Historica de M.T. Ciceronis Officiis commentatio

51쪽

- 31 Noster expromit remque primum generaliter amplexus, singulari moderatione, ut in homine romano, praecipit, quae etiam adversus hostes Observanda sit justitia Bellum nempe monet ob eam tantummodo causam Suscipiendum, ut sine injuri vivatur neque prius ad arma confugere licere, quam frustra di Sceptationem ad componendas lites adhibueris : vix parta nutem Victoria, paci prorsus consulendum, devictisque nationibus parcendum, quae ad imperatorisidem confugerint. - Quo quidem jure gentium, nihil verius pulchriusque usquam inveneris. Sed cum his positis, tot bella continuo in memoriam occurrunt, a Romanis

injuria suscepta profligatuque istis jam dissicultatibus impeditus, rem levius attingit, atque ad alia deflectit; sectulisque juris in formuli commoratur; quibus ex legibus jam satis erat bellum rite denuntiutum fuisse et indictum, ut pro justo haberetur. Sic in tertio suo de Rep. libro, postquam disceptatio in eamdem rem incidisset, idem senatus fraudes quadam juris specie excusare conabatur, debellandique perpetuitatem tot triumphorum splendore ut ita dicam involvere :Romam scilicet, sociis semper defendendis, terrarum omnium potitam esse : ipsamque eam dominationem devictis gentibus profuisse, quas sparsas Roma in unum imperium, easdemque moribus ac lingua discordes in unius sermonis commercium et humanitatem contraxerit. Quod saltem dictu tenus Speciosum erat. Nunc autem quod justum est, melius oster observat: ntque si quando de imperio aut gloria decertetur, hoc bellum minus acerbe gerendum Sse monet, quam si certamen pro salute ac libertate esset. a vero humanior debellandi rati jamdudum Romam pen trare coeperat. Emilianum enim accepimus, clariSSimum illum Panaetii auditorem, acerrime Carthaginem

52쪽

- 32 in curia adversiis Catonem defendisse, atque cum eam urbem in incendi corruentem spectaret, inter victoriam, mirantibus amicis, illacrimasse.

Nec justitiam illam, qua Omnis hominum inter se societas conjungitur, ad id unum, ne cui qui noceat, cogit Cicero ut praeterea Subjicit cuique etiam, quantum quisque yo it benefaciendum. Atque hinc Liberalitatem porro desinit quamdum, prudentem Ver ac parcam, sed quae saltem in communem vitae usum diduci possit. Quanquam eam benignitatem, si temporum haud satis rationem habeas, nimis tamen ad utilitatem interdum compositam dixeris sive te admoneat magister, ne benignior esse velis, quam re patitur, et ad alios transseras, quod tuis relinqui aequius sit; sive te illis

imprimis largiri jubeat, qui ad tuas utilitates ossicia

ante contulerint, aut rursus conferre possint. In his omnibus praeceptis quaedam semper observatur medio critas, quae hominent decet humanam virtutem instituit Cicero : quatenus homini ire datum fuerit, nec ultra ipse progreditur. Quis vero aliuS, praeter Deum, eam liberalitatem ultra dilatare potuit sed de his satis dictum eSt. IlI FORTITΠDo. Saepe fit, ut homo, qui tot rebus adversis obnoxius jaceat, honestum id decorumque, quod vitae propositum est, jam nequeat obtinere, nisi sese per animi fortitudinem supra arduas res esserat, humanaque despiciat. Quam vero animi elationem, quam vim ac robur virtutis appellabunt stoici ita Cicero supienti Su vindicat, ut Speriorem tamen eam quadam Socratica moderatione constantiam temperet. am placet jam, ut diximus, virtus quaedam civiliS ad Strenue agendum instructu gnavamque hanc sortitudinem Ommendat, quae publicis rebus versatur, quamque ipse

53쪽

- 33 amplexus suerat, utpote aliis Ductuosiorem, sibique ad claritatem aptiorem Senserat enim nullum virtutis momentum homini acrius natura datum SM, quum ingenitam illius, quae publicis in rebus comparatur, gloriae cupidinem eamdemque eam magna et utilia aggrediendi voluntatem eo magis increScere, quo majus theatrum daretur, et plurium admoverentur plausus atque admiratio. Nam saepe latebatur ipse non ultro se tot labores pro civium salute , totque pericula Su cepisse, nisi amplam inde mercedem sibi assore sperasset, gloriam. Atque hinc exorsus, togatam illam fortitudinem laudibus ut victorem Catilinae decuit extollit,

