Historica de M.T. Ciceronis Officiis commentatio

41쪽

- 21 -

, heros omnino a Deo creatos ac genitos esse animosa OStro quare nefas eSSe eo a nobis rebus externis, ut opibus, honoribus corpori, in servitutem addici: curanda nobis esse quae a nobis Sunt, quae extra nos, negligenda : in nobis esse opinionem, impetum , appetitionem, declinationem, uno Verbo, quaecum que opera nostra Sunt extra noS, Ope8, honoreS, im-

Peria, corpus ipsum quae in nobis sint, ea natura, libera esse, neque ulla vi prohiberi posse, neque impediri quae extra nos imbecilla, Servilia, aliena. a Quam quidem inexpugnabilem sapientis sublimitatem, quanto cum amore O ter dicendo adornaret, extolleretque, novimus haud quidquam enim, in disputando, ex Speriore ea virtute remitti patiebatur. Atque eum sane equidem velim, cum declamaret, interdum rei captuni suavitate et proprio dicendi aestu calescentem, ex animo saepe dixisse. Sed postquam causam Stoae perorasset, atque sublimi illo patrocinio defunctus, a re tractanda deScenderet, prorsus jam minores animos sumere, aliusque homo steri videbatur.

Neque eum suppudebat, nec mirabantur homines si lacta aliquando a verbis discreparent; sem lis enim id erat , ut ait, declamatio, ipseque palam profitebatur, aliam esse illam, quum veritas limatur in disputatione, subtilitatem, ullam in agendo remissioremque esse debere prudentiam postquam enim Stoicus ratiocinando aegritudinem non in natur sed in opinione esse pervicisset, inde vero, si quu vera calamitas incideret, parum solatii adhiberi posse latebatur: aliquid autem tum humanae imbecillitati rectius remitti a Peripateticis Sed et multis etiam locis idem eos virtutis magistros ludit, qui paulo longiu quam natura vellet, sinesimciorum protulissent. Nec ipsi parcebat Catoni,

42쪽

- aut si quis alius atrociora Stoae praecepta, ita vivendi causa, arripuisset. Quam enim lepide rigidiorem virum illum in oratione pro Murena cavillatur, cum Sapientem inducit Stoicum, quem irasci, aut exorari, ut placari, aut de sententia, etsi ita rectius sit, decedere haud deceat Nam ipse temporum hominumque habebat rationem, et imminente procella, vela con trahebat Virtutem in declamando quidem asperari et ad extrema diduci tolerabat sed in agendo ad quamdam mediocritatem reducendam eamdem arbitrahatur. In his autem Officiorum libris, quos senior ad filium cicero composuit, totus jam ad actionem spectat. Atque, etiamsi laudem scriptoris hic quoque assectasse in prooemio videatur, omissa tamen persecta illa quae pulcherrimam eloquentiae materiam praebeat Sapientia, modestam et quasi secundae notae virtutem , liique aetati atque ingenio accommodatam , adumbrat. Non enim tam philosophum quam civem, patriciumque vult informare. Nec segniorem Scaevolae Tuberonisque aut

Rut Bust sortitudinem iam approbat, qui publicas inter procellas, haud secus ac si iterum Roma a Gallis expugnaretur, Sublimi in παθεi mortem expectabant, Sesatis pro patria secisse sane arbitrantes, si cum dignitate ipsi procumberent. Adolescentem enim priuS, quemnd- modum strenue vivendum esset, quam quo modo bene esset moriendum doceri oportuit. - Totum Se ergo ad media ea Porticus praecepta convertit, quibus in omnes parte usus vitae possit consormari, quaeque magis ad communem institutionem spectent. Quid in publicis rebus, quid in privatis, vir bonus ac patriae amans agere debeat, quod sit in Remp., quod in cives, quod in omnes etiam homines ossicium, quibus denique honestis artibus domesticas res augere ac tueri

43쪽

- 23 sensit, describere certis partibus, va tio Posiuouioque ducibus, aggreditur. Denique, ut uno verbo illius eris summam complectar, adolescentem, ad quem tanta patriae gloriae haereditas, totque egregie actorum imitatio pertinebat, ad obeunda uini eis munera edocet. Quare in ea ossiciorum descripti me nonnulla interdum desideres ' enim , quae non satis ad publi cam utilitatem aut magistratus splendorem perti-

ne it, leviter ut minime attingit Nil de ossiciiν quae Diis ab homnibus de antur disserit, Mi de mculiaribus mulierum muniis, anuliaequo institinione

ac vinculis me niodo SerVo omnino , ut Par erat,

negligit, sed ue plebeianorum quidem, qui jam rebus duduna excludebantur, mentionem facit. Inis' enim senatum nullus jam populus romanus restabat, pr texignavam pauperuin libertinorumque multitudi m.

