Imperiorum mundi catalogus et descriptio

51쪽

s RE POLONIAE. te,om nil usque suis bonis,magno animo pugnattr-tuni credunt. Hostibus se nunquam, etiam in quacunque fortuna, terga obvertere profitentur fiasismundus Angustiis tentauit, ut in Comiiij regni,deliseeraretur de munienda Cracottia, prepter Caesaris vicinitatem, sed Polonis id persuadere nunquam potuit,tum quod nolint Regibus medio praesidiorum commoditatem dare, inuadendi me-nim Imperium Mabsolutam dominationem: taen Oud dicunt,sua pectora defendendo regno sus.icere. Pedestrem militiam non habent, quod omnis Regni populus diuisus sit in mercatores, artifices qui oppida incolunt,rusticos, villicos, qui ruri in tali subiectionei sicut dictum est degunt:Sunt itaque arma in manibus nobilium tantatum,qui pedibus non rnilitant.In necessitate peditibus Germanicis Mungaricis usi sunt , habuitque exstephanus,in expeditione Livonica, sub

signis,plus minus vis peditum Germanorum Hune rorum millia. Ducendis tormentis bellicis, euniculariorum fosibrum loco utuntur arta

tis S suis rusticis. Quod ad tormenta bellica, eorum qi apparatum spectat, Regnum ijs satis in structii est: Tum quod nobiles satis illorum in suis Arcibus habent , Tum quod illorum indi

gentiam pati non possit, o Germaniae vicinitato, quae Metallorum serax est, habetque multos magistros fundendi tractandique tormenta , atque omne,quod ad usum armorum facit. Tanto quoq; tormentis instructior est Rex Poloniae, quanto

minorem Arcium numerum habet. Sunt tamen

non parua considerationis Arces Leopolis, Camneta in Russia, Arx Cracouiens in minori Polonia, Polos censis in finibus Mosconiae, Ma-

52쪽

ngae DoLONI AB. seniburgii aliquorum oppidorum in russa, &in Livonia,quae oppida non a Polonis , sed ab Equitibus Teutonicis qui earum domini erant

munita sunt. Poloniae VireS, qua commemoraul mus, sunt numero latura tales, ut pauca Europae regna eaS aequent, non superent. Vna res eis

deest , nempe agilitas: Sed ad firmitatem cuius

cumque Statu Sqlla tuo res requiruntur, nempe

ut vires sibi propriae, numerosae,Valid , agiles sint Propriae lania aegre ei credi potest, quo lalterius est Numerosae, ut in rebus aduersis, Scin comodis, semper aliaqua supersint: alidς quia numerus,absque fortitudine parum iuuat, immo potius molestiam, quam auxilium adfert: A iles

ut facile colligi possint,impellique quo exigit ne-

celsitas. Polonis deest dictarum quatuor qualitatum ultima, agilitas nempe quae rebus dual dependet: Vna est Principis autoratas Altc , prompta pecunia. Rex potestatem non laabet in Polonia aliquid decernendi,bellum indicendi, onera ad conssandum pecuniam imponendi, absiaque consensu Comitiorum. Sed Comitia&conia sultationes, quibus multos interesse opus est, si

miles lunt Machinis ex pluribus partibus imittisque Instrumentis consantibus,qua progressum alicuius momenti , non nisi long tempore mciunt Sed in rebus bellicis sunt i Principes expeditissimi, qui seli imperare possunt: iri pecunias in promptu habent Alioquin, in indicendis disponendisq; Comitijs, ut decreta propositioni respo-deant, ieinde exequendo,colligendoque pecunias, tanti temporis iactura fit, ut ad expeditionem a rum supersit, fugiatq; occasio.Baronesi nobiles

53쪽

RE POLONIAE, poloni tam magnos sumptus faciunt inuisendo Comitia,haerentes degentes' in ijs, ut ad bellura vires non supersint.Fieri pollet ut ad defensionem status promptior expςditiorque resolutio inueniretur;quod imminens periculum omnibus pati

rem incutiat:sed ad aliquid acquirendum credo ibi futuram magnam tarditatem rapes enim boni non adeo afficit,quam timor malici Vidimus tamen oscum abstulisie Sigismundo Augusto Statum Poloscensem Smolocaensem, nec hic t men persentijt, aut vindicauit , sicut tanto Regi regnoque conueniebat. Idem Moscus absque obstaculo inuasitLiuoniam qu se sub umbra, protectione Sigismundi Augusti contulerat.Tempore quoque Henrici Andegavensis Regis Poloniae, Ioannes Moldauiae Princeps qui magno animo&es,is victorijs,per aliquod tempus bella aduersus

cas res sit a Polonis prster pacta foederis, inter ipsum& Sigismundum Augustum , desertus

fuit:Dicamus tamen ire Poloniae, per se num rosas independentes& validas , tantum agilitatis&promptitudinis habitura , quantum in Rege valoris, oboris efficaciae erit.Eiu rei fidem fecit Stephanus Bathoreus cuius tempore Polonia non olum conseruatiat sibi nomen existimatio

