장음표시 사용
91쪽
APTA, I connexa, cohaerentia, colligata.Virgilius:
Axem humeris torquet, stellis ardentibus aptum. . TvRpa est enim, I contra, ait Cicero, a. de Orat. peccare, s quis trapoedias in nugis agat. PgΟ-e x x s, i Anaxagorae physici auditor. Hoc autem dictum non Pericli, sed I socrati, Plutarchus tribuit in ipsu, Isocratis vita. Vide & Plui. in Pericle, & ater. lib. I v. can. de Continentia. O pueram mithrum, lAgellius lib. xv.cap. tr. scribit , Gracchum. ex Sardinia reueri uin, cum pudicitiam suam censoribus com mendaret, pueros eximia facie ante se stetisse negast . . SI in albinarum approbatione dixisset, i nudi, enim corporibus athletae certabant, ut, si uiderent ir robusti, a praetoribus probaeentur. Antiqui libri sex, & Tertii, Probatione . IvSTA reprehensione carus t. t nam oratio actioni titisset consentanea. TANTA uis est loci, o temporis . t ut nec omnia, nec passisn, nec ab Omnibus. IN conuiuio i ut de lex illa, H πίθι, οῦ α θι, Aut bibe, aut abi. S I civis in soro cantet, i quo modo Lycurgus furorem tamulauit. VT in fidibus t aptissima comparatio. nam uita hQm iniim αξροπια cst. OCvLOR v M o tutu, i nam oculi sunt in amore duces. N uultus tacitus est animi sermo. uide Cic. in Pisonem, de Agelalium lib. xi M. cap.r . sv PERCILIORVM autoc. rus c. t uide Plin. lib. xl. cap. 36. Qui apte eorum fiat, i Martialis: Cirne ruber: niger ore: breuis pede: lumine laesus :Rem facis egregiam, Zoile, si bonus es. . . i. II Ex alijs iudicare; l Terent. Heaut . adi. .st.2.
Scitum est, periclum exalijs facere, tibi quod ex usii siet. Plautus: Feliciter is sapit, qui peritato alieno sapit.
Horatius: Fclix, quem iaciuiuali cnapcticaria cauturn. ' Tibullus lib. Di. - fcli , qui cuinque, dolore it Alterius, discopos in re taro. MAcis in aliis cernamus, quam in nobi ne psis, si quid delinquitur. I Horatius reta t. LaCum tua pervideas oculis mala lippus inunctis, .i
Cur in amicorum uiti js tam cernis acilium,
Quam aut aquila, aut serpens Epidaurius Ut enim pictores, i inaxime Apelles. uide Plinium lib. xxxv. cap. Io.Hinc illud, Ne sititor ultra er pidam. Sic NA fabricamur, i ita est in ueteribus septem , de Terti j. Er vero etiam poetae t omnes ueteres, Et ueri tiam poetae.T iij excepto. A pluribus, i Euripides: ρ ψας χειρος ἀσθενοῦς μαχη ,αύτως Me δε-eυ πάνθIdesti V t unius manus infirma pugna est, sic unus uir non omnia uidet. Sic aliorum iudicio i modo ijs probari uulimus; S, quid alij de nobis existiment, non contemnaiamu . Soc RATEs, aut Aristippus t hoc est , incorruptissimus quisque. MACvrs, O dii muhhnisi uirtutibus excellentibus, cruditione e imi . CVN CURV m l quorum princeps Diogenes. TR i avs RE etiam multum senectuti; l propter usum rum, actate partum; & quod iunioribus paren
tum loco sint. CxDRRR vs quι magistratum habeb-i; i ta proptur potestatem, & propter publicam auctoritatem, qua cst inferior priuata cuiusque dignitas. HABεRε delectum ciuis, peregrini; l nam erga elues ossicioli esse debemu A peregrini autem sunt honore assiciendi. PRIvAT in ne, an publicetii ueriti l nam, si legatus, maior ei tribuendus cst honor. legati enim iure gentium sacrosancti. de quibus supra a nobis est dictum.
