Imperiorum mundi catalogus et descriptio

161쪽

REGN Chinae Imperium olim multo latius

fuit quam nunc est Deprehenditur enim ex historijs ipsorum quibus memoriam rerum ibi factarum,per bis mille, amplius ter centum annos conseritarunt Walijs eoru scriptis, pioprio idiomate editis, quorum adhuc fragmenta supersunt Reges eorum,dominos fuisse, fere totius orae

Maritimae Asiae,a Freto Aniano,ad regnumPegu viaque,®norum Melita ij, acam, Chalam, Baragia, qtiae ad Septentrionale latus Pegii sunt)vicinominaque illorum,ubi adhuc eorum opera, cum epitaphijs Malijs eorum monumentis reperiuntur. Indiciis omnibus regionibus , adhuc reliquiae ceremoniarum veteris religionis obseruantur, quibus tradebatur scientia rerum Mathematicarum, ut est anni in menses diuisio, Zodiaci in ir signa aliaruhuiusmodi rerum, qua monumenta sui Imperi; sunt.Nec adhuc longum tempuSpraetexijt,cum omnia illa regna,Regem Chinae, pro Monarcha habebant,ei quoquo triennio , mittentes Legatos cum donis:Legati ad minimum quatuor esse debebant, nam antequam ad Aulam, quo mittebantur peruenissent,ob locorum distantiam,difficultate audientiar,& moram in expeditione moriebantur duo,

quamuis morbus ipsos non confeci siet, hinenses mortem eis veneno, quod in aliquo publico epulo ipsis dabatur accelerabant ponebantqtie eis stim-ptuosa sepulchra,quibus nomen Legatorum, aq tonus si erant,inscribebatur Id omne fiebat ab

162쪽

nam redderent. Nec minus protulerunt suam potentiam,in vasto illo Oceano, quam in Continenti: Chinenses enim primi in Insulas Orientis do minium obtinuerunt Post eos Glaui illarum domi

muni sibi pararunt Deinde Malacenses tauri. Tandem Lusitani Castellani adepti sunt illarum

Insularum partem. Sed nulla illarum nationum,potentiam Chinensibus parem habuit. Ipsi enim praeter Insulas chinae vicinas quae cum propter multitudinem,tum propter magnitudinem fertilitatemque in maximam partem insularum, illius inamenta

si Archipelagi, ad Zeilanisque,magni sunt mome-ti,dominium obtinuerunt, ubi idiona Chingallum reliquerunt,sicut Min terra Continenti ei opposita Legitur quoque in aliquibus Relationibus Patrum Iesu itarum,in una parte Insularima Diui Laurenti1, inueniri populum album, quem a populis Chinae

ori uinem trahere dicunt. Cninenses primi Insulas Miauca detexerunt,dedereque nomen Garyophi lis: deduxeruntque colonias, in multas Insulas, quae adhuc nomen seruant,nempe attachina a Muar: Battachina Mauri Bate enim oppidum, Batta china oppidum chinensium significat Aestimatur quoque habitatores Iair ab ijs originem traxisse. Vt quod verum est dicatur Videtur magna similitudo in ipsorum vivendi, vestiendi,aedificandi, ritu,

industria mercaturae,i artificiorum ingenio. Cum autem chinenses,in Freto Zeilano classis 8o nauiuiacturam fecisi ent,vltra alia infortunia,pei pendentes similes expeditiones suis rebus damnosas es concluserunt eas prorsus missas facere, regredique in suos fines: Vt haec conclusio rata osset, poename:pitis statuerunt tu eos, tui in illas partes nauiga

rent.

163쪽

31 R ET CHINAE.rent.Reges China bello,alios offendere , prorsus abstinent.Vt verum dicatur: Cum ipsi colicissima regione potiantur, ubi terra fertilitas cum homi numinaestimabili industria certat cui nihil deest,

multaque eorum usibus abundant,ctu constimerent

suas opes in faciendis acquisitionibus, suo Statui parum profuturis Cur ablumerent proprias vires, re substantiam ut acquirerent aliena Quid pisca rentur et aureo3Carthaginenses,sicut scribit Po- Iibius, simili fere med exonerarunt se una parte rerum prius partarum. Romani cum secundo bello Punico iacturam fecissent maximarum classium, prae desperatione valedixerunt Mart. Postea autem videntes,quod qui Mari dominarentur, quoq; ter ra praeualerent, rursu nouas classes instruxerunt. quibus tadem hostibus superiores fuerunt. Dam uis haec Chinensium resolutio hodie prudentia non asPriberetur,tamen pro maxima sapientia habenda est. Cum enim maior fatuitas non sit , quam tua perdere , ut rapias aliena destruere fines propri, Regni, ut invadas alieni. profundere sanguine pia vitae necessaritim, ut haurias alienum, Regium magis,

