장음표시 사용
101쪽
eu regio foret ulla suis animalibus orba, fra tenent caelestesolumformas deorum: ' Cesserunt nitidis habitandapi cibus undae: Terra feras cepit, volucrci agitabilis aer. Sanctius his animal mentim capacius alta Deerat adhuc,&quod dominari in caetera posset,
Sic Cic. i. Ossic. Virtutem dividit in species
quatuor,prudentiam ustitiam, rtitudinem, temperantiam. Sed omne,quod honestu est, ciid quatuor partium oritur ex aliqua: aut enim rein perspicientia veri solertiaq; versatur; aut in cisocietate hominum tuenda, tribuendoque sim ceum unicuique, & rerum contractarum fide; re ut in animi excelsi atque invicti magnitudine re ac robore ; aut in omnibus quae fiunt, quaeque redicuntur, ordine & modo, in quo inest mode- eestia& temperantia. cc
Distributio generis in sermas specieru, ehdem est , quia formae cum genere constituunt suas species: ut animalium aliud loquens aliud mutum. Genus& species non solum tractatur hac simplici divisionis sermula,sed etiam sep ratim alterii ex altero. Pro Archia, Ac ne quis cia nobis hoc ita dici serte miretur, q, alia quaeda re in hoc facultas sit ingenii, atq; haec dicendi ra- retio aut disciplina: nec nos quidem huic cuncti studio penitus unquam dediti fuimus. Etenim αomnes artes, quae ad humanitatem pertinent, re habent quoddam commune vinculum, &cc
102쪽
roo Ι. PI s C. WIM A D. . quasi cognatione quadam inter se continem Iur. Ars,est genus: poetica & eloquentia, sunt species. Contra genus tractatur per species: ut A. de Trist. Lateriamstuis tristem virtutibus imple. rdua per praecepsgloria vadit ter.
Hectora quis nosse felix ATrojafuisset λ
. Publica virtutis per malafasta via eLL
Ars tua Tiphylacet nonsit in aequore stus :
Si valeant homines,ars tua,Phoebe, iacet.
Qua latet, ins bonis cessat non cognita rebus, paret virtus, arguiturgh malis. Exempla igitur specialia suo generi accommodata, sunt hujus loci. I. ad Attic. Urbem tu
is relinquas ξ ergo idem, si Galli venirent 3 Nonis est inquid in parietibus Respublica. at in aris
is &focis. Fecit idem Themistocles: fluctum οὐ nim totius barbariaeferre urbs una non poterat. At idem Pericles non fecit, annum fereis post quinquagesimum, cum praeter moenia niles teneret: nostri olim urbe reliqua capta,arcemis tamen retinuerunt. Sic irimus hominem genu J Et recte.De similibus enim idem j udicium est. at similis prorsus relatio atque, comparatio est hominis ad singulos homines, quae animalis ad hominem, equum &c. Quare si animal recte dicitur genus hominis, equi &c. pari ratione homo recte appellatur genus singulorum hominum:& omnino quae vulgo nominantur species specialissimae, genera extrema sunt: quae autem appellantur individua & sin- gularia,easiint species specialissimae. Consentit Aristoteles lib. 3.metaph cap. . ἔγατα γεμ επὶ τοι; μο ιο
103쪽
eῖον ανθρωπις: id est, Extrema seu ultima genera stipra individua sunt ut homo. IIe in Logica in ent,onri Sic in divisione rerum, genus generalissimum est ens,το ον rpro quo Latini dicunt, Res vel Aliquid. At in scholis negant Ens esse genus decem predicamentorum: eb quod non praedicetur de iis συνωνυμυς, univoce, id est, ita ut tinomen & nominis definitionem singulis tribuat: quia tribuat solum nomen, non autem definitionem, nempe qua Ens definitur quod est per se,vel per accidens. At ego nego hanc esse Eritis definitionem: quum sit ejus divisio. Ens autem esse genus decem praedicamentoria,
ex eo probo,quod de singulis dicitur in qu stione Quid est, non reciproce.id quod omni generi & soli & semper
convenit.ut, Quid est substantia Z in ens. At non vici si sim : Non enim omne ens, substantia est. Sic, Quid est quantitas 3 Est ens.At non vicissim Similiter de reliquis. Subalternumgenus Hic notanda est nova divisio: nam subalternum genus aut intermedium est,aut infimum.
