장음표시 사용
161쪽
proprio adiuncto, ut denique proprio cuivis. Restat tantema divisio: cujus differentiae extra enunciatum me se proferunt. Quiype non solum in Logica inventione argumentum in simplex & comparatum: ac
postea in doctrina dispositionis seu j udicii, syllogismus
in simplicem & compositum dividitur:Verum etiam in Physicis corpus naturale in simplex & compositum diastinguitur: denique differentiae istie in pluribus rebus locum habent. Ex his quae de singulis istis eriunctati divisionibus exposui, illud quoq; perspicitur: divisiones
has omnes observare legem -Wrος& legem insαυτο : sed duas tantum primas observare etiam legem γαρολου σπῶτον: reliquarum vero nullam Simplex autJ Hactenus quinque enunciati divisiones vidimus:quarum duas author expresse tradir,prima in affirmatum & negatum,alteram in verum & falsum: ad reliquas tres tantum allusit: tertiam nimirum lac tingens&necessarium, quartam in homogeneum &heterogeneum quintam denique in reciprocum & non Teciprocum. Sequitur ergo luc sexta enunciati divisio, autia ori tamen tertia, in simplex & compositum. Voc tur autem simplex enunciatum, non quod omnis com
positionis expers sit: constat enim e subjecto,& praedicato,& copula sed respectu enunciati compositi,quod εduobus pluribusve simplicibus enuciatis constat. Que- admodum in Physicis quatuor elemeta:ignis, aer, aqua& terra:vocatur corpora simplicia, respectu mixtorum: quum & ipsa e materia & forma constent. VerbiJ No pe substativi ut vocatur a Grammaticis idque interda express,interdii intellecti: ut Ignis est calidus: Ignishrit: quod perinde est ac si dicas Ignis est res urens. MnculoJ Vinculu appellare maluit auissior, quam copulam: quia copulae vocabulum angustius videtur, propriumque Onuntiati copulatiun quo copulantur plura enutiata per conjunctionem copulativam:ut, Christus est & deus de homo. At vinculi nomen generalius videtur, & omnib'enunciati generibus accommodatum: In omni enim
162쪽
nuntiato duo plurave qiuedam inter se devinciuntur: ut in simplici duce notiones, in composito duae pluresve sententiae. Diso Q rmatoJ Quod fit, quum inter pa tes e nunciati absque negationis nota praeposita inte ponitur: ut,Ignis est calidus. Negisto Quod fit,quando ci adverbium negandi praeponitur: ut, Ignis non est calidus. Nam si adverbium negandi verbo substantia cedenti vel conseq ienti, id est suVI l- ,
tunc ejusinodi enunciatum negatum non est: ut, tromo est non lapis: quae nominatur aifirmatio Marαθε rus,ex transpositione,scilicetadverbii negandi. -- firmatur via negatur J Scilicet ipsium axioma seu e- nunciatum: laoc est, enunciati consequens,quod vulgo praedicatum, & a nonnullis attributum dicitur. --
recedens J Vulgo sit ectum. Sed noster author Subjecti nomen in doctrina Inventionis retinet, ad significandum argumentum quod adjuncto e regione ro
bondet. ConsiquensJ Vulgo praedicatum ,item attributum. Argumentum quodlibet randae ητικώς loquia tuta Plenu comparat.J Nam plenae comparationes
constant ex protasi & apodosi, ac proinde non possune
enunciari nili enunciato composito copulato: ut, Tale tuum carmen nobis mine poeta,
Vide infra cap. s. Distributio des vero non possunt nunciari nisi enunciato composito disjuncto: ut,omnis enunciatio aut vera est aut falsa: vide infra cap. 8. Ait autem Plenis: quia nihil vetat quo minus comparata e- nuncientur simpliciter, h. c. per enunciatum simplex: si modo protasis apodosis comparationis non distinguantur.Exempla vide lib. I,cap.IS,I9,2O,2 I, 22. mundo J Nam ii contra fiat, enunciata falsa nascuntur. Generale auri Divisionein hanc admitto: sed alio sensu quam ipsius membra definitionibus authoris hic declarata sunt. Quum enim haec enunciati divisio e quantitate antecedentissumta sit: antecedens autem enun vo non proxime praeponatur, sed