IA Μ de arti iis, o quaestibus, qui liberales habemit, qui sordidi sint, haec fere accipimus. timuim im-ρ, obantur ' quaestus, qui in oria bonituum incurrunt , ut portitortim, O seneratorum. ιζιberales amem, sordidi quaestas mercenario u omni , quorum moriae, non quorum artes, emuntur . est enim in illis ipsa merces uti Ioramentum semittitis. Sordidi etiam putandi, qui mercantur a mercatoribus, quodflatim ni ndant. nihil enim proficiunt, nisi admodum me uitantur. Vec uero quidquam est turpius uavitate: opificesq. omnes inso, dida arte uerlamur . nec uero quidquam ingenuum poto habere oscina: minimes aries probandae , quae mim-βraesunt uoluptatum; cetari , ιant , coqui, sartores, Icatores, ut ait Terentius: adde bis, si placet, unguent rios, IalIalores, otum. ludum talarium. Quibus a
tem artibus aut prudentia maior inest, aut non mediocris utilitas quaeritur, ut medicina, arior tectura, ut d dirina rerum honestamuri, hae sunt hs, qtiorum ordinι cauri sum , honestae. Mercathra aulem, si tenuis est,sordiada puranda est; si a magna, copio , multa unique Uporiam,multasq. ne vanitate impartiense ionesta se in nithperanda: atque erra ,si satiata quas ,uel contenta potius, ut saepe ex alto in portum,hic ex inoportu se iii agros, possessionesq. contulerit, videtur Πιre VI m' polle laudari. Omnium autem rerum, x quibus at quid exquiritur, ni bil est agricultura melius, nihil a rius, nihil dulcius, nihil homine libeto ignius . de qua quoniam in calone Maiore satis multa dii us,illanc assumes, quae ad hunc locum pertinebunt. Sed ab νs paselibus, quae Iura bon satu, quemadmodam officia duc
92쪽
rentur, satis expositum videtur. Eorum gutem ipssum, quae hon sta sunt, potest incidere saepe contentio, ε comparatio, de Gobtis honestis utrum honestius qui I
cus a Panaetio es praetermissus. nam,cum omnis honestas manet a partibus quattuor, quarum tina seu criniari is , alliera communιtatis, ter ira magnauri tatis, quarta moderationis: hae in deligendo oscio saepe imrer se comparentur, necesse est. placet igitur, aptiora es se naturae ea vicia, quae ex co munItate, quam ea , quae ex cognιtione, ducantur. i . hoc argumento com
firmari potest, quod, si contigerit ea uita sapienti, ut ommum inu a laetibus copiis ditetur; quavis ommet Huae cognitione igna sunt, summo otio secum ipse consideret, o contemplatur, tamen, si folitudo tanta sit, ut homi
nem uidere non post, excedM e vita. Princepsq. omnium uintitum est ista sapientia, quam σις&ν Graeci uocant. prudentiam enim, quam Graeci φρονησιν dicunt aliam quandam intelligimus, quae est rerum expete darum ,fugiendarum. scientia: ιlla autem sprentia,
quom principem dixi, rerum est diuinarum, atque -- manarum scientia: in praeretinetur deornm, hom num communitas, cietas ipsiorum interi os . ea sima Ima est, ut certe; necesse est, quod a communitare ducatur oficium, id esse marmum. etenim cognato, uremplatioq. naturae manca quodam modo,atque inchoatast, s nulla actio rerum consequatur . ea uero actro in homonum cs nodis tuendis maxine cernitur. pertinet igitur ad societatemgeneris humani. ergo haec cognsti
ni anteponenda est. atque id optimus Pisique re ipsa ορ tendit ,stis luat . quis est enim tam cupidus in per* cienda, cognoscend . rerum natura, ut, si ei, tractanti, contemplantiq. res cognitione digni as, Abitost aliarum perisulum, disravit M. parriae, cui subuenire. Violat , posit, non ista omnia relinquat, atque abificiat, etiamsi dinumerarescitellas, aut metiri mundi magnitudinem posse arbitretur ' atqtie boc identi in prirentis, in a tiι re,aut pericula fecerit. Quibus rebus Drtessiitur ludiis, ci sq. scientiae praeponenda' egeoscia i stitiae, quae pertinet ad hominAm utilitatem: Fanihil homini debet se a Niluses.
νunt, i Aristoteles et ita ματικὴν dignam odio dixit, lib. - .p ap. I. Ea λαλώτατα μι-ταιἡic λου- P RTITORVM , t Charontem Portitorem Tibulluxappellat: Tendimus huc omnes: Omnes exspςctat auar i i iiii ZPortitor, & Stygiae navita puppis aquae. Et seneratorum. I sic quinque ictorcs libri. T , Apti Rumque, & TertiI, t. Vnus non habet. , SOR Di Di quaestus mercenariorum i Araib.POl. I. cap.7. ἴτον ήimri νὼ c. TURPIus, uanit te: l mendacta Homerus: Κ-ἰνή 'μν φω - cαζειν. Turpius uanitate: opifices Ormes: antiquus liber, Turpius ussitate opis m, qui omnes. NEC uero lNee enim,octo libri,& Tertij.QV ID QV A M ingenuum s unus,ing ui.O F F i C I N A :l unu opificina: quo uerbo usus est & Plautus Mis gloriose:si in ea opiscina nostiam aut mala esse, aut fraudulenta. C GTARII, lanii, coqui, fartores, piscatores : I In Terentio ita legitur: Concurrunt laeti mi obuiam curtain risi omnes, Cetarii, lanii, coqui, sartore tuscatores. ' η A
sunt piletu genera. quod Virgilius, Immania cetc. V arro Γνῶθι σεαυla ν: on animaducrtis cetarios,cuim vi
dere uolunt in mari thunnos, adscenderc in malum alto, ut penitus per aquam perspiciant pisces. Lanii Donato, qui laniant pecora: unde ci Lanistae dicti, qui laniandis Praesunt gladiatoribus. , ic& Macelluma mactandis pecoribus dictum. Ex quosciicca lib.X.epist.Lignis m, quod ad cinundanda obscena, adhaerente spongi ,positum est, totum in Ulam fariit, praeclusis faucibus, spiritum emisit .sestus: Fartore n mendatores, qui clam uelut ini circiat nomina sal uiatorum in aurem candidati. Fariores: Donato, qui ius: iam farcimina faciunt. Pificat 'A ' eidem, Qui recentem pitam praebent. cetari , Lai , coqui, sartores, piscatores: Pl utrum uidetur imitatus Terentius. eius haec sunt, Trinurnino I c. quid saetiim est eo St. Comesum, expotum, exsulum, elotum in baliacis, FPileator, pistor abstulit: Ianij, coqu i, . Holitores, myropolae, aucupes. consit esto, . Quasi tu obiicias formicis papauerum. Vr ait Terentius: δ Lunucho, -- z.st.2. VNO V NTARIos, I hos urbe expulsos a Licia
moniis, scribit Seneca nata quaesidib. I v. minantur &Vnsilentariu in ueteribus lapidibus. Romae, apud Atilium Delphinium
93쪽
Venusii , Apuliae opidi, in Teinpio Annunciatae.
