장음표시 사용
231쪽
prohibetur, Paulo tuterprete, sit lites non omnes prohibet, I Cor. VI, 4. led vetat Christianos in prophanis auditoriis inter se litigare, idque ad Judaeorum exemplum, apud quos recepta erat sententia, uis adducit negotia i Heliticu ad extraneos, polluit nomen Dra: sed vult Christus ad exercen dam patientiam nostram de rebus, quae facile sunt recuperabiles, ut tunica, aut cum tunica, si opus sit, pallium, non contendi judicio, sed quamvis optimo jure nitamur, omitti juris persecutionem. Apollonius Philostr. Tyananis negabat Philosophi esse vidit 1 .s, de premiola litis:
re. Non improbat Praetor inquit Ulpianus) clam ejus qui tanti habuit re
.L. Item si carere, ne propter eam sepius litigaret. Haec enim cogitatio ejus, qui lites exsecratur, non est Pituperanda.. Quod hic probari a probis ait Ulpianus, hoc Christus imperat, ex rebus honestissimis & probatissimis deligens pra ... z ceptorum suorum materiam. At non hinc recte colligas etiam parenti, C. L. i. etiam tutori nefas fore, id, sine quo liberi, sine quo pupilli sustentari ne- '- queant, si cogatur, apud judicem defendere Aliud enim est tunica & pal lium , aliud totum illud unde vivitur. In Clementis constitutionibus de homine Christiano dicitur, si litem habeat, motab--καν δέν βλαφ- b, det operam ut trux nat, et siquid dumni accipiendumsit. Qiod ergo' de moralibus dici solet, hic quoque locum habet, non consistere haec in sed habere suam quandam latitudinem.
CHiistus hisce verbis iterum suos discipu-ifideles de rebus levibus oriatur controversa. los suamque doctrinam prostentes horta-tquam in prophanis auditoriis contendere, quod tur ad perserendam potius injuriam, quam pro-lsaepissime sine opprobrio Christianae doctrinavimum ad judicem provocare, praesertim si a-ieamque profitentium perfici non poterat. Sed ingitur de rebus levibus , quarum est facilis re-lsequentibus seseexplicat, fle jubet ut sapientes, si cuperatio, ut tunicae; non tamen quamcunquelqui sint, huic o scio deputentur. Si vero nulli repetitionem rei ablatae prohiberi ex eo constat, essent ad hoe munere fungendum idonei, satius quod ipse Paulus non omnem provocationem tamen esse vobis commendo ait, ut ad iudican- ad judices arbitros prohibet I Cor. v x. . Sed per Idum contemptissimos deligatis, quam Ethnicos peram colligit Auinor non quidem ibi omnes li-ladeatis judices. Fet dictis itaque Christi colligiates prohiberi sed vetari ne Cntistiani coram magi-imus commendari quidem patientiam, Nadmo stratu Ethnico certent judicio, idque ad Judaeorumineri suos discipulos & omnes qui Evangelio no- exemplum, qui sensebant, si quis Israelitam ad- men dederunt, ne faciles sint ad levibus de rebus duxerit ad tribunal gentium, eum prosanare no-liudicio contendendum, sed omnis justa tam jumen Dei. Quippe & ipse Paulus provocavit adirisset vel etiam alieni persecutio non tollitur, ita Neronem, neque alii etiam Chtiniani declin sui parenti vel tutori denegata sit facultas, necessi runt tribunalia judicum Gentilium, secum re-itate eoactis, apud judicem etiam Ethnicum defen- putantes quod omnis magistratus a Deo consti-ldendi id sine quo liberi, sine quo pupilli Iustent tutus est, ut justitiam aὁministret, de jus suum ri nequeunt; tria injuriarum genera Christus p cuique tribuat, tam Gentilibus quam Christi init; primum, quod insertur corpori ut alami es-nis. Sed Paulus vult rebus β..., gh ad vitam quo-iterum , quoὁ contra jus dominii & proprietatistidianam, lucra, ideoque temporalia bona perii-icommittitur, ut tunicae ablatior tertium, quod linentibus, potius arbitri constituerentur ii, qui inibertatem aufert, vel saltem imminuit, ut coactio, ecclesia ιδ iaetitis. Comparate hic Paulus loquitur, qua aliquid sacere quis adigitur, ut hic. sed in- existimans potius ut vilissimis & simplicissimisiiuriosa, violenta, & ex odio vel ira prosecta op- ecclesae membris committatur dirimenda si inter postio prohibetur.
s. Sic in eo quod deinceps sequitur, qui auguriabit te ad milliare unum, abi cum eo duo: non dixit Dominus de centum milliaribus, quod iter hominem a suis negotiis longius abduceret, sed de uno, & si ita usu veniat
232쪽
CAPUT II. g. v m. CAPUT II. 131niat de duobus; quae deambulatio quasi pro nihilo ducitur. Sensus
ergo est, in his quae nobis non multum sunt incommodatura non urgendum nobis esse jus nostrum, sed cedendum plus etiam quam alter postulet, ut & patientia & benignitas nostra omnibus innotescat.
AMariare smiscat adigere ad aliquid & ma
xime ad currendum. Hinc ἀγγαρ , adiae ad currendum, velferendum aliquid, est verum origine Persicum, sed formatione Grae- eum. Angui Petiis dicebantur Regum nun-eii sive tabellarii, qui ceriis stationibus dispos, ii Regias Epistolas alter alteri succedendo serunt , ut eo celerius perferrentur. Quos vulgus potas, quasi positas curiorum stationes, appellat. Verum, ut docti annotarunt, hoc interest, quod hodie certis spatiis collocati sunt, cui Prin-' eipum stipendiis aluntur , ut equos haseant adcursum paratos. Persarum vero cursoribus sive Adiaris fas erat ad cursum rapere cujusvis equos, vel naves, vel plaustra, vel ipsos etiam h mines. Huc IEschylus respiciens in Tragoed. aγγαρον - , eleganter vocat ignem illiam quo in littoralibus pharis constituto sagnum dabatur, quoties quiddam celerrime nuntiatum esset necesse quasii cursorem ignem. Angariabantur itaque homines, vel in proprio corpore, vel in animali bus caetetisque rebus quae ad angariam praestire adigebantur. Quod maximum onus erat, quod Nolim perferre Hcbraei eoacti suerant, ex quo oriens Persarum cesserat dominationi & imperio, enjus immunitatem tandem a Demetrio obtinuisse prodit Joseph. Annotat ad h. l. Salmasius Αngariae locum fuisse praecipue expeditionis tempo
re, cum exercitus per vias militares transibant.
