장음표시 사용
142쪽
I B R o primo, unde officia ducerentur sicundo,qui esset utile, quas situm e R , hoc tertio, δε bone Ito, in utili, cum regnare mdentur inter se deliberatur. sed, antequam haec d utatio su piatur, confliu uum Cicero, quod, exstincto senatu, deletis iudicijs, ad surri
bendum curam omnem, seudiumq. conuerterat, maioris Africam tue
tur exemplo . olox ideo dcit interdum dubitari flere, utrum id, quod utile uideretur, anteponendum essit senecto, non quod ea comis parari oporteret inter', sed quia tempus incideret ei modi, ut, quod turpe haberi sol ret, honesium esse inueniretur . exempligratia: hominem occidere, turpe es: at, si t rannus occlaetur, non modo non turpe, sed gloriosum etiam existimatur. di tinguuntur haec non tam re, quam tempore. Et, ut di tinguantur, formula quaedam constituitur Stoicorum ration disciphnaeq. consentanea, qui quidbonestum, irimutile esse; nec utile quidquam, quod non bonectum. quo siquitur, ut, detrabere aliquid alteri, in hominem b1-nis incommodosi um augere commodum, bone tum ideo non sit, quia nec natura, id H itire gentium, nec legibuspopulorum conceditur : contraq. honestum in trimis, sist secundum n turam , pro multomm incolumitate, atque emolumento labores, molemasq. flusicipere . Rurses, hominibus, diuitiis, uoluptatibus, ter eiusmodi rebus anteponenda quidem amicitia ecte amicitiae tamen caussa nihil contra remp. aut iusiurandum, aut fidem uir bonus δε- ciet. iacere enim uti ΓIatis species , ualere bonesias debet, cum id, quod utile uuntur in amicitia, cum eo, quod bonestum ea, comparatur. aeuodsi hoc in priuata amicitia, multo magis in rep. obseruandum .iq. laciatur in primis in Atheniensi populo, Aristidis potius , quam Themistoclis, constuum secutis, cum hic utilitatem tantum spectaret, uti honestatem pluris, quam utilitatem , aentimaret. Jam, celare ueritatem emolumenti gratia , si turpe est: orationis ueritatem adbibere, mendacio siti utilitatem quaerere , multo turpius. Sunt autem multa, quae quia more, lege, iure ciuiu conceduntur, ideo tura pia non uidentur: sed aliud eni ius ciuile, abiud ius gentium: ideo saepe accidit, ut, quod iure gentium, Meiu lege naturae sentiatur , idem vetetur iure ciuili ι aut, quod iure ciuian uetatur, idem per naturae legem liceat. Optimum igitur e I tus ciuile, quod a natu ra ducitur, ω malitiam, fraudemq. uindicat, ut m praediorum, mancipiorum'. uendiatione . Cuius generis cum occurrant multa, una omnium regula en, quam qui seruauerit,
aberit a cupa s ut ita placeat id , quod utili uidetur, si modo turpe non est ι aut, si turn
143쪽
HI, amnino δ pnceat. Accidit autem , ut ne tacta quidem, , promissa siruanda sistitum focet, cum aut ei, qui promiserat, aut patriae im: ita simi. quod enim honerium mmr4 md iur , temporibus sit saepe vera boves . . omvino ,siqui abest a laude, vico re, bouestate, utile non putandam .
144쪽
DE . OFFIA D. MARCUMB E R . CICERO
. SCIMO 1M, Marce flueum, qua primus Africa nus appellatus es, dicere Iolitum, scripsit Cato, qui fuit se
se minus otiosium esie, quam cum otiosus; nec minus sol se, quam cum solus esset, magnificia uero uox, et magno uiro, o Iapeme digna inuae declarat, ι um cI in otio de neutra cogitare, o in bolitudine secum loqui Jlitum , ut neque cessaret umquam ct in rcum colloquio alterius non egeret . itaque duae res, quae languorem asserunt ceterιs,illum acuebant,otium, o soluudo. Vellem, crnobis hoc ιdem uere Gere Iiceret: sed, si minus Imit Done tantam inuni, praestantiam consequi possum ,