CL . PHILARGYRO . VNG E N T A R IOISO. FAMILIAM S V A M . MANUMISIT PECUNIAM Q. LEGAVIT
s ALTA TORRI, I scenicos. To Turi in ludum talarium .l de talorum iactu quaedam dixit Pa ter Famdib. t. .7. scd plura Thomas Leonicus in dialogo, quom hac de re scripsit. Docet RiNA H rum honestamM; l idoli, munus docendi honestas artes.Ita in lib. de Sen. SATIAT A quae , t nam cupiditatis sitis inexplebilis. VEL contentantius, i correctio opportunia inc Lucanus: Semper inops, quicu mque cupit. Niur L est agricultura oec. l Hinc Horatius: Beatus ille, qui, procul negotiis, V t prisca gens mortalium,
paterna rura bobus exercet suis, Solutus omni senore. Et Virgiliust
O sortunatos nimium, sua si bona norint, Agricolas.
Nini et homine librio dignius . t Tertii liber, Nihil bomine, nihil libero digniux. VNλ pribdentia. ALTERAI itistitia. TERTIA i sortitudo. Qv ARTA I temperantia. PRINC Ise. omnium uirtutum est illa sapientia,quam σεο ν Graeci uocant. l Plato: Η σι i. πα-ς ἀρε me θοῦ μέν--εαρ eo Sapientia omnis uirtutis maxima pars. PRvDENTIAΜl In Rhetoricis: Priidentia est rerum bon rum, di malarum, & utrarumque scientia. Et apud Platonem inducitur, εμὼν του πνα-ν. R E Ru Mest diuinarum, atque hamanarum scientia: irast. IV. ET ENIM cognitio, i Plato Prudentiam iustitiae e petieri Calliditatem,s dicit.Vide de Senecam lib. m. de beata vita. S I sella actio rerum consequatur uirtus enim in actione consistit. DINVMERARE stellas, i ut Elidoxus Cnidius. Marini man di magnitudinem l ut Archimedes: qui, in communi periculo, suis pulveribus fitit intentus.
AT Qv K isti, quorum studia, uis . omnis in reru
umit ne versa a Vt, tamen ab augmis bomι. num militatibus, ommodis non recesierunt .nam cter' ieiunt multos, quo meliores ciues, utiliores ebus
' sui or publicii essint ut Thebana Damini; da usis
Syracusium fionem Plato, multu'. muti
aliquid attulimus ad osse us,atque doctrina instram in eam, nati accessi i ius. neque Aolse niui,atque prae Iontes situdiosos d sicendi erat liuntiatque docent , sed hoc dem etiam post mo tem mmum tis litterarum a potauis iuri hec erim iocus uitii praetermissus Ur ab iis, qui ad leges,qui ad mores, qui ad disiciplinam rei p.ρ rtι-neret, ut otium sum ad nostrum negotium contistisse uideantur. ιta illi ipsi, doctrinae stud s, ct sapientiae d diui, ad hominum utilatatem lisam sapientiam, prusen Dat ab intelli evriamq potissimum confer t. Oh eamella hi causiam, eloqui copiose, modo prudenter, melius est, quam uel acutii me sine eloquitia cogitare: quod cogitatio in se ipsa uertitur; eloquentia uero complectitur eos,quibuscum vitate timcti sumus. atque, ut a
se cum congregabilia natura set, Num satin se se b
mines, ac multo etiam magis, tura coni regari, adhibἴt agendi, cogitandis. sio reuia miraque, nisi ea tintus,quis
constat ex hominibus tuendis, idest ex societate generis humani, attingat rerum cognitionem; solivaga cognitio , O ieiuna videatur; itemq. magnitudo animi, remota communitate,coniunctioneq. humana, feritus t qua dam, o immunitas. ita fit,nt vincat cognitionis stadium cosociatio hominum atque communitas. ec inum est , quod dicitur a qua busdam, propter necessitatem uitae, quod ea, quae natura desideraret,consequi sine aliis , a que es Pere non possemus, iccirco istam esse cum homini bus communitatem, oe societarem quod, se omnia n bis, quae ad uictum, cultum. pertinentiquasi uirgula diutis ut arunt, suppeditarentu r,tum pytimo quisque ingeni negotiis omnibus omissis, totum se incognitisne, Er. scientia collocaret. non est ita nam solitudinem fugeret; σsocium stud, quaereret; tum docere, tum discere uellet,lum audire,itim dicere. Ergo, me officiis quod ad coni monem hominum, O ad societatem tuendam ualit, teponens est illi oscio, quod cognitione, σGamana no, fingendorum fa-rum caussa,congregaturi. II Ira continetur,