Intermedium, . quod inter generalissimum sensiimmu& infimum interjectum est: ac proinde non solumIi prase, sed etiam infra se aliud genus habet: utcorpus, animal. Infimum,quod caeteris omnibus cognatis generibus subjectium est,ac proinde nullum aliud infra se enus habet: ut homo. Notanda est & consimilis nova ivisio speciei subalternae: nam species subalterna aut intermedia est, aut summa. . Intermedia,quae inter infimam seu specialissimam& siummam speciem interjecta est:ac proinde non selum infra se,sed etiam supra se, aliam speciem habet: ut homo,animal, corpus.Summa species, est species subalterna, quae est supra omnes co- natas species: ac proinde nullam supra se,aliam specie abet: ut substantia. Quo loco &illud notandum: sicut ab Aristotele decem numerantur summae species entis, nempe decem praedicamenta, Substantia, quantitas, qualitas ,relatio,actio, passio, i, quando, situs & habitus: sic a P.Ramo decem numerari summas species argumenti: nempe,Caussam,enectum,subjectum,al -
104쪽
inuria, dissentanea, comparat'noriae' distributione, definitionem, &testinaonium. Verum pro vocabulo scholastico Species, Latini magis utuntur vocabulo g necis : & eodem sensit vocant decem summa genera rorum : quare similiter appellabimus decem summa g
species Si ς Intermedia K Animal
dis duA in speciesJ Itaq; quae vulgo individua ducuntur , nihil aliud quam species specialissimae sunt: sie appellatae quod dividi in alias species non possint: quae Logica divisio est. nam Physice dividi possunt substantiae sinsulares in siua membra: ut Socrates in suum compus & sitam animam: & corpus Socratis in sua inebra, quae propriε no divisio,sed partitio dicitur, seu potius se- ωομνατομη. Disidit anima θ Haec divisio e subjectis sumta
105쪽
simia est idelicet e locis in quibus animalia degunt aevisunt:nempe alia in coelo,ut stellanalia in aere,ut aves: alia in aqua, ut pisces: alia in terra ut bestiae & homines. biserum ex alteroJ Hactenus de usu declarationis: sequitur de usu demonstrationis. Ad quem usum pertianent axiomata seu regulae argumentandi tum a genere ad speciem, tum vicissim aspecie adgenus: quae extant apud Arist.lib. 2.Topic. cap. 2. Ad amumentationem a genere pertinent haec tria. I. Necesse est,de quibus genus dicitur,de iis specierum aliquam dici. 2.Non est nocesse,quaecunq; generi insunt etiam species ineste. Hoe videtur ab Aristotele dici propter enunciata in quibus divisio dicitur de genere:ut animal aut rationale est aut irrationale. haec divisio de nulla specie animalis vere dicitur: sed latum alterum ejus membrum. Nam alias videtur speciei ineste quicquid generi inest: per axioma quod extat in Categoriis, Quado alterum de altero ducitur ut de subjecto: tum qua cunq; de praedicato seu a . tributo dicuntur,eadem dicetur de subjecto. 3. axioma, Quaecunque generi non insunt, ea nec species insunt. Atq; haec tria generis axiomata fiant, jam ad argumentationem a specie pertinent ista duo.I. Quaecunque speciei insunt,ea etiam generi insuntantellige, Ex parte: alias salsum fuerit. non enim omne animal,rationale est: at omnis homo,rationalis est. 2. Quaecunq; speciei n5 insunt,non necesse est generi non ineste. Atq; haec Aristotelis de genere & specie axiomata sunt: extant etiam duo apud Quintil.libr.f. cap. I o. quae rotunda brevitate laudem merentur: unum, Species firma probationem a babet generis : nam quod justitia est utiq; virtus est. Al- ιε terum, Species infirmam generis refutationem habetis nam quod non est j ustitia,potest esse virtus. Haec Quin- ιι tilianus de argumentatione a specie: atq; eadem brevitatecomprehendi possunt duae regulae argumentandi a genere illis de specie oppositet nempe Genus infirmam probationem habet speciei:nam quod virtus est,no statunjustitia est. 2. Genus firma generis refutatione 5
106쪽
ro . I. PIS C. I J A D. xbet:nam quod non est virtus, utique nec justitia est.AR:
haec de argumentationibus a genere ad speciem, item que aspecie ad genus : restat ut deinceps aliquid dicamus de argumentationibus aspecie ad speciem. Primuigitur certum est, de quo species affirmatur,de eo nega rispeciem diversam: ut Socrates est homo ergo non est equus. At non est necesse,ut de quo species aliqua negatur de eo diversarum aliqua aifirmetur: aut si aliqua as. firmetur, ut assirmetur qua ibet, ut non sequitur, Hoc quod vides,non est equus: ergo est asinus. potest enim fieri ut aut omnino non sit animes: aut si sit animal, t men non sit asinus,sed bos aut aliud. Cum autem neceΩ' se est specierum duaru pluriumve aliquam inesse: tum ab affirmatione unius ad negationem alterius vel retia quarum, itemque a negatione unius ad affirmationem alterius,aut ad affirmationem disjunctam reliquarum, item a negatione reliquarum ad affirmationem uniusqvie restat,firma consequentia est.ut,Socrates valet: e
