장음표시 사용
201쪽
commoditatem tranquillitatemque atque ordinem , ideoque quis posset revocare in dubium ipsum honestatis sontem, de omnis ordinis auitiorem, & salutis & vitae humanae beatitudinis, quae maxime a tranquillitate & concordia anim tum dependet, sospitatorem non idem velle, non necessitate quadam morali, sed melioris ordinis introducendi 8e conservandi intuitu , qui ex liberrima pendebat voluntate. Quis enim negare potest innumera incommoda, graves molestias, querelas, domestica dissidia polygam iam producere, atque semper produxisse, thorum enim atque imperium consortis impatiens est. Sed ulterius instat Author, atque objicit nobis illud a Pan. 3. 6. ubi novam legem Christianam promulgatam arbitratur, qua illi qui Christianorem sacris initiati sunt, tenentur ianam pro fratribus ponere, ad quod neminem dicturum putat jure naturae nos obligari. Nullus dubito, quin omnes de lege de iure naturae ejusdemque obligatione, qua homines propter naturalem illam a natura cognationem sibi invicem devinciuntur,ut alter alteri omnia praestet,quae quisque sibi ab altero praestari velit, recte sentientes, etiam nos hoc jure obligatos cum damno propriae vitae socii salutem non minus, quam propriam tueri 3e
nam eiustim imaginis divinae, ejusdem conditionis N originis omnes sumus participes .
Omnes ad unum eundemque s nem ereati, omnes e ram Deo aequales, di consequenter quia diligimus nosmet ipsos propter Deum ad cujus ima inem ficti sumus, proximum aequali amore amplecti debemus, quem quisque habet erga seipsum. Nam quemadmodum nos ipsos diligere tenemur, quia sumus opus Dei, quem debemus
ante omnia amare, ita quoque eodem amore pro
ximum prosequi, quia nobis aequalis, scit. quiadem originis, ad quem amor nostri reserri debet. Hine Cie. apud Lactant lib. s cap.8. Sicut una υ-demque natura, mundus omnibustariotis inter se congruentibus cohaeret ac nit lin, si omnes homineianter se natura cons pravitate dissentiunt, nee s. intelligunt esse consanguineos, Crsubjectos omnes sub unam eandemque tutelam. Quod I teneretur .l deorum profecto vitam homines viserent. Et idem Id. s. in . 1 o. Si ab tino Deo inspirati omnes cranimiati sumus , quia aliud quam fratres fumus. in eq iam costinctiores qui Mimis , quam νά corporibus. Hi ne canit Lucretius rsemque eaelesti sumus omnes semine oriundi omnibus idem iste pater est. Sin amor aequalis, eadem quoque pro socii sese quaerere sint arbitraturi, omnia σσο quae viatiis tii pienda, quae pro nostra salute vellemus subire poristem vilis h.mines, Fc Cr vas facite i se his ricula, nam amoris aequalitas poscit etiam ossicio- enim est Irem Propheta. Masb. 7. I 2. Eadem rum aequalem praestationem , hinc non novum obligatio quae imponit euique societatis humanae praeceptum quod Author putat a Joanne di membro necessitatem, qua tenetur omnibus suis jam loco : id viribus conservationem numani generis tueri, si quisque salvus esse velit, etiam arctissimo juris vinculo hominem devincit homini, ut sibi invicem praestent ea, per quae cujusque salus & eonse vatio salva esse possit, nam eum totum conserva-xi nequeat s ne parte, neque pars subsistere queat s totum intereat, hinc propter illam necessariam relationem totius cum partibus, ex quibus coniam loco proponi Christianis, quo tenetur alius pro alio subire mortem. Patet enim ipsos Gentiales hoc ossicium propter hane amoris aequalit tem rectae rationis dictamen docuisse, hine dulce atque decorum pro patria mori existimaverunt. Et ut canit Ovidius Conveniens homini et hominem servare vo
Iuptassas Hasumus eorporis magni. stat, una obligatio includit alteram. Quod satis Natura nos regnaros edisit, eum ex si emmaniseste apparet ex sociali hominis natura, quae in eadem igneret. me nobis amorem iniussit -- relationem habet ad sui smilem, cujus indiget au-litium, Q foetabitis fecit: illa aequum justumquoxilio de opera, s beate vivere velit, de se mutua eomposuit, ex illitis constitutionι miserius est no- societate conservatur privatorum salus 3e beati- cere, auiam iacit, in illitis imperio parat sunt ad ludo. Quamobrem homines hominum causa buvandum mantis. Haleamus in commune quod feneratos inquit Romanae eloquentiae princeps l nisi sumus , societas nostra lapicium fornicationi 1. Tullius. Homo enim non sbi natus, ve- smillima est, quae casura, nis invicem obstarem. rum I. ad gloriam sui creatoris, deinde ut parsisse ipsos metis. Senec. s. 9s. Et docet Cic esset communis illius societatis, quam Deus no-JMaxime secundum natino essero omnibus gen minem creando excitare & subsistere voluit, do- ribus, Isseri possit, eonserianais vijumandis ma- nec ipse aliter disponeret. Hine amor natura- l x os Iabores motiti questificipere. Quamobrem lis ipsi innatus, quo sertur ad conservationem sui, i inquit. Vehementer iniquum est, vitam quam in non debet abstracte sne relatione ad creatoris sui gloriam celebrandam de communem illam s cietatem eonservandam considerari, quasi legem naturae impleret quicunque ex innato illo amore erga se ipsum sui conservationi diligenter imcumbit, socii salutem negligens r nam hac ratione non conservaretur communis societas, sed potius tolleretur, s quisque amorem erga se ipsum s Iummodo istius suitatis, ut ita dicam, caneellis vel terminis conclugere vellet. Cui accedit, quod penes me, qua homo sum, residet, quamobrem
memetipsum cateris mei simillimia magis dii,
natura acceptam tropter patriam conservaveris, senisura cogat reduere patriae, cum coget non dine. cum possis cum summa virtute in honore prapatria interire, malle per dedecus in i notam τι- vere , Crcum pro amicis ac parentibus G ceteris necessiniis Mire hericulum velis , pro Repus. ira quis O hoe m lilia sanctifimam nomen par a contineris, nolle in ascrimen venire. Et Plato ira Critone omnia pericula pro patria subeunda d
cet , in agenaum quicquid jusseris, ac parte dum parienter , fi quid Ριι ιmeraverit. Et seiuniarari ,su vinciri coegerit divi in bellosauc ra
202쪽
π ne risiaciendum. Is enim, inquit, ira a-tuit. Sic Decii, Codri, sese pro patria devove
runt. Sic nec amici pro amicis mortem obire t cularunt, ut nobis docent exempla Damonis pro
non fuisse ignotum sub V. T. mandatum quod
Joannis repetit de ponenda vita pro fratre , ut patet ex exemplo Mosis mori optantis pro p puto, R Davidis pro Abialom a Siam. I9. tum rithia. Nisi pro Euryalo. vi LValet Max. Virg. etiam Hercium, qui pro Davide libenter vitam si sacras paginas evolvamus, inveniemus etiam cum morte commutare parati erant. ib. cap. 23.
