장음표시 사용
221쪽
stus ipse in praelatione praeceptorum sitorum ait, non venisse se ad
solvendam legem, sed ad implendam, Mattiu V, 17. quod quem de
ritualibus sensum habeat non obscurum est: implentur enim line menta adumbrantia cum persecta rei species exhibetur: de legibus autem ad judicia pertinentibus quomodo vehim esse potest, si Christus, ut quidam existimant, adventu suo ea sustulit 3 Si autem mansit obligatio legis quamdiu stetit Hebraeorum respublica , sequitur ut Judaei etiam ad Christum conversi, si ad magistratum vocarentur, cum defugere non potuerint, & ut judicare non aliter debuerint quam Moses praescripserat.
JAm olim praedixerat PatriarchaJacobdeeptrum
de Bais non ablatum iri , neque Iegislatorem de medio pedum ejus, donee veniat Suia, id est Messias, Author felicitatis N abundantiae rorum omnium, donec veniat sospitator paciscus& quietus, eousque tribum Judam habiturum primatum regni, doctrinam legum & sacerdotium, scribas & doctores, judices ac duces, cuius regni Metropolis & Regum Judae, & omnis divini cultus, & summi tribunalis, sedes sibit Hierosolyma, extructa, ut volunt, a Melchisedecho, a Jebustis postmodum Occupata, di a Josea iterum expugnata, interfecto Rege Adonise decli, eum qui noue aliis principibus, ac tandem Rex David luci aciscit imperio, inditor ei nomine eivitatis Sion. Imperio devoluto ad si lium Salomonem, cum insignibus aedificiis, tum etiam magniscentissimo templo exornata est. Postea variis taliorum sactis jamtasuit, & inter jecto tempore denuo ab Antiocho Epiphane oc
cupata , a Machabaeo tamen brevi recuperata.
Pompeii deinde cessit armis. Et post eum Herodes Ascalonita alienigena regnum ad se traxit, cujus potentiam atque audaciam in dies magis magisque contra leges insurgentem cum non severi, judices in tempore satis repressissent, lDeo ita res disponente, Hyrcanum, Antig lnum ejusque filium legitimos regni heredes, &cum illis omnes feribas, Omnes doctores legis, Omnesque senatores interemit. Atque ita regnum di iudiciaria potestas videtur ablata Judae rum genti. Et consequenter leges ad judicia pertinentes irritae reddita, nondum excisis atque destructi, Hierosolymis, nee dispatia Judatorum gente, instante vero tempore quo jam ipsa SybiI-yna praedixerant oracula naturam parturituram, scit ut semetipsam suo partu ab interitu conservaret vindicaretque. Verum quamvis Herode Magno a Romanis renitentibus & sceptrum suae genti vindicantibus Judaeis rege dato, multum de auctoritate Senatus Hierosol. imminutum, &Politia Iudaica eo tempore pristino splendore amisso ad interitum suum vergere ccepit, tamen manebat quaedam imago & umbra veteris Reipub. si blatis nondum legibus & moribus patriis quae ad judieti pertinebant. Sutrogatis in locum pe-ι remptorum ab Herode aliis, ab eius fortasse nutu pendentibus, qui senatum constituerent, &jus dicerent secundum leges a Moyse praescriptas, tam de civilibus, quam capitalibus rebus, usque
ad Augusti tempora, utpote subcujus imperio potior pars Judatae in provinciam redacta, constia tutum quidam volunt, & quidem ipse Author in
commem. ad verba Phan. I 8. II. ut in ceteris
provinciis Romano imperio adjectis, ne Senatus in quenquam gladio animadvertendi ultimoque supplicio afficiendi jus esset, nisi Romani Praesidis consensu; cetera ei reliqua servata judiuciaria potestate. Quamobrem ajunt Talmudies. judicia arimarum, i. e. capitalia , ablata Disseas eo Senaria 4o amnis ante urbis excidium, quod& Author approbat in suis comment. ad cap. s. 22. Agat Et consequenter suo proprio se gladio jugulat, dum ipse sentire videtur Christi tempore , etiam ante excidium urbis Hierosolymae, gladii potestatem ac jus vitae & necis Senatui Hierosol. suisse ablatum, cum tamen legem Moysis ad judicia cum eivilia tum etiam capitaliac nam de hisce sermonem habet, quoniam pro jure gladii hic argumentatur pertinentes duraia se statuit usque ad destructionem urbis Hieros
