i uocato ad concilium popula, summisis cibus in concio, nem ascendit. Gratum id multitudini stectaculum luit.

, si missa sibi esse imperii insignia: connsionem que βα

ι ctam, populi quam coctulis maiestitem uinis maiore esci, Vbi audire iusii, confiul laudare fortunam collegae, quod is liberata patria in summo honore pro Republica dimis a cans,inatura gloria, necdum sie uertente in inuidiam,mors tem occubuisset. sie supernitem gloriae suae ad crimen ais, inuidiam seuperesse: ex liberatore patriae ad Aquilios Viris imosque recidilbe. Nunquam ne ergo, inquit, lilia adeo

87쪽

s DE c. PR IMAE a uobis stemur virtus erit, ut fustitione uiolari nequeat ego me illam acerrima region honem, ipsium cupiditatis regni crimen subiturum timerenis ego si in ipsa arce capitolios habitarem, metui me credere posse a ciuibus meus tam leui momento mea apud uos fama pendct s adeo ne est

undata leuiter sdes,ut ubi sim, quam qui sim magis restruis Non obitibunt P. Valerij aedes libertati uenrae Quiarites, tuta erit uobιs Velia. destrum non in planum modo

aedes,sed colli etiam subhcium ut uos stupra sit pectum me

ciuem habitetis. in Velia aedificcnt,quibus melius quum P. Valerio creditur libertas. Delata confctim materia oramnis infra Veliam, er ubi nunc uicus publicus est, domus in infimo cliuo aedificata. Lutae deinde leges, non solu qua regni si bitione collulem absolucrent sed quae adeo in contrarium uerterent, ut populare etiam acerent. Inde coragnomen Iactu Publicolae est. Ante omnes de prouocatione

aduersus magistratus ad populum, sacrando is cum bonis cupite eius,qui regni occupandi consilia inisset. Gratae in vulgus leges fuere. quas cum solus pertuli1bet, ut sua unius in bu gratia esset:tum deinde comitia collegae subrogado

habuit. creatus Sp. Lucretius C o s. qui magno nutu,non

sufficietibus iam uiribus ad con utaria munera obeunda, intra paucos dici moritur. Susctus in Lucretis Iocum M. Horatius Pulvillus. Apud quosdam veteres autores nos inuenio Lucretium coulem. Bruto stitim Horatium fugo gerunt. credo,quia nuda gem res insignem fecerit consuislatum,memoria intercidit . Nondu dedicata erat in Catapitolio Iouis aedes. Valerius Horatiu3 que C O s s . sortiti uter dedicaret: Horatio sorte euenit: Publicola ad Veientatium bellum pro fictus. Aegrius quam dignum erat tulere Ualci ij necessarq, dedicationem tam inciditi templi Hota ratio

88쪽

LIBER I 1. s as ratio dari. id omnibus modis impedire conati, postquamnia alia si urira tentata erant, postem iam tenenti confiuli faeis o diam inter precationem deum nuntium incutiunt: morture. Git eius filium ese, fanosis familia dedicare eum temptu nod pos. Non crediderit Iactum,an tantu animo roboris fueri . rita nec traditur certum, nec interpretatis est facilis. nihil aliud ad eum nuntium a proposito aversius, quam ut cadapis ver lori iubere tenens pollent, precatione peragit, Crim dedicat templum. Haec post exactos reges domi militiaesis, ge)ti primo anno. Inde P. Valerius iterum,T. Lucretius νγ C o s s. acti. IamTarquinij ad Lartem Porsenarii clusiista num regem perfugerant. ibi miscendo cosilium precess, σι ntinc orabant,ne sie oriundos ex Hetrusci eiusdem sangui

os nu nominus,egentes exulare pateretur: nunc monebunt cor etian ne orientem morem pellendi reges inultum sineret.