3. Sed ne illos quidem sequar qui aliud sibi iniunt non exiguum, Christum scilicet in tradendis praeceptis quae extant Mattim v, & deinceps, interpretem tantum agere legis per Mosem datae. Aliud enim sonant verba toties repetita, Audistis dici fuiss veteribus: Ego pero dico vobis: quae oppositio: sed Sc Syriaca & aliae versiones ostendunt, illud
veteribus significare ad veteres, non a veteribus; ut vobis, est ad vos, non a vobis. Veteres autem illi non alii fuerunt, quam qui Mossis tempore vivebant; nam quae ut Veteribus dicta recitantur, non legis peritorum sunt, sed Mosis, aut Verbo tenus, aut sensu: Non occides , Exod. xx, 3 o. uuis uis occiderit tenebitur judicis , Levit. I, 21. Nuln. XXLV, I 6, II, 3 o. Non moechaberis, Exod. XX, 3 o. siuisiuiscimusterit uxorem, det ei libellam disortii, Deut. xx IV, I. Non pejerabis, sed reddes Domno stie jura eris. Exod. XX, 7. Num. XXX, 2. Oculum
pro oculo, dentem pro dente supple, reposcere liceat in judicio J Levit.
XXXIV, 2 O. Deuteron. x IX, 2I. Πliges proximum tuum s id est Israelitam ) Levit. xlx, 18. cir odio habebis inimicum tuum, Puta septem po-Pulos quibuscum amicitiam colere quorumque misereri vetantur, EXOd. XXXIV, II. Dcut. VII, I. His addendi Amalecitae, in quos
Hebrari jubentur bellum habere implacabile, Exod. XLVI I, I9. Devt.
Nihil rectae rationi & orthodoxae sdei ac re- lligionis dogmatibus magis conveniens ae leonsentaneum est, quam dicere messium tradendo praecepta,quar Author hic ex e p. s. Miris. ad- lsret, interpretari de explicare tum leges per lMosen datas Populo Hebraeo. erba autem illa
toties a Christo in dicto capite repetita. Aia sis dictum fuisse isteristis, ego vero dico vobis,fnistra uobis opponuntur ab adversariis, quali Christuq se authorem ferat novae alicujus sancit nis sve legis non datae veteribus, vel non ita precisi Mexacte inculcatae. Quippe quocunque sensu illud meteribus accipias, vel ut idem valeat quod diAtimesta veteribus, vel ut innuat at tu sau veteres ; non sequitur ista dicta esse a Mose tanquam summi lesinatoris ministro Israeliti, sui temporis. Quia vox ista refertur promiscue ad quosvis majores. Et quid si concedamus A u- thori veteres sive antiquas illos non alios suisse, quam qui Mosis tempore vixerunt, cui sentcntiae nonnulli accedunt Interpretes. Primo quod vox illa ψοιαῖ. . plerumque apud Graecos, songaevam quandoni vetustatem signiscat, & a N. T.
scriptoribus eodem fer rue sensu sumitur: n ura, ut quidam annotarunt, excepto AI. ai. 16. alibi ad Prophetarum aut Moss aetatem , aut etiam ulterius, refertur, quem in s m allegant Ge.
Secundo etiam quia verba, quae recitat Christus. ea ipsa sum, qua in lege reperiuntur. 3'. Quia plerumque Apostoli comparationem instituunt inter eos qui Mosen doctorem ducemque habuerunt , & Christi sectatores, & ita quidem ut his majorem multo quam illis lucem assulisse teste tur, I Cαν. I O. Heb. 2. Exinde tamen nihil concludi potest, quod evinceret Christum sua verba opponere vemis Moss, legemque ab ipso i tam corrigere, vel addendo, vel detrahendo. Sed explicationem legis, quam ipse tanquam optimus interpres tradit, opponit ei, quam jam audierant toties a Phariseix inuid, corruptelis implicitam & innumeris erroribus involutam. Ita ut semsus Domini non alius sit quam Iudaeorum Magistros legis corruptores praeceptis a se depravatis solitos titisse praetexere pro tum illud speci sum, dictum es antiquis, quas praecepta quae inculcare solebant non in eorum cerebro noviter eonfeci, sed immemoriali iam tempore Obtinuissent, & multis ante seculis majoribus ludeorum traditia suistini Antithoi duo a Cisi iust O ruistir
203쪽
ev Itir non infer se in Z em, . : se m ab ipso traditam, sed Scribarum ac phariseram elogus siler lege Mosis, quibus legem nimis re ring
biant perperam interpretabantur, ut doceat sensias ipsis tuis literam insensum, non vero a se,
micidio extorno, cujus poena in foro soli capi talis erat. Sed Christus illud cxtendit ad interianos iracundiae motus re ad convitia sermonis, non aliquid novi addendo legi morali, verum expo nendo verum praecepti sexti sensum, quod per quam is iussi ab ho ibissuis impingeretur, ut in- peram Pharisaei restringebant ad actualem caedem, quit Theologus celebre et urret in . iacvi. Quaest. quasi in foro Dei extra legis poenam essent dista; IU Theotii. Vel ut summus I cologus Joan. atque cogitata; nullus enim coram judice coelesti Cocceios de reuere verborum sensum explicat ignorantiae locus erit, ibi & animus homicida , &ca ir. Vos, qui nunc estis, a praeceptoribus voluntas nocendi proximo aeternas dabit poe-Praeterquam ouod convitium atque ira sae vestris nuperis N huius temporis ita informati cliis, dicta esse ad veteres, apud montem sinat, lue R illa verba. A quibus unum audivistis, ab iis dinuissetis& alia audire, sed illi hoc, quod ego dico, non dixerunt & inculcarunt vobis, quia graviora legis omiserunt. Cum igitur dicit Christus, di)A- es ab .iintiquas vel ad antι quas , non respicit ad scripturam V. T. sed in te pretationes Pharisaeorum. Quamquam autem ipsa lepis recitentur a Christo verba, non allegantur setilii Mostico, sed Pharisaico; legis enimiciis ira per se bonum de rectum Pharii ei per verse interpretabantur , quo sed licebant populum , utpote a quorum auctoritate pendebat vulgas. Quippe qui eruditi sive magistri re legis
periti inter ludios erant, etia tu cum ista dignitate & doctoris nomine auctoritatem sibi vindicabant, quod visum esset docendi, & credi s bivolebant. Optandum sane esset, ut inter Chri lstianos ejusmodi dogmatum quorundam aucto- tres, atque sacrae Scripturae supercilios interpret non invenirentur, qui sua pissi ne sgmenta re erroneas opiniones tanquam divina oracula vulgo obtrudunt, a quibus recedere vel dissentire nemini fas esse volunt. Quas illi soli saperent' divino spiritu amati essent.Vellem ne plus de ficultatibus suis sperantes de sibi persuadentes, quam in illis quandoque est, adeo graviter ia-pissime, non dieam intra irent, sed errarent, &utinain quidam sanae religionis antistitesquod in
adversariis culpant, non in semetii sis laudarent. Ab hoc errore non immunes Phari , suis quoque erroribus propter magnam illam auctoritatem, quam sibi vana quadam opinione vindicaram , innocentem plebem involverant, quae doliorum suorum traditionibus adeo inhaerere
putabat . ut tanquam superstitione constricta &veluti sacramento rogata ab illorum semensa recedere nefas duceret, utpote quae didicisset a suis doctoribus neminem coelum intrare possen si illi, aperientibus de docentibus. Ut vero Christus ab hoe errore liberaret populum, d cet seductores es iiii stores agere Pharisaeos &Scribas legem N praecepta diu ina salsa & prava ini sensu osis longe alicita multispissime mater est caedis atque homicidii, quamobrem iram eiusque propagines e coelo missiis Praeceptor I Interpres Patris sui Christus ad praeceptum hoc refert. Idem dicendum de septimi praecepto, quo adulterium prohibetur, illud non
correxit Christus, sed verum ejus sensum exponit, cum cxtendat etiam ad aspectum Si cupiditatem , id est ad internos ex impuro amore, quo quis sagrat, proscisrentes animi motus. Sunt enim ocuti in amore duces. Quamobrem plato aspellum dicit amoris initium. Et intrat eomcupiscentia per oculos, ipsi etiam Gentiles non ignorarunt ipsam concupiscentiam lege vetitam ita ut qui sceminam vel matronam aspiciat ad concumbendum cum ea, adulterii reus sit, etsi non corpore, corde tamen sve voluntate laedi se puellam videtur. Eleganter Propertius Ueg. 2.1 2. licet Ethnicus canit: Qui videt, is peccat. sitii non te viderit ergo, Non cup et, facti crimina lumen habet. Hinc Quintilianus: Tti alienam matronam aliato quam Deo permittant aspexisti. Ine j sta est etiam sine sis O, quae cupit sprum, Senera. Et Cicero de sitibuς tibidine es peccatum re tum est, etiam sine cfectu. Et pro M tin: Non
exitus rerum , seu in hominum GH lia Ieriabus vindicantur : mixtis quidem dolendo ejire non perfecta , sed ptim uum certam ne hiro minus. Huc pertincre etiam videntur illa
Tryphonii. I. ad V. S. ubi inquit, D-
significarisne eae nimi propsitione solaquis di
num rem . invit om no stibi rarueris, nunquam alienam matremfamilias eorreperit, s modo eius mentis fit, tit occasione data commissurdis 1la. Et ut sabinus apud Gell. lib. II. cap. vir. Sed
memini se debemus, secundum ea qua supra scripsi, furi sine ulla quoque attrectatione fera pose, se-la mente iarque animo, tit furtum fiat, annitente,
quo circa ne id quidem Sabinus Abirare se ait, quin ussor fumi faceret, imperavit. Nam ut inquit S se ominus 'nisiit condemnanuus, qui servo suo, Mifumtum faceret, imperavit. Nam ut inquit S
ncca e Larro es etiam aure inquiset manus. Exercetur atque aperitur opere nequ1ιra , non incitat.