rositari regoths armis imp sin 'prohibit olim pers u niui ob eam caussam urbe relicta, ri rape Pater, saepe poli sumusded nec hoc otιum cum Abricaui ιι 'nec baechoraudo cam illa comparata est. ille enim, quiescens a rei p. pulcberrimu miseribus, otium sibi sumebat Hi nodo , a metu homnum, frequema' murdum, tamquam in portu se in folitudinim recipiebat: nostrum autem olim ne ιη ιnopia,non requ/escendu studio, constitutum est. exstincto enim Iemasu, des tiH. iuticiis, quid est, quod dignum nobis aut in curia, aut in foro agere posmasc ita, qua in maxima celebra rase, atque xu oculis ciuinm quondam uiximus , nc,' pimes conspectum sceleratorum, quibus omnia redundam, abdimus nos quantum luet, en sepe si usumus. sed, quia scis hominibus Gis accepimus, ns solum exmatis eluere mmma oportere, sed etiam excerpere exHs ipsis si quid messet boni propterea oe otio si uor, nonio P dem, quio diseat is Pia quondam peperisset otium ciuitathi nec eam solstumem languere patior, quam mihi afert necessitas,non uoluntas.quamquam Asticanus malar m laudem uel meo iudicis assequebatur: mula tamen eius ingenii monD tae mandata titteris, nullum opus oti, nullum solitumis minus exstat.ex quo inte ligi debet,illum mentis antatione, inuestigationeq. --rtim rerum, quas cogitando est equebatur, nec otiosium, nec solum umquam suis. Nos aurem, PI non Pantum roboris habemus, ut tegitutione tacita a solitudine a frabam ad haneboibendi operam o uestudium, curam. conuertimus. itaque plura breuι tempore, euersa, quam multis annis, stanter . scripsimus. Sta,cum t
ta pbriosophia, mi Cicero , frugifera, ct fructuosa , nec
ulla pars eius inculta, ac deserta sit: tamen nullus fer cis in ea locus est, nec Gertis , quam de osmiis; a quibus constanter honesteq. uiuendi praecepta ducuntur. quare,quamquam a cratippo nostro,principe huius memoriae philosophorum, hoc Ie assidue audare,atque accipere confido; tamen conducere arbitror, talibus aures tuas uocibus undique circumsonare , nec eas, si fieri pose sit, quidquam aliud audire. quod cum omnibus est fac ἔ m, qui uitam timesam ingredi cogitant: tamen hau . scio, an hi mini potius, quam tibi.su es enim non paseliam clectationem imitandae industriae nostrae, m Inam bonoram, nonnullam fortas nominis . si cepisti onus praeterea graue o Athenarum, o crati πι: ad quos cum,tamquam ad mercaturam bonarum artiuriis profectus, inanem redire, impissimum es,dedecorantem σ urbis auctoritatem,s magistri.quare, Panthm αγ-mtι animo potes, quantum labore contendemi si discendi labor est potius,quam uoluptan latum fac ut efficianne is cmattas,ut, cs ommasu peditatasimi a nobis, ture tibi debui se uideare, Sed haec hactenus: multa enim saepe ad te, cohortandi gratia, scripsim s. -nc ad reliquum panem propositae di bonis reueuamur.
145쪽
PPELLAT vs est, I Sit, nouem,& Tertii. SCRIpsi T cato, I qui tamen Sciapioni parsi amicus esse creditus est. Liuius lib. xxx I I x. is, qui, censera scuerissime gesta, Censorius ςst appellatus. FERx e res aequalis, i secundum cnim Africani co sulatum primu Catiuiis excepit, quidcm quaestor eius: cui etiam obtrecitasse, di Petillijs tribunis pl. ut eum accusarent, auditor fuisse dicitur. Liuiu . Nuti AΜ θymnus σι insum esse, quam cum otiosus; nec mutus solum, quam cum solus es t. t Velleius, lib. r. Scipio tam elegans liferalium stladiorum, omnis'. doctrinae, S auctor, & admi
tor fuit, ut Polybium, Panaetiumciue, praecellentes ingenio ni ros, domi militiam. secum habuerit: n que enim quisquam hoc Scipione elegantius interualla iacgotiorum otio dispunxit, semperq. aut belli, Rut pacis sciniit artibus. semper inter arma, ae studia uersat is, aut corpus perieulis, auianimum discipliniccxercuit. Numquam st minus otiosimnem,quam cum otinus: quia res praeclaras ua otio coSitinat. nus Iolum, quam tum Hlus es et: tolus enim non est,qui secum loquitur: quod iaciebat Africanus . quae sunt autem illa, quae taci xi sermonis materiam pracbent resip. in primi , & cac uirtutes, quibus actiones nostrae ad uerum decus, laudem i. diriguntur. SECvM Litu salitin l ἐαυτῆδιαλέγεσθαι πιή τῶν πραγματων, Isocrates. ITARI E 1 Ita, pro Itaque, unus meus, S Tertii liber. OTI v Μ, oesoli: ΑΔ. lEnni, uersus, in Ipbigenia, apuὸ Agellium lib. xl x,cap. Otio qui nescit uti, plus inegotij habet, Quam cum est negotium in negotio. Nam, cui, quod agat, inititutum est, nullo negotio Id agit: studet ibi, mentem,atque animum delcctat suum.
Otioso initio animus nescit, quid uelit. ' - -- ----
Hoc idem cit, neque domi minc nos, nec militiae sumus. Imus hue, hine illuc: cum illuc uentum cst, ire illine lebet,
Inc te errat animus, praeter propter uitam uiuitur.