,s satis libertatem ipsum habere dulcedinis,niisi quanta ui ctis

tu uitates eum expetant, tanta regna reges defindunt:aequari

is suisma infinis, nihil excellium, nihil quod supra caeterata emineat, in ciuitatibus fore: adesse finem regnis rei interiis dos hominess pulcherrimae. Forbena tum regem esse Rons irrae, tum Hetruscae gentis regem amplam Τhuscis ratus, ibi Romam inmo exercitu venit. Non unquam alius ante, lI. tantus terror senatum inuasit: adeo ualida res tu clus a to: erat, magnums Porbenae nomen. nec boctes modo timeis

p bant, sed suosemetipsi ciues, ne Romana plebs metu perast, fa, receptu in urbem regibus vel cum seruitute pacemia cx acciperet. N vita igitur blandimenta plebi per id tempus ab senatu data. annonae in primis habita cura, Cr adstuis .mentum comparandum t Galij in Volscos, alij cumus. fusis quos uendendi arbitrium,quia 'impensio pretio ueὰ 'immenso

89쪽

ss DEC. PRIMAE portoriis quoque er tributo plebe liberat ut diuites eis ferrent, qui oneri ferendo essent. pauperes satis stipendi

pendere, si liberos educent. Itaque haec indulgentia paristum alberis postmod rebius in obsidione ac iniciacto concordem ciuitatem tenuit, ut regium nomen non buranumagis quam infimi horrerent: nec quisquam unus malis artibus poctea tam popularas esset, quam tum bene imperirando uniuersius senatus uit. cum hostes adesbent, pro se quisque in urbem ex agris demigrant: urbem ipsam beapiunt praefidijs.alia muris, alia Taberi obiecto uidebanis turtum. pons sublicius iter pene hostibus dedit: ni unus

uir uilbre, Horatius cocles id munimentum illo die somtuna urbis Romanae habuit qui positus forte institione

pontis, cum captum repentino impetu Ianiculum, atque inde citatos decurrere hostes uidibet: trepidanis turbam suorum arma ordiness relinquere, reprehensans singuaios,obsidetis,obtemiisque deum Cr hominum sidem,tutiobatur, nequicquam deserto praesidio eos lugere. si transio tum pontem a tergo reliquisent, iam plus honium in Paritatio capitolios,quam in Ianiculo stre. Itaque monere, praedicere,ut pontem 'ro, igni, quacunq; ui possent,inutenrumpant: be impetum bonium, quantum corpore uno posset obsisti, excepturum. Vadit inde in primum aditu. pontis: insignisq; inter constem cedentium pugnae terraga,obuersis conatius ad ineundum praelium armis,ipso mraculo audaciae obstupeficit hostes. os tamen cum eo pu

dor tenuit, Sp. Largium ac T. Herminium, ambos claros.

genere act is . cum his primam periculi procellam, Crquod tumultuosit imum pugnae erat, parumper fustinuit: deinde eos quoque imos exigua parte pontis relicta , rouocantibus qui rescindebant,cedere in tutum coegit. cim cum rens

90쪽

LIBER II. sa

retis inde minaciter truces oculos ad proceres imis a truscori , nunc singulos prouocare, nunc increpare Oisu innesseruitia regum superborum suae libertatu inmemois 2 res alienani oppugnatum venire. cunctati aliquandiui, sunt,dum alius aliam,ut praeliu incipiant,circunstectantia pudor deinde comouit aciem, er clamore sublato undiq; ' in unum honem tela con ciunt. quae cum in obiecto cui

' si scuto haesissent, neq; ille minus ob linaria ingenti pon' tim obtineret gradu: ιam impetu detrudere conabantur

ii virum, cum fines stagor rupti pontis, simul clamor Rota id matroru alacritate perstcti operis sublatus, pauore subito impetum funinuit. Tum cocles, TIberine pater, inquit, , te sancte precor, haec arma Cr hunc militem propitio fuis mne accipias. ita sic armatus in TIberim desiluit, mulisis tus superincidentibus telis, incolumis ad suos tranavit: ti rem auctus plus famae habituram ad posteros quam si LA Grata erga tantam uirtutem ciuitas luit. Aatua in comitio ii posita,agri quantum uno die circusauit, dat . priuata quos inter publicos honores studia eminebat. nam in mari gna inopia pro domesticis copiis sinusquisq; ei aliquid, λ Dudos sei e uictu suo,contulit. Porsiena primo conario tu repulsius,confiiiijs ab oppugnanda urbe ad obsidendauis versiis, praesidio in I aniculo locato, ipse in plano ripisso Tγberis castra posuitinauibus undis accitis er ad custo, dum,nequid Romam semeti subuchi sineret: er ut praea i datum milites trans flumen per occasiones alijs atq; alijs, s locu truqceret. breuis adeo itinctum omnem Romanianie egrum reddidit, ut non caetera solum ex agris, sta pecuni: q os omne in urbem compei teretur: neque quisqui extra, portu propellere auderet. Hoc tantum licentiae Hetrum, siti non metu magis quam consilio conces . namq e