장음표시 사용
41쪽
accusatorem urget,cum arm orum contra Cae
sarem susceptorum finem premit. Et certe ait' is
contra ipsum Caesare e si congressus armat is
Quid enim Tubero tuus ille districtus in acie ciPharsalica gladius agebatZcujus lat' ille mucro re
petebatZquis sensus erat armorum tuor quae ccetua mens3 oculiῖ manus ardor animiὶ quid cu- α
Finis Finis nominatur hoc caussae geniis per synec dochen generis:intelligitur enim proprie finis actionis, id est, ea res in qua aetio finitur ac desinit: seu quam ad eptum agens,visere desinit, id est, agendi finem facit Non ulli vocant si opum, metaphora sumta a jaculantibus. Quemadmodum enim illi scopum intuentur,& ad illum sagittas dirigunt:ita qui consilio & ratione agut, certum quasi scopum propositum sibi habent quo in Ggendo respiciunt, dc ad quem actiones suas referunt. 'Porro divitio finis esto haec:Finis vel summus vel subordinatus est. Sumus finis est, que efficies propter ipsummet desiderat:ut finis hominis voluptarii est, frui voluptatibus : finis avari est, possidere magnas divitiast finis Iominis pii est. glorificare Deu. Finis summus est aut universalis aut specialis. IIniversalis est ad que omnes mnino totius universi res tendtint: is est gloria Dei, jurata dictum Salomonis Proverb. I6, . Omnia condidit Dominus propter suam gloriam : etiam impium ad diem malum. Ad hunc finem hortatur & Paulus I. Corinth. Io. Omnia ad gloriam Dei facite. Specialis G 'nis summus est, ad quem unaquaeque res in suo genere etendit: ut aedificantis finis est domus, belli finis vict ita. Haec in suo genero summa sunt ait Rodolphus ne- que enim aediscat amplius ille, neque hic bellum serici tibi domum fuerint atque victoriam consequuti. Sic sacrae eucharistiae finis specialis summus est, annuciatio
mortis Christi seu publica & solemnis glorificatio clui
42쪽
m redemtoris. Jam stibordinatus finis est, que essesens non propter ipsummet, sed propter sumimum finem expetit. Sic discimus literas ut cosequamur doctrinam: sed doctrinam expetimus propter aliud: alii quide pro ter nominis sui gloriam ac laudem alii propter divitias, alii ut sita doctrina gloriam Dei illustrent & ecclesiae Christi prosint. Axioma finis, id est regula a fine ar i mentandi , traditur ab Aristotele lib. 3. Topic. cap. cliis
est,Finis videtur magis expetendus esse quam ea q ad fi- . nem tendunt ac destinata sum. Sic Marc. 2.27.m: Chri is stus:Sabballium propter hominem faetiim est, non si is mo propter sabbathum ut ostendat,hominem esse me
liorem sabbatho : ac proinde discipulos recte fecisse. quod majorem habuerint rationem vitae suae, quam sabbathi. Syllogismus: Finis est melior destinatis: H mo est finis sabbathi: nam propter hominem sabbatha factum & homini destinatum est. Ergo homo melior est sabbatho: & per consequens majorliabenda est ii minis ratio si sabbatiit. Aliud axioma: Qui vult finem, vult etiam destinata. Jam in imo: Atqui Christus vult
nos celebrare sacram coenam in memoria mortis suae.
Concludo: Ergo vult nos in sacra coena celebranda fi gere panem. fractionem enim panis ipsemet destinavit ad mortem suam repraesentandam. C A P. s. DE EFFECTIS.
Effectu est quore caussis existit. sive igiatur gignatur; sive corriipatur; sive modo quolibet moveatur quidlibet: hic motus & resinotu facta effectum dicitur. Hujus loci sunt laudes & vituperationes ; quarum pleiii sunt
libri sacri&profani. AEncid. 6. facta variorum populorum comparantur ad nominis Roma
43쪽
Excudent aliis irantia mollius ara: Credo equidem ducet vivos de marmore vultus, Orabunt caussin melius, coelis meatus
Describent radio, &siurgentiastae dicent.
