장음표시 사용
161쪽
doctrina exteriori, naturali instinctu & judicio, sue naturali ratione dictante , quid honestum, quid turpe est, cujusmodi naturalis instinctus, Gue iusti & injusti illa homini innata principia , ipsum quid sui si osse ii admonentia, revera dici
debent fons ipse primaevus, quem per vocabulumnariara hie denotare Paulum existimamus , hac natura magistra saciunt Gentiles qua legis sunt,
scit. quae Judri faciunt legis praescripto, lege
Moss prascriptum, non acciris, mari moechiae ris, non furaseris, parenses honorabis, di quae
sunt id genus alia, eadem & naturalis ratio praescribit. Gentilis itaque rationis guctum sequens facit ea quae legis sunt, id est quas lege Moss comprehenduntur, & Judaeis tanquam norma & regula agendorum praescripta sunt. Unde inquit Apostolus, Im scis. Centiles, Iegem nori hab Iess,bi ipsis ux fant, id est habent in se ipsa rati nis dictamen naturale , quod ipsis indicat eadem illa facienda & fugienda, quae prohibet & praecipit Judais lex Moss scripta. Et quamvis lege
scripta destituti, attamen ea quae lege comprehenduntur facientes, ostendum opus legis, scis. cognitionem liciti & illiciti, mentibus suis im. scriptum. Siant enim, ut ait Cicero Tusciat. 3. ingeniis nostrissemina innata martiatum, qMas ari. issere Leerra, ipsa nos is Malam visam perdueerent. Scriptura hac est naturale lumen, quo Gentilibus naturae praecepta innotescunt, quemadmodum litteris & s1llabis eadem Judaeis pro
ponebantur. Ante legem Moses Icriptam. D-gem fuisse non scriptam contenciam, qua narur istitis latestigesistων, ct a Patribus cusod ebatur. Quam Iegem rectam sve rectam rationem animo
nostro naturaliter inscriptam appellit Hierocles Huius legis vim quisque in se ipso maxime e peritur , quando propria cujusque conscientia modo accusatoris, modo patroni personam sustinet, unde enim accusatio vel defenso nisi praeeiat lex damnans vel absolvens. Iste enim animi terror vel laetitia, quam homo sibi conscius vel alicujus probi facinoris aut detestandi sceleris in se ipso sentit, certissimum testimonium est summum Numen cordibus nostris legem insculpsisse, quae tanquam supremus judex inobedientia vel
obedientiae hominem convincit, di consequentet vel vitae heredem vel mortis reum pronunciat, una cum ea attestante conscientia, adhibito rationis jugicio, quo justum ab injusto, v rum a falso discernere valet. Quare addit Apost
c auribus. Non qualescunque cogitationes intelligens, sed quae sunt ratiocinando vel discoptando. Vide quae annotavimus ad Protigomoa
7. Hinc colligimus, nulla parte legis Hebraeae, qua lex est pro-
Irie, nos obligari, quia obligatio extra jus naturae Venit ex voluntate egem serentis. Deum autem voluisse ut alii quam Isiae litae ista lege tenerentur, nullo indicio potest deprehendi. Non igitur, nos quod attinet, probanda est ulla legis abrogatio: nam nec abrogari potuit eorum respectu quos nunquam obstrinxit. Sed ab Israelitis
ablata est obligatio, quoad ritualia quidem , statim postquam lex Euangelii ccepit promulgari; quod Apostolorum principi clare fuit
reVelatum, Aet. X, 13. quoad caetera Vero, postquam populus ille, per excidium urbis & desolationem praecisam sine spe restitutionis populus esse desit.
ΡΑulo ante dicere incepimus quousque sese
extendit obligatio ex legibus per Mosen populo Hebraeo promulgatis descendens. Author nic iterum nobis de eius latitudine disputandi occasionem praebet, dicens eam nulla ex parte ad alios periinere ouam ad ejusdem foederis, quod Deus eum Israelitis pepigit, ejusdemque reip. membra seu eives, ideoque solos Judaeos obligare. Miror virumtanto ingenii & judicii acumine praeditum circa hanc materiam adeo misere eae tire. Quid enim tabulis istis Mosi traditis aliud continebatur quam ejusmodi praecepta, quae ipsa dictat recta & suli nescia ratio, & consequenter naturae Iegem, quam in eordibus hominum corruptam, per solennem illam inter tonitrua & terriscos fulgores de coelestes buccinas, concusso monte ει populo circumstante ingenti terrore correpto,promulgationem refigere voluit. Quod i a nemine in dubium revocari potest qui legis moralis singulae ita eum rectar rationis dictam inesve honesti & decori sbi innatis principiis confert. Hine itaque colligimus eandem quoque continere obligationem quam legi naturae adscribimus, scit. universalem & perpetuam omnes omnino homines cujuscunque conditionis, generis, & status indissolubili vinculo semper &ubique alligantem ad sui observantiam&exec tionem. Quippe ubi eadem ratio est, idem jus tinere aequum est, atqui eandem in lege morali cluam naturali cernimus jubendi & prohibendi rationem, quoniam circa eadem versatur objecta, consequenter eodem iuris vincula, e
162쪽
dem obligatione ligat qua omnes homines obstringit lex naturalis quam recta rationis dictamen nuncusamus. Si haec legis moralix vis est, quam & ipsum Aut rem negaturum mihi non persuadeo esse partem legis Hebraeae, ergo ultro corruit nulla parte dictae legis i qua lex est proprie nos obligari. Verum opinionem suam ejusmodi
argumento vero consentaneam essedemonstrare conatur. U
obligandi causam habet, & eius exequendae la- dissolubilem necessitatem homini imponit, cuiusmodi est omnis obligatio ex moralibus veniens, quae a voluntate neque ortum ducit, neque ab ea mutationem patitur. Unde eoncludi mus praeceptorum legis Hebraeae moresia, quam