Le n regni quod ea viribus extraneis defendere

queat:sed quod etiam magni momenti acquisitiones de potentibus hostibus facere valeat. Cumatitem dixerimus de agilitate, quae res viribus citiuscumque Statuaenecessaria est, non praetor in stitutum erat , causas ipsius agilitatis adiungere. Praecipuae sunt sicut diximus autoritis Principis,qui motum dat, vis pecuniae quS ipsum con. seruat: Vidimus enim Potentissimos exercitias,

54쪽

R POLONIA 8. 4 opter tarditatem torporemque capitis, tempus inutiliter triuisse: N praeclarissimas victorias,nul tu fructu peperisse aut secisse, propter penuriam pecuniarum sine quai noueri non potuere milites, Multu quoq; ad re facit militu qualitas Negari Gnam non potest,peditem Germanum moliemum ab a rilitate, laticlari non posse,quae laus absque dubio, Italo,Hispano Franco debetur non ob id so--lum quod corpore melius constituti fiat, sed quod plus est,quod in bello minori cotenti sint: Quamuis en in vinum non habeant,non pavent nec cadunt animis si carnes,desunt; Si quomodocumque cedat, ferunt diutius inopiam Mincommoditates.

Leius equitatus mapas agilis est, qua Cataphracti. Et tractatio clopetorii , quam lancearum. Id considerates Franci, ultimis bellis lancear uisum, in quibus ipsorum militaris gloria cos stebat reliquerunt Utunnlrq; earu Vice Sclopetis, sicut Equites Germani ense. Sed quo iudicio id fecerint excu tiet alius Hicio dico,equite leuioris armaturae in rebus bellicis absolute cataphracto esse meliore, id dico, quod expeditior,promptiorque sit. Multuquoque facit genus equorum Flandrici multum superant priscos 3 Germanicos nec minu Spra stant Hungarici Polonicis, Asturco,Turcicus,Barbarici praedietis sunt velociores, inter utrosque sunt equi Neapolitani, qui vernacule Corsieri appellantur Quamuis enim Asturconi velocitate pares non sunt,perdurant in labore, seruntque, melius pondus armorum , ne tardi sunt. Vt quod verum est dicatur e Experiendia docet equitatum Germanicum propter eo-nam tarditatem aptum non esse ad in

D sequen

55쪽

sequendum fugientes, nec ad effugiendum hostea Si enim alachici mungarici Polonici, Turici Mauri Barbarici equiteS, Germanicos fuderunt, non possitiat effugere, si illi autem rupti sunt, non possunt equi Germanici illos insequi.

Falconum enim instar aggrediuntur hostes riirsusque uolant longissime. In expeditionibus Maritimis, agilitate parum valent naues,destitillae enim vento moueti non possunt neque verti Aliquantulum , sed parum amplius faciunt magnae actitariae naues, sed velocitate praestant maxime I riremes, quas Galere vocant. Vidimus itaque classes Christianorurn, quorum vires in nauibus sitae sunt,bonam aestatis partem, temporisqueexpeditioni commodi, in progrediendo, triuisse Turcicas autem classes,cito institutum cursum effecisse. Nulla autem res Turcis in sua ilitate plus consedi contra nos adfert, quam ipsorum parsimonia,' nostra ingluuies; Uinum enim , si nilesque delicia sunt nostris exercitibus tanto impedi nento, quanto Turci S commeatus simul. Mirum itaque non est,quod ipsi in expeditiones eant,quam optime instructi tormentis, globis,puluere sulphὶlreo, omni commeatu ij enim rebus currus terra, Triremes Mari onerant non vino.

pullis, similibusque non necessari, rebus:Eunt denique in bella

Vt pugnent, non ut

crapula indulgeant.