163쪽
quuntud aut generale aut speciale: consequens est ut e- nunciatum generale appelletur cujus antecedens generale est:sive consequens ei attribuatur omni, sive non omni: Speciale contra, cujus subjectum speciale seu pro prium est. Divisio igitur proposita, membrorumque
definitiones,sic erunt instituendς. Enunciatum simplex aut generale est, aut speciale. Generale, cujus antecedens eii generale.Et hoc aut universale est, aut particulare. Universale, quando consequens de antecedente enunciatur universo seu toto seu omni: hoc est, de omnibus & singulis speciebus sub eo comprehensis. Et hoc aut disterminatum est,aut in- disterminatum : Disterminatum , cujus antecedenti adjectiun est signtun quantitatis universale : ut , Omnu homo ect anιmaI. Indisterminatum, cujus antecedens signo quantitatis caret: ut , Homo ectan mal. Atque sic dividitur universale . Particulare enunciatum est , quando consequens de antecedente non universo seu toto seu omni enunciatur, sed tantum ex patre: idque semper adjecto signo quantitatis:
ut, Quadam homo furi retiquorum omnιum parer, in dam homines sint a Deo eleest, ad Pisam aeternam. Hoc genus enunciati videtur nominandum iu-
itum . quia signum quantitatis particulare,elli genus ad sjeciem speciesve aliquot restringit: tamen speciein speciesve illas non desinit, nec diserte indicat. Sic certe Gramatici Graeci pronome τις,τὶ id est,alia s,aliqua, liquitquum no accipitur interrogative, in nitum vocant. Sed par iculare vocatur haud inc5mode quia co- seques ipsius de antecedentis tantum parte enunciatur.
Atq; hqc de enuciato generali. Speciale e nunciatu est, cujus antecedens speciale seu propriu est: ut, Paulus fuit apostolus Judas Iscariotes prodidit Christu. Hoc genus enunciati noster author vocalproprari vulgo appellatur
singulare o quod antecedens re significat singulata seu unicam & individuam: quam noster author speciem
164쪽
specialissimam nominat. Haec si admittuntur: salem. dum erit,Ramum primo appellationem hanc, Gen Ole, non recte restrinxisse ad enunciatum universale:
ruum pertineat etiam ad particulare.deinde,non redi S, eciale divitisse in particulare & proprium: quum soluproprium speciale sit, particulare autem Senerale. postremo & illud liquet: eum inconstantur in definiendo locutum: ut qui enunciati specialis definit nem non tradiderit talem quae per omnia, opposita esset definitioni enunciati Oeneralis.etenim in definitione enunciatigeneralis ponit Consequens commune,item GenerisIι-
rem at in definitione enunciati specialis,nihil priori particulae opponit. Nec enunciatum generale a ratio
ne attribuendi, sed a quantitate antecedentis denomianandum est sicut ipse author in denominando pro- Irio observavit. Quod autem paulo ante dixi, partic ait enunciato semper adjectum esse signum quatitatis, ideo dixi:quia enunciatu indefinitum seu indistermin tum semper aequi pollet universali: nunquam autem ut vuloo falso tradituo particulari. Etsi enim non semper
universaliter vera sunt quae indefinite enunciantur: t men eo sensu enuciantur ac si universialiter vera essent. quippe alias nullam concludendi vim haberentndquqdprobatorum authorum exempla comprobabunt. ut in illa exhortatione Turni apud Virgil.Io. Aineid. i R tulos ad arma capessenda Trojanosque arcendos e hortans,inter alia dicit: Audente ortunajusvat. radsi interpreteris particulariter , Nonnullos audentes fortuna juvat quam quaese vim concludendi habebit2 Fae enim syllogismum:
