장음표시 사용
61쪽
si res, quas conscripsit, gestas, ut Romani eas parum curasse consendi sint ipsa foedera aliaque monumenta publica cognovit geographiae erat studiosus; fido eius celebrant omnes; et, quod omnium gravissimum est, loca ipsa Alpium lustravit. Tempore demum Augusti magis innotuerunt Alpes: quatuor viae tunc Romanis cognitae. Inde ab occasu meridionali ad septentrionem hae erant per: Alpes aritimas, prope Mare Tyrrhenum, per Ligurum agrum ducentes,
Alpes Cottias, incipientes a Monto Vesulo Montrim , ad quas pertinet Alpis Cottia sive saltus aurinus M. Geneor , Taurinorum agrum percurrentes, Alpes Graias sive Centronicas, ad quas reseruntur Mons Cenius Mont Ceni , iugum Cremonis Mont amons et ons Jovis sive Alpis Graia sive altus Graius is petit St. Bernhard), quae Salassorum
Alpes Peninas, quarum est Mons Peninus is grandes. Bemhard I). Livii locus hi est: Id quum inter omnes conis stet, eo magis miror ambigi quanam Alpes transierito Hannibal t et vulgo credere, Penino, atque indeo nomen et M iugo Alpium inditum , transgressum V I . Quod scriptor inter omnes constare contendit, est: Hannibalem apud Taurinos, quos primos eius in Ita
P. 9. 2 Si reet e ronovi coniectura legitur.
62쪽
lia hostes suisse probe animadvertendum, egressum esses I). Id legerat apud Cincium limentum, cuius exiguum fragmentum non ampliora docet omnibus, quibus id persuasum esse dicit, certe non adscribendi Polybius et Coelius, quorum descriptiones annibalem, ut ipse fatetur, per Salassos ad Libuos Gallos deduxerint, qui quum a Ptolemaeo Insubribus adnumerentur, utriusque narrationis consensio patet. taque, quoniam Livius Cincii fidem tantopere ceterorum auctoritati praetulit, ut, quod illo de Taurinis dixerat,
tanquam argumentum firmissimum his opponat, quaeritur, num ipse Cincium recte interpretatus esse videatur. Looum Cincii, quem initio capitis citaverat, sine dubio ante oculos habuit Eum vero in huius interpretatione a vero aberrasse probabiliter, ut vidimus, statuere licet R. Quid igitur impedii, quominus iterum
eum lapsum esse putemus in qua sententia Gibbonum quoque suisse comperi, aliam asserentem eiusdem loci explicationem. Hic enim censet, Hannibalem , in iacturis enumerandis occupatum, a Rhodani transitu incepisse et ad Taurinorum urbem substitisse illic quum velut nova expeditionis periodus inciperet, non antea, inquit Gibbonus, cogitatione sua finem alteri posuerit quam coepisset altera Livius autem putaverit C cium indicare, annibalem Taurinos primos in Italia adiisse; verum nexus loci suadet, ut ita interpretemur prima haec regio erat, ubi Poeni proelium committerent R.
63쪽
8od sae, Livium Cincii mentem recte interpretatum esse, tum quaeritur, num Cincii et Polybii auot ritas non tantum par censenda sit I), sed illius auctoritas adeo superior habenda, ut huius testimonium, a Coelio confirmatum, propterea reiiciendum videatur 'Donique Plinii de Caton verba animadvertentes: se Lepontios et Salassos auriscae gentis idem Cato arbio tratur V R, indeque discentes , Sulassos Taurinorum gentis partem constituisse, prorsus infirmatum hoc Livii argumentum esse censemus. Quod autem non praetermittendum, exercitus, proeliis et itinere lassus vexatusque iam et rigore, qui tandem Taurinorum impetum sustinuisset, nisi prius apud Insubres vires resecisset ΤΜons autem solus, per quem in Taurinos patebat
aditus est Alpis Cottia 3 . Quae Livium impulerint, ut uno statueret Hannibali iter praebuisse, haec mihi disso videntur mos non unius testimonium s quendi, sed diversa miscendi, unde factum, ut in singularibus Polybium sibi ducem elegerit exigua Polybianas Coelianaeque sententiae intelligentia huius viae brevitas denique communis aequalium, quae eodem redibat, in primisque Strabonis sententia.