Tum ius erat militibus capiendi ex municipiisti villis viae militari proximis animalia ac jumenta sareinis suis portandis ac vehendis idonea. Quod eum facerent άγγαρῶ , dicebantur, &άγγρka- diu, oui hoc pati cosebantur, id est avariari. vid. quae ihi plura disserat. Adge N I. 3o eret 8. Cod.
. Aeel. Neminem A angariis, vel per auariis, MIl plaustris, vel quolibet munere excusari praecipimini cum M felicismum expedisionem nora nummisi omnium Provinciarum pertica, quia it irarripamvis,l debebant f ita nobis ministeria Ghibera, licet ausaerosarius Ecclesias possessiones perιineant. Etl Hermogenianus Jctus. I. II. g. de locat. mex -l sat. muner. Sunt munera, inquit, quae reι propriel cohaerent: de quibus neque aetas, nec merita mili-l tia, nee suum aliis privilegium jure tribuit ex. setionem, υιδ radiorem coliatio,via sternendis amgariorumve exhoitio &c. vid. & ι. q. st de veterari. Et melius Rhodigiti. Iea. am43. Isb. I 8. c. s. De hae angaria etiam Arrianus in Din. digeri. 3. 8. Si antaria fit, Cr mitis apprehendiar animae ι-m. ne renitaris neque obmurmures. Quod durum erat
servitutis jugum, sed patienter di aequo ferendum animo, quia a summo imperante impositum, cui obtemperandum, etiamsi imperat quae dura n his videntur. Sensus itaque huius loci videtur esse, si quis M angariaveris, id est onere imp i sito adesterit vel coeterit ut eas. Si tuo servitio, vel bajulando, id est portando, vel currendo, vest eomitando uti voluerit, ad unum milliare, vada cum illo duo; est enim milliaris unius deambulatio non tanti oneris, quin sicile sine incommodo praestari possit, ideoque non recusandum, etiamsi per injuriam exigatur, imo potiis duplum concedere extorquenti satius est, quam ut temet ei opponas vel vi, vel in judicio, levis enim haec injuria videtur, ideriue toleranda potius, quam ut ejus causa iram odiumque concipias erga proximum, & vindictam mediteris, non tamen h e commodum quamvis leve declinare prohibemur placidis rationibus.
6. Sequitur porro: Petenti abs te dato, polentem a te mutuo tumere ne
rejice. Si in infinitum hoc producas, nihil durius. Qui domesticorum curam non agit, infideli est deterior, inquit Paulus I Tim. v, 8. Sequamur ergo eundem Paulum optimum legist herilis interpretem, qui Corinthios excitans ad beneficentiam in Hierosolymitanos exercendam , Non, inquit, ut aliis sit laxamentum, potis res anguia, sed ut aequabiliter pestra copia juccurrat issonum inopiae, 11 Cor.v 111, 13. i4 est Livii verba in re non dissimili usurpabo) ut ex eo quod adstuit opibus vestris sustineatis necessitates aliorum: qui sensus est & in Cyro Xenophontis:
quitatem adhibeamus interpretando praecepto quod jam a nobis re
233쪽
CUm enimhomines hominum causa nati sunt,ste est, er Mimas homanum, ne extinguantur, hώ-
ut sibi mutuo prodesse possint, quid magislmamtare sustenta. Quisuccurrere peritura pals faequitati, atque decreto divino, & rectat rationilnonsuccurrit, recidiι. Sed habet hoc Christidi consentaneum est, quam sublevare egentes si ictum suos limites,quippe si in infinitum hoc proministrando ea, quibus eorum necessitati subueniaIduceres, nihil durius, ut recte Author annot re possumus. Est enim hoc benescii genus adeo luit. Est enim modus in rebus, oportet quidem necessas tum ad communem societatem colendam, succurrere egenti, sed ita ut ipse non egeam. Pe- cujus custodiam & conservationem quisque pr stenti itaque abs te dato secundum aequi boniquepter conservationem sui maxime cupit, ut sublatori regulam, quatenus & nostra facultates serunt Acco tolli videtur ipsa societas, quam homini cum iptorum necessitas postulat, ut docet Paulus ad homine intercedere voluit hujus universi mode-lCorinthios cap. 8 I3. Non enim Deus a nobis rator&arbiter. Imo maximum in se peccatum a apostulat, ut aliorum inopiae succurrendo ipsi iamittit, qui socium egentem deserens e nullam angustias redigamur , ut alii nostra liberalitate duritatis, qua proximum ut nosmetisos prose- 'dissiuant. Habet enim benescientia & libe- qui tenemur, rationem habet. Solent vero egen-irsitas suas cautiones, quas transgredi nequit. tes duorum esse generum. Aut enim sunt adeolquin virtus in vitium degeneret. Nam ut optime