in qua plerumque haud minorem atque in bellica virtute splendorem inesse magnifice demonstrat. Virum bonum igitur sibi fortunaeque superioremneri jubet, non ut in ignava se indolentia contineat, sed melius contra, si vacet ab omni perturbatione, civibus suis inde prodesse possit. Civem nempe, nec philosophum, eumque ad vitam, neque ad scholam instituit non sapientem ergo rerum incuriOSum, Sed placidum vult esse atque intrepidum, qui, si quando ad Remp. accesserit, tunc legum similis, praesentis

animi vel inter procellus utatur consilio , neque a ratione unquam discedat. Eam demum animi constantiam adumbrat, quam a communi Romanorum Suproximam homines non sequi modo possint, sed et velint. - on divitiis ergo jam odium indicit, non opibus neque pecuniam ad bene vivendum censet esse inutilem, aut paupertatem per se expetendam Me sed contra in omnium rerum abundantia simpliciter fideliterque ac vitae hominum amice sapientem vivere posse. Semper, ut Horatius postea, inter nimium parumque honestam tenet mediocritatem nec astuosas

Cynici sordes, nec stolidam Stoici pugilis fortitudinem

54쪽

jam aduitratur , malam ultro fortunam ipsius provocantis. Sed iurentis esse existimat, egestate gaudere, aut in tranquillo adversam tempestatem optare, Seque offerre periculis, quibus subvenire potuisset. IV. TEMPERANTIA. In componendis inter se singulis quas hominis natura complectitur partibus, ordineque moderandis ea Temperantia apparet, virtutis quasi venustas et pulchritudo. Nam cum priores Stoici ra teros animi affectus non modo sedare, sed omnino evellere voluissent, Cicero contra hos omnes affectus et ipsos natura datos esse naturaeque congruere arbitratur, sed eosdem ordine contrahendos esse, ne longius evagentur, sinemque ac modum transeant. Moderationem autem eam omnium, quae, quemadmodum Pu chritudo corporis ex apta lampositione membrorum, sic et ipsa ex ordine et constanti as ctuum emcitur, decorum quoque et πρεπουὶ sive quo decet appellat.

Multa inde educitur de cultu boni viri ac munditiis disputatio. Atque sorsan auctorem nostrum in praecipiendo, qualis sapientem habitus deceat, minutiorem suisse hic merito dixeris: quippe qui jam ex magna parte virtutem in exteriori quadam dignitatis specie ponere videatur. Sed eum theatralis virtutis apparatum quam

maxime cum Romanorum moribus ac indole accomm datum latearis, necesse est. Rerum enim hominumque rationem in hoc habuit Cicero. Cumque iis suos, tanquam partes in theatro agerent, omnia ad oculos et spectaculum componere Videret, idne momentum, unde stimulos bono viro adjiceret, mercedemque polluceretur, praesertim caeteris deficientibus honestis, ipse

removere debuit Quid contra jam opportunius fieri potuit, quam si principibus istis civitatis suae dignitatis

admodum studiosis, manifestum ostenderet, Summam veramque dignitatem cum Virtute conjunctam esse

55쪽

Qua igitur in temperatae honestatis descriptione, quae ex ipsa humana imbecillitate utilitatem aliquam percipiat, Cicero omnino Romanus, aut potius omnino homo est. Hic ludo aliquid remittit aliquid etiam et voluptati, si modo quis ejus fruendae honestum modum teneat: ac rursus quidquam hominem vetat sectari, quod assequi nequeat. Itaque haud ad unum jam exemplar, ut Stoici, diversissimas Singulorum hominum

naturas fingere conatu : at Sua cuique tuenda esse praecipit, non vitiosa, sed tamen propria, quo facilius aecorum retineatur. . Nam inquit, nihil profecto ma- gis decorum est, quam aequabilitas quum universae vitae, tum Singularum actionum quam consereare non possis, Si aliorum naturam imitans, omittas tuam. . . . . Expendere autem oportet, quid quisque habeat sui, eaque moderari, nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet, quod est cujusque maxime suum: Suum igitur quis que noscat ingenium, acremque Se et bonorum et vii liorum suorum judicem praebeat I, 31)., Ipsum illud judicium tum maxime adhiberi jubet, ubi, ineunte adolescentia, cuique jum deligendum est, quam vitae viam sequi debeat. Quumque alii multitudinis potius judicio quam suo, alii consilii sui imbecillitate ad

Vitae genus, quod se non satis deceat, temere saepe ferantur; ipse naturam tum praesertim Sequendam esse praecipit Cicero, neque generalem modo eam absolutamque naturam, Sed proprium ungulareque cujusque ingenium ita ut alter militiae, eloquentiae alter, aut eaeteris artibus ro sua quisque indole praestet operam. Nam cum multae vitae viae ineunti pateant ad eamdem metam serentes, singulae singulis ab hominibus ita deligendae sunt, ut propositum sinem suis pro viribus optime quisque aSSequatur.