Huius locus sic sese habet , τεττα - νυπερβα is, , Polybius υνο ζε μ πινον δυα μνων με τη--γιuriis τα τε Τυρρηνιμ πελωγει ελα Ἀχὶμ δια αυρινιον, ν δ De qua quaestione ex ipso scriptoris opere statui ob fragmentorum inopiam non potest. 2 Apud Plin. III, 20 rause .l. 12l. 3 Vid supra P. Q.
64쪽
Locum attuli ob eorum, qui Livium sequuntur 2), opinionem, essicientium e verbis: ,' Ἀ-ίμις θεν V, Polybium idem iter significasse. Quicumque autem ex ipso Polybio, attente lecto, haud intellexerit, hunc plane aliud iter innuere, neque verba illaei, sed ipsi Straboni tribuenda esse, nae ille sorosapiet.
Tandem non liquet, utrum Varronis sentcntia Alpes Cottias, an Peninas indicet nec, quum utraque harum opinionum Polybianae adversetur, pro nostro consilio magni est momenti. Praesidium Livianae sententiae recensuimus, idque infirmissimum esse apparuit. Jam venimus ad verba sequentia: neo verisimile est, in tum ad Galliam, patuisso itinera. Comprehenduntur voce ea et mons Peninus et mons Cremon, quem Coelius designaverat Poenos transiisse. me Penino tamen, de quo mox plura, id lucidius ac magis data opera expressit. Explicanda autem eius verba aut sic non suo tempore consuetum iter sumsisset Hannibal, si ponimus, eum per montem Cremonem iisse aut fieri non potest, Hannibalem copias per hunc montem duxisse, cuius indoles nullum prorsus transitum admittebat. Priorem I Vid supra p. 46, N. I.
65쪽
interpretationem si probamus , sane vera dixit: nam Augusto demum regnante, Salassi subiecti sunt a Varrone l), ipsoque curante, Via per eorum tractum ducta est 2). Sed nusquam legimus, vulgarem viam a Carthaginiensibus adhibitam esse contrarium potius indicat Polybius multa narrans tum do tempestivamannibalis cura, ut bonos duces haberet perveniretque ad horum gentem, sociam suam , tum de dissicultatibus atque impedimentis, in expeditione obviis, deque ingenii hominum et iumentorum iactura. Diserte Livium causam longioris itineris referre, supra vidimus 3 . Consentiunt ceteri, Appianus Zonaras, Orosius, Eutropius cum Polybio et Livio, transitum improbis laboribus constitisse. Itaque Hannibal nec facillimam praetulit, nec brevissimam
Viam ne tamen eredamus, eum per loca paene invia
copias duxisse, prohibet Polybius, amatas narrans non multo ante eandem ac Poenos, viam iniisso 4 . Pronti Alpem Cottiam missam secimus, ita e quatuor, quae attulimus, iugis Alpes Maritimas, utpote a
nemino memoratae, haud magis in censum venire possunt. Restat, ut de Penino deque Alpi Graia videamus. Livii tempore vulgarem opinionem Penino savisse, atque a transitu Hannibalis nomen eius potitum esse, quamquam id iter ad Galliam tum nondum patu rit, ab ipso accepimus. Iam sic ille pergit is utique is quae ad Peninum serunt obsaepta gentibus semiger- 1 Epiti iv CXXXV, Cap. s. Suppl. reinshem. 2 Strabo IV , 208. a Ρ. 34. 4 m 4 coli cum II, 23 sqq. Liv. Epit. XX:
Galli Transalpini, qui in Italiam irruperant.'