i vis peculiari Dei jussu Israeli promulgata snρ, obligationem S Gentiles olim & hodie etiam Dum inquit omnem obligationem l Christianos obligare. solennis quidem ista
extra jus naturae venire ex voluntate legem se- l promulgatio voluntate summi legislatori,
rentis. Atqui nullo indicio potest deprehendi summum legi natorem Jehovam volui e ut alii quam Israelitae ista lege tenerentur. Ergo manifestum est neminem praeter Judaeos lege Hebraea obligari. Facile concedo Authori extra ius naturae omnem obligationem ὀimanare & pendere ex voluntate arbitrioque legissatoris, ideoque neminem lege aliqua teneri , qui deprehendi non potest legislatorem voluisse obligare ad ejus observantiam atque ob dientiam. Et noe verum est in omnibus quae sunt voluntatis , non necessitatis, cujus naturae sunt ea quae t ex moralis prae a peculiariter Iopulo Hebraeo, verum oblia itio ista intrinseca inhaerens praeceptis moralictagatio illa intrinsebus necessario ad quoscunque pertinet homines, ad quorum cognitionem aliquis do esses per ventura. Quemadmodum omnia praecepta m talia sunt universalia ad universum genus hum num spectantia , ita quoque universalis corust debet este obligatio. Uniserialia sunt, q ave santur circa officia , quae homini facienda & exequenti incumFunt qua homo, & rectat rationisis, & consequenter nulla conditici, nullus ut diximus, hominem, modo rationis' i particeps,
status, uipit, quippe cum nulla praecipiat quam quae an- usum habeat, ab earum obligatione liberum &tecedenter ad voluntatem divinam habent in se sa- immunem praestat, propter perpetuam obligandiciendi necessitatem, nullam voluntariam disposi- eausam quam continent ex morali illa nece istaretionem, quae internam illam, ut ita dicam, & l descendentem. Eo itaque ipso quo Deus po- perpetuam necessariamque obligationem aliquo i pulo suo Decalogum sive omnia moralia praece- modo, vel limitando, vel detral cogo, vel ad- l pta, quae legibus Hebraeorum admixta sunt, vo-dendo, am alia quacunque ratione immutare luit per ministrum suum&interminciuin Mo- posset, admittit. Quod secus de aliis legis i sen quasi de novo promulgare, voluit non s Hebraeae pari ibus, quae ceremonialem sive singu- l lum Judaeos obligare,sed& omnes extraneos,tum Iarem Dei cultum & politicum regimen spectant. etiam hodie Christianos, quia aliter velle non Quoniam illae nullam continent necessitatem moralem, ideoque a summi legislatoris voluntate 3c arbitrio veniunt atque pendent, coarctati& limitari, atque immutari possimi pro ut ipsi placet. Non sustit me placuisse Deo Judaeis tanquam in peculiarem populum ibi adstiti, ministerio M6ss peculiari modo peculiaria jura praescribere, quae ipsis essent agendorum resula & norma in totius vitet eursu, quae debebat esse conveniens conditioni & statui, in quo collocati erant a Deo & Rege ideoque legislatore suo, qui verba sua Jacobo, constitutiones ac jura sua indieserat Israeli, & consequenter non alios obligare lege sua voluisse praesumendus est,
ruam populum sibiadscitum, ad quem verba sua
irigit internuncius Moses, & cui jura divina peculiari & solenni modo renunciat. Quod votissmum de iis, quae, ut statim diximus, adcere monialem & ritualem Dei cultum pertinent , quia itae omnia voluntatis sunt, ideo quemadmodum eorum originem, & promulgationem &obligationem di summi legislatoris a bitrio derivamus, S: dependere constimus; ita suoque eis nemo tenetur, quam quos ex legis isnore & intentione perspicimus at8ue colligimus summum te satorem voluisse oblisare. Verum obligatio, quae descenes ex ipsa rei natura, quae omnis mutationis expers perpetuam potuit propter necessitatem moralem, quae dilectis istis& rebus inest, circa qua ejusmodi praecepta versint . Quamobrem perperam Audior statuit nulla parte legis Hebraeae, qua lex est, pro prie nos obligari. Cujusmodi obligatio nunquam deleri vel abrogari potest, quia ejus causa perpetua est & permanens, quia iterum secus in ritualibus de forensibus legibus, illa adventu Messii non solum cessarunt tanquam umbrae suturorum quorum corpus erat Christus, verum expresse abrogatae sunt per dispositionem eontra riam , quippe cum lia sundatae sol in libera &indisserenti Dei voluntate , quia nullam in se eontinent moralem bonitatem, quae necessariam inducit jussionem, verum ideo tantum bona, quia legislatori placuit praecipere, & consequenter pro diversa temporum facie vel mutari, vel limitari, vel etiam omnino contraria dispositione tolli & abrogari, vel in totum, vel pro parte posisunt. Leges autem forenses quemadmodum cum ipsa repub. Hebraeorum inductae sunt, ita etiam cum ejus interitu cessarunt Quoniam eam distinctam esse uoluit ab aliarum gentium atque populorum politiis, ita suis eam fundavit legibus & institutis ad peculiarem reipub. formam & ratio nem accommodatis, qua sublata abrogatae quoque suere leges istae, ut videre est I9.
163쪽
8. Nos vero alienigenae non id Christi adventu consecuti sumus, ut Mosis lege non teneremur, sed ut qui antea spem tantum satis obscuram in Dei bonitate positam habere poteramus, nunc diserto foedere sulciamur , utque in unam ecclesiam coalescere possimus cum Hebraeis filiis Patriarcharum, sublata ipserum lege, quo velut intersepimento a nobis distinebantur. Ephes II, I 4.