t Hsa ANuM rpaminumidos I Plutarchus in Pelopida. LYsis Ut tu reus, i Lysim pyth ipsius disjpidum fuisse, ostendunt Cicero lib. m. de orat milius Probus, aut quisquis est
94쪽
in Epam nunda, Pausinias, init. de nitisca, I io Ch si stomus in oratione inscripta, Recusatio magi
stratus, Laertius D. Hieron inus apologia 2. in Rufinum. SYRACvs Iura l Plui. in D orno, Lacri ius in Platone. M v L T I Q, multos: l ut Periclem Anaxagoras, Alcibiadem Socrates, Tismollicum, di alios principes uiros Isbcrates, Africanum Panaetius, Augustum Athcnodorus. A E iis, Ia Platone. hunc enim, non I.ysim, significat. IJ Loo v I copost, i cloqucntia copiosa uel egregiis corsitationabus pracitat. Mono prudenter, i uide pracsationem Tusc. I. COGITATIO in je in a uerti tar; i de Finibus D i.Sola sapientia in se tota conuersa est. ApvM examina ἰ Apium, est muno meo,& a criti l bro.Sic,Ciuιtat tu, in uetere inscriptione, Firmi,in Piceno, quam in Orthographia mea posui ad, Accias, de apud Annacum Cornutum ad Italicum de Virgilioli tax. iv cst apud Cini ium: IDnq. exemplo tuo ctiam principes ciuitatium, de poetae incipiciat similia sinetere. Et, Hereditatium, in antiqua inscriptione Romae, in aedibus Atilii Delpiunii, in Orthographia, ad , nritannia. Certiicium, Radicium, apud Carisium. De apibus Arist. de his f. anim lib. I .cap. I. A lib. 9.capolo. Plina ib. I I .cap. . ta 6.Virg. Lib. I vG N. Varro de re ruil lib. I I I .cap. I 6.Columella lib. X. Palladius lib. i. p. 3I lib.v. cap p. Didumus Opud Constantinum Caesarem lib. m. c.ip. I. AGEND , cogitaudis follertiam. I dubium troia est, quin haec tota corrigendi ratio, quaeq. in ea collocatur industria, ad sententiam referatur propterea in bciuntur, examinaniti R. ueteres libri. qui si quando accidit, ut omnes cuin sententia pugnent, utri nac parti adiungam, non equidcm ambigam . illa enim dominatur, hi quodammodo seruiunt. Comparat Cicero cum apibus homines. ipsa comparatio, nisi fallor, legendum ostendit, Agendi, gitandique, non, Age i di, ς gregandique. Apes, inquit, non ideo congregantur, ut singant satios, sed, cum illis natura dedcrit,ut sponte congregarentur, iam congrcgatae fauos fingunt. eadem natura tribuit hominibus, ut,nulla adhibita sollertia, congregarentur; qui acinde, iam congregati, eam sollertiam, qua usi antea non sunt, adhibent ad agendum,& cogitandum. Quae duae res ad uitam recte instituendam necessariis sunt. Et hoc ipsu in spectat ad illud, quod supradictum est, de cloquentia,& cogitatione. V t enim cogitatio sine actione inmix est, sic actio, quae cogitatione careat, ad temeritatem plerumque dclabitur. Ergo nomines, natura congregati, di agunt, cogitant; ut apes, natura congregatae, in fingendi s fauis operam, industri q. suam ponunt. Quo spectat illud supra: Virtutis laus omnis in actione consistit:a qua tamen saepe fit intermissio, multiq. dantur ad shidia reditus: tum agitatio mentis, quae nunquam acquiescit, potest nos in stud ijs cogitationis, di sine opera nostra, continere. Fructus igitur congregatarum apum sunt faui; hominum congrega t rumin actio,&cogitatio an si Congregationem, putes esse congregationis fiuctum, inanis erit sermo, di absurdus.aliud cnim certe,praeter seipsum,congregatio spectata ocus ex Arist. sumptus uidetur. Na P
Uo -το; e ιeπMi TT I N GAT rerum morum i l idin, nisi studiu societatis cureru cognitione contii rigatur. REMOTA communatate , t duo mei, dc Totij, Comitate. nouem, CAtate. ΩΣ Α s i metiae inina, i Saturam hanc inscriptione Vari composuit . Virgula diuina: citra nostram operam.