omnibus fortunae donis destituti, ut nullam spem Cic. Videtatim primum ne benigni s major sis habeant reddendi quod ipsis largimur. Vel casul uam se hares. uis enim benuniores moliant eis. v quodam ad eas angustias redacti sunt, ut noniquam resparituν, primum in eo peream, quia in donatam sed mutuam pecuniam petant. Utrique juriosum in proxιmos, quas enim copias ias Crsubveniendum docet Christus, & postulant a n lsuppeditini aequius est, er relinqui, eas transfobis humanitatis ossicia, nulla habita ratione c. rum ad alienos. Hinc & Ambros. I. deos'. E ljus si nationis, & stii, nam hoc homini ab h lenim ilia probanda liberalitas, in proximos semiamine praestandum qua homo. Hine Lactant. I,AJms tui non despicias. Nam ut inquit Apostolus, . 6. Instis. disin. cap. a. Verum est itiua Ciceronis,lsi quis suorum curam non habet, & maxime do- quoa ait, hominem nasura obedientem homini κ imesticorum, est infideli deterior 1 Timoth earcere non posse; ergos nocere homini contra narinam s. 8. Sucis enim tueri nec ipsi Gentiles omitiae', narisse homina seundum nisuram sis necessaliunt. Habet enim charitas ordinem suum, quem . si uia qui non facis hominis se appetiarisne Christus observare haud dubie voluit, primum spolias , quia hamanis ris Ulaiam es necessi lenim cliaritatis, a qua omnis liberalitas descendit, ii hominis ae peristiti suismis Et idem: Sim lossicium est, ut prospiciam prius qui mihi sanguiatas mercidem non exigis, fi propter se, in Heuur, nis vinculo 'proximi, antequam erga extraneos everenda es , ergo Utiliam principem manem-lliberalitatem exerceam , & s quando hominiuque vinum suopretio, non tua commodo Uimis,lbus indigentibus de re familiari impertiendum. eiquepotissimum tritae, a quo nihil speres. uiuuloportet id fieri moderate, ne ipse egeam vel n personas erigis ' qώιὰ membra inspuis. Pro homi-leeam iis quos tueri debeo, nam ut inquit Cicero , m tibi habendus est, quisqvis precarin , id o εώ lmulti patrimonia effuderunt inconsulte largiendo. te homanem putat. Quibus ad it paulo post, L ν-lRidicula itaque haec Phanaticorum liberalitas, Isracacis, dabilibas, elatiaιs, desiliaris, quibuslqui nihil actum putant, nisse sibique arctissimo' - laui re moriendiam est, inutiles sum hominiallanguinis vineuio conjunctos penitus omnibustas, sed utiles Deo, qui eas res nee in vita. Dil cultatibus spoliaverint, ut in commune conis spiritu danar, qui luce duratur. μυι qvianium in serant
. Lex Hebraea sicut divortii libertatem indulgebat, ut sevitiae
maritorum in uxores occurreret; ita etiam privatae ultioni, ad quam
gens illa valde prona erat, coercendae jus laeso secerat ab eo qui haeierat, non manu sua , sed apud judicem exigere talionem: quod lex etiam xii tabularum secuta est; Si membrum rupit, talio esto. Christus ero majoris patientiae magister tantum abest, ut illam in jam laeseprobet vindictae flagitationem, injurias quasdam ne arceri quidem Vult, aut vi, aut jud1cio. At quales injurias tolerabiles scilicet, non
o quod non in atrocioribus quoque laudabile hoc sit, sed quod restrictiore quadam patientia contentus sit. Ideo exemplum posuit in alapa , quae non Vitam impetit, non corpus mutilat, sed tantum contemtum quendam nostri significat, qui nos nihilo deteriores facit.
234쪽
Seneca, libro de constantia sapientis, injuriam a contumelia dividit : Prior illa, inquit, natura grapior est; Lec levior cir tantum delicatis gradiis , qua non Laeduntur , sed inenduntur. Tanta est animorum dissolutio . vanitas, ut quidam nihil acerbivi putent. Sic inpenias servum, qui flagellis quam cuiphis caedi mulit. Idem alio loco: Contumelia es minor layuria, quam queri magis quam exsequi possumus, quam leges quoque nulla dignum Pindicta pura erunt. Sic apud Pacuvium quidam : Patior facile iisuriam , si es Pacua a consum ha : dc apud Caecilium alius:
Facile aerumnam ferre possim, s inde abes inνuria
Etiamque Hyuriam, ns contra constat contumelia.
Nec enim tun rape hominibus ingenuis verberari, quamquam e P hoc grape, quam per contumeliam verberari. Is quem dixi Seneca paulo inserius ex coni
melia dolorem, affectum esse ait quem humilitas animi moveat contrahentis se ob laetum dictumve inhonorificum.