ADVentu Messiue eonsecuti sumus, ut non opus habeamus subire durum legis jugum
ad salutem obliuendam. Ita enim Rivetus prae- Iecta in e p. et O. Exod. inquite Legam nunc chrisianis veris non essWonerosam. quia severitas
ejus ρον ciristum sublata est, cujus jugam leva
factum. er mandata eiss gravia non sant. Insemma legam nune nan proponi nobis. qaemad
modum a Mose factam est, tanqtiam eonditionem antecedentem jωs ad vitam, qua sit nobis pro--δε antequam lilia δει hab amus ; sed tanqviam eandisionem ean raestim sussequentem, qui ex se alianae vati s est; .ihilominas obligat M recognitionem quandam , in D in contructisus, inquitas fundas ali ais aue passim ita Διαν, vir c. istin meis ι .amiam fundi ; obruatin nihil ominus ad hamula qua vocans ct servitia .aniatialia. Mansi legis via integra, quoad obedientiam, quae a nobis exigit praestationem & e
eeutionem eorum omnium, quae moralem b
nitatem habent, cujus intuitu Euangelium a Mosis ministerio sive a statu populi Hebraei sub lege nihil dissere. Hanc legis neque nova vel contraria dispostione immutari, vel voluisse, vel potuisse summum lesislatorem , salva ejus majestati debita reverentia, demonstravimus; cui accedit quod toties Christus testatur sese non venisse ut solveret, sed impleret legem. Abrogata tamen est quoad maledictionem quam legi ata emit Christus, eam im endo, & maledicti
nem in se recipien/o, ut nobis sit deinceps instar serpentis, cui ademptum sit venneum. Quo sensu inquit Apostolus nos non esse ob Ie- gr. sed b gratia. Rom. 6. I 4. tum corda n stra innovando & flectendo ad obedientiam, sneeram illam quidem, etsi non omnibus gradibus persectam. Rivet. dicto Ioeo. Illa enim cordis renovatio nihil aliud est, quam eonvenientia eum lege morali. Manet itaque legis usus & vis, uatenus omnibus hominibus etiam sdelibu, ux debet esse & regula, verum fidelium respectu abrogata tum quoad maledictionem, tum quoad rigidam plenae & Omnibus numeris absolutae o eclientiae exactionem, quas sine ea nullus pateret aditus ad vitam. Vid. Claris Burman. Squus lib. 4. eap. 6.8e Celebere. M iis de conam.fa der. Ita. 4. cap. 4.
XVII. I. Cum ergo directam obligationem lex per Mosem data in nos inducere non possit, ut jam ostendimus, Videamus ecquem
alium usum habere possit, tum in hac de jure belli, tum in similibuqaliis quaestionibus. Id enim scire ad multa resere.
IMo legem moralem sive Decalogum per M i obligationem inducere jam a nobis demonstr sem populo Hebrato datum directam in nos i tum speramus.
I. 2. Primum ergo ostendit lex Hebraea, id quod ea lage praecipis
tur non esse contra jus naturae. Nam cum jus naturae, ut ante diximus , sit perpetuum atque immutabile, non potuit a Deo, qui injustus nunquam est, quicquam adversus id jus praecipi. Adde quod lex Mosis vocatur immaculata & recta , Psalm. xix , qui Latinis misi, 8. & Apostolo Paulo sancta, justa, bona, Rois. V II, I 2. De praeceptis loquor: nam de permissis distinctius agendum est:
permissio enim quae lege fit nam quae nudi est sacti, & impedimenti remotionem significat, huc non pertinet ) aut plena est , qu jus dat ad aliquid omnino licite agendum; aut minor plena, quae
164쪽
g. 1 7. CAPUT I. Θ tantum impunitatem dat apud homines & jus ne quis alius impedire licite possit. Ex prioris generis permissione non minus quam ex praecepto sequitur id de quo lex agit contra jus naturae non esse. De posteriori genere aliter se res habet. Sed raro locum habet haec' collectio: quia cum permittentia verba sint ambigua, magis ex ju
re naturae interpretari nos convenit utrius generis sit permissio, quam ex permissionis modo ad jus naturae argumentando procedere.
SI Author sermonem habet 3e lege morali
ejusque praeceptis, qui possent esse contra jus naturae quia nihil aliud sunt quam redita rati nis dictamina , &eonsequenter a jure naturae nihil disserunt, nisi quod ministerio Mosis popu- Io fuere promulgata, ut ea semper ob oculos habens a recto tramite minus deviaret. Cum naturae praecepta ratione duce cuique innote
scant, quae saepe pravis libidinibus obfuscata, non adeo clare hominem admonet ossiciorum quae naia lturae jus a se exigit. Sin de tota lege Hebraea, ide que deceremonialibus & ritualibus, tum etiam forentibus praeceptis loquatur , quod verosimilius , certistimum est nihil iis etiam praecipi, quod contra ius naturae est, quippe cum illud, ut saepius diximus, & argumentis omni exceptione maioribus assirmavimus , perpetuum sit &immutabile, quia per se & sua natura necessario aequum, iustum, & bonum est, a Deo, qui omnis justitiae & aequitatis fons atque origo est, non
potuit quicquam adversus id praecipi. Quippe
quemadmodum Deus necessario debet amare semetipsum quia omnia in se possidet & habet quaecunque optari vel amari possunt, & ut unci ve ho dicam, qui summe bonus fle perfectus est, ita nunquam potest aliquid agere quod essentiae suae esset contrarium, quia ea ratione siquid nititati & persectioni suae detraheret, atqui ejusmodi operatio eontradictionem involvit, eolligimus Deum , quia amat sese ipsum ut summe bonum 3c perfectum, necessario quoque amare justitiam& veritatem tanquam qualitates Nattributa, quae non solum maxime optabilia, v rum otiam quia & amabilia, sunt a summa persectione inseparabilia, imo quia ipsam divinam essentiam constituunt, ideoque necessario ex ea defluunt contraria dispositi ne nunquam immutari possunt. quin simul tollitur ipsa divina esse tia. Quid vero amori magis conveniens quam sui conservatio , cum autem sui conservationi plane contrarium sit semetipsum essentia & ex istentia privare, concludimus iterum nihil a Deo
posse praecipi quod juri naturae, id est suae imagini & naturae,eontrarium est, quia hae ratione non solum sese ipsum abnegaret, verum plane, ut ita dicam, anni hilaret. Quod non solum absurdissimum estcogitare, sed etiam impossibile est eiusmodi operationis ideam formare. Quemada modum vero a Deo nihil praecipi, ita nequicquam permitti potethi quod iuri naturae contra rium est; de eiusmodi permissione sermonem habeo , quam Author plenam vocat, quae s cultatem tribuit alicui ad aliquid licite agendum cujus naturae sunt omnia, quae. impune omitti,& sine laesione divinae santiitatis atque justitiae seri possunt, ideoque quae intrinsece mala non sunt. Est & alia permisso quae mmtis plena dici potest, impunitatem quidem concedens apud homines, conscientiam tamen gravans. Sic potest aliquando permitti minus malum evitandi majoris mali causa , cujusmodi permisses agentem quidem a poena liberat in foro soli, ne quaquam vero in foro poli, quanquam permittens quoad utrumque securus esse potest, quia nihil agit mali permittendo malum, quo niam non permittit malum quia vult mali exercitium , verum ut tollat majus malum, itaque permittendo malum vult aliquid honi, quod facit permittendo minus malum, ut evitet m jus; objectum permittentis non est permisso mali quia malum, verum quia eius permisso e tenus bona est quatenus majus malum depellit.