lymae, cum nec species nec spes reipub. esset reliqua. Ita enim commentatur ad verba Phan. 18 3I. Dicit ergo eis Pilatus, accipate eum vos, Cr sectindum legem τυ -j-icate eum. Diae runt ergo Fudaei, nobis non Iicet interficere quemquam. Tacite, inquit, in una Pes m tantoriam criminum teneri, tit omnino morte uenda 'i. Id autem non erat ipsorumpotesatis. Nam squialia
quiando a Iudaeas s2nt interfecti, id fuctiam .' --ιu populari quanquam interdum praej-icium quo
da intercesseras Senatus eos Hos cieriarantis. Huie
opinioni & plurimi alii subscribunt Interpretes. Et inter Patres quoque Chirsostomus, ut colligi posse videtur ex ejus verbis Latine ita sonantibus. si me Bdai Chriss m non secta, ni flcauserat, quod parae maxima ἁominationis si afuerant privati, quum esset eorum Respia. in Romanoru- potestate. sunt vero e patribus 8c in e
rum numero Crrillus qui existimant, Judaeos ea ratione dixisse sibi non licere quenquam intc ficere, quia eo die volebant comedere Pascham.
222쪽
Quippe Judaeos poena capitali aliquem assciendi suos magistratus, suasque leges quae peculiariterius basuisse patet Atiar. . q. ubi Lgiinus Stepha-l Judacis spectabant, pro conditione loci & tempo- num lapidasse, nisi dieimus hoc potius per tumul- l ris Iudaicae, quae summo synedrio jurisdictionem
tum actum violata praesidis auctoritate, quam le- de civilem & criminalem tribuebant in ejusdem tima iudicum sententia. Si hane quaestionem gentis cives. Hinc Paulus volens cum Fc Hie diligenter examinemus, dicendum videtur. Quod rosolymam ascendere & illic iudicari de crimini quemadmodum non uno momento corruit bus, quae adminiae illum salso accusabini Judaei, Respub. Judaeorum, sed varias anteqilam destru-l Excipit quia erat civis Romanus, neque in He- est mutationes subiit, ita quoque eorum I braeorum legem peccaverat, se invitum nonposseges a Mose ipsis praescriptiae , totaque regimi- l cogi illos judices agnoscere. Quamvis &ipse Junis forma non ipsis integra mansit & immutata, i daeus erat, validius tamen erat jus civitatis Roma sed nunquam in totum sublata, nisi cum ipso urbis i nati Nam & alias ipse Paulus satetur ummum A, interitu. Alio enim tempore interitus Reipub. tificem eonstiturum, serjuάictam ferret secundum ti- incepit, sub Pompeio anno clo. ante Christum, gem Mosii. Actor et 3. . Certissmum documen- alio promotus est, scis. anno Io. post Christum, tum quod non duin sublata erat lex Moses perti- Archelao Vienam relegato, Judra in provinciae nens ad judicia. Et ad hunc locum ipse Authorso am redacta est. Alio consummatus est captis' Manebis lex judietatis, quamuiu manebat Respiab. de combusti, a Tito Hierosolymis , tota Ju daorum Politia tum sacra tum civilis radicitus evellitur, ipsa gente pene deleta, nam quamvis, ut diximus alieni, jam esset iuris, a Romanis inprovinciae formam redacta , concessum tamen Judaeis ut seis legibus viverent, suaque secundum proprias leges judicia haberent, sed qualia,
civilia puto & capitalia, cum hoe tamen discrimim serandum eum jucii re senebantur Hebraei judices, intra eos cognitionis limites, quos Romani ipsis concedebant. Quam late autem illi patebantliatim diximus. Adducit & alterum argumentum Author ex Mutti . cap. s. Ubi Christus testatur se venisse ad legem implendam, non vero solvendam, per legem intelligens Omnem doctrinam a