VEL Lau o nobis i particula, Et, abdit abundeclin,& Terti j.Vnu'VelleA iZem hoc nobis. Vnus2Vellem iidem nobis. Vnus, Vellem nobis hoc idem dicere liceret. VERE' dicere liceret: l quodam enim modo licetJod non acque, ut illi: quod de ille ingesito praestiterit,de meliora tempora suerint; A ad I s impiis, i bullis ciuilibus. Orrv Μ persequimur; l sic septem, & Terti j: ruine. Sex, Prosemis
inur.unus, Consequimur. RuRA peragrantes, i sic quattuordecim mei,&Terth. Male Langius, Peregrinantes: delcns, Rura. nam Peregrinari, est, longius ab urbe iter facere . Rura autem opponit Vrbi. Solitum autem csic Ciceronem ruri inulta scribere, cum alibi,tum I .de Leg. ait: Subseciva quaedam tempora incurrunt, quae cFo pcrim non patior: ut , si qui dies ad rusticandum dati tar, ad eorum numerum a commodentur, quae saloimus. Ho C otium t sic duodecim,& Tertii. NEC haec Almiais i i. Haeo addidimus ex omnibus uet. lib. NON requisendi studio, I antea, Nec req. studio.Non, est in omnibus ueteribus. Aur in curia, aut in sto Vere posvitia r i mortuo Cacsare, nondum si ra ciuitaex erat. ITA, qua in max celebr. l sic tres mei,& Terti j. Duo, Itaquc, qui in mariCel. Duo, itaque in max. I.
Tros, Itaque eum in m . l.Tros, Ita, cum in max ccl. Vnus, Itaque nos, qui in max.cel. IN oculis em
mum , i idest,ctilibus cari. Tercntius: Rex te crgo in oculis. Tusc. II. In oculis esse multitudini. Ad Q. fr. Balbum in oculis fero. τι, Ciuiuin, cst in Omnibas ita teribus libris. Vixi Mus, i Vixerimus, octo, de Tertii. CONS PE C T v M.felei violum, quibus cmma redundant, i sic apud Euripidem r
Sic ab Immin:iuo dores accepsinus, i accepit ab Aristotele: qui τῶ Hοια 'Ε.ita scriptum reliquit i in
Toriuinino: Nota res mala, optima. Et a croatius: Vt qui mus, quando,ut uolumus,non licet. NON E quidem, i illustri, tacum digni ate. Sicinitio lib. i i i. de Orat.otiuin optat cum dignitate .s D usu vesic duodecim,d Tcrtii. rccte. Duo Dcbebat. PEPERIssET otium Guttainii inconsulam, coniurati . ne exstincta. de quo iani antea gloria us cst. Hinc: . cO fortunatam natam me consule Romam. t, Arra Rτ ne istas, i Hinc . Ut pNx
N v L L A iamin erus ingenis monuim a m dat/ litteris, I Qitinctilianus lib.xxap. . rentii stapta MScipionem Africanum referuntur. Donatu, quoque ait, non obscuram fuisse famam Terentium a Laelio, di Scipione esse adiutum. BREvι tempore, i a dictatura Caesaris, adtriti iniuratum. TAM svnultas, i Tum, quinque,de Toriij. FKRACIOR l metaphora ab agrix, qui feraces esse diemini r . In Verrem. Alibi ac uigeniam trani tulit, Nibili cracius ingenijs, in Oratore. PRINCiva i inter P Sateticos . Fam. lib.xi I.ep. io. lib. V i. cp. z i. Vidc initiolii l. dc extremo hocsbro,ic in pto micilibrie Univers. HOC te assidue audire, i Haec,sex, N Tertii. TALI avs aures ruat siccitas circumsi nare, i Demosthenes περὶ νωπα O. δἰ τρψτε μολὸν ἐφελεῖν δρου, - - δελτη αὐάς ἐπιλο ιν ιθζω. διῖ
146쪽
λε , dirit His i I αι θνσ.ιν. SusCEPI STI o G ι exspectationis . GRAvE l quinque, Grande. quo modo illud Poetae: Grande onus exiguo formicas ore serentes . . . iAD meri artium I sie omnes libri: idest tamquam ad emendas merces. si e quoque duobus locis adducit hunc locum Noniux. Langius, Mercatum, ex unico libro . Isocrates ira paraenetico: Mὰ Metiam
idest: Turpe sore mansisse diu, uacuum q. reucreti. . IV R η i s l quae semper bonas artes aluit. Qv A N T v M connisi animo i Isberates ide praecipit: Πι mπὰν ων et ιε- σι λοπις ι,τι δι σύμ α φιλωινοι. T v T E tibi destiisse videate. l si ad Trebatium,lib.vi I. rain.ep. 7. V t tibi unum timendum sit, ne ipse tibi defuisse uideare . M v Lx aeriim saepe ad te, i nihil tamen exstat, praeter Partitiones Oratorias, di hos libros de Onici s ; qui tamen ad formandas potius mores, quam ad cohortandum, scripti sunt.