ippe ut inquit Tertullianus: VoIunias. Ai
corruptelis contaminando, verum itaque & genuinum legis sensum aperiundo, in veritatis viam Mreducere conatur. Proponit itaque Christus i oristo es, ne viuem liberiarur , doctrinam Scribarum quoad 6. Decalogi prae-lai 3 lias perpetrationem ejus intercepit ; ipsa ceptum N deinceps quoque caetera, utpote qui si amatiatur, nec excus1i poterit per idam Itantum literalem senium I verborum corticem scimui infericitatem operara quia suum fuerat. proponcbant, non interiorem sensunt & ρο- Quod attinet praeceptuin de hiise non dimitten-cipuam legis intentionem explicabant. I later-lda extra adulter , caus- non novilm est, a Chri-
pictabantur illud praceptum, Non .ec, es, deho- sto promulgatum, oppositum praecepto Moss
204쪽
quod extat Dei t. 24. I. 2.3.q. Quo imperatur maia munia primordio circa conjugii institutionemrito uxorem dimittere volenti ut ei det libellum voluntatem, quam sequendi necessitatem omni-repuati, verum non jubetur repudiare uxorem, utibus impositam vult, qui dictis & factis se Chri- Pn1tinei legem interpretabantur, non dicitur ver-isti profitentur discipulos atque sectatores. Quod bis imperativis, verum verba Molis hvpothetica vero ad doctrinam iuramenti attinet, non ob sunt, ideoque non praecipiunt divortium, verumlscure testatur Author se Socini, & qui eum s supposito eo ordinem prascribunt & modumiquuntur, partibus addictum, allegando locum quem observare maritus tenebatur, uxorem dulMod. 2 o. v. q. N Num. 3 o. a. quasi illo prae mittens atque repudians. Cui accedit, quod haeirepto Israelitis solum periurium fuisset pro diibi- permissio & divina dispensatio, qua conceditur tum , unde consequentiam deducunt, in lege marito dimittendi uxorem facultas dato ei li-iveteri Disse permissum quodvis juramentum ferbello repudii, non recte vocatur nova quadam nomen Dei, modo caveretur perjurium, ut ipsa legis alio abrogans legem priorem, qua Deus co-lChristi verba probare volunt ualis dictum putando ipsa creatione virum ti marem, ut essent fause antipis, non pejeralis, sed reduere dominoatia in earne una, voluit tam arctissima eonsuetu-iquis juraveris. Quasi hisce cancellis Mosa &dine & necessitudine sibi invicem devincere con-JProphetarum doctrini de jurisjurandi religionempes, ut nulla rati ne matrimonii vinculum dis- eoncludebatur, atque ille unicus abusus divini solvere debeant. Quamobrem definitur a Jutis-ldomini hoc praecepto vetitus, vid. Levit. 2 . II. eonsultis, quodsi viri er mulieris conjunctio Ad Iscit. ut ea ratione probaret Christum ejus legis, viduam vitis conseruainem continens. Verum p sdicto Mutth. loco, non tantum interpretem agetius quaedam remisso & suspensio obligationis te, sed ei siquid addidisse, quod non solum inest, manente ipsa lege,cui tenebatur quisque e p itellectum non fuerit a Doctoribus istis, verum puto obtemperare, vel poenam lege constitutam quod etiam lege non fuit comprehensum , &1ubite in foro externo, quae remisso peculiaris i consequenter ratione additionis non perperam erat respectu istius populi , cujus causam ipsellegislatorem dici Christum. Fuit quoque Ju- Christus testatur illa duritiem cordis, & conse-ldaeorum opinio, non peccari jurando, dummo quenter Pharisaei divortium tanquam licitum Isido servaretur veritas, & praestare frequentius ge divina extra causam a Christo allegatam perpe-ljurare, solummodo pessurium, quo fauo juraram populum docebant. Quando igitur inquiti batur, lege vetitum. Igem ergo docebant Ph Christus, ego vero dico vobis, exponit & interpre-irisaei & Scribat restringentes praeceptum , Duratur initium sic a Deci institutum conjugium, ut Nora Assu MςNDO IN vANuM NOMME DEI. esset indissolubile, nisi ex causa Arnieationis vellis solum perjiniam istius qui jurisset per nomen adulterii, & adhuc eandem divinam voluntatem Dei, Cr Iarabant ouum juramentis levistis in circa eoniugium esse, sed propter duritiem eordisitemerariis in quotiuiano sermone, m juramentas vestri permisit Deus in foro politico uxorem re-lper ere tiaras, quas non peccaretur in Iegem vel pudiare, ne scit. Obedire coacti voluntati divinae Ieae satorem jurando temere vel leviter, vel falso ei rea primam conjugii institutionem majora pe ieriam, modo non per nomen Dei, sed per nomen petrassetis mala, ut veneficia, uxorie idia. Noniati jus creatura; seu pejerando tantu , in non mandavit nec probavit itaque ut vos dicitis Phari- -implenda Oel non ista do jurata, er obir saei, nec primam abrogavit legem, non dicit enim4mvis quidem esset qui j,erasset per nom/κ mi vel Moses ,s Meeperit homo uxorem dimittet eum si I Jper donaria De aeris, sed non qui per templum , lueris, sed rem vestro reliquit arbitrio, non ex- per ati re , persimilia jurasset, Marth. 23. I 6. presse prohibendo nec permittendo , nisi quod I . 8. tati juramenta impine feri posse Quis Moses praescribendo modum, qui in casu divortii Iari. Τurret in . loe. I. η. 3. Inst. Theolog. Huic observandus, aliquo modueracite permittere via erroneae & salsissima Scribarum opinioni atque detur divortium. Verum c elso lege repudiania legis interpretationi suam opponit exposti di uxorem facultatem marito tributam, non ta-inem Christus , tradens multo latius patere illud men majorem vim habere posset, quam aliae leges praeceptum quia extat Exia. χ . ideoque etiam renses&civiles reipub. Hebraeorum, quae om-lprohibere juramenta non necessaria, vana&tenes cum ejus interitu evanescerunt, ideoque non meraria, nee non ea quae concipiuntur per erra- trahi possunt ad consequentias. Sin vero fueritituras, qualescunque illae sint. Quippe non est permissio, neminem. cui mens sana est, mihi ne-icredibile, Deum in V. T. leuitatem in jurando gaturum persuadeo Christum illam potuisse re- permisisse, vel pro peccato non habuisse, cum ipse vocare, atque praecipere ne in Christianis socie-iomnis levitatis sit nostis, & semper voluerit ut talibus si locus, neque eo dicendum novam le-lhominem fraenaret linguam suam. Rivet, Praelis gem quae ad exactiorem nobis vivendi regulamlin cap. Io. Exia. Quamobrem Levit. I9. I 2. obligat eondidisse, nam novum hoc praeceptumstion tantum dicitur, Non pejerabis in nomam nihil aliud esset, quam expositio vestis legis, s m... sed adiicitur, Non pollues nomen Dei non moralis, cujus generis non mihi videtur viciJtui tremerenter Q leviter , quacunque ratione posse ejusmodi copulatio & conjunctio viri &Jtractando. Nee per creaturas jurandum constat