di Principis opere dignius est,conseruarq, sicut alibi diximus quam dilatare:Conseruatio enim Staeuum dat eis essentiam, ampliatia autem eo spectat ut eis bene sit. Ad quem finem autem se macerabit

aliquis,ut sua ampliora reddat, si ampliatio Statim po solii non efficit, ut bene commodeque eis fit, sed destruit id,quod ante bene erat Ad quid expendet proprium pro alienoλRem quae iam subsiliit, pro

incerta Se quae accidere posset λ Necessarii a pro v-til, quare debilitabit suam perli,nam , ut maior

fiatρPrinceps sapiens debet alienus est ab ij expeditionibus, quae ipsum sectaru non faciunt,aut insi

ne colia

164쪽

REx CHINAE. Is me commodu secuseruiat:Securitas enim Status, est aena Bass,in qua subsistit quod uidet acquirere est ut securior sit: Securitatem autem adferunt acquisi- tiones Angustiarum,claustroru viarum rerumq, oportunarum, vilaostem longe a te submoueas: - tilitatem comm trinq; adferunt eae regiones, quae pecunij ditant,aut commeatibus apparatuque bellico,rebusque talibus nitri unt. Sed ad chinenses reuertamur. Quando illud sapientia plenum decretum fecersit iberos dimise e poplitos, qui eis sub tecti erant.Aluiui tamen eorum, mansere seu lataria,&sub illa rum umbra, inter quos fuere Reges Poreae,Leqvij,Caucinchinae,Siam. Quamuis autem vi diximus se inter suos terminos finesque Chii ses reduxerant contulerintque, possident tamena pionem paulo minorem quam Europa esti Extendies enim a Septentrione Meridiem versus,ar 7.gradia ad a. usque,quo pacto continentur s. gradiis Abortu ad occasum,sunt gradus M. Pacquin in qua degit Rex, est in 8 gradu nostri Poli. Diuiditur China, in is P rouincias, harum sex sunt Maritimae nempe, lataia,Foquim, hiqelian, Pantora, a qui j, incit:Medite aneae, inclitu, Itiana, Qtbacis,fiat uana,Fuquam,Cansij,Xianxij,Nouam, Sancij,

ne is diuisa sunt monte,nostris Alpibus simili, nee plus quam duo hinera ibi reperitintur,quibir ad se mutuo meant.Thomas P erius Legatus Regis Libsitania Emmanuelis, Cantan ad Nanquij consumst quatuor menses, Septentionem versus semper

tendens Attamen Nan quin ad Septentriones,

gis est. Ad amplitudinem confinium stipra dictam, acredit fundi fertilitas incomparabilis Producit enim quidquid ad delicias e delectamenta non ad necessitatem solum, 'ad sum hunaanum facit.

165쪽

HO ET CHINAT. MuIta planta bis aut te in anno frumis reddunt. Ad id facit fluviorum frequentia, quarti copia, ruae totam regionem,non solum nauigabilem facit,ed S ita irrigat eam , ut amoenissimus hortus videatur.Ea fertilitas geminatur duplici via r Una, quod Rex nullis sumptibus parcit , ut tota Regio undique irrigari possit, secando asperrimos moles, ut fluminibus trasitus pateat Aequando profundas

valles: Corri uando aquas Iacuum fluminum multis modis: Cum itaque nullo Ioco deficiat calidum, quod tota fere regio intra Zonam temperatam contineatur , nec humidum quo natura benigna, S: hominum industria eam irrigat)luxuriat omnia, plus quam credi posset. Nullus altri locus est ubi propagatio plantarum pecudum, maiores progressus faciat: Altera fertilitatis causa est, segnes seuerissime castigantur, nec hic prorsus otiosi tolerantur, unusquisque aliquid facere cogitur, nec relinquitur palmus terrae,qui non colatur, nec dragma materia quae non formetur In Cantan, inter alias

res notatu dignas , numerantur quatuor caecorum

millia,qui terendis frugibus,&OrijZa occupantur. In china habet unusquisque quod agat, secundum eius vires, hic manu, ille pede, oculo, lingua aliquid

agit: ijs solum in Protodocliij publicis locus est,

qui prorsus membrorum omnium impotentes sunt,nec affines habent, qui eis succurrere possent. Stercus humanum taceo alia hic venditur. Vt se nemo excusare possit,quod nihil agere norit, viati quisque artem paternam exercere cogitur. Cum itaque fili in ambus paternis quodarn modo nascantur,obligatique sint eas exercere, addiscunt fere eas

antequam id perceperint, idque persectissime. Qui sibi in terra victium non potest parar facit id mari,