Uperius ad g. 6. n. 3. huius rapitis annotavia mus , quo sensu accipienda quae de dimit
tenda uxore occurrunt Maeth. s. Pcrmissa quidem Judaeis divortii libertas quo ad impunit tem in foro externo ob duritiem cordis eorum, ne eonjux conjugis immineret exitio, vel duriori tractation i daretur occasio: verum non a vitio liberavit ejusmodi permisso eonscientiam ejus, qui levissima de causa uxorem dimittebat, peccabat enim & contra primaevam Dei institutionem, quae tanquam matrimonii lex observanda, tum etiam legem charitatis, quae tenerrimo amore Iubet maritum amplecti arctissimo conjugii vinculo sibi devinctam uxorem, tum etiaA communes liberos. Quod vero privatam ultionem attinet, ei nunquam indultum, neque extra judicium, neque in judicio permissa cuique sicultas exigendi talionem, omne enim ultionis studium lex ch ritatis prohibet, quia tollit dilectionem proximi, va sublata simul omnis societas humana ad quam
colendam homines nati sumus, evanescit, omniaque ossicia, quae homo homini praestare ten tur jure narurali & morali, demerguntur mutuis dissidiis discordiis, ae praeliis, quae necessario exeipiunt destructionem societatis , quam natura inter homines erexit constituitque non tam a te aliqua, quam quod innata humana: naturae ad coetus cum sui similibus celebrandos S comme cium , sne quo vita commode neque beate transessi nequit, mutatione ossiciorum, quae recta dictat ratio exhibenda proximo , conservandum
Iropenso & inclinatio eos impellit , di contaequenter iure naturali vel morali prohibita omnia illa mala, quae perturbant, imo plane
tollunt societatis culturam & conservationem, &quidem in perpetuum: praecepta contra omnia quae eam conservant ac tuentur, ut dilectio proximi , quae tanquam brevi compendio omnes omnino virtutes omniaque ossicia proximo debuta continet, ut supra a nobis annotatum, atqui studium ultionis illam erga proximum prope sim voluntatem & benevolentiam animo expellit; sequitur vetitum omnis vindictae privata de ultionis stugium privatum , sue illud quis propriti manibus prorariaque aut ritate exequatur in statu naturali, sive coram judice in statu civili jus suum ex illicita animi aegritudine injuriam sibi
illatam vindieandi inflammatus persequatur, miroque modo peccat contra moralia & naturalis j ris praecepta, quae & charitatem erga socium & Ω-
cietatis cum eo conservationem atque commercium ossiciorum commutatione tuendam Ad pro
movendam volunt; cui juri accedit & alterum necessitatis vinculum constans in ejusdem proximi nobiseum divinae imaginis communione, quae illum reddit eodem amore dignum , quo nosmetipses prosequimur, & idcirco quemadmodum nemo propriam carnem odio habet, ideo B: provimum Odisse, vel clam, vel manifeste, leges prohibent, quae nostri amorem nobis incuticant. Unde enim ultionis studium N eupido, nisi ex odio, ira, Ee infesto erga secium animo optime itaque Christus, non tanquam majoris patientiae magister, sed legis salii nescius inte pres, non eripit cuique Iaso facultatem ius suum
coram judice legitime persequendi, sed prohibet
omnem juris persecutionein ex animo vindictae & ultionis studio inflammato proseisi centem, quod & in V. T. prohibitam. Cuiusmodi prohibitio non solum ad leves, sed etiam atrociores injurias pertinet, quas perferre potiusquam ulcisci&in V. T.&N. rationi & aequitati
fuit consentaneumr criminis enim atrocitas non
potest licitum facere quod per se malum est, qu te ultionis studium, ut paulo ante a nobis nota tum , ubi & de sapa tanquam atroci injuria a Christo allegata sermonem habuimus.s s. In
235쪽
8. In tali ergo circumstantia patientiam Christus pnecipit. & nequis tritum illud objiciat, meterem ferendo injuriam inpilas nodiani: addit, potius etiam serendam esse alteram injuriam quam propulsandam priorem: quia scilicet nihil inde ad nos mali pervenit, nisi quod in stulta persuasione politum est. Maxillam obvertere in Hebraismo est patienter serre , ut apparet Esai. xxx, 6. Jerem. III , 3. praebere os contumeliis dixit Tacitus historiarum tertio.
Non distinguimus cum Aut re injuriam a
contumelia, ea mente, quasi minorem inju
riam pati arctiori obligationis vinculo obstricti essemus, quam graviorem: quoad injuriae mens ram posset ejusmodi admitti distinctio, nequaquam vero quoad ulciscendi prohibitionem, ea enim universalis est, sese extendens ad utramque injuriae speciem, quia omne ultionis studium per se malum est, ideoque nec augeri nec imminui potest ab objecto circa quod vertatur, nee ab ejus natura sibi aliam qualitatem induere, quam quae sibi naturalis est; naturalem v eo, quia dat rei formam, id est efficit ut rem aliquam eo modo cognoscamus quo existit, veI saltem ejus nobis ideam repraesentare possimus, & entia a se inHeem distinguere valeamus seeundum illorum ti turam , qualitates, & attributa. Itaque quod hic ait Author velut Christi verborum interpres, scit. poti iis alteram injuriam serendam quam pr ' pulsandam priorem, de leviori injuria unde nihil sere mali, nisi quod in stulta persuasione positum est, ad nos pervenit, intelligendi , quasi in gra-l viori se vindicandi libertas obtineret, illa enim distinctio N verborum interpretatio non obscure hune Authoris sensum esse produnt propter rationes iam adductas a verae Christi mente alienissi
1 Ii. 9. Tertium argumentum peti selet ex eo quod apud Matthaeum taquitur: Audistis dimon fuisse, Diliges proximum tuum, e rodio habebis inis
cum tuum. Ego Pero dico vobis, Diligite inimicos diesros, benedicite eis qui vos exsecrantur, precamini pro eis qui infesti vobis sunt vos persequuntur. Sunt
enim qui existimant cum tali dilectione & beneficentia adversum inimicos & infestos pugnare tum judicia capitalia, tum bella. Sed facile id refellitur, si ipso illud legis Hebraica. dictum consideremus. Praecipiebatur Hebraeis ut proximum diligerent, Hebrarum scilicet:
ita enim vocem proximi ibi semi ostendit Levit. x I x comma I , collatum cum commate I 8. At non minus imperatum erat magistratibus occidere homicidas & alios graviter sentes: non eo minus tribus undecim ob delictum atrox justo bello persecutae sunt tribum Benjamiti-Cam, Jud. xXXI. non eo minus recte David, qui praelia Domini praeliabatur, regnum sibi promissum ab Isbosito armis repetit.