Cujusmodi distinctio usu venit saepissime iis qui
nimis temere judicant de publicis nesotiis, & reia publicae administratione, dum Principum,vel e rum qui ad reipub. gubernacula sedent, quarundam rerum permissiones & quas conniventia traducuntur tanquam injustae & nefariae, imo tanquam detestandum ipsius permittentis facinus, cujus ipse Audior habetur & reus, cum potius summis extolli laudibus deberet summa eorum in publicis tractandis negotiis & gubernanda Repub. cum sapientiatum etiam industria, quando aliquando eommunis salutis & tranquillitatis conservandae causa ex duobus malis minimum eligere atque permittere eoacti, sequuntur non quod 1uadet ius strictum, sed quod exto quet necessitas, & reipub. salus, quae supremaleae esse debet, flagitat. Quod salva eorum conseientia seri posse omnes mecum censuros arbitror, quibus mens sana est in corpore sano.
3. Huic primae observationi assinis est altera, licere nunc his, qui imperium inter Christianos obtinent, leges ferre ejus sensus cujus I 1 sunt
165쪽
sunt lcges per Mosem datae, nisi si quae sint leges, quarum tota substantia ad tempus Christi exspectati & Euangelii nondum revelati Pertineat, aut nisi Christus ipse contrarium aut in genere aut in specie constituerit : nam his tribus causis demptis nulla potest alia excogitari, cur quod olim Mosis lege fuit constitutum , nunc sit 'extra ea quae licent.
LEges Hebraeorum positivas, cujus generis
sunt eeremoniales & serenses, ut iam siepius dictum, neque hodie obligare neque normam esse, ad quam cuiusque civitatis magistratus suas leges componere necesse habent, eertissimum est. Quippe quemadmodum diversi sunt hominum ingenia , & diverse reipub. facies & sormae, atque imperii tractandi non una eademque ratio, lita quoque unasuaque civitas suas peculiares habet leges & conuitutiones ad genium populi &reipub. attemperatas, quibus fundatur tanquam
sua basi & sundamento. Quo sensu, inquit Cajus L 9/d just. σοών. omnes populos partim llegibus & moribus regi, partim jure proprio. Proprium jus vocans quod quisque populus ipse
sibi eonstituit, tantum ejusdem civitatis membra obligans. Eiuslem naturat quoque suere leges Hebraeorum forenses , quae ad genium populi istius & reip. attemperatae, exteras natio nes vel gentes obligare non potuere, vel ad eas recipiendas , vel necessario tanquam exemplar ad quod suas leges attemperarent sibi imitandum proponere; verum licet summum imperium obtinentibns, vel ab illis recedere, vel eas recipere, prout reipub. fabricat & civium saluti ae tranquillitati utile fore arbitrantur.
II. 4. Tertia observatio haec sit: quicquid ad eas virtutes pertinens quas Christus a seis discipulis exigit, lege Mosis praeceptum est, id nunc etiam, si non & amplius, a Christianis praestandum. Fu damentum hujus observationis est, quod quae virtutes a Christianis exiguntur, ut humilitas, patientia, dilectio, exiguntur in majore gradu quam statu legis Hebraicae exigebantur: idque merito; quia
etiam promissiones coelestes in Evangelio multo clarius proponuntur. Hinc lex vetus comparatione Euangelii dicitur sume nec persecta, nec Hebr.VI I, I9. v I II, 7. & legis finis dicitur Christus , Rom. X, 4. lex autem manuduetrix ad Claristum, Gal. III, 1 1. Sic lex vetus de sabbato, & altera de decimis, monstrant Christianos obligari , ne minus septima temporis parte ad cultum di vinum , nec minus fructuum decima in alimenta eorum, qui in sacris rebus occupantur, aut similes pios usus, seponant.