ERGO, c. l duobus propositis honestis, concludit hic, utrum honestius. ILL v D forsitan Osi lPlatonis reinp. notat, quae laxior est multo, quam deceat. S v N T enim quaedam ita foeda, partim itast Irtios, i Partim, modo pro adverbio, modo pro nomine, id cst Alia uel Alij, nominandi. aut accusandi casu, ex ui, naturaq. Propinqui uerbi, usurpari solere, uel pueri sciunt. Nec tiero, alterum interdum omitti, ignorare multos arbitror. Si omittatur sccundo loco, damni sententia nihil facit: pendet enim a primo: aut habet aliquod nomcn: ut saltust. Iugurtha: Vrbes Partim ui, alias it oluntate, imperio suo adiungit. Li: Centuriones, ducesq. turmarum partim, uti transfugercnt, corrumpere; at j, seno dato,loeum uti d stretcnt. Et: Partim conscij tibi, alij ex partium inuidia pericula metuentes. Et: Ille probare partim, alia abnuere. Et: Partim ui, alia inctu, aut praemia ostcntando, auertcre ab hostibus. Si omittitur primo, ii cesse est, ut eius loco nomen aliquod sententi ac seruiat, ut, Alia, Quaedam, denique quodlibet notnen.Vt lib. de Leg. Quorum scelere rcligiones tum prostratae, amictaeq. iunt, partim ex illis distracti, ac distipati iacent. Et Sallustius, in oratione C. Cottae: Quorum alia toleravi, partim repuli, leorum auxiliis, di uirtute mea. Et hoc loco. Haec iam scripseram, admonitus a uiri docti annotatione. Sed, inspectis libris ui ieribus, sententiam mutare sum coactus nam duodecim ex eis, & Tertii habent, Sunt enim quaedam pastim ita Leda, partim ita flag. V nus, Sunt enim quaedam partim ita st,eda, quaedam partim ita flag V nus,
Sunt enim partim ita foeda, partim stae. Foeda: crudelia. I. ib. I I .V ictoriam foediorem dixit. Q v I
Qv A Μ I Leptem libri, Qui s. Vnus, Quis sapiens. Duo, Quisque. Duo, Quisquam. V nus, & Teriij non habet . NEC resp. quidem l Tertii libcr, Ne resp.quidem. Vnus, Nec res quidem publica. P, o sel
nus, Propter se. SED haec commodius Iere t habet, I Hoc, sex libri. Sed de haec, quattuor. Novpol st accidere tempus, i alij delent, Tcmpus: nec tamen sentcntia lucri quid litam facit. ego conseruo, nec
de sentcntia quidquam detraho. nitor citam auctoritate uel crum omnium librorum: quorum auctorit
tein tam parui pcndi a doctis uiris mirormitor consuetudine Latini sermonis. cit enitu illud simile, ut omit tantur alia multa, ad Appium : Nollem accidissct tempus, in quo persipicere posses, quanti te, quanti Cn. Pompeium, quanti Brutum facerem. SAPIENTEM. t quasi dicat, in puerilem actatem, aut mulie breni sexu in fortassis iniuriae istae caderent. Quo D cuique sit praeponendum , t Quid, in uno, dc Te iij. GRADus os itiorum, I degradibus ossiciorum Agelli s lib.v. cap. I I. PRIMA, di s immo talobus ; secunda, patriae; tertia, parentibus; l Cicero lib.rae rep.apud Nonium, Antiquus: Sed,quoniam, plurima beneficia continet patria, & est antiquior parens, quam si quis,ut aiunt,crcauerit: maior ci p-kcto, quam parcnti,M tur gratia. De IZin. Dccet cariorem esse Patriam nobis, quam nosmetipso . Et i. in
95쪽
Citit. Patria milii uita mea multo est carior . Sallustius I ugurtha: Nani ui quidem regere patriam, aut pa rentes, quamqv am de possis,& delicta corrigas, tamen importunum est. Cui simile illud, apud Cic. Fam.
lib. i. ep.9. Id iubet idem ille Plato, quem ego auctorem uehementer sequor. Tantum contendere in re p. quantum probare tuis ciuibus possis; uim neque parcnti, nequς patriae asterre oportere. Platonis autem loci duo sunt, alter v. de Lcgibus: Πατρίδος G νοῦσος τμ πψας. θεράνων δει 3M P νψ,η μητέρα πωδας. Alter in Critone:H ιυ ς ει σα ἰς, γε λε ληθa M', ατι μητρας τε,ὴ πύρς , ψ Των αλλων προγώ- απαν ν λψωΤερονεῖ ἰν ωανις, υ πιμο ρεν, υ αγροί, αν, , ἐν μ ζ υἰ, παφἀ θεοῖς, παρα θ' ore Iis νουν ἔχουσι. ὐ σε ciσθM
P Ri M A, Iecunda, tertia , t oscia. P 'acuo est, ut hipra dixi, Πήuto issus. l nimis tu quoquo gloriam amas, Cicem nostcr: sacpe hoc a lucr sus Padactium iter ps. .
96쪽
Rτα M officii primus uersendit. Fra enim quattuor uirtutes ιun
de , quidquid boneste agitur, aut cogitatur, emanat. Ortu invento, dimisurum est ossicium in duas partes et quarum altera decus, bonestatem. Jectat, altera uitae commoda, cepias, opes acultates . Earum
partium quaeritur in prima , non mori bovectum in quo di sirat turpi, uerum etiam, duobuspropositis bone Iris, utrum honestius em alatera sim liter, non modo quid utile, quid inutile, si detiam, duobus propositis utilibus, utrum utilius. quam quidem duorum bonesorum, duorumq. utilium comparationem Panaetius omisit. De bonestati sparte dictum est severiore lidror de uuae commodis, eoque, quod utile vcatur , hoc altero libro disputatur . Fostrema tertij ij iquaeso eLI,de eligenae iudicio, cum honesium, em utile ita pugnant intersi , ut quasti laboretavimus, ancipiti distractus cura cogitandi. de quo Panaetius cum ste siripturum essepram