mulieris, quam in matrimonio cernimus, sal- ex Detit. 6. I 3. IO. 2o. Dominum Deum tuum
rem iuris divini voluntarii , ad quod Christus timebis, in istiseli semias, ae per nomen illius vel revocat vulgum suci praecepto , vel potius jurabis. Quae ultima verba significant, quod, praecipiendo declarat & exponit divinam ab ipso s quemadmodum soli Deo iubemur servire , ita Q i etiam
205쪽
etiam per illius tantum nomen jurare debemus, quando cauta necessitas exigit juramenti praestationem , ne honor soli Deo debitus alterii cuicunque d seratur , atque invalescat mos iurandi per idola, vel creaturas alias, quae vel nihil sunt vel caduca. Summam itaque aestimati non, reverentiam, religionem atque iustitiam nulli tribuas, quod si iureiurando pcr nomen alicuius, ni t mihi tantum, qui sum solus om- sciens N potens , iustus & sanctus. Et expresse damnantur apud Perem. s. 7. iuramenta concepta per eos qui non sunt Dii, cum inquit Propheta spiritu Dei amatus, Furam per eos qui
non sum Dii. Itaque tanquam maximum cc tum rc probatur populo, quod iurabant per ea quae non sunt Dii, ostendentes se nec Dominum timere nec colere,sed idola, iuramentis suis, in ii minibus non Dei, sed Deorum, qui non sunt Dii, iurantes. Mihiemm cur bitur omne genu, jurabit omnis tin uia Ua. que. I. Dicendo itaque Christus, Eoo autem dico votis ne juretis omnιno, non corrigit veterem legem vel abrogat, sed eius tantum verum & genuinum sensum exponit, eumque multo latius patere atque sese extendere docet, quam Scribae ct Pharisaei intepretabantur Non tollit iuranssi ne litatem, sed damnat primo juramenta temeraria, quae sunt extra casum necessitatis, & in quibus Dei sanctum nomen magna cum illius profanatione temere & incaute usurpatur. Deinde damnatur illa comsuetudo iurandi per creaturas, docebant enim, ut statim dicere incepimus, Pharisaei non metuendum esse peccatum in usu iuramenti, nisi quando ex veritatis desectu admitteretur periurium. Deinde censebant iuramentum per creaturam
non esse proprie iuramentum , di consequenter non obligare ad perjurium, vel etiam ad praestandum quod ejusmodi juramento adhibito prestare pollicitus quis fuerat, excepto jur mento per aurum templi & donaria, quamquam per ipsum templum jurare licitum censerent, ut ipse Christit, perhibet Matth. 23. IS. Qui di eιtis , quicunque juraverit per templum, niἶil est, scis. hac ratione servicbant avaritiae suae. Qui dipe ad quaestum pertinebat quam sanctissima eiusmodi tana habere & veluti Dei loco ponere, ut ad maiores largitiones populum inducerent, quod praecipue illis Deus gauderet. Non ignota entilibus haec Scribarum et rca jurisjurandi relisonem doctrina. Quamobrem Martialis de Judaeo sermonem habens. Id x I. Epigram. 9 s.
Ecce negas inquit jurasque mihi per templa
Non credo e jura, Verpe, per Anchiatam. Id H, non credam tibi, nisi iuraveris per Deum viventem quem colis. Concludimus itaque missis aliis argumentis .l quae passim apud Inae logos occurrunt, nihil hic dicere Christum quin veteri lege suerit comprehensum ideoque nihil ei addere , ut ex diversis V T locis demonstrare conati fuimus , neque etiam antiquare voluith suramenta, quibus exigente necessitate juratur in nona ne Domini, quippe nullus dubito quin eo casu inter prohibitas formulas, quas reciniat, nou omisissit hane prinei palem, qua juratur in nomine Domini, in earum
ponere numero. Sed admonere nos volsit, ut
abstineamus semper omni iuramento, nisi ad illud necessitate cogamur, idque leti time, iudice interveniente. Quippe quod habetur De t. s. per nomen illius, scit. Dei, juriatis, intuli igidum casu necessitatis, he posita conditione, si iurandum si per nomen illius iurabis, nunquam
vero temere, & multo minus per creaturas. E
dem modo interpretatur haec Christi vcrba Cata techismus Trident. referente Rivet. Zel. loe. p.ret. 3. ad praecept. 2. Non est, inquit, di mlatim hi, mersis jusjurandum universi uiam rι .sed perversum Fudaeorum juciarium Dom Mus retia
ti Cri jurabant frequentissime, talis jus
juraniatim exuetant. Hunc morem Salvinor re prehendi , docetque a jurejurando omnano ab-ytinendum esse, nisi euat necessitas. Neque hoc ipsum incognitum gentilibus ex naturalibus istis tabulis. Hinc Quintilianus , In totum jurare, nisi uri necesse es, grati viro parum convenit. Et
apud Platonem ii . de LL. Deorum nominia facilene pollulas. Hinc inquit Socrates apud Platonem in P dA. inter ese Fimo. Reverentia vero mih sempere a Deorum nomιπι es, non humiana quaedam, sed maxamum quemque timorem exuperans. Et idem sere ad exemplar legis divunae suae reipub. talem tulit. Nemo Diis invocasis men citim dicat avi decipiat, aut istitierine ver bo via re quicquam auueat, ns Deo vetit odio
esse. Cui quidem ossio es , qui falso jurat, De parvipendis, De LL. Ab. I i. Et paulo post: Oicunque enim in foro aliquid adulterat, ment ιυν certe Cy decipit, Diisque autociatas auissus rerum venatium curatores , eorumque jura pejeras.