56쪽

- is terea, quod unus rationis est particeps insuper, quae cum Deo summoque bono conjul icta sunt, ye picere , neque id tantum quod adest, sed totius vitae curaum animo complecti, ita ut ad eum totam deg-dam necessaria ope comparare OSSit cumque bellua caeco solum sensu impetu moveatur, Ouunem

vero omini eadem vi rationis conciliari non modo ad stabilem conjugii domusque sed etiam civitatis εο-- cietatem eum denique de a natura informatum esse, ut quid verum sit, quid ordo, quid deceat, quid non sentiat amplectaturqiae juStitiamque meatur, e minique parere, nisi legitime imperanti, velit I, M. Quibus ex diverius animi momentis quibus buma

natura continetur, singula vitae ossicia Noster derivot. Sic intimo hominis in pectore, ut ita dicam, scrutatur, quid ipse Deus cuique praeceperit, quuntque propria manu legem aeternum intus descripserit. m.

Viriueis in oeneralas suas partes Maeriptio. - Prudentia. Iustitia. Fortitudo. - Temperantia.

'tranu recte Mapere exte Prine pium ei sons, Rem tibi Socratteae poterunt ostendere chartae. Hor. Arsi , M.

Postquam sic naturam, ratione magistra, ducem Sequendum esse posuit Cicero, idque esse supremam vivendi legem Omnisque honesti lantem jam in suas partes illud honestum, unde tota vita dirigatur, continuo describere aggreditur : Atque inordine recenset, quae singulis ex his virtutis partibus certa nascantur

ossiciorum genera.

Qua in partitione, veterem Socraticorum divisionem,

57쪽

praecipuas et cardinales, ut hoc utar, Virtutes Onit, quae caetera omnes subjectas complectantur P

aentiam quum innatam veri cupiditatem appellare malim), qua ad exquirendum quid in quaque re potissimum amplecti debeat, unusquisque impellitur : FJustitiam in qua virtuti splendor est maximus; quippe quae unumquemque hominem intus ad id quod

bonum est agendum stimulet, vetandoque a fraude deterreat. - Fortitudinem, id est, eam invicti animi elationem, quae nullis periculis calamitatibusque ab honesto deturbari possit: δ' Temperantiam demum quae sedat animi perturbationes, voluptatibus imperat, alias coercet utque abigit, alias dispensat, et omnia quasi decor cultu καt τὸ πρεπου ad Suum modum redigit, et numeris omnibus absolvit. Quibus ver in singulis partibus paululum explicandi commoremur,

I. PRUDENTix. - Ε omnia perspiciendi cupido, re rumque expetendarum sugiendarumque scientia is mini profecto, quasi lampas quaedam, a Deo data St, qua vitae viam illustraret. Sed quum priores philosophi, nimi noscendi studio impulsi, omnem curum in res Obscuras dissicilesque , easdemque non satis ud Vitam neceSSariaS, Ontulissent, rursus Stoae principes viri, Socrati exemplo, sapientiam e coelo alienisque his a tibus devocarunt, ac de vita et moribu quaerere eam coegerunt. At ne ipsi quidem modum in hoc retinuere Zenoque Cittieus, in Reipublicae suae prooemio, caeteras disciplinas liberales, quae curiositatem inutilemmoVeant, neque vium ad virtutem Sternant, e civitate Sua ridetur omnino repudiasse l)

58쪽

- 28 Quos inter mediu in servat Cicero bonumque virum ingenuis artibus litterisque ita indulgere jubet, ut nunquam tamen studio a rebus gerendis, augendisque hominum utilitatibus avocetur nec Platonis sapientem probat, procul a popularibus turbis, otioSe quieScentem . Quis est tam cupidus, inquit, in perspiciendu cognOScendaque rerum natura, ut si ei tractanti . contemplantique res cognitione dignissimus, subito, sit allatum periculum, discrimenque patriae, cui Subvenire possit, non illa omnia delinquat atque ub- jiciat, etiamsi dinumerare se stellas aut metiri niundi