sit, nihil tamen'iptum reliquit. Sed, utitium duo genera cum sint, multitudinis unum, quaesensi saepe mouetur, alterum paucorum, qui cum ratione deliberant: secundus tibernon, ut multitudo, fecernit utile ab hone Ilo, sed, ut pauci, latum iuuirtute constituit: uim tutis autem hoc docet esse proprium, east qui, quibus bominum Hudia hominibus adiungantur. quidquid enim uel inpriuatis rebus, uel in rep. expetimus, idconsequisi diligamur, δε- cillimum e t. at i um, diligi, propterea non contingit omni bra, quia non omnes iusti, fidi,hberales, mansiueti, faciles exstimantur . quibus uirtutibus fortitudo , temperantia, earum q. rerum, quibus exceltant pauci, si adiungitur praestantia: tum, praeter priuatam beneuolentiam, exoritur gloria; qui publicus amor est, cum fide, stes bonore coniunctus. Eanasicitur ex multis rebus: in quibus cum nonnuPaesivi, pro quibus curas , labores, pericula si pimus, in in iis cum sit nihil ipse patria carius, aut amabilius : ideo bestica uirtus, quae publica commoda tuetur, in auget, primum aperit aditum ad eam gloriam, quae non angu-His continetur finibus, sed per omnes gentes pro benefici, magnitudine dissiminatur. quae si
occasio non adest: non enim per besta geruntur : ilia quidem numquam dee I, ut cum omnibus mode He,cum parentibus 'e,cum no Iris ita uiuamus, ut eos diligere uideamur. Et, quoniam utrtutem parat imitatio: non minimam laudem assiri adole sientibus consuetudinia rerum uirorum: quorum similes fore putantur, si cum ijs saepe sint, eorum .siermonibus omissa rerum inanium, turpiumq. cura, praecipue gaudeam. Valet autem uel maxime ad
miliandos animos comitas, assabilitas q. sim onis: mbil admirabilius eloquentia, desint i sit in oratione miIIa modeBiae grauitas. Qtque nec adolesientibus, i a praeci-
97쪽
plantur uiris,ut beneficentiam, inbuerassarem, delectuper arum babito, exerceant, uel pecunia, uel, si res non sippetat, opera, mi ustria. quae ratio laudabilioreia. quo enim
Fumitur ex arca, cum eo, quod accipitur a uirtute, conferendum non HI. Sed, quodpecunia
fit, in eo modum, qui referatur ad facultates, adbiberi oportet, ne, nimio largiendi Hudio, fons Meralitatis exhauriaturi e , quae virtus re diu virtus effinoo' t. aeuo ex gens re largitio quaedam, quam parit ambitio ,pro ratione temporum non repretinaetur ι eam in populum ideo munera. conferuntur, ut ab eo magιΠrasus impetrentur. ilia uero melior exi stimatur impense, quae ad usim reip. pertinet, ut in muris, ualibus, portubus, quae ductibas . Maxime uero laudatur bossuralitas: est enim decori, in ornamento non θs modo , quorum domus bosentibus patet , uerum etiam reis. Iam istud ualde cauendum , ne quid in
benesicise dandis contra aequitatem, remq. pG. contendamr; ne ue, dum alios inuare uoialumus, ossendamus aut eos, quos non ribemus, aut eos, quoi non expedis . nam es laudis fundamentum iustitia est: in in alijs decet confisire, ne nos i s negligamus. Et, quoniam patriaepotissimum nasiimur : copia quaeratur earum rerum, quas ista desiderat: i . dum fit,vera detur, ut omnis peliatur auaritiae scio, inpriuata laus cum reip. commodo com iungatur. Extrema est in iis, quae ad utilitatem Pertinent, ualetudinis, e pecuniae cura tio. quorum illa sectentatur primum notitia si corporis; deinde obseruatione earum rerum, quae auiprosint, aut obsint; tertio loco,eontiNentia inuictu omni, atque cultus quarto,praeia termittendis uoluptatibus ιpo tremo, scientia, consilioq. medicorum. Fecunia uero quaeri debet ijs rebus, unde a Liturpitudo; construa inraedigentia, e parcimonia. Atque bare de utilitaribus: quae si concurrant, ut uel externa commoda cum corporis,uel corporis eam externis, uel ipsa inter se corporis, aut externa cum externis comparentuσι non dubium es , quin maior utilitas minori fit anteponenda, cum eo tamen, ut ab honesto numquam decliti
tur. quae ratio finem Catonem adduxit, ut fenerationem, licet quae se mam, damnaret Hamni quasi uiae quaedam, quibus ad id, quod ita utile ea, ut bone tam id sit, pertie iure licet. nam, quid bonerio utile si cernunt, primum res a natura copulatas opinionis amore Gessunt ι deinde, contra quam opinantur, vG i sibi confidunt, nec bene de humano
98쪽
examinatus. ad Christianae ultae normam
lova sva s, , de qua libro primo disputatum est, quem fruetum p .rit ξ beatam uitam , id est, eam, quae casibus non subiacet humanis , nec ulla terminatur die, sedaeterna caeli praemia consequitur: eaodum spectat, hominum iudicia, mercedemo contemnit: nec tamen ea , quam sequuntur homines, quam ipsa non desulerat, gloria, &laude caret. ea seruit bonorum commodis, miseretur egentium, in exercenda caritate testem non quaerit:tribuere se,quae tribuataliis, - non sua putat, sed qMe ς perita Deo. Honestas in quo sita in contemplando, &agendo, idest in scientiain iustitia. scire oporutet, quid agas,& agere, quod scias. cuius enim stultitiae est, id agere, quod nesciasὸcuius desidiae, id scire, quod non*ννὶ uitium in utroque, sed eo maius in posteriore, quod inscientiae culpa excusatione aliqua non caret: scientia si peccat, idest si a iustitia disiungitur, quo se tueatur, non habet. O praeclaram, salutaremq. uocem summi Creatoris nostri,sapientissimi magistri. quid ait de scientia.