si certe in re nec homines vererse, nec Deos co-
tis. Cui adiicit quasi ex Mosis descriptum tabulis i. siquis profecto es nomina Deorum non Dd-s inquinine, nec ea tac inque ilicie devestiere; sed omnia quis au Deos tertinent pure casteque servare. Et Cicero 3 .R'.de jurisiurandi religione sermonem habens, Nu Iuum, inquit, vinciatim auia 'offenda Idem majores no marctius esse volu runt. Nec recto sensu ab Authore quoque ali gatur lex talionis, quae extat Exod. 2I. I vit. 2η. Deus. I9. quam sustuli se quoque putat Christum Miar h. s. cum inquit, Dictum est ant quia oculum pro octiti, dentem pro dente. At o Leo
vobis, ne reminis malo , sed qui quis impegeris
hendit, & tanquam injustam vel iniquam tollit. sed falsam Scribarum interpretationem, qui quod de vindicta publica lege Mosis sancitum erat etiam trabebant ad privatam vindictam, quae vetita lege a Mose lata, Levit. I9. 8. Non quaeres vitionem, me observasiolios putiti sui. Mansuetudinem lex nobis commendat atque docet, ut noles etiamsi possis vindicare iniuriam quam passus es: quin viscere studeas maluin animum,
206쪽
8e patienter seras laedentis improbitatem & in-i quae inter eos tanquam ejusdem foederis de ci-juriam illatam nobili quadam animi sortitudine, uitatis membra & socios obtinebat, aliarum ut docet Christuso Ioe. Nocendum nemini, ne gentium & nationum quam inhumani hostes
ei quidem, Pi prior nocuerit, ut inquit Lactan- l- I'
tius. Non vetat itaque Christus omnem vindictam omnemque declinare injuriam, nec eam observato inculpatae tutelae moderamine propulsare, sed magistratibus eam committendam docet,
ac malo resistendi de sese defendendi adversus vim vel injuriam cuique etiam privato saciat tem tribuens. Sic & iose Christus atque Apostoli
secere, innocentiam litain tuendo, Ee redarguendo iniustitiam adversariorum. Pan. I 8. 23. AELa 3. 3. Verba itaque illa, δε o erienda maxilla percutienti, Cr pallio relinquendo perenti, non intelligenda tanquam praeceptum aliquod novum , quo nobis ejusmodi mavisae oblatio de pallii iactura injungitur, verum tanquam adhortatio quaedam sive eonsilium , ut potius serienti unam maxillam alteram quoque obvertamus , quam nosmet ulcisci, malum malo pensando. Imo fle hunc legis per Mosem latae sensuinsuisse non dubitamus, ut patet ex loco statim es legato. Cui addi potest illud Salomonis novis
2 ci. 22. Ne dicas, rependam malum: Exspecta Fierant, dirimentes communem humani generis
societatem. Cic. 3. es. 6. Hine Tacitus Irist. lib. 9. cap. s. de Judais sermonem habens t is ipse Mes obstinata, an erisortitia in promptu , sed adversus omnes hostile odium. Et Juve
siviorum ad fontemsistis diaticere Verris Quod apud Allienienses erat piaculum. Carmen erat apud ipsos, quod in publicis eantabatur sacris pronunciabaturque, eos esse impios & exsecrabi les, qui viam non monstrarent. Hinc Cic. 3. OF Quid enim .st vitia erranti viam monorare, quia henis sectationibuspullicissancitum est. Qua
si omnem prorsus humanam exuisset naturam,
quae hoe praescribit, ut homo homini, quicunquetit, ob eam ipsam causam quos is homo sit, eonsultum velit. Optime M. Antoninus lib. 3. M
minit etiam, cognatum es rarionati omne o-
rura ipsas humana rarionem alunoquoque hoe exi gere, aethominum quorumvis raram habeat. Non fugit me, quema)modum cognationis atque ne
ha - , in servabit te. Nam, ut ipse a i Jeliora i cellitudinis, ita quoque ossiciorum eradus esse Deus. 32. 3 s. mea uisio est, in ero retribuam in quorum rationem habendam in collocandis artempore. Gravissime quoque sallitur Author,ique distribuendis beneso is vult ipsa lex natur quod praeceptum de alligendo proximo ad Israe- l ilis atque moralis. Optime autem societas L litas tantum pertinere statuit, & consequenter xmnum eomanctioqueservabitur, β, in quisque eris ei siquid additum a Christo, dum illud ipsum jus Onjunctis G, ita in eum benignitatis plurimiam latius, scit ad quoscunque homines, cuiuscunque eonferetur. Cic. 3 . . Et paulo post: Gra sati nationis δc generis sunt, etiam Inimicos extendit. templuressumsocietatis hominum. Ut enim ab in-Quia omnex sumus eiusdem generis 3e originis, Misa Aia discitarin, scit a communi illa quae ab iisdem parentibus orti, itaque ejusdem con- cuivis homini intercedit cum homine) propior es sanguinitatis participrs . nobis invicem aequa- l ejusirim gentis, nationis, lingula, interius etiam est, les, ut paulo ante dicere incepimus, Ac naturali l ejus em esse civitatis. Ita ut pro coniunctionis quotim societatis vinculo coniungimur, atque t mensura debeat esse charitatis regula, & omei
devincimur Offitiorum commutatione mutuam
necessitudinem de amicitiam colere atque tueri,&mutuas necessitates sublevare, Optime Lactantius
IV. Di n. ii. Quid personaretigiss quid membra inspiris 8 no homine tibi halendus, quisquis
preciatur, ides quὰa te hominem parat. Perperam
sadducaei 3e Scribae interpretabantur legem illam Letis. 39.18. de diligendo proximo, dum eam sebingebant ad propinquum nobis sanguine, vel etiam vicinitatis N amicitiae vinculo conjunctum, ad proximum in lege, civem de popularem, ouo sensu vox illa sumitur dis. Ioe. Itaque J
dati hoc arripientes humanam illam de naturalem cognationem de societatem, quae homini eum homine intercedit, negligebant observare atque tueri, ut ne communia quidem illa officia, quae& ipsi Gentiles sibi invicem praestanda dictanterem ratione existimabant , advenis & pere grinis exhibenda putarent. Cuius generis sunt,
Erranti iliam monstrume. Iumen ise lumine acre
deret, non prohilere aqua profluente pari ab igne ignem capere, si quis velit, confiIium dela d IA
rianti re. Iudaei vero hae omnia praeliare exu
neis declinabant, ideoque ipsis Gentilibus eo de- aeriores, quod recta rationis dictamini non ob temperantes, extra civilem illam societatem,rum tribuendorum ratio,ex qua deducimus, quantum euique debetur. Sie quando Deus praecipit diligere proximum ut nosmetipsos, non solvit ordinem in diligendo sere Mum, qui ipse est
Deus ordinis, ut v. gr. parentibus quam alienis, fleamicis potius quam ignotis subveniamus. Et conia sequenter quemadmodum Judaeus Judaci arcti ri nexu consanguinitatis, & gentis, ae ejusdem societatis civilis vinculo erat conjunctior , ita non a recta ratione & sensu legis alienum erat, ut se invicem magis diligerent , quam proximum quemvis extraneum , in tribuendis ossi ciis. Verum perperam legis sensum interpretabantur in detrimentum proximi extranei, quasi nulla plane eum ipso intercederet societas, de consequenter communia humanitatis officia ipsi exhibere non obligarentur vi legis. Cujusmodi interpretatio legis contraria erat divinae sanctit si, utpote quae tolleret antiquissimam comm nem illam societatem & eognationem quam lm. naturae instituit. Huic itaque salis interpretati ni Christus opponit suam explieationem, de latius docet legem sese extendere, ita ut omnes h mines, peregrinos 3c extraneos eujuscunque gentis , vel nationis, quia ejusdem ortus cujus ips Judaei, etiam inimicos tanquam proximos diligere
207쪽