PA N A t et I v s igitis,qui sine controuersia de os
filiis accurati me distulauit,quem. nos, torrectione quadam adhibita, potissimum se uti siumus: tribus generibus prepsitis, in quibus del.berare homines, o consultare de vitio Iolerent; ano, cum dubitarent, hon flum ne id esset, e quo ageretur,an turpe; altero, utilene e siet, an inutile: tertiodi ι quod β et imo haberct honesti, pugna et cum eo, quod utile uideremr, quo modo ea disci mi oporte, et: de duobus generibus primis tribus libris ex .cavit; de tertio autem genere deinceps Iescripsit dicturαm; nec ea soluit, quod pi omiserat Quod eo magis miror , quia straprum a discipulo eius Tob Ionio est, tredita axnos uixitP Panaetihm, postquam illos libros edidis i. quem locum Mimr a I'osidonisb euiter ese tradiatum in quiliuidam corinnentariis, praesertam cumscriba , nullam εsse lotam in tota philosophia iam neces
Hum. Minime utro assentior tu,quι negant,eum locum a Panaetio praeto λλι su sita cim ulto relictu nec omnino fribendis in D F; ima vi quam posset tirιtitas uhon state pugnare. de quo altoum potes habete dubita
dubitara nὼ pol si, quin a Panaetios cepi uin sit,sed de relictam. nam, qua e dati simis tripartara duas paries absolueru, hvic necesse est riuare Iema . practerea n exiremo libro ιertio de hac parte possicetur se deinceps esse dicturum incedit eodem testis loci, ples Posidonius; qui etiam scribit ua quadam ep nola, i . Rutilιtim Rupivi dichias emeritii Panaetium. Mincras; ut nempiactores lautitius, qui ι eueris eam parte quam Apeiales inchoatam reliquesset, absolueret, oris enim pulchritudo re Minyis uvi IMPE au erebat R ea, quae Panaetitis praetremosi s. r. iram perfecisset, propter eorum, quae secisset, praehantum neminem es per stimis. Recte ne autem hanc tertiam partem ad exquire dum officium altinxerit, an Iecns,de eo fortasse dubitari potest. nam, siue honestum solum bonum est,ut Stoicis placeri, siue, quod hon stum est, id ita summum bonum est, quemadmodum Teripatetic/s uestras mdetur, ut omnia ,7 ex altera parte collocata, vix minimi momenti instar habeant: dubitandum non es, quin mimquam possu utiliM.tas cum honestate contendere. itaque accepimus, Socra-rtem solitum exsecrari eos, qui primum haec, natura inhaerentia, opinisve distraxissim ut quidem ita sunt stoicι assensit,ut et lavet,quidquid honestum esset, id utile esset censerent; nec uia, quidquam,quod non honestum. Quod si u esset Panaetius,qui uirtutem propterea colendam di, ceret quod ea sciens utilitatis esset; ut ν,qui res expotendas uel uoluptate, nil ιndolentia metrunmrr liceret iei dicere, honestatem aliquando Gm utilitare pugnare Psed, cum sit is, qui id solum bonum iudicet, quod honostium sit; quae autem buta repugnent *ecie quadam utili:
tatis, eo ura neque accessone meliorem vitam fieri, nee idi resone peiorem: non utiletur huiusmodi debuisse doliberauimem nitroducere; m qua, quod atrie inderesur, cum eo, quod honestum est, comparetur. ctenim,quod suis mam bonum a Stoicis dicitur, to euientur narurae u-.uere: ιd habes hanc, ut opti , socerulam , iam uim tute congruere semper; cetcra aulem, quae .seiam in naturam essent , ita legere, se ea uari utι non reptan rent. quod ικνι ita si , pu am Didam hanc comparati nem recte non esse miro Iustam, nec omnino de eo genere
quaquam praecipiendum tui sic. Atque illud mucri honestum,quod proprie, ver . uicitur, d. n sapientibus ιβ sotis,neque a ui mire diu ui umquam potest in es olem,
in quibus sipientia persecta non ι st, i sum ιlud quidem postatim Mnestum nulla modo e se ni Mimilitianus horasti ese possunt.
rum. Qua ob rem deuiauto Panarii dubitam non po-
A CcvRAτt s.s rua di utauit, i. suluilissime, diligentissime, cum ueritate congruenter. Da os io I idest umquaeritiir,quid recte,aut sectis fiat. PosT Qv A M illas libros edidisset.l Post eruiuam, duodecim,oc Tor j. . Eos, tres. iii obduo. Evir ER edetractutum l sic undeciminei libri.