ὸ Haec cst uita aeterna, ut cognoscant te solum uerum De im, &,quem misisti, Iesum cliuisiuin . De iustitia uero: Omnis, qui reliquerit domum,uel fratres,aut sorseres,aut patrem, aut matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros propter nomen meum, centuplum accipiet, & uitam a ternam posit debit. Dicet aliquis: Haec quoquc Stoici uiderunt; nec Peripatetici prorsus ignorarunt. Caeca prorsus uideri philosophia potest, quae uiderit in umbra im ginem aliquam honestatis at prophetae, multo ante philoBphorum aetatem, alito scurius, alii clari istine, quaenam esset honesti uera sorma, patefecerunt. Dauidis quidem testimonio nibit illustrius. Beatus homo, inquit, quem tu crudieris,Domine,&de lege tua docueris cum . De iustitia,quae in agendo consistit, clamat idem, & pra cipit: Beatus uir, qui miseretur,& commodat. Et infra: Dispersit, dedit pauperibus: iustitia eius manet in aeternum. Honestas in omni uitae statu, omni ire, pariter clucet. Secunda sint omnia, non extollitur: aduersa, non affligitur. uoluptatem, diuitias, honorem contemnit: dolorem,egestatem, exsulium non extimescit. in se enim ipsa sua ponit omnia, & illud saepe reminiscitur: Beati immaculati in uia,qui ambulant in lege Domini. Et illud: Beati estis, cum uobis maledicent, &persequenturis Cum quibus concinit Euangelium: Beati, qui nunc fletis: quia ridebitis. Quae si attendamus: nec caritatem Isaac, nec exsultum Iacob,nec seruitutem Ioseph malum putabimus. Sed uirtutes aut a natura proficiscuntur, uel si absit disciplina; quod paucis admodum coti est: aut ab imitat nossapienti uino uirorum consiletudine sumuntur.exemplis ab
99쪽
dant sacrae litterae . ex quibus ut pauca delibentur, Ienus Naue, ille, ille uir, quem rerum gestarum Eloria ad caesum extulit, qui cum in pugna stare solem iussisset, mortalis hominis iussu stetit sol, num a Moysis latere iuuenis umquam discessite Abraham Lolli proficiscentem non deseruit. Heliae comessuit Heliseus, Paullo Silan, Tim theus, Titus. quibus alii addi possunt. nam exemplis diuites sumus, spiritu pauperes.
Quaeritur in ossiciis,quibus rebus compa eius, augeaturq.pecunia.quorsum nam beata
uirudiuitiis non eget Regnum Dei pauperum este, docet Euangelium. Et Apostolus: Quae mihi lucra meruius haec duxi ropter Cliristum csetfinenta . optarii statur
enim ut contraria , diuitem sibi esse, pauperem Deo ; diuitem Deo, pauperem tibi. Quae si quis recte distinguit, uiuetiri aeternum. Et, quoniam de utili disputatio est, scire oportet utilium duo esse genera, unum ex multitudinis opinione, piterum e sapientums tentja . Vulgo qaere ad uictum, & cultitum, quae ad copias, Benhalas; 6pem. pertinent, ea si lusi utitur; Mi ib. secum agi putant. at sapientibus, qui de honestaritan tym laborant ; maximum lucrum est pietas. corpori enim,& Deo teruire,non ide diim: MDquaktur utilitas, ea sumitur a Deo, cum qua conserri nulla possit. Ex multis autem utilibus id uidetur esse pristum, ut amemur . quandoquidem odio nihil exitiosus. Quid igitur est, quod amorem maxime conciliet Christiana caritasmon modo quia libenter sua communicat, uerum ditaria quia mitis est, non excandescit in aliena culpa, patienter iniurias seri,admonet corrigi liopem fert. Inde fides nascitur, cognita praesertim eius, quem diligistitim nitate, do prudentia . uelle enim, bonitatis erip6sso, prudentiae. itaque libentes ridiat eommittimus, de cuius aut uoluntate,
aut prudentia dubitari non pysse , postis hi iam nobis est bonitatem autem qui dicit, idem si istitiam dicit: prii lamiam; hirnitiem, quae per se quidem uale sed, nisi cum
iustitia societur, nomen mutatile callidi itiς est, idest exui rure uitiam . itaque uersuti, callidi q. hominis, ad qtia stum omnia reserentis, uitanda consuetudo, repudiandum consili viri': boni ab eo nihil exspectandunt qui bonus ipse non est . malitia enim fiactam, inanemq. speciem utilitatis ostenditi iustitia, idest bonitas, ueram , ac solidam
Vt igitur, qui suM rem curat, sibi q. potius contulit, quam aliis , Ndium ignorat iter gloariae; nec dum homines amant, nec ei fidem habent: M, qui propensus ad libera litatatem est,eaq. & pro lacultatibus,& erga indigentes utitur,eum in oculis multitudo seri,& fidem haberi seque, & sua, recte tradi, & commendari, putat. Haec uirtus pecuniae filictus est: ideo pecunia, quod ad nos ipsos attinet, diligenter quaerenda: sed,ut idoneis opitulemiar, paullo etiam attentiores esse nos decet. quo enim est uirtus amabilior, eo inagis, ne deficiat, ne ue eius exercendae consuetudo intermittatur, eru
Nec uero simplex, eiusdemq. generis liberalitas a bono uiro postulatur. sunt eius quidam quasi gradus, &pro meritorum magnitudine fit speciosior,& illustriori in meritis autem excellunt illa ,redimere captiuos ab hoste barbaro,alere paruulos, pupillos tu ri, uirgilies collocare. eademq. laus, fortasse etiam aliquanto maior, acquiritur, cum, in tenuite, ohsiliotainen , opera' subuenitur. quod genus beneficentiae numquam exhauritur: manat enim a perenni fonte; cum pecun iae dimersa condicio sit: quo enim erogatur magis, eo minor ad uirtutis usum materia relinquitur: &saepe, qui alienam inopiam subleuat,ad eandem ipse, dum largitur inconsulte, recidit inopiam. Et, quoniam uehitatem anaat uirtus, tenendum in primis illud est, ut, quales haberi uoluamus, tales sinus. quam Socrates olim proximam ad gloriam uiam, & quasii comperi diariam, esse dicebat. Sed nos, in hac admodum dubia, & multis implicata erroribus humanae uitae uia,multo mi idem Socrate meliorem,& seplantiorena,&certiorem is ccm, rectoferri q. naciti, nullum errorem, si cius explessa uestigia persequimur, time mus . Deu enim ipse semina uesi fas est: & in ueritate colitur Deus. itaque parui r
stri, haec si uirtus, cuius in caelo praemia simi, humana mercede caret: verum non caret. allicitur uerbis, capitis beneficiis mi illitudo: cuius autem ad uerba, beneficiaq.