Euosdam audentes fortuna Juvat. Vos Rutuli audere:
Ergo fortuna mos ju bu. Quis sic argumentantem ferat quum in syllogismis primae sciit & secundae figurς propositionem aut unia versalem,aut singularem, nunquam autem particulare esse oporteat. Quando communeJ Quomodo gene rate
165쪽
rate enunciatum definiendum videatur, paulo ante diarimus. Auribuiturgeneralite Id est,quum aliquid enuntiatur de toto penere, seu de omnibus speciebus: ολου ς κατα meWrο ς. ut, Omne animal sentitanc sensus affirmatur de toto genere animalium , seu de
mnibus speciebus animalis: nepe de homine & bestia. Nullum animal perpetuo vigilat: hic perpetua vigilatio negatur de toto genere animaliu, seu de omnibus j ciebus animalis. Contradicti Id est, enunciatoru per affirmationem & negationem oppositio: nam Arist teli & vulgo αντίφασις,id est Contradictio, specialius dicitur. Non semperi Hic oritur gravis quaestio.Sunt enim qui contendant, contradictionem semper dividere
verum & falsiim. Ad hanc magnorum virorum dissenissionem dirimedam & conciliandam, observandum est eos non de uno eodemq; contradictionis genere loqui. Noster enim audaor hic respicit ad eam contradictione quae pendet ex affirmatione &negatione vinculi:ut Omne animal est rationale Nullum animal est rationale.
quod perinde est ac si dicas, Omne animal non est rationale.Quod genus loquendi Romanis quidem auribus
inselens est: veruntamen usitatum apud Hebraeos,&ab Apostolo etiam in lingua Gr ca retentum: ut ubi allegat dictum Psalmi, In cospectu tuo non justificabitur Rom. 3, xo. Omnis caro. πασα cmo . Quorum verboru syntgxis est, INLI 3, 2. Omnis caro no j ustilicabitur:id est,Nulla caro justificabitur. Qui autem nostrum authorem hallucinari judiacant,respiciunt ad eam contradictionem que pendet ex affirmatione & negatione signi quatitatis in enunciatiantecedente ut, Omnis homo est sanus,Non omnis homo est sanus. Ac de hoc quidem posteriore contradictionis genere verum est, eam semper verum a falso dividere: de illo autem priore pace eorum dixerim non est verum: id quod exempla a nostro authore posita manufeste evincunt. At, inquient illi, enunciata ista a P.Ramo hic proposita,non sunt contradictoria: sed cotraria.
166쪽
At,inquam ego, contradictoria sunt; vel ex definitione Aristotelis qua: extat in libro de Interpret. cap. . ubi ait,
κει-m. ut est Ei cs o lioc contradictio,affirmatio & negatio optiositae: id est,quarum altera alteri est opposita. Nec vero quum in hoc genere contradictionis, signum affirmativum univcrsale negativo universali permut tur, idcirco ipsiim enunciati antecedens seu subjectum mutatur: sed idem prorsus subjectilin manet, eademque quantitatis determinatio: sed qualitas tantum
nunciati mutatur nempe affirmatio in negationem: ut
ex logica illa analysi de qua paulo ante admonuimus, manifestuin est. Non recte autem contraria Aristoteli ἐναντια, id est Ciceroni adversa) nominari ejusmodi e- nunciata videntur : quum Ego & Non esse, quae in iis
inter se opponuntur, contradicentia sint. Contraria autem seu adversa ea potius enunciata appellanda viden-tar, quorum attributa contraria seu adversa sunt ut, Socrates est bon us, Socrates est malus. sic, omnis homo eIt sanus, Omnis homo est aeger. Curando consequensJ Quomodo enunciatum speciale definiendum csse vi deatur,paulo ante diximuS. Non omni antecedent/J Id est, quum aliquid enunciatur non de toto genere, sed tantum de aliquot speciebus, vel etiam de una tantum specie. Sed hic committitur elenchus homonymiae . nam particula haec, Non omni, in enunciato particulariintelligitur τερητικωρ , privative: illi enim ore nitur e nunciatum universale, cujus consequens ant cedenti attribuitur omni, id cst totin At in enunciato