Tu rerere imperio populos Romane mementor Hae tibi erunt anci, ρao; imponere morem:
sParcerasiubjectista debellaresiverbos. Huc dicta scriptaque referenda fiant. Pol cles &Hortensius benedicedi laude celebr tur: eodemque argumento Demosthenes &Cicero,ctiam bene scribendi. Ad hunc locu mxeferuntur consilia&deliberationes, etiam ii omnino ad exitum perductae non fuerint.Pa mento dc Philotas morte mulctati sunt, quia conjurationis in Alexandrum cssent sitspecti: ut Curtius & Arrianus meminerunt. De Le tuto & Cethego aliisque Catilinae populariabus, Romani Senatus judicio supplicium stim- tum est. Sunt etiam esse rei virtutum & vitiorum. Horatius hoc modo ebrietatis effecta describit: uid non ebrietas designatῖ operta recludit,
θρου jubet esse ratas, inpraelia trudit inermem, Soticitis animis onus eximit,ac docet arte
Facundi Obcci quem non fecere disertumῖ contracta quem non in paupertat olutumio
.ctum Emectum luc nem synecdoche speciei inteLligitiir quodlibet caussatu: sicaa. propri S appellatur ab photele ατιοίον.Porro ut caussa, sic & causatu quati plex est: Effectu scilicet propcie dictum,Materiatu,For malum & Destinatum. Praecipuus tamen usiis est esse
44쪽
G proprie dicti Exempla e sacris literis. Rom.I. aitPa lus invisibilia Dei, videlicet aeternam ejus tum potentiatum divinitatem cognosci atque intelligi posse ex rebus ab ipso creatis. Matth. 7. ait Christus: Cavete vobis apseudoprophetis qui veniunt ad vos cum vestimentis vium, sed int insecus sunt lupi rapaces. A fructibus e Tum a2 noscetis eos. Num colligunt ex spinis uvam,aut ex tril lis ficus Z Ica omnis arbor bona fert fructiis bonos putris autem arbor fert fructus malos, &c.Ges.s. recenset Paulus praecipua aliquot essecta carnis, itemque fructus spiritus. E cara uJ Malim, Vi caussarum. nam propriε imquendo ex efficiente & fine non existit effectum sed ex materia & forma. Lauris Cr vitup4 Quippe quae factorum sunt: illae quidem honestorum, hae vero turpia um. Dimi sic ripta uri Sunt enim effecta loquentium
k scribentium. C A P. IO. DE SuBJECTO., Argumentum modo quodam consentan
um succedit,ut subjectum &adjunctum. Subjectum, est cui aliquid adjungitur Anima est
subjectum scientiae, ignorantiae, virtutis, vitii: quia haec praeter essentiam accedunt: corpus, sanitatis, morbi: roboris,infirmitatis: pulchritudinis , d eformitatis. 'Homo, subjectum est divitiarum, paupertatis: honoris, infamiae:v stitus,comitatus. 'Locus, est subjectum rei locatae. Sic Philosophi divinis entibus,licet parte di magnitudine caretibus, attribuunt locum. Sic Geometrae locum locique differentias iri rebus Geometricis: Sic Physici multo etiam
diligentius in rebus Physicis considerant: in
45쪽
1N DIA L. mundo, in elementis simplicibus, in rebus compositis. Sic Virgilius in Georgicis suum quemque propositis rebus locum deligedum
admonet: ut segetibus, arboribus, vitibus,pascuis: t prius ignotu ferro quam scindimus aequor, Ventos ta va=ium coris praedissere morem
curasit ac patrios cultus G habitu 1 locorum: Et quid quasserat regis, ta quid quaes recuset. Hicnetes, istic veniuntfelicius uva: grborei uetus alibi, atque injussa viresiunt
' Sensilia,sensuum; & res virtutibus ac vitiis propositae,sii ecta vitiorum & virtutum'hoc modo nominantur. Color est subjectum vi sus, senus subjectum auditus: quia hi sensus, in his sensilibus occupantur& exercentur. Virtutes tu vitia declarantur in Ethicis hoc argu-
mento:temperatia oc intemperantia volupta
te,magnanimitas S ignavia periculό, liberaliatas dc avaritia divitiis. 'Sic res numerabilis, Mrithmeticar: mensurabilis ut ita dicam) Geometriae subjicitur. 'Ejusmodi subjecto Ciceroa Agri disputat, inter Campanos nullam contentionem esse, quia nullus sit honor. Non gloriae cupiditate ait efferebantur, propterea 'quod ubi honos publice non est, ibi cupiditas ες floriae esse no potest: n5 contentione nec am- itione discordes nihil enim supererat,de quo certarent: nihil quod cotra peterent: nihil ubi
46쪽
4 I. PIs C. 'NA D. dissiderent. Eodem argumento a Propertio dictum est:
Havita de ventis, de tauris narrat aratori Enumerat milci vulnera, pa Tor ovo. Anima est ijectumJ Notandum, exempla subject
rum quae hic multa commemorantur, non omnia esse unius ejusdemque generis. nam certe alio modo anima