philosophis omnino dehpectam. Sed quanta 'Merui cum ingenii prudentia totam illam, qualiscumque sit, publicae virtutis institutionem cum Stoicae docuiuae principiisconjunxerit, solidisque bis undamentis, dum

circum omnia corruerent, instauraverit haud satis

equidem admirari poMum. Ea enim praecipua Stoicoruua laus suerat, quod, cum plerisque omnia divina hianaianaque jura ex opinione consensuque hominum nuta eSS Viderentur, ipsi, ut quondam Socrates, virtutem et ossicia ad divinam suam originem revocarunt omnemque vivendi disciplinavi ex coelesti ea hominum cum iis immortalibus societate, atque humanae ipsius naturae legibus hauseriint.

Cuncta nempe docebant, maxima minimu quae unive sus mundus in se complexus teneat, corpora Scilicet

animosque, ipsosque Deos ac homines, aeternis inter se legibus juncta atque connexa unius mundi, imo unius

44쪽

- 24 Des paris et quasi membra esse singulaque Pro Sua

puris ordine moveri et ad universi harmoniam in canere de re caetera autem caeco impetu, quocumques in quinque tiara erat, cursum sequi hominem umum nilonis participem lactum fuisse, ut ipse oculis c 3ninmps iretur rerum omnium vertinium atque Me

n m et se, quantum steri possit, ad id sponis suae impararet l). Inde concludebant a lentem totum inni stis renis esse debere, quibus naturae suae legibus ad

πε positiam sinem, cum summa omnium rerum Saluis,h pordiaci posset supremamque eam eme istinem. Aiosus eumdem eam naturam penitus cognitam ducem insius 'iur.

pridem doctrina nil majus hactenus ac verius inveniri potust. Sed iidem illi magistri, qui universam νιν indici gom adeo subtili judicio definierant, in sin-giis mini sum elementorum disquisitione, ex quibus

hominis consist natura, a vero saepe aberra erunt. vii iam ni in hominem in contrarias partes distractum videront, intusque secum adeo discordem, ut rationias mus animique assectibus parere nequiret jam quae vera esset in tanto dissidio, ea, qua homo regeretur, lex naturae , haud satis dignoscere potuerunt. Quum quunquam multae diversaeque sunt in homine sucultates, quas sua pro portione singulas coli, atque inter se in unum ratione quasi magistra, componi aequum sit, animum contra aliquid esse simplex voluere neque modo hominem caeteris animalibus ratione ac judicio praestare, sed in hoc uno quoque contineri caelara autem omnia, animi scilicet assectus aut corpori mo-

45쪽

- 25 menta, extra homini naturam esse. Animum igitur solum, quasi corporis eSSemu expertes, im unam in eodem isto animo rationem Spectabant, unde totum vitae disciplinam componerent. - Ηin Speciosa ea, quam novimus, sed parum solida, doctrina exorta est: quippe quae non satis in rerum veritate inniteretur. At prosocto hominem plerumque juvat innumeraSconsu-sasque res in unum coegisse nisi vera autem simplicitas prius in rebus ipsis fuerit, quid prodest ficta ista altera simplicitas, quae in exteriori tantum artificiosaque rerum digestione appareat Quam enim istam se complecti atque examussim recidisse sperabunt Stoici, undique multiplex indocilisque erumpebat hominis

natura.

Panaetium vero diximus meliu perspexisse, qualis vere esset duplex ea homini natura quam a prioribus Stoicis deformulam, in integrum restituit. Quem ducem ipse secutus Cicero, multa, praeter eam rationem, omnium moderatricem , alia quoque, quum in animo, tum etiam in corpore, Secundum naturam ineSSeir fitetur quibus recte ordineque sapientem indulgere

deceat.