teneamur ut nosmetipsos, juxta verum & genui cam, quam merito corrigendam duxit, quoniamnum legis sensum. Hoc sensu Muntii vocantur contraria erat lumini naturali atque rectae rationis proximi, Exia. II. a. N Philist a Ba. 14 at, dictamini, & consequenter divinam sanctitatem Iino & inimios et imi nomine venit Laerit. i9. l commaculabat quam intactam, puram atque inteis. Quin & ipse Deus praecipit, Si sideris asinum gram servare Christus se non posse a Pharisaeorum odienιis te cerasu onerasitio, non desines a mare i corruptelis peripiciens, nisi suam expositionem eum, sed auxitiandosiabia bis eum eo. Si eiusmω l opponendo illorum fgmentis & fessis additamendi auxilium & charitatis osse tum jumento ini-itis, riplicate aggreditur legem de prommo HI mici nostri praestandum iubet summus legislator, senseo. Cum inquit, Ego duo vobis, dili re quanto magis obstricti charitatis officia praestare inimicis, &e. Jubet enim Me ipsum naturae iux, homini quamvis inimico, qui longe careeris ani- l & communis ortus, qui omnem hominem omninialibus prastat, se jubet Regum lapientissimus homini devincit & necessitudine quadam coha
Proverb. 2 s. 2 I. esurientemini cum cibare: si rentem sicit , ac propterea vult neminem esser entem potare. Quod vero a Christo adjicitur qu, j cui non data occalione communia humanitatis si altera pars legis, Et odio habebis inimicum tu , t officia praestemus, quae eum immutabilis sit, qui non intelligendum, quasi ei 1smodi lex a Deo contrarium posset lex divina sive moralis sive popopulo Hebraeo data hiisset, nam quis sibi per iii adere potest, Deum velle contraria, & ut ita dicam sese ipsum abnegare, suamque imaginem odio hominum exponere, quod idem est quas semetipsum odisset. Nam quamvis inimicus
tamen ejusdem ortus, ejusdem imaginis nobiscum particeps, & consequenter nobis proriamus est. Praeterquam quod odium per se & sua natura est vitium, oppositum charitati, qua summa virtus est per se & sua natura bona , idcirco ex ipsi divina natura diminans, tanquam ens aliquod positivum habens necessitatem moralem, qua ad ejus exercitationem obligamur. Odium stiva imperare. Dictavit hoc ipsum quoque Centilibus ratio, quamobrem tot egregia huius Osficii praestangi monita eorum scriptis consignata. Commune id Stoicorum praeceptum Risse Seneca
testatur, de otio Sapientis cap. 2I. Adjumare' ulos, opem eriam ferre inimicis. Et icem de iralis. 2. cap. 3q. Irasceturaliquis tu contra beneficiis proυoca. Et Plutarch. de capienda ex inimicis ista
tale , verbis ita sonantibus Latine, C reru- oblinia oecissione ulcisseisi inimicum , eum missum far
re, quanimitatis est. sitis vera inmisieratur in
micum assiliam, in opem fert indigenti, Q tiis ejus ac famiti adverso ipsorum tempore operam contra est aliquid privativum, ideoque nec a Deo suam fiatrumque defert; hunc aui non amato. --
profluere nec etiam Deus velle potest, quia non mae human ratem, neque obprobitatem Iaurit,
' potest esse objectum divinae voluntatis, qui enim potest Deos velle quod non est, quippe cum nihil velle potest quam se ipsum suaque attributa, quae
Huic pestas atrum est, arpe adamantinum,
Esscta ferro viscera vel rigem. Non obstat quod legimusΕ . 3 I. ubi vera singula essentiam divinam repraesentant uno em l tur Israelita foedus ferire, vel pactum aliquod ini-
demque simplicissimo ae perfectissimo modo
non potest velle sua essentiae atque attributorum absentiam sive non existentiam, quippe oporteret tune voluntatem priorem esse subjecto ad quod
fertur, quod impossibile juxta & absurdissimum
est. Nam volendi actum, ut ita dicam, neces.sario praesupponit & subjectum cui inest, & objectum ad quod refertur. Oportet itaque ea simul existere antequam aliqua voluntatis Neratio in actum deduci potest Sie Odium in privatio iram in se provocantes re, vel affinitatem jumere cum septem populis Cananaeorum, neque etiam quia jubeatitur delere deterra Amalathitas, ut nulla illis extet posteritas enec bonorum memoria , sed tantum malorum Io. enim non odium imperatur, nec miserico dia tollitur erga proximum qua hominem, verum exutit divinae iustitiae demandatur populo Isai litieo, ut divina aut titate excideret gentes, quae
horrendis criminibus & flagitiis suis iustam Det
actus charitatis & dilectionis , qua proximum i blicos hostes de terra delere N etiitio devovere amplecti debemus, & eonsequenter non potesttvoluit. Quod itaque secerunt Hebraei, non ex Ma Deo praecipi, quia Deus non vult se ipsum pri-l more vindictae vel internecino odio singulari pro vare suis attributis , & consequenter in nobis i eessisse praesumendum, sed ex divina authoritate delere suae imaginis vestigia, cujus generis sunt
virtutes omnes quarum nobis innata sunt semina propter divini luminis ac mentis communicationem, habentes in se necessitatem moralem, quae nos obligat eas in actum deducere . quia n
cessario Devi vult quod positivum est, ideoque
quod existit. & ipse actu est, omnis autem virtus consistit in actione& operatione, nam operando producitur. Sic non exercendo charitatis ossicia testam odio habere proximum, nam absentia charitatis siue illud actionis seu operationis interstitium & cessatio videtur esse sci ratio odii. At legat ita atque repetit Christus dicta verba non
tanquam praeccptum aliquod legis diuinae, sed aiadi tamen tum de taliam interpretati ovem Pharisii& necessitate obsequengi Deci exequi tenebam tur quod exisebat divina justitia, quae eum naturae lege maxime convenit: quid enim rectae r
tionis dictamini di aequitati naturali, cum potissimum sanctitati divinae, masti consentaneum, quam ut sontes puniantur. sicut enim quaelibet potestas publica habet facultatem animadvertendi in homines facinorosos, ita in Reges depopulos Rex Regum Deus i qui hanc pmnae exsecuti nem populo Hebraeo potius tanquam suo miniastro demandare voluit, quam ipse exequi. Q
re hoc jus, ut annotant Inrerpretes, non ex communi aliqua lege Odium erga inimicum imperante , sed speciali Dei sententia & auctoritate, ac proinde in caelatas alienigenas quamvis inhvi-
208쪽
cos idem non licuisse dicendum. Deinde non braeo, verum conditionaliter, scit. si declinasiliinpliciter mandatum illud, quo excidium illa-'sent pacem oblatam accipere , ut constat Deis. ruin gentium imperatum, datum populo He- cap. 2 . Io.
. Sed ad intelligentiam verborum Christi omnino notandum, legem per Mosem datam dupliciter accipi: aut secundum id quod commune habet cum aliis legibus, quae ab hominibus condi solent, quatenus scilicet graviora dei icta poenarum aspcctabilium sermidine coe cet, Hebr. II, 2. & populum Hebraeum hac ratione in statu civilis
cietatis continet, quo sensu dicitur ,ι ν εν λῆι - κinis. Hebr. VO ,
I 3. & lex factorum, Rom. III, 27. aut secundum id quod legis divinae es h proprium, quatenus stilicet etiam mentis requirit puritatem,& actus aliquos, qui sine temporali poena omitti pollunt: quo sensu
vocatur νων QRom. VI I. I . eX hilarans animum, Psalm.
xl x. qui Latinis xv I II, 9. Legis periti & Pharisaei, priore illa parte contenti, secundam , quae prior est , insuper habebant, neque inculcabant populo: quod verum esse non ex nostris duntaxat libris,
sed ex Josepho quoquc & magistris Hebrieorum ostendi potest.