Mose traditam , quinque libris comprehensam, ne , quod civilia iudicia propria auctoritate, id in quibus Judaeis praescribuntur, tum ea quae jus
est sine consensu Prasdis provinciae exequeban- naturale sive morale, quod de divinum nec virium tur, imo& flagellare fle bonis privare poterant.. vocatur, exigit praeuanda osseu; tum etiam quae De criminibus rapitalibus vero cognoscendi de partim spectabant ceremonias & ritualia in divia iudicandi potestatem habuisse non obscure patet, no peragendo cultu Observanda, partim pertine-ALxrc. I 6 verum sententiam executioni hant ad civilem societatem. Quamobrem leae mandare non poterant nisi accedente auctoritate, Mosaica in tres dividitur species, vel enim mora
A approbatione ipsius Praescis. Quia penes eum lis, vel reremonialis, vel forenses dicitur. Hane residebat merum imperium & jus gladii animata legem implevit Christus quoad omnes partes:AG- vertendi in delinquentes. sumpto jus animad- ratem, ei satis faciendo; Ceremonialem, hoc, quod vertendi eo sensu vocabulo, quo significat pee-i insis ira erat, in corpore & in ipsa rerum specienae insigendae & exequendae arbitrium ae misi exhibendo ; Baiciatim . adimpletis iis , quae
statem qua vita agimitur. Quippe vix nomine Jn ea typica erant, & confirmatis illis, quae erant Senatus Hierosolum . poterat ex cutio , qua su-l iuris commonis de perpetui, vel ad civium conia premae potestatis nota, scri redacta jam in pro-l cordiam alendam &conservandam pertinebant:
vinciam Jugaea, nisi ex speciali concessione hanel cujus generis sunt praecepta judicialia, quibus potestatem integram sibi reservassent. Penes Pon- S ipse paruit de iis parengum suos docuit iuscipu-tiscem vero& Senatum potestas cognoscendi de tris, tanquam verae pacis Author. Quamdiu it judicandi secundum leges ipsa a Mose praescriptas, id est forenses& ad judicia pertinentes: verum videtur hae Srnedrii potestas cognoscendi & iudieandi de crimine capitali tantum 1 cum habuisse si quis ex Judaeorum gente crimen aliquod admisset scena mortis dignum contra
leges eorum serenses ad divinum cultum vel P litiae Iudaicae regimen peculiare pertinentes. Quippe crimina, quae contra publicam tranquillitatem , 8e quae Caesaris maiestatem laedebant ac violabant & vindicandi & de iis cognoscendi omnino penes Praesidem residebat potestas, quia ipssummo imperio ornato cura imcumbebat providere, ne quid provincia cui praeerat detrimenque stetit Politia Judaica, voluit etiam Deus ut
observarentur mandata, quae ad communem pacem & tranquillitatem eius pertinebant, quan-
ouam ad Christum conversi quidam Judai non
solvebantur tamen necessitate parendi legibus, quae suum cuique tribuendo civium inter se coi cordiam & pacem de communem ac publicam tranquillitatem securitatemque conservabant, de consequenter non poteram defugere magistratum, ad quem vocabantur justitiae administrandae causa sicundum leges a Mose ad genium p pilli & Reipub. sabricam atque constitutionem accommodatas. Quod jus, quatenus peculiariter Judaeos atque regiminis formam spectabat, emo ti caperet, de Caesaris majcstas contaminaretur tuum est, extincta eorum Respub. ublato enim improborum hominum pravis machinationibus eo quod p incipale est, tollitur &accessorium ratque concussionibus. Quamobrem ad Praesi-l sed ipsa tamen judiciorum habendorum legumque dem Pilatum Christum Oditionis accusantes Ju-l cujusque Reipub. serensum observandarum ma-daei deducunt. Quippe cum Respub. Judaicalnei necessias in quibusvis civitatibus, quam&di- fuerit distinista ab aliis sentibus & nationibus, ital vina voluntas & Christi doctrina imponit omni etiam peculiarem habuit regiminis formam , de bus in societatem aliquam coalitis.