Omes virtutes morales, quas exigit Chri-l quae non solum Christianis, sed universo generistus a suis discipulis, exigit lex moralis humano praestanda incumbunt, tanquam uni- ab omnibus hominibus , atque eodem juris e fonte immediate dimanant, quorum semina vinculo obligat cujusque generis, conditionis, homini, propterea quod istius imaginis particeps& status sunt: moralitas enim, quae illis inest , est, innata sunt, & consequenter eiusdem de- non solum perpetuam, aequalem atque immu- bent esse naturae erius origo & principium un-tabilem, sed universalem obligationem parit, i de derivantur, scit. perfecti, immutabilia, per- quia hominem', qua homo, id est lconditum ad petuam atque immutabilem obligationem -- divinam imaginem, adstringit, ideoque ex- nes homines aequaliter alligantem ad praestanda, trinseca status mutatio eam neque imminu lquae lex moralis, verus Dei imaginis &sanctit re, neque augere potest, si enim augmentum velitis typus, praeeipit, & jubet producentia. Ex qui- diminutionem posset pati, sequeretur sanctita-lhus perspicimus Authotem nostrum pavitere tem & Dei imaginem non esse perfectam, extrare, quod amplius quid a Christianis praestan 'qua omnes viriutes morales, Omniaque osscia,ldum MDitratur, quam lege morali praeceptum,
166쪽
propterea quod sanctitatis & voluntatis divina
perlectissimum exemplar hominem admonens atque erudiens, quas virtutes exercendas, quaeque ipsi ossicia tum erratori suo tum etiam proximo prastanda incumbunt. Qui vero persectissima lex dici posset, ut necessario esse debet, si ei addi aliquid vel detrahi posset vel ratione obligationis, vel respectu virtutum & ossciorum, quae praecipit praestanda λ Additio enim vel detractio certissimum testimonium est alicui rei vos plus adesse, vel minus, quam adesse debet, &idcirco aliquo desectu laborare, sive quoad plus
sive minus. Errorem itaque errore cumulat Author, dum statuit, virtutes, quae exiguntur a Christianis, ut humilitas, patientia, dilectio, exigi in majore gradu quam itatu legis Hebraica exigebatur. Idque merito, quia promissiones ecelestes in Evangelio multo clarius proponuntur. Quae si vera essent, sequeretur non eandem seinper Dei fuisse sanctitatem, N idcirco augmentum & diminutionem pati posse , quod quam absurdum est quis non videt. Contrarium nos docet Christus, qui interrogatus a Pharisaeo doctore quodam legis quodnam in lege summum ellet mandatum 3 respondet illi, ia tiges risma
num ruum ex toro corde tuo, extolia anam
eet Christus Alectionem in N. T. in maiore gradu exigi quam lex moralis exegit in V. T. quippe in lunam gradu legem mo ratem exegis., &hodie exigere dilectionem Dei & proximi test
tur Christus, cum inquit, ex tota corde, ex rora anima, cir ex totis varibus dilietes eum Deum, rum ρνaximum tuum. Non addit huic praecepto aliquid nec detrahit, sed ejus vim atque obligationem interpretatur, atqui omnia praecepta moralia di omnes virtutes morales hisce duobus praeceptis continentur, ergo idem de omnium virtutum moralium exactione dicendum. Sed addit rationem Λuthor, quare in majoria gradu virtutes a Christianis exiguntur, quam statu legis Hebraicae, scit . quia promis ones eatistes iri
Euaneetis multo claraus proponuntur. Quas h
mo si is operibus & suis meritis salutem & vitam ex vi illarum coelestium promissionum sibi comparare posset. Quod sidei nostrae sundamenta subvertit & Christi merita irrita iacit, vid. quae ad
I so. Prole o m. annotavimus. Quod autem dicitur legem nihil νβestim reddidis te, non tam de lege morali, quam ceremoniali intelligendum, non enim exterior ille cultus nos poterat perducere ad illam persectionem sive veram jultitiam internam, quae nos Deo acceptos & gratos constituere potest ad vitam aeternam acquirendam.
Si de lege morali Apostolum sermonem habere dicimus, non intelligendum de lege morali in se. sed relative ad hominem, cujus natura adeo corrupta N ad vitia prona est, ut ei impossibile sit legem adimplere, cujus persecta adimpletio olim homini vi scederis, quod cum ipso pepigerat Deus, si statu integro non excidisset. ius ad vitam aeternam dedisset, verum quemadmodum obedientia legis homini jus dat ad vitam, ita inobedientia aeternae mortis reum pronunciat, aqua lex eum jam per carnem imbecillis reddita liberare nequit, nec iustis care coram Deo, quippe cum lex requirat persectam obedientiam ad vitam obtinendam, homo vero quotidie contra legem innumerabilia admittit peccata, impossibile est hominem per lesem iustiscari posse, non quia lex per se imperfecia hominem perseetii mreddcre nequeat, verum quia lex imbecillis socia est per corruptam hominis naturam. Qui ienim lex iusta est & sancta atque immaculata, praecipiensliones , vetans contraria, qui potcuapprobare inhonesta, S consequenter hominem justis eare & persectum reddere coram Deo.
Contra damnat & mortis reum cum pronunciat,
quod non steterit ac manserit in omnibus quae iubet praecipitque & idcirco, inquit Apostolus legem nihil persectum reddidisse, quia non potest expiando peccata nostra nos ad vitam perducere ; violata cnim condemnare tantum potest.& ideirco impost bile est ut peream vitam nobis acquiramus. Sed confugiendum ad persectam Christi obedientiam , qua pro nobis lcgi sitis fecit, ut nos per sdem in se l:beraret a legis poenae, quae erat mors, & participes faceret aete nae vitae. Quamobrem ietis sinis dicitur Rom.
I . v. 4. tum ceremonialis , cum etiam mo
ralis. Id est impletio & consummatio, sive complemcntum lcgis, qui legi penitus satisfecit, &omnia praestitit quae nobis praestanda lincumbe bant. Christus itaque est per quem lex imple tur, & vera justitia acquiritur , & per quem
Deus credentibus & peccata remittit, & aer Ernae vitae participes reddit. Factus pro nobis dicitur
Quod legem de Sabbato attinet, magnam nacolim & nodie disputandi Theologis materiam praebuit, nos vero hanc quaestionem ipsis deci dendam relinquimus. Breviter tantum annotabimus, praeceptum de cultu divino certo & stat aliquo tempore peragendo in se plane morale atque perpetuum esse, quia ex ipsa divina natura immediate fluit, posito enim Deci, divinus quo que cultus poni necesse est , cujusmodi cultus, quia Deus semper est quod est, & idem manet, continuo quidem praestandus & pcragendus, sed non eodem semper modo, vel eadem solennitate, verum quia plura negotia curanda homini incumbunt, sine quibus vita neque satis commode neque ullo modo transigi potest, hinc Deus certum & des nitum eonstituit tempus, cultui divino inserviendo peculiariter destinatum. Cujusmodi certi temporis ad divinum cultum peragendum constitutio non minus moralis est quam cultus, quippe eo ipso quod praecipitur cultus divinus, etiam certum tempus ei peragendo praecipi necesse est, quia sne certo tempore con-lii tuto seri nequit. Certi itaque temporis constitutio eodem modo fluit ex necessitate rei peragenda, quemagmodum ipsa res sue eultus divinus necessario quit ex essentia& imagine divina. Verum quaeri hic potest an istius temporix des nitio non arbitraria sit, ita ut Deus loco septimi cicia-I vum