166쪽

RE CHINAE enim non minus frequenter habitatur, clitam illa vivuntque infinitae familia in fluminibu n cyrnhis,nec post longum tempus in terram descendunt. liorum aliqui vehendo, aut traijciendo personas,

mercesque,merent Ali officinas sibi parant Athhospitio excipiunt iter facientes : In medio fluuiorum reperitur quidquid ad amicium aliasque commoditates vita cui ilis racit, non ad cibum alimentaque solum. Multi nutriunt in nauibus magnum pullorum numerum, praecipue Anatarum. Ad fou da oua,excludendosque pipioneS, matribus non v-tuntur,sed temperato igne, fere sicut in Aegypto,sneulariter autem Alcairi fit: Tenent has aues noctii in cymbis, mane in campos oryga seminatos emittunt: cumque se magno rusticorum commodo herbis noxijs pauerint,vbi nox ingruit, ad sonitum cymbali aut tympana ad suas caueas redeunt Multi vivunt vehendo pisces fluviatiles, marinos in Prouincias Mediterraneas: Vere enim dumiturgent flumina, ob aquam pluviam liuem liquescentem,confluit piscium marinorum incomparabilis copia ad ostia fluuiorum, ubi piscatores

eorum incredibilem copiam capiunt: Eos nauiculari fluminum parito emunt apiscatoribuS,COnuehuntque in quibusdam vasis ad id idoneis pascendo illos, ac saepe recenti aqua reficiendo)in regi nes longissime ab Oceano dissitas.Ibi venundantur, mittulaturque,in latas ciuitatum fossas, &in vivaria,in quibus toto anno perdurant, seruiuntq, chinen iura mensarum delicijs. Pascunt pisces stercore bubulo aut columbino. Ut finem faciam: Cum ciuibus vetitum sit finibus excedere,nisi cum venia quae pro certo tantum tempore permittitur J V cesse est ut crescente quotidie progenie, annumeri in I

167쪽

YG RE CHINAE. incolarii coetus excrescant Ab ipsis obseruatumi est,uice quinque morientium adnasci septem Adade, in his regionibus tantam esse coeli benignitatein aerisque salubritatem Vt non meminerint,ibi aliquando pestem uniuersalem fuisse. Ne autem alia quis existimet, bonum aliquod alicubi inueniri,

cui non tantundem calamitatis, rerumque aduersarum rependatur, Accidunt in China terraemotius, qui phis damniqtiam pestis faciunt Absorbet enim integras ciuitates,desertas reddunt resiones: Condunt antiqua flumina, S recondunt noua montes solo sequant, facuantque miserandam stragem ilia Ilus populi Anno is s. erupit e terr visceribus tanta aquarum copia, Vt 8 miliaria inundauerit , di- glutivitque ciuitates cum earum illis. Qtii aquas euaserant, illos ignis coelesti consumsit. Numerantur in China Iso. ciuitates, δὴ Lmagna Oppida, is .

castella, ro urbes absq; muris, in quibus milites Hennat. Villamim Pagoiuq quorum aliqui habent mille focos, numerus iniri non posset tantum ense undiquaque populi est, ut uniuersa China una ciuitas videatur. In ea sit ni duae Metropolitanae ciuitates an qum clanquin: In hac quae Regia Septe- trionalis tuterpretatur nunc habitat Rex:Istiq; subsunt . Prouinciae; huic octo. Ambae adeo amplae sunt ut via antegro die equites,priusquam ab uno capite ad aliud peruenias. De numero habitatorum Chinae nihil affir mari potest, secundum aut quod exRelationibus manu criptis extat, S ore refertur, colligitur o. Milliones animaru excedere.Hic profectores magna est,nec creditu facilis illi qui cu re is Christianitatis illum numerum conferre, ex il- Iis aestiti atione facere velitatalia no accedit ad noue illiones. De Germania ex ludendoHelvetio s