HUjus loci sensum explicavimus n. 3. s. c. a que ibi annotavimus errorem Authoris statuentis praeceptum, quo iubemur proximum δι- aere, Hebraeis tantum suisse datum, & consequenter nomine proa, intelligi non extraneum, sed
Hebraeum , qui eiuslem religionis S stetitis
erat, fratrem, ut patet Levis. I9. 7. I 8. quasi
non idem & in V T. N N. dilectionis mandatum, igem objectum, eadem serma, eadem dilectio, idem sitis. Lex naturalis, quae & moralis, jubet cligere proximum qua hominem, id est ejusdem mecum originis ejusdemque rationis participem . ejusdem generis & dignitatis, itaque non Israelitis tantum, sed toti humano generi dilectionis lex prascripta, & consequenter universilis est ob
ligatio, qua omnes in universum tenentur homines sese mutuo amore tanquam aequali proxi
mitatis iuris vinculo sbi invicem devinctos prosequi atque amplecti, non secus quam quisque semetipuum diligit. Hine Philistri & AEnptii, quamvis extranei ab Hebraeis habebantur, quial non ejusdcm civitatis, vel foederis, aut religionis, proximi
236쪽
proximi tamen nomine censentur. Religionis enim diversias, vel foederis, quo in peculiarem populum Deus sibi prae aliis gentibus Hebraeos adicivit, neque regiminis vel reipub. peculi ris sorma, efficere nequit, ut iura naturae, quae lperpetua atque immutabilia sunt, locum sibi vindicent in iis, quae hominis eum homine natu
ralem cognationem & secietatem concernunt,
cujus generis est illa mutua dilectio, qua socius lamplecti socium tenetur. Et quid si demus, quod tamen salsissimum jam demonstravimus, per proximum intelligi is qui erat ex eadem gente, l
ejusdem religionis & se deris, Israel Ita nimir. inde sequitur magistratui, vel ei, qui in Repub. Summae rerum praeest, non esse ficultatem anima
Vertendi in reos & sontes ex suo populo, vel esse jus belli gerendi adversus proximum jusa de causa. Quippe S olim licenat stante Repub. HObraeorum in Hebraeos sontes gladio animadvertere. Licebat undecim tribus Benjamitas proximos suos, etiam stricto illo sensu, serro & armis persequi & adversus eos bellum suscipere. Licebat DaVidi regnum sibi a Deo promissum armis ab Is sessio repetere.
I o. Sit ego nunc porrecta latius proximi fgnificatio ad homines quosvis: omnes enim in communem gratiam sunt recepti: nulli populi a Deo devoti: licebit tamen in omnes quod tunc in Israelitas licuit , qui diligi aeque tunc jubebantur, ut nunc quivis homines. Quod si etiam velis in Evangelica lege majorem dilectionis gradum imperari , concedatur & hoc, dum illud quoque constet, non omnes aequaliter diligendos, sed magis patrem, quam extraneum. Sic etiam bo
num innocentis bono nocentis, bonum commune privato antehabendum ordinatae dilectionis lege. Ex dilectione autem innocentium nata sunt & judicia capitalia & pia bella. Vide sententiam moralem
quae exstat Prov. I v, II. Debent ergo Christi praecepta de sing
lis diligendis atque adjuvandis ita impleri, nisi major ac justior dilectio
impediat. Notum est dictum vetus: Tam omnibus seiscere crudelitas est,
T. Quis enim prodiimi nomine denotari potest, quam qui eiusdem originis nobiscuiti & anguinis communis enim humani generis parens Adamus, cujus ex semine omnes gentes S nationes ortum suum derivare necesse habent, idemque eadem sanguinis jura aequali vinculo hominem devincunt homini sese mutuo amore complecti. Fundatur itaque dilectio proximi in naturali cognatione Sconsanguinitate, quae ab uno eodemque omnibus hominibus nascendi communi principio derivanda non latius extendi nec arctius restringi potest quam patet humana societas, S consequenter perperam statuit Author nunc scit. Christi adventu latius proximi s-gnificationem esse porrectam, quam olim in V. T. ita ut quemadmodum omnes in communem gratiam sunt recepti, se etiam quosvis homines eurus e nationis , Gentiles , extraneum& civem diligere tenemur aequali amore, ita ut nemo sit cui non data occasone&benevolentiaeti humanitatis ossicia prestare debeamus. Con stat enim Luae. Io, 29. ius propinquitatis non fundari in illa receptione in communem gratiam, sed in rure naturali & communi illa inter homi
nes a natura constituta cognatione, quae homi
nem obligat homini tanquam socio suo & sanguinis uinculo sbi juncto opitulari, prodesse, &ineum quaecunque humanitatis & benevolentiae OG scia conferre. Extrinseca enim illa seu adventitia conditio, qua Judri distinguebantur a Gentili & extraneo, non poterat immutare, ut jam diximus, sanguinis jura, nec tollere ea ossicia quae imperat recta ratio exhiberi propinquo, qua nomo , inhaeret enim hae conditio ejus ossibus, ideoque ab eo separari nequit, nee mutari qua cunque ratione. Itaque quemadmodum nobis communis cum omnibus hominibus tecta ratio, ita etiam & nascengi origo, quae homines aequa les escit, & idcirco obligat, ut omnes homines prestent illa ineia tum benevolentiae &amoris, tum etiam humanitatis, quae sibi invi-ccm debent quia ejusdem omnes conditionis Aeoriginis, id est qua homines. Et consequenter Israelitae non minus dilisere tenebantur exu nem , quam ejusdem foederis ae relisionis participes cives, seu amicos & consanguineos, quia
quivis homo nobis proximus & in V. T. & in N. T. Errat quoque Author dum in Evangelica lege majorem dilectionis gradum imperari statuit, quem errorem supra refutavimus. Libenter tamen concedimus, dilectionem suos habere gradus, ita ut magis patrem amare debeam quam
extraneum i est enim diligendi regula & ordo.