A capite igitur omnem vivendi rationem, more SO- cratico, instituens, Omnium ossiciorum lantes ex ipsa hominis natura penitus perspecta aperit. Ρrimum enim exquirit, quibus in vitae conditionibus obversetur homo, quibusque diversis instinctibus intus moveatur, qUO-Ve Sua eum potissimum erat natura, ut inde vivendi regulas excutiat, et vere humanam morum institutionem expromat. - ΗOminem porro in principio statuit, praeter eam naturam, quam cum omni animantium genere communem habet, ut vitam defendat, nocituraque declinet, quaeque ad vivendum Sint necessaria anquirat, et liberos procreet tueaturque eum prae-

46쪽

- is terea, quod unus rationis est particeps insuper, quae cum Deo summoque bono ovim icta sunt, pera-picere , neque id tantum quod adest, sed totius vitae curaum animo complecti, ita ut ad eum totam dego

dam necessaria ope comparare OSSit cumque bellua caeco solum sensu impetu moveatur, hominem

vero omini eadem vi rationis conciliari non modo ad stabilem conjugii domusque sed etiam civitatis εο-- cietatem eum denique de a natura informatum esse, ut quid verum sit, quid ordo, quid deceat, quid non sentiat amplectaturqiae justitiamque meatur, ne minique parere, nisi legitime imperanti, velit I, M. Quibus ex diversis animi momentis quibus lium uanatura continetur, singula vitae mcia Noster derivot. Sic intimo hominis in pectore, ut ita dicam, scrutatur, quid ipse Deus cuique praeceperit, quumque propriumanu legem aeternum intus descripserit. m.

Viriuris in senerala sua partes Maeriptio. - Prudentia. Iustitia. Fortitudo. - Temperantia.

Postquam sic naturam, ratione magistra, ducem Sequendum esse posuit Cicero, idque esse supremum vivendi legem Omnisque honesti sontem jam in suas partes illud honestum, unde tota vita dirigatur, continuo describere aggreditur : Atque inordine recenset, quae singulis ex his virtutis partibus certa nascantur ossiciorum genera. Qua in partitione, veterem Socraticorum divisionem,

47쪽

praecipuus et cardinales, ut hoc utar, Virtute ponit, quae caetera omnes subjectas complectantur H P

aentiam quam innatam veri cupiditatem appellare malim), qua ad exquirendum quid in quaque re potissimum amplecti debeat, unusquisque impellitur : FJustitiam in qua virtuti splendor est maximus; quippe quae unumquemque hominem intus ad id quod

bonum est agendum stimulet, vetandoque a fraude deterreat. Id Fortitudinem, id est, eam invicti animi elationem, quae Illis periculis calamitatibusque ab honesto deturbari possit: in Temperantiam demum quae sedat animi perturbationes, voluptatibus imperat, alias coercet atque abigit, alias dispensat, et omnia quasi decor cultu καt τὸ πρεπου ad Suum modum redigit, et numeris omnibus absolvit. Quibus ver in singulis partibus paululum explicundis commoremur,

I. PRUDENTix. - Ε omnia perspiciendi cupido, re rumque expetendarum fugiendarumque scienti mini profecto, quasi lampas quaedam, a Deo data est, qua vitae viam illustraret. Sed quum priores philosophi, nimio noscendi studio impulsi, omnem curam in res obscuras dissicilesque , easdemque non satis ad Vitam neceSSarias, contulissent, rursus Stoae principes viri, Socratis exemplo, sapientiam e coelo alienisque his artibus devocarunt, ac de vita et moribu quaerere eam coegerunt. At ne ipsi quidem modum in hoc retinuere Zenoque Cittieus , in Reipublicae suae prooemio, Caeteras disciplinas liberales, quae curiositatem inutilemmoVeant, neque viam ad virtutem Sternant, e civitate sua ridetur omni u repudiasse l).

48쪽

- 28 Quos inter mediu in servat Cicero bonumque virum

inmnuis artibus litterisque ita indulgere jubet, ut

nunquam tamen studio a rebus gerendis, augendiriue hominum utilitatibus avocetur nec Platonis sapientem Probat, procul a popularibus turbis, OtiοSe quieS D-tem . Quis est am cupidus, inquit, in perspicienda cognoscendaque rerum natura, ut si ei tractanti . conium plantique res cognitione dignissimas, subito sit allatum periculum, discrimenque patriae, cui . ubvenire possit, non illa omnia delinquat atque N