66쪽
50o manis fuissent. Neque hercule, montibus hic, si quem sorte id movet, ab transitu Poenorum ullo mo agri, incolae iugi eius , norunt nomen inditum, sedis ab eo, quem , in summo sacratum vertice, Peninum montani appellant.' vehementius igitur iter per hunc montem quam per iugum Cremonis duxisse negat I). Superes Alpis Graia a Polybio indicata, cui pra ter multiplicem scriptoris cum regionum natura ac di tantia convenientiam ipsamque ei concessam regionum illarum contemplationem σ), duo favent veterum loci; alterum est Coelii testimonium R, altorum Nepotis: o Ad Alpes posteaquam venit, quae Italiam ab Gallia, seiungunt, quas nemo unquam cum exercitu anteis eum, praeter Herculem Graium, transierat quo iacto, is hodie saltus Graius appellatur , Alpicos, conantes, prohibere transitu concidit, loca patefecit, itinera muniit, effecitque , ut ea elephantus ornatus ire posset, is qua antea unus homo inermis vix poterat repore 4).VEt hae quidem unice probamus. Quodsi iam omnium eorum, de quibus disputavimus, quaeque perperam a Livio tradita esse iudicavimus, summa quaeritur, haec afferenda sunt Poenorum, ad I E Gentioribus famam de Hannibalis itinam per
Peninum uetitur Cluver, Gibbon, hilacheri Variorum sententias recenset ulter in opera laud. 2 o 'Bμεις δε περὶ τουτων υειρσων πω αινομεθα. , διὰ το περὶ τῶν πράξεων παρ' υτων ἱστορηκεναι τοῦ πα-
67쪽
hostes vitandos, in Insulam Allobrogum profectio I): parum accurata huius Insula descriptio R Allobrogum ipsorum sedes non recte indicata R Hannibalis in horum sit inierventus minus probabiliter expositus M: multi agminis circuitus, orti ex itinore ad Tricastinos et Tricorios si absurda Druentiae indolis narratio R: Alpium naturae ignoranii σὶ iniqua de ducum fraude suspicio 8): secum invicem pugnantia in dierum enumeratione et in iis, quae quoque dis aeta sunt s): denique non aptissima semper ad sontentiam firmandam argumenta I03.
DE HANNIBALI IN ITALI REBUS GESTIM CUM TAURI-ΗIs DEQUE PUGNA INTER TICINUM ET PADUM.A. U. C. 534. . o. N. 218.
Ram inceptorum haud pauca exsecutus erat Hannibal securitati et Africae et Hispaniae prospexerat; maiorem huius partem subegerat; iter illud, quod I Vid supra P. 23.
2 p. 24. 33 p. 25. 4 p. 26. 6 p. 28, M. 6 4. s. 7 p. 29. 8 p. 34. 9 p. 40, 1. Io CL istum hoe caputi
68쪽
tantopere metuerant milites, perfecerat ad gentem amicam pervenerat, ibique largo opportunitatem milites reficiendi nactus erat. Sed praecipua supererant; instabat bellum illud, cuius exitus alterius civitatis lapsus esset, alteri ingentem afferret potestatis accessionem. Hannibal, est Polybio, post dies aliquot reficiendis copiis datos, de Livii vero sententia, statim quum descenderat, incidit in gentem Taurinorum. Cum his, Insubrium hostibus, rustra societatem iungere quum conatus esset, castris anta urbem eorum maximam positis, triduo eam expugnavit Sio scribit uterque, nomen urbis omittens 1 . Quod ex epithetis is eaputet βαρ-α Ἐν πολιν' coniicere liceret, eam Augustam
Taurinorum Turin suisse, id nos manifesto docet Appianus, apud quem nomen aurasias legitur n. Hac celeri expugnatione audita, multi ex accolis essi fidem Poenorum tradiderunt s); multi vero tradere se, licet cuperent, consulis Romani metu non ausi sunt. Nam Corn. Scipio, a consilio, quod supra memoravi 4 , decesserat, Pisasque interea venerat, D que, exercitu tirone a Manlio Atilioque praetoribus accepto, ad Padum estinaverat. Hic autem Livius erroris non accusandus est, sed collatis cap. 32 et 3 cum Pol cap. 56, si statuendum Scipionem primum Genuam, deinde Pisas tetendisse, Liviumque Pisarum nomine provinciam Liguriam, ut Arimini nomine I Polyb m M. Liv. XXI, 9.