167쪽
vel nonum, vel decimum diem potuisset destinare ad cultum divinum siciendum, & an semel
destinatum tempus potest iterum mutari, tanquam quid positivum λ Videtur mihi dicendum,
non magis suisse necessitatis alicujus moralis septimi diei institutione ita, quam necessaria fuit coeli& terrae aliorumque individuorum productio de totius operis absolutio lex dierum spatio, eoque peracto ab operando quiescere. Quemadmodum enim fuit divinae voluntatis coelum de terram creare, ita quoque, prout ipsi placuit, potuit cem tum tempus statuere & des nire intra quod opus suuin perficere vellet. Atque i circo quies divina ab omni opere die septimo facta ejusdem generis csse debet, cujus cst des nitio temporis ad perficiendum opus destinati. Si placuisset Deo opus suum intra septem vel decem dies absolvere, quievisset vel octavo, vel undecimo die, eumque sanctis casset. E quibus perspicimus numerum septenarium non liabere aliquid in se mors le , tanquam quens ex ipsa ἡivina natura, idcirco institutio diei septimi ad Dei cultum solenni
more peragendum non habet in se neces statem moralem, qua obligamur praecise unum e numeto septenario cultui divino destinare, sed institutum praecise tanquam morali necessitate adstricti celebrare sebemus , propterea quod certo tempore divino cultui vacandum dictat naturalis ratio, quamobrem nulla gens tam barbara est
atque extra mores projecta, quae non stato tempore cultui divino inseruit. Sed non dictat diem septimum cultui divino destinandum,
quemadmodum caetera moralia praecepta, necessitatis esse, ideoque antecedenter ad omnem Dei voluntatem ejus institutionem necessariam esse de perpetuam ae immutabilem. Imo non potuisset Deus quievisse septimo die, quemadmodus fecisse ex sacris constat paginis , & nobis praecipere ut quintum vel sextum diem cultui divino & publicis religionis exercitiis solenniter vacaremus p Atqui jam constat septimo die Deum quievisse ab omni opere, eumque sancti fieasse, & volpisse ac praecepissh ut non solum Hebraei,tanquam in peculiarem sibi populum adsciti, recordarent id Dei sabbat, urque sanctis- carent, δέ cultui divino omnino destinarent, ita ut ipsis non liceret ullum opus sacere, sed etiam universum obligat mortale genus , propicrcommunem nascendi principium. Est enim i lius humani generis Author & Creator 8e eommune exemplar ad quod quisque qua homo est componere sese tenetur, illudque sequi si non constat aliud voluisse Deus, quatenus autem est Creator & Author humani generis, quisque eum
colere tenetur, quia ejus benevolentia humanae conditionis particeps, quoniam vero certum
tempus e ultus divinus postulat, Deus vero illud praecepisse constat, cuique imponitur necessitas qua tenetur voluntati divinae obtemperare, &idcirco stato tempore inservire cultui divino. Si non constet hujus universi conditorem aliud tempus, vel alium diem quam septimum , vel unum e numero septenariri cultui divino destianasse, vel instituere voluisse. Quemadmodum
pependit ex divina voluntate septimi diei fam
ctiscatio, his erum ex ea pependis istius diei sun-EI eas onem hώmano genera praecipere. Vel in perpetuum , vel pro tempore , atqui non pareat Deum eontraria dispositione priorem abrogare voluisse, concludimus omnes homines, ad quorum cognitionem aliquando perventura est Dei voluntas in decalogo manifestata circi sancti scotionem diei septimi, alligatos ad unum diem enumero septenario cultui divino solenniter destinandum. Haec pauca de moralitate Sabbati quatenus duce ratione persequi potui, delibasse sussciat, quae enim in hac quaestione tractanda ex intima Theologice medulla depromi de erui debent Theologiae antistitibus atque doctoribus examinanda relinquci. Qui vero in brevi qu si tabella huius quaestionis cardinem belle depictam intueri cupit inspiciat Tracturum Theologiaco ridictim sol Fortim conscientia, nuper auctore Anis. -- rara/tiri Brabantiae supremae Curiae, quae Hagae Comitum cst. Senatore, si
tre meo Germano, eoque nomine, quamvis a
me in hac quaestione dissentiente, mihi dilectissimo, publici juris factum. pari. I. quaest. 19. Non ejusdem necessitatis esse puto obligationem qua tenemur fructuum decimam exhibcre iis, qui in sacris rebus Occupantur. Dictat quidem n turalis ratio, socio in necessitate constituto quacunque ratione succurrendum, ec consequenter omnes illas morales virtutes exercendas praecipit, quas enumerat Christus Math. et s. vers 3 s. quarum in numero sunt, FDrunt stis a timenta pristire. Sitior,bus ti resisim. Hospites recipere. Nudos operire. Infirmis μccurrere. In vincula conjectos adiνe, relicto cujusque arbitrio, mo
do de ratione qua socium potissimum egentem sublevare velit, ideoque non dererminat vel praescribit quantitatem,sed praecipit lex charitatis,
quae omnes leges morales complectitur, tantum
indes nite ut socius socio opem seramus submianistrando ea quibus sublevari potest. Itaque pM-ceptum de decimis exhibendis, qui rebus Lacris peragendis praesunt, morale est, quatenus obligat Christianos subvenire necessitati eortim, qui in rebus sacris occupati aliunde sibi alimenta quaerendi occasonem non habent, & consequenter in ea necessitate cynstituti sunt, ut ea ipss ministrari
debeant determinatio vero certae quantitatis e nomine praestandae eorum arbitrio relicta est, quibus ea cura commissa est. Ideoque non decima fructuum praestandis alimentis semper reponenda , ut olim lege Mosai ea cautum fuit, quia quod ad illam partem tanquam postiva de ritualis nos non obligat. Verum obligat nos, quia rationi
consentaneum est, ut rerum sacrarum antistitum ministerium congrua compensetur mercede,
quae sume it& ad debita ipsis subministranda si
menta, & etiam alia similiae onera sustinenda. Unde vero ipss ejusmodi merces tribuitur, an ex fructuum decimis, vel octavis vel tricesimis. perinde est, modo habeant quo sese & suam familiam sustentare & tueri possint, quod ex arbitrio de voluntate simini imperantis pendet, unde itaque habeant ne quaerant, modo habeant quod oportet habere.
168쪽
CAPUT. II. An bellare unquam justum sit.