LEgem per Mosen datam &seneraliter cons-deratam duplicem habere hnem cui inservit negari nequit 1 vel enim concernit civilem homianis statum ac conditionem, ut in eo beate & tran-ruille vivere liceat, unde exigat certa quartim oncia, etiam in sero soli exercenda, partim generalia & omnibus gentibus communia, partim populo Israelitico peculiaria, ad conservandam societatem in isto populo necessariam, sub comminatione poenae si quis legis transgrediendo praecepta civilem societatem perturbaret. Hunc s-nem communem habet cum aliarum gentium institutis ae legibus. Vel spiritualem hominis statum pro objecto habet, quo pertinent omnia praecepta moralia, quo sensu legem Mosaicam spiritualem vocat Paulus Rom. 7. I . quia praecipit
quae hominem spiritualem redderent fle justum, atque spiritualem obedientiam postulat, quae
consistit in summo erga Deum amore, de cordis immunditie, a mentis sinceritate & puritate, non tamen excludit externum Dei cultum, & exte nam obedientiam reipsa virtutes sectando & Ω-giendo vitia, verum oportet ut ea ab interioricordis ac mentis puritate producantur, quemadmodum bona opera tanquam seuditas producuntur a fide. Itaque ratione duplicis snis legem per Mosem datam dupliciter accipi posse Authori concedimus. Sed non eo sensu quo ipse intelligit,
utpote qui videtur separare mentis puritatem a legibus uel divlais vel humanis quatenus concernunt societatis humanae vel civilis ordinem &conservationem. atque actiones hominum dia rigunt ad illium finem in soro externo, quoniam divinae legis eain tantum propriam esse. statuit.
Quod neutiquam applicari potest legi Mosaicae, sive eam generaliter, sive specialiter consideres,quirpe quocunque sensu accipias, manet lex divina m ratis. Quamvis lex moralis, quam spiritualem statim diximus, illud non tantum eum forensa
Mosaica, sed & aliis legibus, quae ab hominibus
condi solent, commune habeat, ut quatenus praescribit homini agendorum normam tum respectu eorum qua debet suo creatori, cum etiam quae debet proximo & communi societatiliumanae, si non expressam, implicitam habens pcenam, quae saepe in foro externo sive soli exercetur a summo legislatore ad coercenda graviora delicta, quae si serperent latius , omnem & civilem de naturalem societatem distraherent, ille tamen nunquam legis divinae sive morsis finis, ut poenarum formidine homines efficiat bonos, quippe vir bonus & honestus coram Deo non est, qui a mala abstinet metu poenarum, nam quamvis legi o temperat virtutem sectando & vitiis abstinendo poenae formidine, neutiquam tamen justus habendus, si mentis puritas non accedat. Quod perspicimusex iis quae ad expositionem legis Mosaicae Christus tradit, docens spirit Iem esse legem, nec externas selum actiones moderari, sed intus h
minem assari, cunctosque anima motus & cogit tiones coelesti imperio in ordine eontinere. Fran-ciis Burman. Synus lib. s. cap. s. Itaque qua quam non contra legem peccem in soro externo .
quoties factum quod a me proscistitur eum legis
praecepto conveniat, pecco tamen contra eam, si mente concupisco contrarium vel sacere inclino,
sed propter pariatum metum in actum deducere non audeo. Itaque quanquam lex per Mosen data coercet graviora delicta prenaram aspeictabilium Armidine, ut hac ratione in societate contineat populum Hebraeum, &ad officiorum praestati nem, quae imperat exercenm, impellat,
209쪽
hac ratione societatem humanam conservat, illa tamen externi ad pomam obligatio legis scopus primarius non est, nec obligationis vis unica, verum interiorem hominem & mcntem respicit, requirens ejus puritatem bonamque conscientiam, quod enim secto externo imperat produccndum,
id ipse in requirit peragendum prius intus, id est
postulat primo ad bonum amplectendum animi veram & sinceram propensionem, S spontancam ex amore erga virlistem de odio eri vitia legis obedientiam, deinde tanquam necessarium cons quens purioris mentis fiuctus, scit. externa 'uminam, eonsistentem in privatione huiusmodi iisque legi consentanea opera requirit. Ita ut nun- l fclicitatis, non eflugiet, qui legi in monte Sina quam qua lex divina accipi queat eo sensu, quoi promulgitae obtemperare recusat. Argumem ligniscat praeceptum externum sive regulam ob- tum,quodApostoli verba non tam terrenam eam- ligantem tantum ad id quod rectum est in soro s iqi id brevem, qu ura spiritualcm & aternam poeli, verum inhaeret ipsi tanquam qualitas iris , nam signiscant. Quamquam negari nequeatrabilis re quidem primaria interiorem mentem ad duplicem legis violatae poenam reserenda ejus Obligandi vis, quatenctur homo cana puram scr-l verba , temporalem di terrenam, coelestem devare ab omnibus pravis. id est legi morali rcpu- aeternam, quia cotidie
& consequcnter lata a legi d .itore Deo,cujus oculum nihil fugit, &qui externam speciem non
tam moratur, quam cordis puritatem. Quamobrem non ad externam modo honestatem, sed
ad interiorem spiritualemque justitiam hominis vita in lege informatur. Loquitur enim Apostolus de sermone illo , qui inter Angelos tum temporis dictus. Qui vocatur a Stephano verbia viris A 1. 7. 38. Quippe cujus praeceptis qui obedierit vivet di particeps erit vitae & felicitatis. Quemadmodum aeternam divinam poeis cindigna utraque peccatis poena
vel ipsi factis de dicti admissis suantibus, animi cupidit ilibu de cogitationibus, i vel animo solo quibus mens rura necessirio ad id quod bonum, i Sie pcrpuram quoque tanquam opinionis sua
rectum de tuitum , ideoque quod cum morali- munimentum adicit locum Hebr. 7. I s. Qui bus praeceptis, 1 eli sanctitate divina c usque pe mandatum carnale non uncat Apostolus le- imagine convenientiam liabet, inclinat , cujus a migem moralem, verum legem Mosaicam de carne
di inclinatio eum impellit, se talem etiam in his nona societate ipsis dictis A faciis praestare, qua-ircumcidenda de lustranda,eo quod non animam, seis carnem tantum a quadam immunditie &lcira intus est. scit. virtutis amore se sectari virtu- irrcsularitate lcgali di politica in hominum opitites, S odio peccati vitia susere, & hoc ii sum est nione consistente purgabat di sancti stabat, idque
obtemperare legi divinae sive morali vel naturalit pcr carnalis ecremonias, scit. lotiones, sacriscia. mentis puritatem requirenti, quae quasi mater sus litus, di caetcra quae carnem tantum, non au- producitoin nemossciorum praestationem, Om- tem animi sbras attingunt, consequenter ceremonialem legem denotat, ceremonias Levitici
Sacerdotii & omnes qui co spectabant ritus praecipientem. Sic quoque sensu a mente Apost ratione a lege separari posse existimo, propte-ili alieno mihi videtur Author locum agducererra quod illa ad utrumque obligatio necessario Rom. 3. 27. Nam lex operum ibi denotat legem ex divina sanctitate immediate profluit. Perperam Mosaicam , sive legem Decalogi , non solumnem externam legis obedientiam parit: itaque pari pallii luc ambulare oportet secundum legis moralis scopum, quin etiam haec duo requulta nulla itaque ab Austore distinctio inter legem Mosii
cana generaliter consideratam 3e speetaliter eo sent quatenus praecipit opera externa ad civilem vi tam pertinentia, sed etiam quatenus imperat in sui nisi fallor, excogitata, q si illa secundum quid dis puritatem N interiorem mentis obedie
considerata non haberet pro obiecto suu illud tiam , quam legis finem primarium esse dixi propriuin divinae legis, scit . mentis puritatem, sed i mus, unde tanquam ex sente suo S Origine b tantum externa hominis facta concerneret, ea- na opera profluunt; intelligit itaque Apost que dirigeret ad commodum societatis huma-llus legem factorum, non specialem illam legis
nae, S c inendo scelera metu poenarum homi nem ad osscia revocaret, atque impelleret praestanda quae ipsi incumbunt qua societatis, vel
naturalis, vel civilis, membro, quatenus cum ea
relationem habent. Loca s. s. quae ad confr- mandam sententiam suam adducit Author, contrarium potius assirmare videntur , nisi ea cum Authore in alienum sensum detorquere velimus. Quemadmodum interpretatur locum, qui ha tur Hebr. r. a. ubi inquit Apostolus. Hemmiserti per Avelo Id quouerat si 'fuit'mus, in omnis tros raso inobedientia iustam praemii r partem, quae externa imperat opera , abstracte
ab ea quae ad interiorem honestatem & spiritualem iustitiam praecipit, sed totam legem de
calogi sive moralem opera praecipientem tanquam necessarium consequens interioris justitiae spiritualis atque legis observantiae. Praecipuum itaque legis est animae de mentis ac volunt, iis obsequium exigere, quod externam observa tiam atque operum praestationem necessario includit. Utrique itaque legis fines intelligi d bent , ita ut obligatio ad unum includat de o signationem ad alterum, quibus separatim intel-
pensaraonem accepiι, quomodo nos logiem s, s lectis omnis corruit legis moralis vis, imo totatumam neae exerimus salutem. Per termonem si- lex tollitur, quia omnem divinitatis characteremve verbum intelligit Apostolus legem quae per amittit, qua dictituta, omne obligandi vinculum Angelos dicta est, Elia. i'. ro. ideoque legem l dissolvitur. Nam eo obligat quia moralis, mo- . quia ex ipsa divina dimanat natura, moralem datam in monte Sinai in omni sua latitudine, quae eundi est late morali singulis vi tutum praeceptis innarente necessario proquit,
si vero eκ divina essentia derivatur, necessu ici interiorem hominis voluntatem dementem asscit.