subjectum est stientiar, & alio modo homo subjectum est ili vitiarum, & rursum alio modo color subjectum. est visus. Itaque ut ista distinguantur,notanda est subj cti divisio. Subj ectum igitur aut recipi t rem adj uctam, aut eam occupat & afficit. quς docendi gratia appellentur subjectum recipiens aut occupans. Subjectum reciapiens , rursum duplex est: recipit enim rem adj unctam vel in se, vel ad se. Subjectum occupans est, in quo resari uncta videlicet homo aut aliud animal occupatur atque exercetur sentiendo, appetendo, cognoscendo, loquendo stribendo: atque hoc proprie in scholis vocatur Objectum.Nunc adhanc divisionem accommode, mus exempla quae ab authore sunt proposita. An,mal
Exemplum primi generis, id est, subj ecti recipientis inst. Hujusnodi subjectum Aristoteles appellare solet
δικlικον , Sc investigare το σαωτον δίικον, subjectum primum, id est, proximum & propriui atque sic scie tiae & ignorantiae καὶτονι ιιιmκον, est mens: virtuti vitii,appetitus:commune autem illorum omni im subjectum, est anima HomoJ Exemplum secundi gen ris,id est subjecti recipientis ad se. LocusJ Rursus e emplum primi generis: Locus enim rem locatam in sestii intra kδc in suurn quali sinum recipit. Sic caelum subjectum est corporis Christi:quia illud J εχτα id est, intra se recipit seu capit: juxta dictum Petri Act. 3.ον δεῖ τον ουρανον δε αξω: Quem oportet caelo capi,id est, portet seu necesse est ut cςlum capiat Christum, tamquam locus rem locatam. Sensiliri Sequuntur exempla tertii generis, nimirum
47쪽
rum subiecti occupantis seu objecti. Itaque quod in t
xtu dicitur, Suri Ela hoc modo nominantur: illud me modo, tanquam falsiim expungendum est, quia obj cha non eoaem modo comparata sunt ad sua adjuncta,
quo subjecta recipientia de quibus dictum est stiperius. Me res numerabit J Sic res disputabilis id est quaestio, Dialecticae subi jcitur. M Umod/ subjectoJ Scilicet oc-
cupante, seuobjecto: honos enim, ambitionis objecta est: quippe in honore ambitio occupatur atque exercetur. Nou glori J Exemplum hoc demonstrationis este superiora omnia fuerunt declarationis: quemadmodia& quod sequitur, postremum. Procedit autem haec a gumentatio a negatione subjecti, id est objecti, ad n gationem adjuncti. Nos argumetationis exempla plura afferamus. Consimilis superiori est illa Anacharsidis scita argumentatio:qui ρrguebat,in Scythia non esse tibicines , quia nullae ibi vites essent. Diann die meus' lasson sichrambe m ei iaden. unde proverbium, Cantores amant humores. Atque istud jocossim: quod sequitur, serium est. De transsiibstantiatione panis in corpus Christi, itemque de consubstantiatione corporis G1risti cum pane, nulla extat Dei promissio: Ergo nulla potest elle horum dogmaxum fides. Falluntur e go &fallunt,qui dicunt,se ista simpliciter credere. Pr cedit argumentatio a negatione promissionis ad negationem fidei id est i negatione objecti ad negationedi adjuncti.Haec igitur exempla negativa sunt: Affirmativa ab objecto ad adjunctum ratiocinatio est illa Ulycm, qui Achillem habitu muliebri inter puellarum cli ros occultum, admodum acute hoc argumento deprehendit : quum ipse mercatoris habitu accessisset ad eas. cum variis tam in eis mercibus: inter quas erant armaqviedam virilia ad quae Achilles sese protinus convertit.
Locus est Metamorph. I3. Pras/a Ventura genitrix Nereia lethi, Di omAliae cultu natum: m deceperat omneν
48쪽
Arma eg remineis,animum morura siribam Mercibus mscrui neque adhuc profecerat heros Virgineos habitus, cum parmam basi. I tenent
Nate deis,dixi tibisi peritura Aser ni
ieci' manum fortem adfori amisi. Sic igitur Ulysses ratiocinatus est: Iste appetit arma viaritia : ergo vir est. nam ut ille apud Virgilium ait Eclog. 2. Tranir hua quenq) soluptas. Et objecti argumentum ab ipso potita hic notatur, ubi ait, An/mum motura λrilem. Objecta enim ut vulgo in scholis dicitur movent sensus. quo l Aristoteles dicit, τα υτπκέ-ναν τπικτην πιθησιν, id est, Subjecta assiciunt sensum, vel potius esticiunt sensionem. E sacris literis afferamus di, haec. Malach. I. ait Deus ad populum: Si vester pater ,, sum:ubi cst meus honor 3 si dominus: ubi timor3 Hujus,, veneris sunt illa Christi,IIbi cadaver est, ibi congregans, tur aquilae. Item, IIbi thesaurus vester est, ibi est & cor vestrum. Quorum priore innuit, fideles congregatum iri in ca una: quoniam δ ipse ibi sit. posteriore autem: fidele et cogitationibus ac desideriis suis versari in cano:
quoniam ibi sit eorum thesaurus, nempe vita aeterna.