I. natura bella non repugnare probatur ν tanibus:
II r. Consensi. IV. Ius gentis non repugnare bello probarin. U. Ius Qvinum 1alineariam ante Euangelii remptis belli non repugnare, probatur, cum s iatione objesionum. AVI. Adquaestionem, a Hiram eum jure E mgei ico pugnet, praemonisa VII. Argumenta pro nuante sentemia eae saerii
Ilieris. VIII. Sortitis argumentorum ex sacris literis pro parte a eme. IX. Examinatur vererum Chrisianorum circa hoc rem eonsensio.
Negam privatim confitio patius , quam praecepta
nixa, reprobamur. X. A firmans, pustica Feridia arassaritare , eon- se , Cr te frum usu confirmarur.
Isis Iuris sontibus , ad primam ac generalissimam veniamus quaestionem, quae naec est, an bellum aliquod justum sit, sive an bellare unquam liceat.
Utii sontes possemus dice- re esse duos, scit. necessia-Jiem & Dotaniarem; ex net cessitate defluere ius divi: num necessarium sive m Male , quod & naturale v lcamus a quemadmodum neiaeesse est ut si aliquod ens primum ac summum, a quo omnia producta imdividua, de quicquid est vel existit, esse suum habeant , ita necesse est ex primo illo ente prosuere ius aliquod secundum, ouod omnia esstia operantur & existunt, de quo latius sup. egimus ad pro Di Ex vc intate dimanat eum jus divinum v Iuntarium , tum & jus humanum, necessitatem tamen is se habens obediendi, postituam legist tor suam voluntatem, vel scripto, vel sine seripto declaravit, qua obediendi necessitate nisi contraria legissatoris dispostione solvi possumus, eodem enim modo quo quid colligatum
est dissolvi oportet. Postis autem hisce joris sontibus ad generalissimam Author descendit quaestionem, an scit. aliquod bellum iustum dici queat, id est jori divino vel necessario sive naturali , vel voluntario, aut humano conveniens. Quippe cum bellum videatur omnia cum divinatum etiam humana jura subvertere, utpote quae inter armorum strepitum exaudire nequeant, videtur potius dicendum nullum bellum justum nulloque iuri conveniens esse. Propria ensmpν liariam negoria, dotas, asperitas , injustitia. ut
inquit Tertullianus ahersias rarios. Quoniam itaque nonnulli interdicunt Christianis bellum tanquam nullo jure permissum ac licitum, optime Author, antequam belli jura describere aggressitur , examinat an bellare unquam justum sit, quod vix feliciter & cum fructu potumet perficere , nis prius lectorem docuisset istius juris fontes, ad quod tanquam ad Lydium lapidem belli jura examinari necesse est. Bellum autem aliquod justum esse , sue licitum bellare multis probat eum rationibus, tum etiam Historia &eonsensu, quae in singulis paragraphis eorumquel numeris occumbant examinandae.
1. Haec autem ipsa quaestio, ut 3c aliae quae deinceps sequentur, adjus naturae primum exigenda est. M. Tullius Cicero tum tertio de Finis bus, tum aliis in locis, ex Stoicorum libris erudite disserit, esse quo
dam prima natura, Graecis ἀ π κα- φή- , quaedam consequentia,
sed quae illis primis praeserenda sint. Prima naturae vocat, quod simulatque natum est animal, ipsum sibi conciliatur & commendatur ad se conservandum, atque ad suum statum, & ad ea quae conservantia sunt ejus status, diligenda: alienatur autem ab interitu iisque rebus,
quae interitum videantur afferre. Hinc etiam ait fieri, ut nemo sit, qui, cum utrumvis liceat, aptas malit & integras Omnes partes corporis ,
169쪽
poris, quam easdem usu imminutas aut detortas habere: primumque esse oscium, ut se quis conservet in naturae statu: deinceps ut ea teneat , quae secundum naturam sint, pellatque contraria.
Potissimum autem hie venit ius naturae ex minandum. Quippe quod licet hoc jure extra omne dubium justum est, quod illicitum, injustum , di nunquam V e permissam. Jure vero navurae bellum aliquod justum esse, inprimis videtur posse perspici ex innatis illis stimulis cui que individuo ad sese conservandum in illo statu
in quo a primo Authore collocatum est. Hinc vidimus nullius rei studium altius insitum esse a natura omnibus animalibus, quam studium t endi sui adversus vim illatam. Quamobrem simul. atque natum est sibi ips conciliatur, & tenerrimo eoque naturali amore erga semetipsum afficitur, qui ipsum continuo ad sibi paranda ea Omnia, quae ad sui conservationem pertinent, incitat; revocat vero ab iis quae nocendi prae se serunt notam , & ad destructionem status sui tengere videntur, non quod ea ex principio aliquo intrinseco intelligente praevideat, vel rationis discursu eorum, vim & naturam percipiat verum quia melior quadam natura summus rerum opifex eiuslucidi omnium animalium, & aliorum indi- duorum naturae insevit motus, quibus vel impelluntut appetere ea. quae conservationi cujusique inserviunt, vel deterrentur ab iis quae sulccontraria sunt. Cujusmodi inclinationes & naturae impetus,quos in sngulis individuis eum p tissimum in homine & brutis animantibus per spicimus, quoniam non habemus a nobismetipss, sed ab eo qui totum hunc universum certo quodam ordine gubernare voluit, colligimus nobis dedisse sicultatem, ut omnia adhibeamus media quibus quisque conservationi sua potissimum consulere potest. Imo quatenus voluit ut essemus ti existeremus ad sui gloriam, eaterius obligavit nos ut essemus & existeremus in eodem st, tu in quo quemque nostrum sue unumquodque individuum produxit,quamdiu sibi placet. Cujusmodi existentiae continuatio haberi non posset, nisi praecedat essentiae eonservatio quam cuique creaturae indidit summus rerum ni erator, itaque eo ipso quo Deus voluit universum certo quodam ordine gubernare, etiam voluit ut Grto quodam modesingula individua existerent,quem 'in finem omnibus creaturis indidit amorem sui ipsius, quo seruntur ia sui conservationem, sum. mum vero te rem. iis quae sibi videntur iameitura. Atque in .sce naturae principiis optime Andatur naturae jus, bellare, id est vim ri. repellere licere amrmamus. Fuinet muria, apud
Gels. lib. I χ. cap. s. Natura, inquit, omnaum rerum, qua nos genu ι, ιnduir no ιs inolevatque iis ipsi, statim principιis. quabus narι jkneus, ama rem nostνι ct charitatem, ataprorsus ut niLIqu e qviam esset tiaraus pensiusque nos s , quam numeria, . Et Cic. i .us. Prιmum ι inquit, omne neri animanraum a natura tribarum est, vir se. vitam , corpusque tueatiae , declinet qae ea qua nocitura vii Inr, omniaque, qua ad vivendiam
ιώra diatum H, ωod visi ι acquiraι. Et a. de sn in Catonis persona, Placer iis Smisis) qti. rum rario mihi probatar . simul arque natum Danimal ipsum Abi conciliari ct commeauari isse consertandam, se ad βώm statum . se ad eaqvi conservantia fiant eisi statas δι anda. Q obrem cum Stoicis primum ac summam principium supponit sui conservationem & destructi nis amolitionem. Hinc 3. de sit. ita Cato. Exqvio intactui riset principium dώEtam esse as. ἀ- Iigenda. Quare primώm Mi Vsi conciliarur ani mal. mirum animal ad vitam prodit Ana meis mortis. SimώI enim conciBa ων su ιi sua quid- qua, ct qua D nt ista petis, usura formi.M. Seneca epist. .