jiciat etiamsi dinumerare se stellas aut metiri mundi imagnitudinem arbitretur Oss. I sis , In hoc prae--riun Cicero ideo videtur institisse, quia eripateticis, apud quos filius tum Athenis instituebatur, maxime placebat ea vitae degendae ratio quieta, in rerum contemplatione posita. Marcum autem suum ad Oret 8em, neque ad istam umbratilem vitam destinabat: neque ipse prius in studiis acquievit, quam omnibuS muniis defunctus esset; sed et has artes tum potiSSimum colebui, unde aliquid ad usum et vitae agendae et gerendae Reip. posset adhibere. Virtutis nempe laudem omnem ponebul in actione supientiamque eam mancant quodammodo et inchoatuni rejiciebat, quam nulluS rerum usus consequeretur I, ). Postea quidem, cum jam antissa libertate cives a sor publicisque rebuSexcludebantur, tunc si quis vir bonus intra conscientiae suae recessum confugeret, atque in otiosa librorum acquiesceret conversatione, ipsa temporum acerbitus hanc segnitiem tolerabat, aut potius imperabat: Nunc vero strenuam bellatoriamque, quae se ultro civitatis perieulis objiceret, virtutem, suprema illa romanae libertatis certamina tunc maxilne poscebant. Nec ipSe unquat ipatriae Cicero defuit abjectis procul philosophorum libris, siquando periclitanti Reip. succurrere opporteret.

49쪽

II JΠsTiTIA. Quandoquidem Deus hominem ita informavit, ut suam sequi naturam, praeStantioreSque animi lacultates ad usum aliquem nequeat adhibere, nisi quadam vivendi societate cum aliis hominibus conjunctus fuerit princeps igitur omnium virtutum Iustitia est, qua omnis hominum inter ipsos societas, et quasi vitae communita continetur. Gradus autem plures sunt societatis hominum Arctior quidem priorque colligati societatis in ipso conjugio est proxima in liberis, qui, cum adolescentes una domo jam capi non OSSunt in alias domos, Semper tamen communi inter Se vinculo conjunctuS, exeunt. Sequuntur a nitates, ex quibus plures propinqui. Quae propagati et soboles principium est urbis et origo Reipublicce, quae homines ejusdem gentis, nationis, linguae societate complectitur. Omni denique ude inter se conjunguntur, ut ab exiguo isto unius domus consortio, majoribus quasi orbibus circumducta, tandem ad mensam totius humani generis societatem extendatur quaedam utilitatis commu

Diversis ex his societatis rationibus omnia oriuntur privata publicaque Iustitiae ossicia quae, quamvis infinita, in eam sententiam cogit Cicero ut cuique uum tribuatur, communique inserviatur utilitati homines enim hominum causa esse generatos, ut ipsi inter se

aliis alii prodesse possent I, 7).

Quum vero operis nostri angustiis prohibemur, ne in varia eammciorum descriptione, propius nostrum

Sequamur auctorem pauca tantum referemus, undeman kStum appareat, quo usque moralem doctrinam

ille protulerit. Quot enim nobiseu, quae de Iustitiae partibus disputat, legentibus, eximiae Sententiae occurrunt, quae jam nescio quid Christiani redolere videan-

50쪽

- ω tur interdum prosecis praecepta quaedam ex Sanctorum Patrum scriptis excerpta esse dixeris: adeo nova illa vita institutio a communi morum Romanorum aSperitate a horret tuum enim apud eos, viro flagitiosissimum haberetur impune injuriam accepisse Cicero contra filium docet quaedam ossicia et adversus hos, a quibus in urin lacessitus fuerit, esse servanda ulciscendi quippe et puniendi nodum esse, et plerumque satis me de-iΜ ro, si eum qui lacessierit injuriae suae paeniteat I. llin. atque infra paulo idem adjicit nihil magno Myrmelaro viro dignius esse placabilitate atque clementia 1. 253. Sed praeter insitam Ciceronis ingenio lenitatem, mistis, civiles tempestates, id sane Romae evenire desiuit . ut serocitas civium ipsa calamitatum imma niuiu fructa mitesceret, ac ipsi victoria uti clementius ut victis purcere discerent. Porro ot plurimis aliis locis eumdem videas supra Minmunein vulgi opinionem aS8urgere. Quamvis nem-s,in putrium et ipse singulari caritate amplecteretur. ollinia tamen pro Rei p. utilitate jure fieri quod plerique volebant), negabat angustisque jam istis ac minutis civibus, qui nullam, cum de civitate consuleretur, rationen externorum haberent, altiora prorsus

latiusque patentia ossici explicat lioc scilicet in prin-eiplis posito hominem homini, quior que sit, ob eam

mam causam quod is homo ait, consulere debere universum enim mundum unam eSSe communemque Omnium hominum civitatem. - Quantum id prosectos nisi quis spurium hunc locum, quod multi volunt, in Ciceronis librum postea pia fraude inseruerit , mirum atque inauditum iis mundi raptoribus visum fuisse conjicias, qui caeteras gentes, tanquam ad sibi

serviendum modo natae Ssent adeo libidinose vexabant diripiebantque Ovum ver inde jus belli