go n on aegrotat: & vicissim, non aegrotat: valet igitur. Sic , Rabirius non latuit, nec fuit cum Saturnino: ergo fuit cum consulibus. Cic. pro Rabir. Atqui videmus,ait,llaec in rerum natura tria fuisse: ut aut cum Saturnino esset, aut cum bonis, aut lateret. Latere autem, mortis
erat instar turpissimq:curta Saturnino esse furoris & sc letis:virtus & honestas & pudor cum coss. esse cogebat. Sic Basilius lib.1.adversus Eunomium,explicans dictum Christi, Pater major me est: concluda patrem Christo majorem esse ut caussam tali argumentatione. Maius dicitur aut ratione causse, aut potentiae, aut dignitatis, aut molis seu quantitatis. Atqui Pater nec mole,nec potentia, nec dignitate major est Christo: quae singula siuis prosyllogismis approbat.Relinquitur ergo ut in or diacatur ως ωτιος Gri ut author & principium. Tali argum entatione probat Aristoteles libr. I. Ethic. cap. s. Virtutem esse habitum. Primum ponit hanc specierum enumerationem: Virtus est necessatio aut affectus,aut
potentia,aut habitus, Deinde assuriit: Atqui virtus noα' est
107쪽
est assectus,nec potentia. Atque ita concludit, virtutem esse habitum. Quo loco notandum, tales argument
tiones nihil aliud esse quam syllogismos disiunctos, de quibus lib.2.infra. Exempla igituri eciali AJExempli vocabulum interdum factum limite significat: interdia speciem suo generi ad ipsum declarandum subjectam. Atque eiusmodi species ab authore hic exemplum ciale appellari videtur: quaquam exemplum quod sub iicit,ad locum similium potius perimet: ducuntur enim
in eo argumenta exhortationis a factis similibus. ho latur enim Pomprium Cicero,ne relinquat Roma in tu adventantis Canaris: quia Romani urbem non deseriterint adventu Gallorum. Argumentum est ab exemia
plo, id est, facto simili Romanorum. Deinde fingitur Pompejus caussam suam tueri exemplo id est, siniui facto Themistoclis qui adventu Xerxis Athenas deseruici deinde rursus Cicero opponit exempla,id est,similia facta duo: primum Periclis, qui Athenas non reliquit: secundum Romanorum, qui capta a Gallis urbe,Capit
Reliqua distributio est quodamodo- consentaneorum, ut subjectorum & adjunctorii. Distributio e subjectis est,cum partes sint subjecta,ut apud Catul.
Virginitas non tota tua eLE: ex parte parentume Ι: ia pars matri data, pars data tertia patri: T retia sola tua e T: noli pugnare duobus, ut genero sucura simul cum dote dederunt. Sic Cicero s .TusculISint enim tria genera bonorum, ut jam a laqueis Stoicorum,quibus
108쪽
D usum me pluribus quam soleo,intelligo,rec is damus. Sint sane illa genera bonorum, dum B corporis &externa jaceant humi ,&tantuma, modo quia sumenda sunt, appellentur bona. D Alia autem divina illa,longe lateq; se pandant, di, callumque contingant , ut ea qui adeptus silis, cur eum beatum modo & non beatidunum is dixerim ΘSint enim triareis Peripatetici distinxerunt b i. na in tria genera: quae appellarunt bona animi,corporis& fortunae . Ani mi,ut virtutes & scientia ': corporis,ut s nitas robur,pulchritildo : fortunar, ut divitiae, honores, amici: quas res illi tanquam a fortuna quam deam fin- erunt, larentur, sic appellarunt. Inde perspicitur, dia visionem hanc non esse satis logicam: quum membra non m uno argumenti genere nurita sint: sed duo priora E siubjectis. tertium vero ex efficiente caussa. Magis logica fortasse suerit divisio haec: Bona hominis aut i
terna sunt,aut externa. Interna quae homini inhaerent: eaque aut animi,aut corporis. Externa,quae homini ab haerent, eumque quasi circumstant: ut divitiae,honores,
amici: quae a Peripateticis bona fortunae dicta sunt. Eratat apud Platonem libro quinto de Legibus ad sinem clivisio, quae cupa divisione illa bonorum quam hic Ciacero attingit,eagem videri possit: sed diversa est: sumta est enim E subjectis occupantibus seu objectis: & est dia visio non bonorum, sed studioru humanorum. Quum
tria sint omnino,inquit circaqiiit universi homines it dium sium collocatat ultimum ac tertium est,pecunia ν rum recte collocatum studium: medium autem, cor poris primum vero, an inii.Cicero lib. I.Academ.quaest.