147쪽
ud Rivium audaui se . clit Plutarchus. Et i. de ipse Cicero suum familiarem uocat P R TILI v Μ Rufum i is est, quem lib. I.P.Mueium Scaevolam scelatum fuisse, abeon iuris scientiam Ni in D ς t ςν morum'. Opinionem traulisse dixit. Qv i miseri, iam his, i'VT
Veneres Apelles pisaxisse dicitur, unam c mari in terra Uredientem de qua Ovidius: Si numquam , enerem Cous pinacillet Apelles, Mersa sub aequoreis ipsalatcret aquis. Et alibi: Vt Venus artificis labor est,& gloria Coi, Aequoreo madidas quae premit imbre comas. Inchoauit aliam,quae superasset priorem,nisi inuidisset mors. de qua Plindib.-v. cari. o &xr TY nperfecisset,l absunt haec a quinque meis.Vnusit non fecisset. OVA, Dinn, I ir: i
controuc ira re nulla est inter Stoicos A Peripatetico, . p. κ 'ii di
Ioc igitur omnia ossicis,de quibus bis libris di-- A sputamus,mediar Stores appetiant , O eac munia sunt, o late patent quae ct ingo bonitate miti asm-- , o progressione disiendi. Illud autem, quod rectum ijdem appellant,presectum, atqueabsolMum est, Crint isdem ictim, omnes numeros habet, nec praeter sapientia cadere m quemquam potest. Cum autem alia quid actum est, in suo media Udicta tomparantur, id c mulate uidetur ese perfectum: proptereaquod Dur, quid absit a perfecto,sere non ex toto intelogite quatenusmuem inteίαι ni ut putat praetemis m. quodum in poemtibus, o in picturas Qv venit, ali sq. comptio t driecto perui od H. ea quae laudanda non sint; ob eam, redo,caussam, quia insit in his aliquid probi, quod capiat ignaros,qui quidem, quId in unaqua que re Mut floreque I iudicare. itaque,cum sine doctι aperito,de sunt facile a sententia. haec igitur officia equitas his libris diserimus, quasi Iecunda quaedam h nena duunt esse, non apientum modo propria , sed cum
omni hominum genrae communeta et itaque his omnes , mouibus est uirtutis indoles,commouentur. ec uero, cum duo Decit, aut dao Scipiones, fortes uiri, commemorantur, aut cum Fabricius, aut Aristides tustus nomino tur, aut ab icus fortitassinis, unias his institiae, amquaasapiente, petitur exemplam . nemo enim horum ses
148쪽
pientes habiti sunt, O nominati, Maeato, O C. laetius, colitur ab iis,qui bonos se ultros haberi uolunt, cum em
Dprentes surunt:nec illi quidem sieptem; sed ex medio- Iumentis umquam es comparandum. amprd honestum, rum 4 ciorum frequentia similitudinem quandamIs quod in nostram inteffvntiam cadit, luxndum , conserrebant, peciemq. alentum. Quocirca, c id, quod uere nandum. est nobis, .am id, quod prome dicitur,uere' honesitim est, fas est cum utilis repugnantιa comparari. est Mnestum, upientibus. aliter enim teneri non potest inec id, quod communiter appellaruas bonestum, quo . qua ad vir: utem est facta progredio.
HA t c igitur omnia Ossyla, i octo,de Teriij,Haee enim ossicia. Eri ea communia sint, i Et, non
est in quattuordecim,di Tertii. LATE patent: l cadunt in multos. ILL v D autem, quod Iquattuordecim,&Totij, Illud autem ossicium,quod. OMNES numeros habet, i Vule Adagia, Circi . Ium absoluere. CUM autem aliquid actum est, in quo media ostitia compareaut i cumulate uidemr ese perseclum: I Persectum, inquit officium differt a medio: sed accidit saepe,ut, quod periectum non cit, puri tatamen,in scientia uulgi,esse vidcatu Lubi enim apparent media ollicia, id uulgus, quia supra non intestigimpersectum cile putat. Comparantur,duodecim.Comparant,duo,N Icriij. FERE non ea toto έ Non. fere sex,&Tert ij. louo uerba, Ex toto,absunt a tribus, ἐκ Torcii: ta sanc Caccronis non uidentvrcste. . Qv o D rtem in poematis, i antea, Quod autem in poematibus.Locum recte mutalle uideor auctore N intomamsi, Quod autem,lcgatur,diuersum quiddam a superioribus inferri uidebitur; si, Quod item, simile. Sed in Nonio,idem, pro Item,legitur. k uidetur rectius. Notatur autem haec similitudo. Ita fallitur uviarus,cum in poematis,pidivini'. laudat ea, quae laudanda non sunt, quod iniit in His aliquid probi: ita falliatur,cum ovicium,quod perseetiam non es ideo putet esse perfectum, quia in cinde quo iudicat, ollicium m- esse mediu uidet:quod ob inopiam iudici j putat esse persectumaeum aperiecto medium longe disterat: quia medium illud eli,cuius probabilis aliqua ratio reddi possit, caditq. in multos: perfectum autem omnes ni meros habet, nec, praeter sapientelam cadere in quemquam potest. Ad illa igitur uerba, In quo media ossicia compar cant; qua specie uulgus in errorcin inducitur, dc mediuin ossicium accipit pro periecto: resnondent haec inferiora, de poematis,& picturis illata, Quod insit in his aliquid probi.ut duorum uulgi emrorum duae caussae ponantur,una,quac ad ossicium,altera,quae ad poemata, pictiirasq. pertincat. maris: sic in Nonio: sic&in duobus meis,& Tertii. ET in picturis i inde, Ne sutor ultra crepidam Vide Aristotelem in Poetica. Impicturas: τι Et, non es in tribus,de Terti j. τε In non cli in sex. Inq. piscturis, duo. NON sinu, I Sunt, septem mei. Qui quidem, i Ruii dein,quattuor,&Terti j. Qui ijdem, duo. QvAM se unda i quia non idem est ossicium,& honestui 'sed ex honesto nascitur ossicium. Meta'hora a Secundariopanem Scci indatio uino. ITA QvB his omnes, i sic cinendaui, aduersantibu gomnibus licteribus libris, postulante sentcntia. COM MovENTu R. t assiciuntur, ad bene agendum adducuntur. FORTI Tu Di NIS, l quia pro rep. mortem libenter oppetiuerunt. V Υ Iapicntem intelligi hic uolam,s: I V t sapientem uoluintis tutelligi, tred im, k Teriij. NEC, illi quidem Ieptem; ξPittacus Mitylencus,Periander Corinthius, Thales Milesius, Solon Atheniensis, Chilon Lacedaemonius, Cleobolus Lindius, Bias Prienaeus.Quotum sententiae memorantur: Optimus es ,Cleobulus ait, modus,incola Lindi. Ex Ephyra Poriandre doces,cuncta ta meditanda. Tempus nosce, inquii Mitylenis Pittacus ortus. Plii res esse malos,llias autumat ili ricnacu - , . . Milesiusq. Thales, spons bra damna minatur. Nosce, inquit, cte, Chilon Laccdaemone cretus. Cecropius i. Solon,ne quid nimis, induperabit. Vide Hyginium,in Fabulis,cap. 2 i. di Laertium. 2 illi quidem septem: Ne,duo,& Tertii. VT r si sic undecuri mei,& Tertu.V iiii,duo V tilitatis, unus . CoΜPARARI: I sic octo mei, de Tert ij. Comis parare,sex . Quo D ι ι nostram intelligentiam cadit, I ex quo medium oritur orietum. Esr nobis, tota. pracp.noueat mes,& Ter iij. ALITER enim teneri nou potest, si qua ad uirtutem est facta progre1-so .l Si quae,unus,& Tertii .Fuit, cum legendum opinarcta Aliter enim teneri non potest, quam ii ad ui tutem est tactaprogressio.