237쪽
qui a se ipso incipiens cateros iubet diligere juxta mensuram consanguinitatis, ita quo quis nobis arctiori languinis vinculo junctus, eo magis diffisendus & in collocandis beneficiis praesere dus iis, qui a nobis remotiori gradu distant. Omnes homines que diligendi fim, sed eum omnitas
prodesse nonpost, his potismum confidenavim est,
qua pro locorum Q temporum vel quam liber rerum
opportunitatilus conini ius ιιbi quasi quadam so ιe unguntur. August. de λει. Christ. Huic autem charitatis legi minime repugnant supplicia eapitalia & justa bella, quae ad tuendos innocentes, ne improborum ac ficinorosorum hominum pravis machinationibus seu sagitiis obruantur , suscipiuntur. Pugnaret potius contra legem tharitatis scelera impunita rclinquendo Rempub. &bonorum salutem facinorosorum & scelerat tum insidiis S stagitiis exponere. Qui proximum diligit tenetur quoque omni ratione omnibusque mediis ejus salutem & securitatem tueri adversus Onancm vim atque injuriam, puniendo
sontes, & coercendo hostes atque latrones a mis & ferro. Si enim liceat impune laedere. nullus erit tutus ab improborum violentia. Plui. in Rom. soph. Ex dilectione innocentum derivanda videntur capitalia supplicia & pia bella cum enim inquit Regum sapientissimus Pro Q.
24. I a. Eme eos sua ducuntiar ia mortem, in vi tristantin is interitum liberare nee es. Quid
aliud docti quam habendam de proximo curam, quem ut noline ipsos diligere, ita etiam a periculis servare, si possimus, tenemur, charitatis lege, imo ut possimus annitendum, eum liberare a violentia & injustitia, a vi S injuria improborum, vix enim habendus pro socio qui hostilem suum erga
societatem humanam animum declarat, omnia jura divina & humana pervertens simul humanam naturam exuisse vidctur , consequentur omni amore sese indignum reddit, di inliabilem esseit ad recipienda numanitatis & benexolentiae os. scia.
11. Adde quod inimicos diligere jubemur Dei exemplo, qui malis Solem suum oriri facit. At idem Deus de quibusdam malis & in hac vita poenas sumit, & olim stamet gravissimas. Quo argumento simul solvuntur ea que de lenitate Christianis praecepta ad hanc rem adserriselent. Nam Deus lenis, misericors, longanimis appellatur Ionae
IV, 2. EXOd. XXXIV, 6. At ejusdem in contumaces iram, hoc est puniendi voluntatem, passim describunt sacrae t iterae, Num. XIV, I 8. Rom. ri, 8. Et nujus irae minister constitutus est magistratus, Rom. X iri, 4. Moses ab eximia lenitate praedicatur. At idem poenas de sontibus exegit, etiam capitales. Christi lenitatem & patientiam imitari passim jubemur. At Christus est qui & Iudaeos inobedientes suppliciis affecit gravissimis, Matth. xxi 1, 7. & impios in die judicii pro meritis est damnaturus. Magistri lenitatem imitati sent Apostoli, qui tamen potestate sibi divinitus data usi sunt ad poenam
facinorosorum, I Cor. iv, 2I. I Cor. V. F. I Tim. 1, 2o.
Docet Christus Mauh. s. legem charitatis a tela ipsis a nobis' praefanda, nulloque benescio nobis emastitare, ut non solum amicos, sed i assiciendis. Verum ea exigi nequit ranciuam s- etiam inimicos diligamus, nam illuA quod pra- i bi debita . ut socio S proximo, qui alua raraecedit, odio habebis inimico iuvim , est additamen-ljura consanguinitatis & propinquitatis Obsertum Pharisaicum, quippe in toto legis corpore vans, idem a me ex mutua obligatione post non scriptum, sed falsa tragitio scribarum, qui-llat, quassas non esset ut injuriam a me arceam, bus visum suit hoc addendum esse) & benedica- l& vim vi repellam. Verum quid si inimicus mus eis, qui devovent nos , ut ostengamus s- l aliquando in necessitate constitutus opem n lios esse patris nostri qui es in coelisi utpote qui istram implorat, vel posteri ejus a nobis succurrisaciat solem suum oriri non solum bonis sed etiam petant, an illos deserere aequum 3 neutiquam. malis, & pluat super justos&injustos, cujus ex- loblata enim cessione ulciscendi inimicum, cum emplar sequi debemus, si Iegi convenienter via missum facere aequitatis est atque clementiae. tam instituere uolumus. Quamvis qui hostili in Imitemur Deum , qui solem suum etiam oriri nos sunt animo, eos statim dixerimus vix pro so- s Deit super malos. Metiraris etiam sol exoritur,eiis habendos, cum sese inhabiles reddant ad reei- inquit Seneca. Verum ejusmodi irae moderapienda humanitatis ossicia, id non eo sensu in- tio atque lenitas lege praecepta non tollit vel
indigendum, quasi nulla plane humanitatis oss- l defensionvin sui adversus vim illatam, vel eripit
238쪽
magistratibus facultatem puniendi sontes & facita Morosos. Deus enim, qui lenis & misericors est, simul est judex & vindex scelerum, atque in contumaces gravissime saepe consuluisse testantur passim sacrae littera, imo se vindicaturum iniquita-
tem patrum in filios in tertiam & quartam generationem eorum , qui sese oderunt, minatur. Divinae autem ira minister constitutus legitimus magistratus , cui adde exempla ab Authore adducta.
ia. Quartus locus qui objicitur est Rom. xt i, . Nemini malum promulo rediute: procurate honesta m ommum cospectu. Si feri potest, quantum in bis est, cum omnibus hominibus in pace uiuentes. Non dio et flos uticentes, dis leoli , sed dure locum irae: hriptum est enim; Meum est ulcisci: ego rependum, iucit minus. Itaque i surit inimcus tuus, ciba eum: s stit, da ei potum:
hoc euinis feceris, carbones ignis coacerpabis in caput ejus. Ne vincitor a malo,
sed a iure bono mulum. Sed hic quoque eadem quae ad locum superiorem patet responsio. Nam quo tempore diruim fuerat a Deo, Meum est ulcisci, ego rependam; eo ipso tempore & judicia capitalia exercebantur , & de bellis scriptae erant leges. Quin & beneficia inimicis popilaribus scilicet) exhiberi jubentur, Exod. xxxvi , , . Haec tam n, ut diximus, neque poenis capitalibus, neque bellis justis in ipsos etiam Israeliatas obstabant. Quare ne nunc quidem Verba cadem, aut praecepta similia, quamvis latius patentia, in talem sensum rapienda sunt: eoque minus quia capitum sectiones non ab Apostolis sunt, aut eorum aetate, sed multo setius factae ad dividendam lectionem & faciliorem locorum
allegationem. Quare quod nunc x rit caput inchoat, Omnis anima pote
statibus supereminentibus subjectieso, Sc quae sequuntur, cum illis de ultio
ne non expetenda praeceptis cohaesit.