210쪽
nam rem imago aiuina non in corpore sed animae i puritatis, quae in mente & voluntatis interiori rectitudine consistit, rectitudo iterum in conve- l obsequio & spontaneo ex amore Dei & virtunientia nostrae voluntatis, quae animae tanquam l tis prosciscens. Et hujus interioris & spiri- subjecto suo inhaeret, cum imagine seu divina san- l tusis justitiae atque mentis puritatis, non adiuumctitate. sequitur omnia moralia, quia ex illa sanciLiquorundam to spiritualis ab Apostolo vocaturtate N imagine cujus participes nos facereDeo pla- l Rom. . I Ideoque, ut bene annotavit statim aleuit, profitentia proprium legis moralis Objetum l legatus Commentator, quamvis lex exigat aetas esse, ideoque interiorem mentis ac voluntatis pu- externos, non tumen quo nque modo exigit, sed ritatem & consormitatem cum divina sanctitate i ut proceiant a racilae sanctitatis internae; -eoqtie spectare, a qua si vel minime discedimus declinan- l in spirisaiatitate eum internis comminicante. Dicitcio versus obiectum ei contrarium, ideoque mor 'itaque legem spiritualem , quia ad praestandam lem turpitudinem habens, peccamus moraliter 8c periectam iustitiam, quam exigit, non solum mortaliter, quamvis nondum perpetratum in so- externa opera sancta, sed omnes etiam internos ro soli, quod animo concepimus. Putant quia animi motus & assectus eti igit spirituales & t dam Interpretes, legem Mosaicam legem facto- l tos sanctos. Hinc inquit, Ditiges Deum ex tarum ab Apostolo vocari, praesertim quantum ad l to eorde, non concupisces , non itaque versa- praecepta ceremonialia, sic quippe erat gravisi itur circa taeternas hominum asiones,sed Q in ipsa, mureo laboriosissimum jugum innumeris se I hominum mentes pentiriat, hoc requirit, ut i vantiis plenum. Sed & commode etiam dici posistis animis Deo consecrati vitam vere spirit Iem ,
se videret tiae fa Zorum, quatenus lex mores is inlid est solum invere catilem, rigamtis. Ut vero monte Sinai promulgata etiam comprehendebat explicat Chr3 st. hasce ob rationes lex spiritu legem illam, cujus observantia & adimpletio, i lis dicitur. I'. Quia praescribit ea qum spiritus de postquam Deus scedus eum primo homine erexin fluminis spiritualis sunt, scit. virtutes sequi& vitia sugere. χ' Quia lex hominem dirigit ad Dei hi, isti praestitisset vitam , tum etiam eo p tissimum, quia Deus vi legis moralis populo H braeo datae exigebat ab eo praestationem & oia
servantiam omnium praeceptorum non interi rem tantum, sed& externam, quae consistebat in externis operibus & actionibus. Secundum
August. leet Mosis lex fictorum dicitur, quia minando imperabat, sed gratiam siciendi non praest
bat. Errorem vero Author errore eumulat,
dum inquit, legem divinam secundum id, quod
eis disinae proprium est, requirere etiam mentis puritatem, Crassus aliquos qui sine temporali Gna omitripo sunt. Primo, ut bene annotavit Osiander , non explicat qualem puritatem requirit nam non qualemcunque puritatem exigit, sed summam quae cadere potest in naturam humanam, e iusmodi tamen reipsa propter infirmitatem humanam non in eam cadit. Imo Anselicam puritatem requiri, quae omnibus carnalibus sordibus abstersa , nihil quam spiritum sapiat, in
quit Calvin. LI. loe. Praeter nanc puritatem etiam actus aliquos exigere, scit. externos, ponit Author ; quod verissimum, nam ubi talis est mentis dispositio,requiritur etiam & immcdiate praecipi
tur actionum externarum cum ea convenientia,
ximo debemus; quippe circa ea lex moralis ver a-tur, non tanquam opera, quibus meremur gratiam & vitam coelestem , sed tanquam nece si
rium consequens, ut jam saepius diximus, illius unius cultum, qui purissimus est spiritus, a quo etiam data est. 3 Quia lex congruit eum spiritu hominis , spiritum enim hominis dirigit &Ordinat, tam circa Deum, quam circa se ipsum& proximum. Cui M. adjungi potest, quia impleri non potest, nisi per spiritum & gratiam a viris spiritualibus. Alii alias adhuc allegant rationes , quas passim sacrarum literarum Inte pretes recensent. Priori, inquit Author, parie legis, scit . quae externa facta & obedientiam at- quo impletionem in sero soli exigebat, di populum tantum assuefaciebat ad civilem vitam age dam , eontenti Pharisaei & Jurisperiti, secundam, qua potior habenda est , utpote quae interi rem mentem , nobilissmam hominis pariem , dirigit & instruit genere illo scientiae , quae ad aeternam salutem obtinendam necessaria est, i super habebant, ideoque non inculcabant populo. Quemadmodum ex Josepho atque Hebraeorum magistris constare affirmat. Verum nullus dubito quin plus affrmet Author quam .
probare posset. Quippe cum Pharisaei atque J risperiti in eathedra Moss sedentes populo publice, vel privatim discipulis legem & doctrinam Mosis interpretarentur, eorum Osscium p tissimum consistebat in erudiendo populum in iis, quae concernebant conservationem civilis societ tis. Haec enim provincia iis demandata qui summae
rerum in societate civili praesunt, sed Theologicis.
s. Sed etiam secundam hanc partem quod attinet, sciendum est,
virtutes, quae a Christianis exiguntur, etiam Hebraeis aut commendari , aut praecipi, sed non praecipi in eo gradu ac lati rudine, quo Christianis. Utroque autem hoc sensu Christus sua praecepta opponit veteribus: unde liquet, Verba ejus non continere nudam interpretationem. Haec autem sciri non ad hoc tantum, quod nunc in manu est, rei' fert,