SE O baec quidem de iis, qui conseruatione ossiciorum do pluris putare, quod utile uideatur, quam quod hon
existimamur bovi. Qiti aulem omnia metiuntuν pum,sed baec etiam inter se comparare, ct in bis du&- emolumentis, o commodis,neque ea uolunt praepon- tare, turpissimum est. Quid est ergo, quod nonnumqtiam derari honestate,hi solent in deliberando honestum cum addubitationem afferre soleat, considerodum. uidia eo, quod utile putam, comparare; boni viri non soleur. tur ἰ credo, si quado dubι ratio avidi Hu laesit id, de cus raque existimo Panaetium,cum dixerit,homines solere consideretur.Iahpe enim tempore fit, ut , quod Ilαντ- in hac comparatione dubitare, hoc ip umbensisse, quod que turpe haberi soleat,inueniatur noripe turpi axem
149쪽
ege maius stelas, non modo bominem,sed etiam familiarem occidere ' num igitur se adstrinxit scelere siquis tyrannum occidit, quemvis similiarem ρ populo
quidem Romano non uidetur: i ex omnibus praeclaris factis illiad pulcherrimum existimat. uicit igitur utilitas honestatem; immo uero bonestas utilitatem secuta est. itaque ut sine ullo errore es uocarem simus, si quando cum illa, quod honestum intelligitur, pugnare id uidebitur, quod appellamus utile; formula quaedam constituenda est; quam si sequemur m comparatione rerum,abos cis numquam recedemus . erit autem haec formula stoicorum rationi, disiciplinari. maxime consentanea, quam quidem in his libris propterea sequimur, quod, quamquam a ueteribus Academicis, CP Peripateticis uestis, qui qγοηdam utim erant, qui Academici, quae honesta fiunt, anteponuntur se, quae videmur utilia ἰ thia lenitidius haec ab eis, disieruntur, quibus quidquid honestum est, idem ntile ut detur, nec utile quidquam, quod non honestum;quam ab iis, quibus est honestum alse
quod non utile, ahi mile non honestum nobis autem uo. Ira Academia magnam licentiam dat,ut, quodcumque maxime probabile occurrat, id nostro vise liceat des dere. sed redeo ad formulam. Detrahere igitur aliquid alteri, Cr hominem hominu iliconranodo suum augere eo modum, magis est contra naturam,quam mora. quam paupertas, quam dolor, quam cetera, quae possunt aut corpori accidere,aut rebus externis . nam princιρro tollit conuictam humanum, σβctetatem si enim sic erimus
assem, Mi proptur suum quisque emolumentum spoliet,
aut molet alterum .di Irumpi necesse est eam, quae maxime est secundum natu am, humana generis societatem. nisi unum quodque membrum sesam hunc haberet, M se putaret se valere, si pioa ι inrebri Laletudinem ad se traduxisset, debilita ι, O interire totum corpus necesse essen e si unusquisque nostrum rapiat ad Dcommoda aliorum,detrahatque,quod curque possit, em tumenti μι gratia; societas hominum , a communitas euertatur, necesse est. nam, sibi ut qui A. malit, quod ad n um uitae perιιneat, quam alteri, acquurere, concessumes non νι pugnante nMura. ιIud quidem Iura non patitur, ut aliorum si esse nostras fustitates, copias, opes acleaminateque vero hoc solum natura , ι des iure gemitum, sed Cr legibus populorum, quibus in gulis cutitatibus rei'. coutinetur,eotam modo constitutum est, ut noliceret, sui commodi caussa, nocere alteri. hoc etiam Jh-ctant leges, hoc uolant,mcolumem esse ciuium conit thonem: quam qui dirimunt, eos morte exsulto, uInctilis, damns coercent. atque hoc multo magis exigit ipsa naturae ratio, quae est lex diurna, o humana . cui parere qui u lat, omnes autem parebunt, qui secundum naturam volunt uiuere numquam committet, ut alienum appeta , et id, quod alteri detraxerat, sibi asumat. etenim multo magis est secundum naturam cellitas animi, magnitudo, itemq. c mitas, institia, liberalitas, quam uoluptas , quam uita, quam diuitiae . quae quidem contemnere, σpro nihilo ducere, comparantem cum ut citate communi, magui animi, excelsi est. Detrahere aurem alteri, fui commodi caussa, magis est contra naturam, quam mors, quam dolor, quam cetera generis eiusdem: uema. magis