r. At post haec cognita sequi notionem convenientiae rerum cum syse ratione, quae corpore est potior; atque eam convenientiam, in
qua honestum sit propos tum, pluris faciendam quam ad quae sola primum animi appetitio serebatur; quia prima naturae commendent nos quidem rectae rationi, sed ipsa recta ratio carior nobis esse debeat quam illa sint a quibus ad hanc venerimus. Haec cum vera sint, & ab
omnibus, qui judicio sano sunt praediti, facile sine alia demonstratione assensum impetrent, sequitur in examinando jure naturae primum Videndum quid illis naturae initiis congruat, deinde veniendum ad illud ,
170쪽
lud, quod quanquam post oritur dignius tamen est, neque semendum tantum, si detur, sed omni modo expetendum.
, T Erum quamquam haec prima naturae per sev quidem justa sunt quia iure naturae congrua, non tamen caeco quodam impetu hominem sequi decet , nisi adhibita in consilium recta ratione , utpote qua sola nos informare possit quid iuris sit naturae nec ne, quidve decet in dictis sa-dhisis, qui in omnibus rebus servandus modus. Cum enim lapissime isti motus & impetus na
turales jussam excedunt mensuram, duce recta ratione ita moderandi sunt, ut cum jure naturae, cum honestate, cum humana societate conve
niant. Quippe quoniam homo dieitur animal non solum rationale, sed etiam sociale, in omnibus suis actionibus spectandum potissimum ad
earum convenientiam eum recta ratione sive honestate , & conservatione humanae societatis. Itaque inter hominem &belluam hoc maxime interest , quod tae tantum ex solo instinctu &quantum sensu movetur declinet ea quae sibi nocitura videntur, appetit autem vehementer quae conservationiae naturae conjunctiora sunt. H mo vero,qui rationis particeps est, per quam ρογspieit eonvenientiam rerum cum ipsa ratione & lnatura sociali, consulit sibi quidem ex innato lquodam erga sese amore & impetu naturae,veram huic accedit rectae rationis dictamen, quod eum docet juri quidem naturali consentaneum esse propriae conservationis studium, verum eodem
mentis discursu perspicit illud studium suos habere limites, ultra quos extendi non debet, quin invitium degeneret & illicitum si, quod per se licitum est, imo praeceptum. Ita defensio propter sui
conservationem rectae rationi consentanea, idem
ue honesta& licita, si illicita quando ex vin- icta procedit. Quippe tune non defenso, sea
ossentio potius est, quae contraria est rectae r tioni & naturae sociali, quoniam perturbat s cietatem humanam, &laedit cognationem naturalem , quam inter homines natura rationalis ac socialis instituit. Homo itaque rationalis prima natura ad rationis dictamen examinat, eaque sequi debet quatenus perspicit in illis conveni entiam aliquam eum recta ratione, quae sibi debet esse agendorum & vitae instituenda norma atque regula, omniumque actionum suarum moderatrix. Sequitur itaque illas naturae inclinationes, quia rationis lumine cernit esse rectae rationi congruas, ideoque jure naturae licitas, easque duce eadem ratione ita moderatur, vel saltem moderari debet, ut nunquam a jure naturae vel honestast alienae justum moderamen excedant. Contra bruta animantia prima natum sequuntur, non quod illa iure naturae consentanea ex principio aliquo intelligente intrinseco perspiciant , verum caeco quodam naturae impetu te motu istis obediunt. Hine immanis eorum serocitas , qui, destituti moderatrice recta ratione, naturales impetus suis nequeant cancellis includere , eos ad rectae rationis dictamen revocan
3. Hoc ipsum vero, quod honestum dicimus, pro materiae diver- state, modo ut ita dicam in puncto consistit, ut si vel minimum inde abeas, ad vitium deflectas; modo liberius habet spatium, ita ut & fieri laudabiliter, & sine turpitudine omitti aut aliter fieri possi,
scrine quomodo ab hoc esse ad hoc non esse statim fit transtus; at inter aliter adversa, ut album & nigrum, reperire est aliquid interpos tum, sive mixtum, sive reductum utrinque. Et in hoc posteriori genere maxime occupari solent leges tum divinae tum humanae, id agendo, ut quod per se laudabile tantum erat, etiam deberi incipiat. Supra autem diximus, de jure naturae cum quaeritur, hoc quaeri, an fieri
aliquid possit non injuste: injustum autem id demum intelligi quod
necessariam dum natura rationali ac sociali habet repugnantiam.
Uod per se & sua natura honestum est nul-l ge naturae sue rectae rationis dictamine. Quem-Jam recipit latitudinem , sed in puncto admodum enim quod cum lege eonvenientiam consistit, a quo vel si minimum abeas, i habet honestum dicitur, ita quod ab ea recedit in- ad vitium desectis. Sumpto Missi Wocabulo honesti venit appellatione. Ex quo perspicimus eo sensu, quo signiscat convenientiam cum le- l nullam hic dari latitudinem, quin statim quod