56쪽

MAGNVS DUX

MAGNVs Dux Moscorum est dominus

amplissima regionis , inter citius fines comprehendimtur multae ditiones.Septe triones versus pertingit eius ditio ad Oceanum Septentrionalem, protenditurque a Sinii Gradiu co,adobi fluuium a meridie continuatur eius imperium, secundum cursum fluuiivolgat,ad mare Caspimia usque ad occasum attingit fines tu niae, habetque fere pro termino Bori sthenem,sicut abortu Volgama ictitat aliqui totum hoc imperium in longitudinem protendi ad tria miliarum millia, in latitudinem ad mille,quingenta,quo spario continentur Is.DucatuS,I6 prouinciae, clauo regna, Mosci quondam Tartaris subditi erant;nam Boido eorum Princeps Anno It o. subiugauit tota Moscouiam, sed Ioannes primus Iagnus Dux confisus discordi js Tartaror una,qiii se mutuo vexabat, negauit eis Tributum .Progressu temporis, cum a Tartaris Precopensibus superatus esset Anameles, ultimus successe Boidi , qui mortuus est ilianx adiunxit Magnus Dux sitae ditioni Permian Veatiali Iugmam , quae Anameli subditae erant. Crescentibus itaqile semper agnorum r)ucum Viribus,cepit B.isi lius Caran,' Ioannes secitndus citrachan Prouincias, quae nomina Tegnoituri

57쪽

habent. Vt dicatur quod verrim est:Magni Duteo valde dilatarunt suum ilΠperium: Ceperunt magnum ducatum Seueriensem Smosocensem,Bie1- schion 1 Presco utense,NOtloguardi essem, Iarosi, Diense Rosco uiessem, partim a Polonis,partim ab alijs Principit, sis: Occuparui magna Lilionia pamtem, feceruntqtie se ei biles vicinis. Principes C primaria ciuitate hariun prouinciarii sunt Mos lua,ubi Metropolita habitatri oscoui1,No- Doguardia sedes Archi irascoporum: Cortisse, Rhesania Columna, Susdelia, Casanum, Volooda, I uelia, Sinolen cIo, quae Episcopatus sunt; Deinde Plescottia, Porco uia, Staricia,Stoboda, Iarosia mia, Glodo meria inde Imperii sedes translata est , pC Ioannem et in ciuitatem Mosqua in Mosaiconum Nicolai,Sugana, stin i, Cargapolia. Princeps habitat in ciuitate Mosqtia, quae nomensum ita Mosrofluamne , quod 'o miliaria altius oritur. Fuit ciuitas os tu quondam maior,quam nunc est,habebatqtie in circuitu nouem miliaria, sed postquam Anno is ro direpta , flammisque tradita fuit a Tartaris Precopensibus, non babet nunc in ambituisti a qTirique miliaria, stabulanturque in ea cum homi uum o millibus , boues aliaque talia pecora , secundum Relationem qisam Potallinus, non minii studicio bonus, quam diligens scriptor fecit. Nouo ardia cognomerimaanae habet, tamen idem scri tor ei a tribuit vltra ro. habitatorum millia, si ut de molen o

Ples viae: Pod mihi difficile creditu videllar, si ver in est quod ali scribunt cilicet, quod ciun Ples otii obsideretur a Stephano Rege Poloniae,

in ea sutae';unquaginta pedita septeni

equitum

58쪽

M It v br. νequitum millia: Is numerus adeo maerus est, ut quamuis totus ex indigenis compositus nota fuist et, requirat tamen fi equentiam hominum supradicta maiorum Vbi enim Princeps in trudit implicatque quinquagipta septem Pugnatorum millia,necesse est, ut ordinarius inhabitatorum numerus multo maior fit.Volunt quidam hanc region em , praeteritis temporibus , frequentius inhabitatam uisio,sed quod postea tribus de cati sis habitatoribus infrequentio facti sit. Primi fuit pestis res nova in Mosco ita quae multa hominiim millia abstulit altera Principum crudelitiis, qui multos, potissimum nobiles occiderunt : Tertia excursiones , depraedationes Tartarorum precopitarum, Nagaiorum, qui nunquam quiescunt , nec vicinos quiete frui sinunt: Non depraedantur solum agros , 4bducunt totos populos, quos postea vendunt Turcis iijsque gentibus Vt uno verbo dicam a cnorxim Ducum irruptiones in longinqua re giones magnam fece runt vastitatem. Nulla in re