magnitudinem arbitretur Oss. I, 43) In hoc praesertim Cicero ideo videtur institisse, quia eripateticis, apud quos lilius tum Athenis instituebatur, maxime placebat ea vitae degendae ratio quieta, in rerum contemplatione posita. Marcum autem suum ad OrenSem, neque ad istum umbratilem vitam destinabat: neque ipse prius in studiis acquievit, quam omnibuS muniis defunctus esset; sed et has artes tum potisSimum colebat, unde aliquid ad usum et vitae agendae et gerendae Reip. posset adhibere. Virtutis nempe laudem omnem ponebat in actione supientiamque eam mancant quodammodo et inchoatuni rejiciebat, quam nulluS rerum Sus consequeretur I, ). Postea quidem, cum jam umissa libertate cives a soro publicisque rebus excludebuntur, tunc si quis vir bonus intra conscientiae Suae receSSum confugeret, atque initiosa librorum acquiesceret conversatione, ipsa temporum acerbitas hanc segnitiem tolerabat, aut potius imperabat: Nunc vero Strenuam bellatoriamque, quae se ultro civitati periculi objiceret, virtutem, suprema illa romanae libertatis certamina tunc maxilne poscebant. Nec ipse unquam patriae Cicero defuit abjectis procul philosophorum libris, siquando periclitanti Reip. succurrere opporteret.

59쪽

II. IssTITIA. Quandoquidem Deus hominem ita informavit, ut suam equi naturam, praestantioresque animi acultates ad usum aliquem nequeat adhibere, nisi quadam vivendi societate cum aliis hominibus conjunctus fuerit princeps igitur omnium virtutum Iustitia est, qua omnis hominum inter ipsos societaS, et quasi vitae communitus continetur. Gradus autem plures sunt societatis hominum Arctior quidem priorque colligati societatis in ipso conjugio est proxima in liberis, qui, cum adolescentes una domo jam capi non possunt, in alia domos, semper tamen communi inter se vinculo conjunctas, exeunt. Sequuntur a nitates, ex quibus plures propinqui. Quae propagatio et soboles principium est urbis et origo Reipublicce, quae homines ejuSdem gentiS, DR-tionis, linguae societate complectitur. Omnia denique ude inter se Oi junguntur, ut ab exiguo isto unius domus consortio, majoribus quasi orbibus circumducta, tandem ad mensam totius humani generis societatem extendatur quaedam utilitatis communitas.

Diversis ex his societatis rationibus omnia oriuntur privata publicaque Iustitiae ossicia quae, quamvis infinita, in eam sententiam cogit Cicero ut cuique uum tribuatur, communiquae inserviatur utilitati homines enim hominum causa esse generatos, ut ipsi inter se

aliis alii prodesse possent I, 7)

Quum vero operis nostri anguStiis prohibemur, ne in varia ea ossiciorum descriptione, propius nostrum Sequamur auctorem pauca tantum referemus, undemun seStum appareat, quo usque moralem doctrinam

ille protulerit. Quot enim nobiseu, quae de Iustitiae partibus disputat, legentibus, eximiae Sententiae Occu runt, quae jam nescio quid Christiani redolere videan-

60쪽

- ω turrinterdum profecto praecepta quaedam ex Sanctorum Patrum scriptis excerpta esse dixeris adeo nova illa vitae institutio a communi morum Romanorum asperitate abhorret Dum enim apud eos, viro flagitiosissimum haberetur impune injuriam accepisse Cicero contra filium docet, quaedam ossicia vel adversus hos, a quibus injuria lacessitus fuerit, esse servanda ulciscendi quippe et puniendi modum esse, et plerumque satis esSe debere, si eum qui lucessierit injuriae suae paeniteat

Ioll). Atque insta paulo idem adjicit nihil mayno

et praeclaro viro dignius esse placabilitate atque clementia I. 25). Sed praeter insitam Ciceronis ingenio lenitatem, post tot civiles tempestates, id sane Romae evenire debuit, ut serocitas civium ipsa cala imitatum immunitate jacta mitesceret, ac ipsi victoria uti clementius et victis parcere diScerent. Ροrr et plurimis aliis locis eumdem videas supra communem vulgi opinionem aSSurgere. Quamvis nempe patriam et ipse Singulari caritate amplecteretur omnia tamen pro Reip. utilitate jure sieri quod plerique volebant), negabat angustisque jam istis ac minutis civibus, qui nullam, cum de civitate consuleretur, rationen externorum haberent, altiora prorsus

latiusque patentia ossici explicat lioc scilicet in principiis posito, hominem homini, quicumque sit, ob eam

mam causam quod is homo it consulere debere universum enim mundum unam eSSe communemque Omnium hominum civitate in. - Quantum id prosectos nisi quis spurium hunc locum, quod multi volunt, in Ciceronis librum postea pia Daude inseruerit , mirum atque inauditum iis mundi raptoribus visum fuisse conjicias, qui caeteras gentes, tanquam ad sibi

serviendum modo natae essent adeo libidinose vexabant diripiebantque ovum vero inde jus belli