proprio de quo tamen inepte dici videtur non potest
intelligi nisi α ποσαlωος, negative: quia enunciato pr prio nullum opponitur, in quo consequens antecede ii omni attribui recte dicatur. Semper ιλῶ JSi sciliacet particulari aut singulari affirmationi opponatur negatio universalis:aut contra particulari aut singulari nogationi assirmatio universalis. Nam si particulari aD sirmationi opponatur negatio particularis : utrumque
167쪽
que enunciatum verum esse potest, ut, Quidam dbeti simi viri boni: Quidam docti non sunt viri boni. Sed
hoc genus contradictionis a superiore diversum est. Superius cium pendet ex affirmatione Sc negatione vinculi: ut,omne animal est rationale, Nullum animal est rationale.quod perinde est ac si dicas,omne animal non est rationale. At hoc genus contradicendi pendet ex assirmatione & Megatione signi quantitatis in ante
cedentenit, Aliquid ignoscendum est: Nihil ignoscendia est.quod perinde est ac si dicas, Non aliquid ignostendum est. quomodo Grani dicunt, ουδὶν, quasi ουδε D. Sic , Aliqua clementia non est laudanda: Omnis clementia est laudanda. quod perinde est ac si dicas , Non aliqua clementia non est laudanda , hoc est. Nulla, clementia non est laudanda. Quo loco observa dum, hoc posterius contradictionis genus semper dia. videre verum & falsum : non solum in enunciato particulari, sed etiam in universali: ut, Omne animes cst rationale , Non omne animal est rationaler . sica Omnis in urie locus Bariis praelucer amarnὼ:
Non omnis jn uiae locus Baji praelucet ama πῶς
Particulare autJ Quid de hac divisione sentiendum sit j udicare poterit lector ex iis quae paulo antί --
notavimus ad divisionem axiomatis frinplicis, CommuneJ Hoc non est in tetmντορ: ut, Quidam homo est Socrates. hoc enunciatum particulare est : & tamen consequens commune non est sed proprium c Par 3-culariterJ id est, Non toti generi antecedentis sed tantum aliquot ejus speciebus, vel etiam uni tantum speciei idq: indefinite id est, ita ut nulla certa species inducetur,sed latum aliqua aut aliquet innuatur:u nde author hujusinodi enuciata olim non incomode infinita appellavit.ut quu Chriae in postrema coena discipulis diceret, Aliquis e vobis me proditurus est. Sic phil. I, II.Ac nonnulli quidem per invidiam de contentionem: nonnuli,
168쪽
vero etiam propensa voluntate Christum praedicant.hic duo en unciata infinita sunt. Generaliter d eskunive saliter.l Ioc non est θολου-ωτον : quia convenit etiane enunciato universali, quod author generale nominat. II bi observabis, sicut enunciato particulari contradiciatur universaliter sic universali contradici particulariter: quae utraque contradictio verum a falso dividit. Pr
priumJ V ulgo propositio singularis. Author vocat enuciatum proprium: vel quia antecedens seu subjectum fere constat nomine proprio: vel quia subjectum no est quiddam commune & generale, sed proprium & speciale, nempe species specialissima seu res singularis. -- recedent propraοJ Vulgo vocant individuum, item singulare seu rem singularem: author speciem specialissis mam. ContradictioJVidelicet contradictio primi generis, quae pendet ex assirmatione & negatione vinculuruae quidem solahic locum habet: nam altera quet pen- . et ex assirmatione & negatione signi quatitatis in a tecedente,ab hoc genere enunciati aliena est. CAP. s. DE AXIO MATEcopulato.