melius perspicitur Principis prudentia, quam iri bene dispic tendo, quae expeditio suo Statiu fit futura damnosa aut utilis,&di duci se in patitur vana specie amplitudinis arripiendar, P aenon sit ei futura firma S stabilis sed se curitatem suam turbatura: Is enim, qui ea si di

ductus, ut saturn suum amplificet , eum aut Do-pulo, aut opibus ne ruat, mihi imilis est videtur Ili, qui ut muros&tecta suae domi: S J-tius tollat, conscindit fundamenta aedifici3. Totiva dignitae i4 caput est conseruare, sed acquisitiore adl*,quae fiunt diminuendo vires proprias , illii

59쪽

L MAONvs Dux si aduersantliri eum qiae acquisitiones sint tanqlia insitiones,conditionem imperi meliorem , non deteriorem facere debent Sicut enim fiunt insitiones,aut ad nobilitandam,aut ad domesticam reddendam arborem siluestrem: aut.ad plantam infrugiferam emendandam, Mut fertilis sit faciendum, ita, expeditiones Principum, tales esse debent,

vico iam oda&beneficia referarit,alias sunt inutio

Ies labore qui plus destruunt,quam aedificant, Scelus perturbationis quam securitatis reddunt. Eiusmodi sunt ordinarie bella, quae mouentur ad ac illi rendum regiones longe dissitas, quaeque nihil contigui eum nostris habent cum en initam procul absunt, requirunt maiora praesidia, quam

nostrae facultates ut ea,conseruemus,ferunt. Omnis itaque deliberatio expeditionum,tribus capitibus inniti debet:Prima est causae aequitat Altera facilitas vincendi Tertia fructus victoriar: Bella autem quae suscipitintur, sine spe alicuius fructus, sunt merae amentiae. Magni Duces , sepe terminos sui imperij dilatarunt, sed potentiam non auxeriit Nemo expeditiones longinqitiores, maiorumque qxpensarum fecit, quam Magnus DuX IoanneS. Cepit enim regnaCa an ad Volgam,&Astrachan adniare Caspium subiugauit bonam partem Litionis:In quibus expeditionibus perij magiatis hominum numerus,in itineribus,in praelijs, adsulti bil S, ferro, morbo, fame,alijsq; incommodis. Polhquam ea acquisiuit fuit opus ibi habere magna pretsid1 abdeducendo eo totas colonias: Cum itaqtie homines Tent longe a donatibus, implicati aut in

3cquirendo alieno, aut in conseruanda parte, man

60쪽

MOS CORVM. ita ite homines in extremis regni finibus consumebantur, remansit regni meditullium tanquam cor exangue,priuatumque alimento, cumque ab

Stephano Rege Poloniae impeteretur, defuere ipsi domi vi rid resistendia n,amisit itaquePolociam aliaque in ornenti loca, quae ei erepta fuere,

ac necesi; muit tradere Polonas tota Litioniam. Vt ad nostrum institutum reuertamur : Mosconia magna ex parte est occupata suluis immensis,&Lactibus. Sylva sunt rami Herciniae qu se per o turn Septentrionem distundit, sed plus forsitan in hac prouincia,quam in alia.Hic arbores immensarma nitudinis videnturi suntque propter earum

spissitudinem solis radijs impenetrabales: Exij sartioribus incredibilis Resin & picis quantitas en uit Hic producitur copia mellis cer inexhausta: Apes enim absq: cura humana faciunt ΑΙ-uearia in corticibus cauitatibus arborum. Hic est copia omnis pecoris sis rarum: Ut sunt, Martures, Zibellini, Lupi. ex quorum pellibus fit diues mercatura. Ex his sylvis exscinditur fere omnis materia,tam donatibus quam munitionibus fabri- Candis apta:muti enim ciuitatum fiunt ex trabibus smul coniunRis in quadrante, implentque vacuugleba, terra:Faciunt quoque ex eisdem trabibus turres,tantae altitudinis sic ras fitudinis, ut omne tormentum bellicum quantumuis magnum ferat. Cito flammis corripiuntur,sed non tam cito cedui quassationi quae fit tormentis bellicis Disputant aliqui,quales munitiones meliores sint, num ex lapide,aut ex calce,aut ex terra: Pro ultima si latentia adducunt tales causiis, quod citius fiant, minori expensa , meliuscue resistant quassationi, quamuis facile deliatiuntur, reficiatuita quoque