est secundum natui ani, pro omnibus gentibus, si σι ρομμ, conservandis, aut inuan us,maximos labores, molestiasq. suscipere; imitantes Herculem illum,quem huminum fama , beneficiorum memor, inconcilio caelestium collocauit;quam uiuere in solitudine, non modo sine ullis mors s,sed etiam in marinis ualuptatibus, abunda tem omnibus cons , ut excellas etiam pulchritudine, erum s. quocirca Fri ο quisque,=lendidissimM. ingemulonge illam uitam huic anteponit . ex quo e cιtur,tammm m. rata arae oboedientem, homini nocete non posse. Deinde,qm alterum tirolat, ut i me aliquid commovi cons quatui; aut nihil se existimat contra naturam faceret ;aut magis sugiendum censiet morte anpertatem, latem, antissionem etiam liberorum, propinquoru ,amlinam, quam facere cuiquam iniuriam . si nihil existinat coπtra naturam fieri hominibus violandis:quid cum eo disseras, qui omnino hominem ex his ne tostatim fugien M id quidem esset,sed multo illa peiora, mortem, paupertale, dolorem:errat in eo, quod utrum aut corparis, aut Dii
IN his dubitare, I Addubitare, undecim, Tertii. Α DDv v I T A T I o N IM I Dubitationem, si
ptem,& Terti j. Q ALE st id, i iioncstum, an turpe; utile, an perniciosum ; cohacreat ne utilitas cum honestate, an ab ca segregctu honostas. PLERvΜQvε turpe I ord . praedi septem, de Terti j. Quo D potest oc. I Valcrius Poplicola legcm tulit,ut tyrannum indicta caulaea occidere liceret. Et Is erates an orat. pro Pace, scribit Laccdaemonios tyrannicidis praemia decreuisse. EssΕ maius Icelus, lMaius esse sectus, sex mei. Duo, di Tertii non habent τι Elic. SED etiam familiarem occidere λ l omnes libri ueteres, Sed etiam familiarem hominem oce dere λ Venusta repetitione. ΛDsTRINxiΥ sceli-νe, i sic. mri,& Tertii. Vnus, Abstium it, mendo te. Quinque, Obstrinacit.Vtriamque Ciceroni usit tum. Viciet igitur utilitas honestatem: l de praeterito loquitur, quia iam Caesaris necem latenter signis cauit. Ergo, pro Igitur, est in scptem,& Tertii. HONESTAS utilitarem secura est. l sic decem, de Terti j. Tres, Consecuta est. Unus, Honestat cui utilitas consecuta est. Ru AH s sequesnur ιOuidius: Metam. VII.
- aliudq. cupido, triens aliud sit adet: video meliora, proboque, Deteriora sequor.
Quod sumpsit ex Euripide, Medea:
N MN πσα μισθα, s γινωσκοπιν, ἐυκ ἐκπον πιν δέ.AB osscio numquam recedemus . t omnia rccte faciemus, omnem iustam reprehensionem cauebimus . QvAMQv AH a ueteribus Acad. t Quamquam & a ueteribus Acad. se N serti j. ET Per patetiti I
150쪽
de ei, i Verba illa Qui Academiei, ante decem annos delenda opinatus sum. video nunc meam Nini nem con firmari uno meo uetere libro . Fulvius quoque Ursinus testatur se ea non ruperiise in uno suo. Qv i a v s es bonestum aliquod non utile, i Quibus di honestum aliquid non utile, tredecim, S Tertii. in uno haec omnia, sequentiaq. desunt, scriptoris uitio. Nos in Academ a l cui Cicero suam eloquentiam acceptam fert. MAxIM E probabile i sequitur enim uerisimilia, uerum esse nihil alsrmat. ΛLi Q v i D alteri, i ord . praep. quinque,& Tertia. τι, Alci N, non est in uno. HOMINEM Minam smcom odostium angere commodum, i Terentius, Andriae . . i. Hoccine credibile est, aut memorabile, Tanta vaecordia innata cuiquam ut i et, Vt malis naudeant, atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda.
RAri AT ad se commoda i Ad se rapiat commoda,decem,& Tertii. Vnus non habet, Ad se. s 1 κ trut Uque malit, I Vt sibi quisque malit, sex. SED O lexibas i Litam, pro Et, si in nouem,S Tertii.