13. in hac autem dissertatione dicit Paulus, potestates publicas Dei ministras esse, de vindices ad iram id est ad poenam in in maleficos: eo ipso apertissime distinguens inter ultionem publici boni causa, quae Dei vice exigitur 3c ad ultionem Deo reservatam referenda est, de illam explendi doloris , quam paulo ante interdixerat. Nam si ultionem etiam illam, quae boni pustici causa exigitur, in illo interdicto comprehensam velis, quid erat absurdius, quam cum dixisset abstinendum a poenis capitalibus, deinde subjicere, in hoc potestates publicas a Deo
constitutas, ut poenas vice Dei exigant t
SI nemini malum oro malo reddere, neque sese ulcisti liceat, sed quisque obi status est cum omnibus hominibus, di Graecis&Judaeis, imore idololatris, quia & nobis proximis pacem c lere , ideoque dare locum irae, & Deo vindictim relinquere, ergo prohibita omnis vis atque sa- cultas jus suum armis persequendi euique Christianam doctrinam profitenti: qui enim societaseoli & pax haberi potest ubi omne commercium& omnis consuetudo inter homines armis & serro interrumpitur, imo plane tollitur. Hoc modo eY dicto Pauli loco argumentantur qui Omnem bellandi licentiam sumatam volunt in N. T.
Verum facilis est responso, vindicta quidem hic
prohibetur hominibus, stil. privatis, non item magistratui,qui vindex & minister est ire divinae, nec quae ab Apostolo commendantur ju, belli pii gerendi tollunt, exigente illud necessitate. Nam qui jubet ut pacem cum nostri smillimis colamus,
conditionem adiicit, Fferipvis: quo signiscat
non semper possibile esse, aut in nobis situm, pr pterhominum quorundam malitiam & ad quaecunque admittenda clera pronam naturam pacem colere. Vult itaque Apostolus ut quae nostri sunt ossicii praestando pacem conservemus, nemini, ne distordias & eontentiones Aveamus, demus ansam belli sis dissidii, sed contra omnia' curemus, quantum in nobis est, quae pacem prom s 3 veant.
239쪽
veant. si vero ea haberi nequit, utpote quando de pictare aut veritate agitur, vel etiam de salute di vita nostra tuenda adversus improborum hominum vimatque injuriam, non est praeponenda concordia veritati neque propriae saluti, -- tum ita instituenda defensio utriusque, ne implacabile concipiamus odium erga adversarium, sed sacile cum eo redeamus in gratiam, ubi vel veritatem vel nosmetipsos oppugnando abstinet Patet etiam eo tempore quo dictum fuerat a
Deo, Meum est ulcici, ego rependam, judicia capitalia exercitata, bella gesta approbante Deo. Sic etiam inimicis, non tantum popularibus, sed quibus vis, benevolentiat & humanitatis officia exhibere jubetur. Verum eo ne quidem privatis prohibetur justam defensionem opponere in se impetum facientibus, licet & ipse adversarius sit Israelita, multo minus magistratui interdicitur
gladii usus in facinorosos, vel belli serendi jus ad
tuendos innocentes & pacem publicam conservandam, ut jam annotavimus. Sed modum tan
tum ponit lex inimicitiis, ne sint admodum vehementes, ne afflicto inimico addamus afflicti nem, sed potius periculum ejus aut damnum a
ceamus & impediamus. Quod enim nobis fieri
i . Qirintus quo nonnulli utuntur locus est 11 Cor. x, 3. stuanquam
in carne ambulantes, nequaquam canus bella gerimus. Nam anna mibine n strae
non sunt carnalia, sed diPinitus valida ad deliructi m munitiouum: Zc quae sequuntur. Sed hic locus nihil ad rem facit. Ostendunt enim tum prae dentia, tum quae sequuntur , carnis nomine a Paulo ibi intelligi imbecillam corporis conditionem, qualis in aspectum veniebat, & culus nomine contemnebatur. Huic opponit Paulus arma sua, potestatem scilicet sibi ut Apostolo datam ad coercendos refractarios, quali usus fuerat in Elymam, Corinthium incesti reum, Hymenaeum & Αlexa drum. Hanc ergo potestatem negat esse carnalem, id est infirmam, imo contra validissimam eam esse asserit. Quid hoc ad jus capitalium suppliciorum, aut belli' Imo contra, quia Ecclesia eo tempore publicarum potestatum auxilio destituebatur, ideo ad ejus tutelam prodigi iam illam potestatam Deus excitaverat, quae deficere ferme coepit ex quo Imperatores Christiani Ecclesiae contigerunt, sicut Manna defecit ubi in terras frugiferas populus Hebraeorum perVenerat.
optamus vel optare deberemus, etiam proximo quamvis inimico obliti iniuriae qua nos asseci faciendum Quod autem lex:moralis Israelitis concessit, & nobis quoque Christianam doctrinam
sequentibus licet, quia perpetua est atque immutabilis. Cui etiam accedit quod idein Apostolus initio Captiis 13. stabilire videtur vindictam publicam: qua si prioribus verbis caper cedentis tolleretur, neque absurdius quicquam fui posset quamici uod a ingeretur Apastris , qui postquam ex
istorti enseprohibui μι omnem vindi iam, ela publicam per eam ales poenar Cr bella immediates Viseret, ad hoc supremas potestatas es institu
tas, inpaenas lice Dra exigerem, ut inquit Rivet. Praetiss. in Dacia. Quod autem capitum diastinctionem attinet, plurimi sibi eam attribuunt, quorum nomina a quibusdam recensentur scriptoribus, novam vero eam esse& plane recentem censuit Heinsius, sed quo tempore coeperit non satis constare alii non absque ratione opinantur. Verum cum haec controversia nihil adfert
momenti ad confirmanda quae de sensu istius t ei, quem Adversarii adducunt, disputavimus, alii magis diligenter discutiendam relinquimus.