168쪽

Belgas ad plus qua dece, nec additis duabus ditastis Prouincij sexcedit quindecim illiones, quemn umeru forte coficiet Francia .Hispania populo infrequetior est Italia. Sicilia habet unum illionem: tercenta hominu millia: Anglia tres Milliones Tantunde numeratur innielgio quavis belli diuturnitate numerus Belgars, nulliuina munitus sit. Non ta- me credibilis ille numerus que habitatores ChI- narcoficere diximus videbitur,si cosideretur ipsius amplitudo, fertilitast loci habitati. Ea enim Proia uincia ad ea ampla, Z tot habitatoribus freque, cst, ut minor incolaru numerus ei tribu udus no sit Tot habet urbes alamplas, alia' ciuitates, Ut tantunium Crum capere S exciperepossit. Est quoque adeo copiosa, reruq; Omni ucopia,partini naturae beneficio,partim hominu industria abudas,ut tantu numerii pascere possi. NosItali nobis ipsis egregie imponere solemiis,cu opinamur Italia omnibus uniuersi Orbis regiorubus praestare, nobisq; persuademus nulla Prouincia,nec opulentiorem esie nec frequetius habitari. Nec perpendimus Italia longa angustamq; esse Prouincia,n spaciosa nec capace Nec quod duae terti spartes flumenauigabile note bet, qui defeetiis admodi raegnas est. Nec quod quarta parte occupat Apenninus iniit mons ut plurimum asper 'aru frugifer est.Quod ad fertilitate Italis attinet cui eius parti, cedit Francia copia frum pecuduὸAut Anglia frugibus,pecudibus,tanaliscibus 8,nuetallis 3Aut Belgium ni ultitudinete amplitudine ciuitatum,Varietate artificiorum, opibus remercatura Aut Graecia pulchritudines oportuni, tale situs,& maris Portubus aut regionibus perput chris λAut Hungaria pecore, uis,vino, Dunlendo,

piscibus Mineris omni denique bono)Sed nolo in his

a narrauis

169쪽

i6 REX CHINAE.enarrandis me detinere diutius quam necesse est. Longobardia tertiam tantum Italiae partem occi pat Sed cum explicetur pulcherrimis planiciebus,

irrigeturque amoenis fluminibus, nec montes an peios,nec campos arenosos habeat, tantum popi

Ii,quantiim dimidium Italia hibet: a iid autem dicemus de Francia, Austria, Germania inferiori,Pannonijs, alijsq; quae omnifaria planae, opimae,extre meque delitiosae sunOConcludamus ergo:Cu China. non miniis amplum spaciosumque regnum sit quavnitum, sibi iunctum,plenum populo,annona &opibus,pro uno maximorum Imperiorum, quae unquam fmei e habendum est.

refert:In tota China,nullus est alius domi nus praeter Regem Ignorant quid Comes, qui archio otud Dux sit. Nulli alteri tribiliunia ut vectigal penditur quam Regi: Confertis omnes magistratus, etiam nobilitatem mat eis quo se sustentant, nec aliud ponderosirin faciunt, cuius ipse certior no fiat. Non sicut Regi tantum ei obeditur, sed i colitur sicut numen. In unaquaque Prouincia est Regis effigies aurea,quae Velesoperitur, praeterquam novilunijs:Tunc detegitur,visitaturqtie a Masistratibus, in heminique ycnua coram C tannuam

Rege pib. Nec solus Rex adoratur,sed ir fides, ipsique Iudices ita honorantur,ut ei nemo loquatur, nisi gentibus insidens.Hac re vilescunt admoduanii populoruin facitque eo mancipia potiusquam

170쪽

. aE CRINAE. Iguasi subditos Principis. Exteri quod eorum conuersatio consuetudoque aliquam mutationem , aut aliquid noui in regimine introducere posset non admittuntur in regniinar Concedunt eis autem aliquid commerci', moris maritimis,ut distrahant duiendantque annonam,&opificia quae ipsi ecere, Mercatores qui hici versantur,ntercaturamq; terra exercent multi se coadunant, unumque inter ipsos Principem constituunt, cui titulum Legati dant.Hac cautela intrat regnum,

sed officiari,& ministri Regis,nunquam discediit

ab eis.Indigenae non possunt regione excedere, nisi Permi flu,nec conceditur permissio, nisi ad certum tempus:Ut de reditu securi sint, non dant facultatem exeundi,nisi exercendat mercatura gratia, na-Digando in nauibus iso. vasorum capacibus, suspicantur enim eos multo logius nauigaturos, si mai res naues concederentiu Ut finem faciam , Huius

regni lex est, ut ad nihil aliud, quam ad paceni S conseruationem Reipiiblica colliment: Ideo foret hic Iustitia quietis mater, deinde Politia magistra legum, denique industria pacis filia. Non aliud regnum, nec dominium antiquum nec nouum illo magis politictim est. Plus quam his mille annis sicut ipsi suis historijs docentyregitur China ijsdem

Iegibus. Nos miramur Rempublicam Venetam costitisse iam noci. annis, regnum Franciae autem iam se per Iroo. annos conseritasse Circiter ducenti iam anni sunt,ctim China a Tartaris oppressa pertulit eorum dominium circiterio annis Chinenses seipsos magni faciunt in rebus ciuilibus S politic quibus prorsus inuigilant Solent dicere se habere duos oculos, Europa popillos mim,caeteros nultu. Ita honorifice de nobis loquuntur, quo psis noti