223쪽
116 LIBERI. g. VII. 8. Ego sane omnia expendens ne levissimam quidem conjecturam reperio, qua motus vir aliquis pius illa tunc Christi loquentis verba audiens aliter existimare potuerit. Illud agnosco, ante Christi tempus quaedam fuisse permissa , sive quoad impunitatem externam , live etiam quoad' mimi puritatem nunc enim ista distinctius exquirere, nec opus, nec otium est) quae Christus suam disciplinam
sectantibus licere noluit, ut ob qualemcumque Offensam uxorem
dimittere, ab eo qui laeserit in judicio exigere ultionem: sed inter Christi praecepta & illas permissiones est diversitas quaedam, non est repugnantia. nam qui uxorem retinet, qui ultionem sibi privatim debitam remittit, nihil facit contra legem; imo hoc facit quod lex maxime vult. Longe aliud est in judice, cui lex non permittit, sed imperat ut homicidam morte puniat, reus ipse futurus apud Deum nisecerit. Huic si Christus interdicit ne homicidam morte puniat, omnino contrarium legi praecipit, solvit legem.
INRepub. Hebraeorum quaessam a Deo permissa suiste propter genium istius populi vel e giminis formam, quae Christi doctrinam amplectentibus illicita certissimum, non quia per te &sua natura vetita, nam ea nunquam permitti posisunt illaesa divina sanctitate , verum cum nobis maior lux assulserit adventu Messiae, qua veram nobis virtutis viam, quam & lex moralis ae n turalis exigit, monstravit, ejus verum & genuianum sensum interpretando, eique persectissime satis secit, quoad omnes eius partes, ut in comminata legis transgressoribus poena liberaret, quos Ghi elegit ut salutis & vitae aeternae panicipes essent, non mirum quod pro mensura Pius lucis etiam exactioris vitae agenda & instituendae rationem sequi teneamur, non ratione legum moralium exequendarum persectiori modo, verum ut imitemur salutis nostrae persectissimi authoris do- nam divinae voluntatis veram imaginem, ita ut ea ipsa quae in prima ecclesiae insantia permissa suere propter rationes peculiares, jam orto ipso sole justitiae, & persectissimo omnium virtutum
complemento at exemplari nato, nobis negata, non quia major animi puritatem in novo Testamento, quam veteri requiritur, verum quia tenemur quantum humana fert natura nosmet componere & convertere ad illud exemplar. cujus
d inam prostemur, quam doctrinae professiciis
nem in totius vitae cursu omnibusque quae a n bis prosciscuntur actionibus exprimere debemus. Ita ut etiam illa quae lex moralis, neque vetat, ne
que prohibet, & consequenter hominum arbitrio videntur relicta, etiam nobis illicita sequi, s m
do eorum abstinentia exactiorem , in majoricum rectae rationis dictamine sive lege morali con
venientia quae Christianae doctrinae summa est .
eonsistentem, vitae agendae rationem demonstrat. Quamobrem non omnia quae Hebraeis licita n
his permissa, licet nihil permissum illis quod per
se malum & honestati contrarium est, nam multa illis concessa, vel ratione politici regiminis, vel
respectis indolis & genii populi Hebraei, quae
quamvis per se & sua natura non sunt illicita, a tamen tanquam perfectissimae divinae sanctitati
non omnino, scit. exactissimo modo eonventientia suam doctrinam sequentibns commendat declinare Christus vel jam lublataeausa concessi nis allegata, vel temporis, vel regiminis conditione , apsa quoque tollitur perminio.