philosophiam e subjectis occupantibus seu objectis ficu dividit: Fuit jam a Platone,inqui accepta philosispharmis di ratio triplexmna de vita & moribus: altera de natura.' &rebus occultis: tertia de disserendo quid verumquid
109쪽
falsum, quid rectum in oratione pravumque,quid con- et sentiens. Haec Cicero. E subjectis recipientibus dividi- . tur febris ad hunc modum, ut alia dicatur elle in spiritiabus cordis, alia in humoribus,alia in solidis partibus seu in ipsa substantia cordis. prima appellatur ephemera, quia fere diem latum durat: altera putrida,propter hu- amoris putredinemveitia hectica,quali dicas habitualis, eo quodita penitus insederit & quasi radices in corde gerit ut Gelli aut profligari vix possit. E subjectis item recipientibus est divisio illa virtutun in Ethicis Arist itelis,qua distinguuntur in dράκτι ορ & λανοητι ς: qua rum illa: in appetitu, hae in intellectu inhaerent. C A P. 29. DE DISTRI BuTIONE 'ex adjunctis.
mistributio ex adjunctis est,quando partes sint adjuncha: ut hominum alii sani, alii aegri; alii divites alii pauperes. Sic Virgil I.Georgic. mundum dividit in quinque partes, mediam torridam, duas extremas frigidas, & reliquas
duas temperataia. Quins tene it crium Pna,quarum una co coSempersole rubens. ta torrida semper ab igni: sua circum extrema dextra lavas trahuntur, Caeruleaglacie concretae; atl imbribus atris: His intermediamis duae mortalibus aegris unere concesse Hvum. - iCaesari. belli Gal. Gallia est omnis divisa in ..partes tres,quarum unam incolunt Belgae, ali- . am Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Cel- istae, nostra Galli appellantur. re
serabi is ex adiuncti, Vulgo vocatur divisio sit jecti in accidentia. Huj generis es: divisio illa peccati
110쪽
in mortale & veniale.Mortale autem peccatum lila n minatur ut intelligitur ex antithesd quod alias vocatur Irremissibile & peccatu ad mortem, eo quod mortem certis limam afferat. nam alias quodvis peccatum mortale dici possit, quatenus sua natura mortem meretur, juxta dictum Pauli Rom. 6, 23. Stipendia peccati,inota. Mortale igitur peccatum dicitur, cui nulla unquam c5- tingit venia: Veniale,cui venia contingit.De utroq; vide
in v M ad bene disserendum 8 hoc pertinere vide
-tur, ut vocabulorima ambiguorum significationes diligenter distinguantur: ne nobis eveniat ut de cessis quemadmodum in proverbio est interrogati,de auiis respondetanus utiliter praecepisse mihi videntur,qui de distinctione nominis mλυ 1αου, id est, ambigui, in sua significata admonuerunt. Ut autem δvlo taloe constet: uc illud distributionis genus huc assumemus,ut diacamus,distributionem esse aut nominis aut rei. Distria butioncm rei author persecutus est. Divisionis nominis exempla a quovis observari possunt. quales sunt illa: Theologorum: Libertas alia civilis alia spiritualis est. Sic, Mors alia corporalis, alia spiritualis est: item, alia temporalis, alia aeterna. Sic, cibus alius corporalis,alius spiritualis est. CAP. 3O. DE DEFINITIONE.
Definitio est cum explicatur quid res sit V que vicissim definito argui potest.Definitio est perfecta aut imperfecta: illa,proprie definitio: haec, deseriptio dicitur. Definitio perfecta, est definitio costans e solis caussis essentiam constituentibus: quales caussae ' genere & forma