Hujus loci est regula illa consequentiae, quae in scholis,, traditur his verbis, Ab est lecundi adjecti ad Est tertii
adjecti valet consequetia negando. Quod enim omnino no est, te eo nihil affirmari potest.Vocant autem in secundi adjecti quando verbum Est, in propositione praedicati locum obtinet: ut Deus est, Angeli iunt, Pu gatorium non est, Centauri non sunt. Est tertii adjecti vocant, quando verbum Est, in propositione copula est qua praedicatum cum sita ecto connectitur: ut Deus est justus: purgatorium non est calidum. Sic autem vocat, quod illic verbum Est, secundum membrum propositiaonis est,&subjecto adjicitur: hic autem tertium.Reg lae allatae exemplum est enthymema illud apud Cic. m Tuscul.qu aest. lib. I. Mortui non sunt: ergo mortui non sunt miseri. Consequentia bona est: sed antecedens fal- suma
49쪽
sini Tis enim mortui non sin tiratione compositi,id scialicet quod fuerunt, ex anima & corpore constans: non tamen ideo prorsiis non sunt. nam sitiat adhuc ratione parti tun separatarum quippe anima quidem quum immortalis sit incorruptibilis permanet: corpus vero licet in cineres resblvatur, non tame in nihilum redigitur: &ssio tempore instaurabitur , nempe in restirrectione mortuorum. Quatenus igitur mortui sunt, eatenus Otiam vel miseri vel beati sunt. Qui enim in fide Christi mortui sunt, beati sinantum ratione animae,quae in ca testi paradiso apud Christum agit: tum vero etiam ratiaone corporis, quod in terra εloriosam ac beatam resu rectionem expectat. Contra qui mortui sunt in incredulitate, miseri sani tum ratione animae,quae in inferno apud divitem epulonem cruciatur: tum ratione corporis, quod resurget ad ignominiam & damnationem a ternam .Ejusdem generis enthymema est hoc:Purgat rium non est: ergo purgatorium neque calidum nequestigidum est.
Adjunctum es cui aliquid subjicitur: quod
argumentum cisi subjecto est'levius,attamen est copiosius & frequentius. Itaque quod de ejusmodi signis ait Ovid. 1. de Remedio: Forsitan haec aliquis pamsiunt quoc)parva v
Sed quae non prosunt singula mult uvant. Animi corporisque & totius hominis bona&mala, quae dicuntur, adjuncta sunt animi, corporis, hominis:Denique quicquid ulli subjecto extrinsecus accidit, adjunctum ejus est. ut autem locus est in subjectis, sic tempus est
50쪽
8 L P I S C. Ait IAI, in adjunctis, durationempe rerum, praeteritru praesens, futura: omninoque qualitates stibje
ctis lara ter caussas adjunctae: sive propriae sint,quq omni soliq; shbjecto semper conveniunt,
ut homini risus, equo hinnitus, cani latratus:
sive communeS, quaecunque non sunt eo mo
do propriae. Hoc genere argumenti Fannium Chaeream Cicero pro Roscio Comoedo caviux, latur Nonne ipsium caput & supercilia illa pe-υ.nitus abrasa, oleFe malitiam & clamitare caudi, liditatem videntur λ Nonne ab imis unguibus1 usque ad verticem summiam sis quam conj D etiiram affert homini tacita corporis figura) ex ,, fraude, fallaciis, mendaciis costare totus vide- ε, tur λ qui idcirco capite &superciliis semper est ,, rasis, ne pilum ullum viri boni habere dicatur.
Sic Martialis Σ. lib. Zoilum ludit: scun
Crine rubor, niger ore, brevis pede, lumine ImT m magnampraesta ,Zoile,si bonuis es.' Sic vestitus & comitatus res adiunctae sunt: quo circustantiae genere Dido venatum proficiscens,magnifice . Eneid.depingitur: Oceanum interea surgens aurora reliquit. It porti ubare exorto delectam ventus: Retia rara,plagae lato venabula ferro:
Masus ruunt equites, ta odora canum vis: Reginam thalamo cutita ute, ad timina primi Poenorum expectant: ostros insignis ta auro Stat sonipes, ac ranaferox θumati a mandi. Tandem progreditur magna stipate caterva Sidonia