HUic loco adjungi potest quod legimus
Ephes 6. II. Alsumsιe glauium spiritus, quod es Orebum Dei. Unde argumentantur Chri
stianos non oportere arma tractare. Apostolus
enim sermonem habet de potestate, & armis, quibus & ipse & qui secum eodem munere sul-
gentes muniti contra Satanam , mundum, &carnem pugnare debebant: quia jussi erant non externa vi, sed solo verbi praeconio, i3 in spiritua- Iiter mundum debellare , Λ ad obedientiam
Evangelii adigete, qui ab eo alieni eram, & Christi doctrinam oppugnabant. Aliqui etiam de
extraordinaria Apostolica potestate , qua alia quando usi sunt Apostoli, accipiunt, in contum ces & ad impios coercendos. Quemadmodum Petrus Ananiam & Saphiram morte, Paulus Elymam magum visu orbavit. Quo autem sensu verba accliuntur , neutrum sequitur quod
Adversarii interre volunt. Apostolorum & id lium arma spiritualia quidem sunt, verum inde non sequitur magistratui non competere jus gladii dc armorum corporalium. Quippe quemadmodum
240쪽
modum vocatio Apostolorum & sdelium non textraordinariam potestatem reseruntur, scit. adtollit officium magistratus; sic arma spiritualia l censuram Ecclesiae, quam scipe excipiebat corpo- uibus fideles pugnant, non tollunt temporalia ratis poena, minus sequetur quod volunt. Si enim seu corporalia, quibus magistratus utitur. Tu textraordinaria & miraculosa potestite vindieandi retin. Loe. D. Q . I . Allia est officiumlquorundam Christianae do strinae oppugnatorum privatam Melium , aliud publicum mastistrarus a s inobedientiam armati fuere Apostoli, eo magis Meles debent parata esse is proprium sanguinem I affirmatur in Ecclesa, saltem inter Christianos senilendam poιιus quam alienum, quia i syiugia 'aliquam divinam vindictam fuisse necessariam, &d i m belli non est concessum; sed adia rinio est o fi- l etiam exercitom, ut eonstat ex exemplis statimeti magistratus, quem cam Deus armoreis ad m, i adductis. Qua tum maracalase fini excitata, eum Iarum in iam cirrisensionem Reipia. Ecei I Ecclesia petitarium potestatum auxilio aestittiere f., etiam bella gerere necessariato concessi. Quae t t. , descere autem carpit, ex quo Imperatores tamen verba sano sensu accipienda, ne potest l chriinani curam Eeesepis susceperunι. Rivet. HA. tem in quibusdam easbus sese propriis armis tu-l Ioe. 'endi adversus vim illatam tollant. Si verba ad Ia s. Qui sexto affertur locus, Eph. Vt, Q. Induite umbersam iliam armi VI. turam Dei, utpostitis flare adversius artes Diaboli; quia non si vobis luctu adversius
sanguinem . carnem c supple, tantum, more Hebraeo in fled ad sus imperia, dc quae sequuntur: agit de pugna, quae Christianorum est qua sunt Chri
stiani, non quam communem habere cum aliis hominibus certis even-.tibus possunt.
NIhil sane pondetis habet argumentum mira, a capite possumus. Sed Ionge alia hie est adducto loco petitum: non prohibet debellandi ratio. Nam hostes sunt, quos nulla limenta Apostolus carnalibus armis uti adversusimana virtus sustinere queat. Imo ex hoe loco p homines earnales injuste nos invadentes. Ve-itius justi belli gerendi licentiam stabiliri suam rem commendat de docet qualem armaturam in severti existimamus, cum ex ipsa armaturae disti duere Aebemus adversus artes Diaboli, quippe ctione liquet Apostolum in eam opinionem ad non est nobis iacta, inquit, cum santuine in eam ductum , quod nobis adversus homines uti a ne, id est non est nobis pugnandum cum homi-imis corporalibus liceat, quemadmodum adve nibus, quibus arma corporalia opponere, ac sus spirituale Diaboli bellum induere debeamus
quorum vim vi repellere & arcere a corpore, a vi-t armaturam Dei.
x6. Jacobi locus, qui septimo affertur, iv, i. Vin bella se pugnae inter VII.
vos ' nonne ex voluptatibus vesiris, qua militant in membris vestis ' Concupi iris, ct non labetis: invidetis assectatis, nec potestis nancisi: pugnatis , belga geritis, nec obtinetis, eo quo non petitis e petitis, ct non aecipitis, eo quod male petitis, ne in voluptates vestras ab malis: nihil continet unive
lale: tantum dicit bella & pugnas, quibus tum Hebraei dispersi inter se misere collidebantur, cujus historiae partem aliquam apud Josephum Vi- Amsi dere est in ortum habuisse ex causis non probis: quod nunc etiam contin- gere scimus & dolemus. Sensum ab hoc Jacobi loco non alienum habet O. M.
Divitis hoc vitium es auri, nec besia fuere, Faginus astabat cum δε phus ante dapes. Et apud Strabonem non uno loco notatum videas, innocentissime agere eas gentes, quarum victus est simplicissimus. Non abeunt hinc ista Lucani: O prodiga rerum
Luxuries, nunquam parvo contenta paratu, Et Dissili od by Corale