probitas accedit, eum uehementer amplectitur, ei se dedit, pro eius honore, ac digniti
100쪽
tate, nullum Iaborem uitat, nullum discrimen extimescit.beneficio enim ducitur,amore impellitur. ita sequitur probitatem utilitas, licet utilitatem probitas contemnat. Iniuste uexatis opem ferre, non mediocrem laudem habet: qui l. hoc genere pracsiatonficii, dum paucos uindicat ab iniuria, a multis gratiam acquirit. suam enim quisque condicionem reminiscitur: & homo hominis miseriam non libenter uidet. Decora uero in primis, & interdum salutaris, hospitalitas est: decora, cum accipiuntur ii, qui non egent; salutaris, in pauperibus, in quibus Christius est,qui minima dantibus maxima retribuit in caelo. Pecunia, &assentatio homines ad beneuolentiam allicit: sed exiguum utraque fructum seri . corruptis nulla fides: blanditiis deleniti, non modo iusta imperia non serunt, sed admonitiones quoque respuunt. Nec tamen correctione uitium caret. licet largiri pecuniam sine ambitione, comiter agere sine mendacio. actionem utrainque uitae int gritas, & sapien tia,& directa ad Deum cogitatio moderetur: non solum, ut placeat,ac probetur id, quod agis, uerum etiam , ut bona de te ipse existimatio sit. ita fidelis erit beneuolentia uel ad perpetuitatem. Beneficii fructus ex paupere certior, atque uberior est, quam ex diuite. pauper se spectatum esse putat,non sortunam suam,cum remunerandi facultate careat: &, quoad non remunerat, debet: quoad debet, obseruat,amatq.eum, a quo accepit. ita beneficii memoria uel perpetua est, uel diuturna. At diues ideo sibi tributam esse gratiam iudicat, quia referre parem, aut maiorem etiam possit. quo fit, ut eum, qui bene meritus est, paene contemnat. Praeterea diues humana dat, quia homo est: eaq. remuneratio finibus includitur angustis . at pro paupere remunerator est Deus : qui nec munera saepe negat humana, & diuina, nullis circum scripta finibus, perpetuo reddit. Vix autem uerbis exprimi potest, atque adeo nullo modo potest, quam Deo grata liberalitas ea sit, quae consertur in pauperes. Minuere sacros thesauros,sacrilegium est: si uero minuantur ob eam caussam,ut minuantur simul pauperum incomoda,probat Deus,& ita locat inter benefacta, ut nullum pietatis ossicium pluris aestimet.nam, quis pecuniae praestantior usus est, quam si erogetur in eos , in quibus ipse Christus est latet in persona pauperum: petit, & rogat: esurire se, sitire, hospitio indigere significat . quisita durus, ac serreus, ut pauca neget ei, cui debet omniaΘ quis ita mentis inops, ita de se ipso negligenter cogitans, atque adeo seipsum cotemnens, ut exigua mercede suam salutem emendam non putetὸ thesauros,& humana Omnia corrumpit dies: at ea, quae de thesauris manat, gratiam nulla dies aufert. ueri autetia thesauri sunt ossicia misericordiae: uerus thesaurus ipse Deus est. sine quo, qui diuites,& beati inter homines putantur, egent, miscri q. sunt: contra, qui egere uidentur,eum si possident, bonis omnibus circumfluunt. Vidit hoc, & sensit,&nos docuit Beatus Laurentius, cum, de thesauris Ecclesiae, quorum custos erat,interrogatus, Pauperes ostendit. Quid ceteri Martyresὸ quid alii prope innumerabiles, qui in humana uita diuina studia coluerunt di
spares rtasse meritis, ut cuiusque facultas, aut occasio tulit, omnes tamen Lauretio
mente simillimi, pii, misericordes, de aliis solliciti, de se ne in crastinum quidem coagitantes. ergo illi uiuunt, uiuentq. semper cum immortali uiuentium Deo: nobis, si praeclaram consuetudincm imitemur, eadem proposita uita est; si negligamus, aeteruna mors impendet.