2 VII, 6. s. Seh eigh et Drahenb ad locos laudatos Pes et Liv. 3 Eutrop. VI, 8: Interea multi Ligures et Galli Han-onibali se eoniunxerunti o Vid supra P. 24. Dissiliae by Cooste
69쪽
Galliam citeriorem significam 1, Romanus igitur et
Poenus sibi haud opinantes obviam veniebant, et alter alterum ob celeritatem itineris admirabatur. Neo bnus obstupuerunt ipsius Romae cives statim Senatus, nuntio misso, Sempronio mandavit, ut patriae, maximum in periculum adductae, opem ferret, 'aque, quae sibi proposuisset, omitteret. Hi enim Lilybaei erat animoque valde intento in eum huius oppidi occupandi R. Sed mox , hoc nuntio accepto, cla Biarios Romam versus navigare, pedites statuto die Arimini adesse iussit. Haec omnia, ad Sempronium pertinentia, suo loco omittit Livius, ea tantum postea
attingens, de quibus deinde videbimus. Scipio, quum appropinquantes vidi hostes, militum animos orationa cohortatus esse dicitur. Nec minus annibali erat suos excitandi studium, sed alio modo illud explens occurrit exemplo nimirum captivorum Gallorum, quibus, certamine singulari ongredi iussis, aut mors aut libertas et honores ob ulos ponebantur. Hoc spectaculo, conditionis ipsorum speculo, incitatos milites annibal verbis insuper onfirmans inducitur M. Haec quo loco utrimque acciderint, non constat. Quamquam enim omnes omnino scriptores de ipso proelio loquuntur, non tamen plane eundem locum indicare videntur. Docet Polybius, Scipi6nem traiecto Pado, ulterius progressum esse, et, ut Ticinum transiret, ponte fluvium iungere idoneos homines iussisse. I CL Sigon ad Liv. o. 39.
70쪽
Νon tamen longo exercitus processit 1 . Postridie autem , ut Polybius porro tradit, duces Romanorum et Carthaginiensium progressi sunt iuxta fluvium in ripaea, quae est versus Alpes Romanis fluvium ad laevam Carthaginiensibus ad dextram habentibus. Huius varis a variis explieiti, loci dissicultas, dummodo adsit , in voce , ποταμῖν' latet D. Quam ut bene interpretemur, utriusque exercitus locus in memoriam revocandus. Scipio cum Hannibale congredi volebat, Ticinum transeundum eis iudicabat, sine dubio trai
cit, fortasses in vicinia urbis aicini Pasivi, licet hoc apud scriptorem nostrum non legamus quum
traiecerat, secum reputare debuit, ubinam esset Hannibal. mic, copiis resectis, Taurinorum caput ceperat audierat, Scipionem Padum iam transiisse, vehementer dimicares optabat. Ex diaco iam Hannibalis cupidine pugnandi coniuncta cum urbis Taurinorum situ, quem novimus verisimile est, Polybium voceis ποταμὸν V Padum significare sex dubio hoc caret, si Scipionis rationem agendi animadvertimus. Ambo igitur, quum sibi obviam fieri cuperent, iuxta adum pergebant. Si suisse nesciremus R, qui illo is ποταμον 'hie Ticinum intelligerent, de hac voce dubitari posse
haud suspicaremur quomodo enim contra statuentes Ticini Ἀ-ὐ πρὸς τὰς Ἀλπεις μερος ' indicent, nisi dextram huius ripam velint quam tamen qui Roniani I Pol m. 64 initi Mishium , de Pado iungsndo sermonem hic esse contendentem, resutare post operam, Schweigh. hae in re positum, non opus est in huius Not. ad . l.