RE Sp. contenentur, i Resp continetur,duodecim,N Tertii. VT non tuerer, t V t non liceat, tred Em, S Tertii . Eos morte,existi uinctilis, damno toercent. t supplicii gunera quattuor. Α τ Qv a hoc multo magis erigit ipsa natMrae ratio, i Exigit, pro, Postillat, dictum es L S uis etiam maior est in. Exigit, quam in , Postultit: in exigantur nostra, postulentur etiam aliena. Natura autem in coquasi suum exigit, cum homines congregari, consociatiq. uult, cui non oboedire nefas est. Haec sententia, atque haec lectio mihi magis placet,quam, Efficit naturae ratio, od habent plerique ueteres libri.non enuia hic natura cessi-ot, sed exigit, S: esticit in iis, qui parent: non parere autem omnos, satas constat. Propterea siquitur, Cui qui parebunt. Meam opinionem sententia confirmat, S unus ex meis libris ueteribus. Unus, Eligit, mς dose. Lxx diuina, hamana: l Diuma, diuinitus insita mensibus hominum; Humana, consensus netis humani comprobata. Chrysippus Legcmtius niuit παντων es ἀνθρωπι, ων πραγρι ων. VOLvNT mhere ) l Volent,quattuor,& Tertia. CELSi TAS antis, M In tuis, i Excelsitas, omnes libri uetdres. DETRARERE autem altera i sic quattuor.noilcm,S Tertii, Detrahere autem de altero. Ergo pro, Autem,unus. Avτ suuandis i Ae,undccim. 1 Mi TANTES 1 Imitantem, sini tem,S Teriij. HERCvLEMl dictus Ηρ quasi a I ων κλιιι, Fulgentio; uel, quasi ήμων κλεισ,esiis. Macrobi quasi et aae Maiis. De eius laboribus Ouid Metam i x. Diodorus Siculus Lb. v.Hyginus cap.3o. SpLEM Di DI ssa Most, ingenio I duodecim,d Tertii, Et splendidissimo ingenio. DE INDI, Oc.largumentum contra cos, qui alieno incommodo suum augent commodum. CONTRA Orarum facere; l sic Teriij liberialij omnes. Faccre contra naturam. M Acis stigiendum tereber i decem, di rii, Magis fugiendam censui. duo, Magis fugiendam esse censet. duo,Magis esse fugiundum censet .HO-Mi NEM ex homine testa λ l ncscho uod hominis proprium est: in ulligete scilicet, quid natura humana postulet. SED malis ilia peiora, i Et multo illa peior tres,ta Tertii.
ERO O num debet esse omnibus propositum , titeadem siu utilitas um cuiusque, o uniuersorum piam si ad se quisque raptat, dis .lvetur omnis humana constatio .atquedi etiam hoc natu a praefrabor, ut homo humini, quicumque sit, ob eam ipsam caussim tam n, quot is homo sit, consultum uetit: necesse est, secundum
eandem naturam, omnium uittitatem esse commknem.
cita si ita est; una continemur omnes, er eadem lege narurae. idq. inum si ita tes; certe, uiolare alterum, lege
naturae prohibemur. verum autem pinnum uerum τι-
ιαν extremum. Nam istud quidem absurdum est, quod quidara dicunt, renti Ie rut stat ranihil detracturos, ommodi sui caussa; aliam rationem esiecturum reliquorum . hi sibi nihil turis o nullam societatem communis utilitatis caussa statuum esse crem ciuibus a quae sententia omnem societatem distrahit cinitatis. aut a tem ciuium rationem dicunt esse habendam, eaternoram negant; hi di rami commvncm humani generis societa. tem: qua sublata, iam cerui liberatiras, bonum, iust sta funditus tollitur . quae qui Iollam, etiam acuersiusdem immitates iv pq iniucandi sunt ib iis enim GUι-
tutum inter bomnes societatim everIunt: turus Iocietatis artismum uinculum est, magis arbitrair esse contra naturam,hominem h Ini deIrahereinui ccmmodi catissa, quam omma mcυ od subire, uel externa, uel com
stris, uel etiam ipsus animi, quae uacent institia. haec
enim virtus omni νm est Omina, o regina uerlutum. ν' an quis iam dixerit: ncn ne igitur sapiens, si sanie ipse conficiatur, abstulerat cibAmaltera, homini ad nti iam rem utili Minime uero . non exim u est uua mea filior, quam animι talis assectis, ni m nem ut m
Iem commovi mei gratia. Quia Z si Phalarim, crudelem tyrannum, nismanem, uir bonus, ne ipse si iure conficiatur, vestitu stoliare pos', n ne facias f Haec ad 1 dicandum sunt facit iaaiam si quid ab homine, ad nullam partem utit utiluatis ιuae caussa detraxeris, inhu mane seceris, contraq. naturae legcm. sin auit m is tum, qui multam Dilutarem rei p. arque hominum societati, si in uita rimaneas, Verre possis: si quid ob eam ι auctum alteri det aeris,u D reprehcndensim . sim autem id nonsit ei mori; suum cuique incere ruod ferre mest potius clum de alterius tommodis subtrahendiam. Non igitur magis es contra nat Aram morbus, aut egestas, i ut quid et modi, quam dena , aIque appetitio alum. sed communis utilitatis derelini o i ontra nathrum est: es enim inmm: itaque lex ipsa matur .e, chae utilitatem homin m constiuar, o toni Inet, cecomi prosi Eo,ut ab homine merti,atque muttit,ad suprentem, bo