Axioma com positum est, quod vinculo co-junctionis continetur. Itaque e conjunctione affirmata vel negata , assirmatur vel negatur. 'Contradictionisque pars vera est, pars falsa. Enunciatum compositum,est pro sita conjunctione congregativum, aut segregativum: c gregativum, enuciat omnia consentanea ast rmando, omnia etiam dissentanea negando. Est vero copulatum aut connexum. Copul tum , cujus conjunctio est copulativa. ut L itaneid.
169쪽
' Una Eurusi ue 2Motusque ruunt, creberque procellis
Hic igitur negatio erit 3c contradictio: Non una Eurri TVolusique ruunt, rebem procellis
Verum enunciati copulati judicium pendet
ex omnium partium veritate: 'falsum, saltem ex una parte falsa .Huic generi amne est enunciatum relatae 'qualitatis, cujus conjunctio est ipsa relatiod Eclog. Tale tuum carmen nobis divine poeta, suas opo sis in gramine. Hic copulatum judicium est,tanquam dic retur:Sopor est fessis gratus,& sic tuum carmenobis gratum est: cujus negatio, PYon tale tuum carmen nobis divine poeta,
Coniunctioni. Intellige notam conjunctionis Gr maticam. Enuciatum igitur compositum est quo enumciata simplicia duo plurave, conjuctione aliqua inter se composita enunciantur. Contradaction Intellige cotradictionem primi generis, qua negatur vinculum. nam contradictio qua negatur signu quantitatis, ac positis enuciatis aliena videtur esse:exceptis disjuctis,ite copulatis: ut quae ad naturam simpliciu propius videtur accedere. Exceptis enunciatis sacraru litterarii Pristo, qbus de eo enuciantur dissentanea atam ter duas in ej'persona naturas divina & humana inseparabiliter inter se unitas: ut, Claristus & ubiq: est,&in uno latum loco. Una Eurus, Hla tria enuciata sunt. LEurus ruit. 2, Notus ruit.AAfricus ruit, Sed haec tria in
170쪽
unum coniuncta atque composita sunt per coniuneti nem copulativam,Que. No una Duplex est ratio nego di in enuciatis copulatis: negatur enim aut parS tatum, aut totum.Quum negatur parS tantum,tu adverbiun
gandi praeponitur conjunctioni ut Socrates & bonus Adoctus est:Socrates non & bonus de doctus est. quasi dicatur, Socrates est quidem bonus: at non est doctu .vel, in quidem doctus:at non est bonus. Quum negatur totum:tum conj unctiones Hirmativae permutatur negativis: ut Socrates nec bon' nec doctus est. quasi dicatur, Socrates & bonus d doctus non est. Sic apud Graecos:
σοφορψι.Sic in nostra lingua, er Socrates U7 be de m sen eiure, Der Socristes, ist mede om no g ohrr. Sed prior ratio negandi,ppria est hujus loci ut per qua negatur ipsa copulatio. Falsum matres ex una parte sol J Enuciatu copulatu falsum est, sive omnes 6' partes fallae sint,sive no omnes, sed unatatum, vel aliquς thisim Neruntamesi partes omnes falsiς sint,tuc enunciata copulatu simpliciter &ex toto sellum est: si una vel aliquae tantum,tunc enunciatum copulatum est quide fati sum, sed ex parte tantum & secundum quid, non autem ex toto seu in totum & simpliciter. EualiratisJ Atque etiam quantitatis, & omnino comparationis: hoc est , enunciatum quo enunciatur plena comparatio : constans nimirum duabus partibus, protasi & apodosi: ac proinde duobus enunciatis, quae inter se componuntur per vocabula relativa comparationis. Huju modi enunciatorii excpla vide lib.r, cap. I 8, 79,2O,2I,22. Non atri Hic adverbium negandi pr positum est apodosi:interdum praeponitur protesi,ut apud Cic.in Lailio: Non quemadmodii equis vetulis teneros anteponere Gilemus, sic amici novi veteribus anteponendi sunt.