9. Sextum sit argumentum ab cxemplo Cornelii Centurionis, qui& Spiritum Sanctum, signum indubitatum justificationis, a Christo accepit, & in nomen Christi a Petro Apostolo baptizatus est: militiam autem abdicasse aut ad eam abdicandam a Petro monitus non
legitur. Sunt qui respondeant, cum de religione Christiana a Petrost institutus, simul censeri debere institutum de militia deserenda. Hi, si quidem certum esset atque indubitatum inter Christi praecepta contineri interdictum militiae, aliquid dicerent: sed cum id nusquam ali
bi diserte exstet, certe de ea re aliquid hoc saltem loco, qui id maxi-
224쪽
me poscebat, dicendum fuerat, ne post ventura aetas ossicii sui regu las ignoraret. Neque vero solet Lucas , ubi personarum qualitas specialem quandam Vitae mutationem desiderabat, id silentio praete
rire, ut videre est tum alibi, tum Actor. cap. XIX, I9.
m Agni est hoc argumentum ponderis ab ex- saltem loco eiusmodi precepti & eonstitutionis a Iemplo Cornelii Centurionis praesecti em mentionem fieri, expos entibus id omnibus su hortis Italiae petitum ad probandum non interdi-ljectet materia, de qua hie sermo, circumstantiis, cta suisse bella Christianismum amplectentibus. nepost Oentura istis, ut Author inquit, efii sui Quippe quamvis in statu militari viveret, tamen fle ruistis ignoraret. Cui addi porest quod nee sole- . Spiritum sanctum a Christo accepit, &in nomen at Liicas talia omittere, quando personarum qu Christi a Petro A uolo baptiratus est, & n llitas specialem quandam vitae rationem desiderat, .spiam legimus jam doctrina Christi imbutum, vellut nominatim videre est Actor. I9. v. I9. ubi militiam sponte abiecisse, vel a Petro ei suisse in- meminit conversionis eorum, qui apud Ephesios junctum, ut se militari sunctione tanquam digni- exercuerant curiosas artes, quo nomine denota late Christianorum sacra colentibus illicita abdia tur magia aliaeque diabolicae artes. Hinc caret. Quod Adversarii respondent, eum a P irias visiones sunt apparitiones magicae. Quibustro fuisse admonitum & institutum de militia de-lpravis studiis maxime deditam Ephesum civitatem serenda, nunquam p=babunt, nis simul pr inisse ante omnes alias tradunt veterum monubent praec tum de militia deserenda expresse a mentorum Authores. Hinc literae Ephesae n Christo datum suisse , quod alibi a Christo fa-atulae erant magicae S superstitiose, quibus uten-ctum nunquam demonstrabunt. Sane si Miquid res in omni negotio victores sese evasuros non tale a Christo suisset constitutum, oporteret hoc dubitabant.
Io. Septimum huic simile petitur ex eo quod de Sergio Paulo coe- VII. pimus dicere: nam in ejus conversi historia nullum est indicium ejur,ti magistratus, aut admonitionis factae ut ejuraretur. Quod autem non narratur , cum narrari, ut diximus, maxime attineat, id nec factum censendum est.
ALiud argumentum nobis praebet exemplum i eiuraret admonitum , quod tamen si suisset f Sergii Pauli, cuius & superius meminit A l ctum, non omisset enarrare Lucas, quoniam il- thor, Proconsulis, qui & ad Christum conver-l l id narrari maxime attineret. & consequentersus non lagitur eiurasse praefecturam , neque ut factum non fiasisse censendum est.
II. Octavum esse potest, quod Paulus Apostolus, intellectis Iu- VIII. daeorum in se insidiis, Tribuno indicari eas voluit; & cum Tribu nus milites ei addidisset, quorum praesidio in itinere adversus vim om
nem tutus csset, nihil contradixit, neque Tribunum aut milites monuit , Deo non placere, ut vis vi ropellatur. Atqui is erat Paulus, qui nullam occasionem edocendi ossicii aut omitteret ipse, aut omitti ab aliis vellet, ii Timoth. IV, 2.
SIe etiam Paulus intellectis Iudaeorum insidiis, hi imminebat a conjuratis Cassaream deductus ut salutem suam & incolumitatem militarilest, neque Paulum, vel tribunum, vel milites praesidio tueretur id ipsum voluit indicari, tribunoimonuisse legimus, Deo non placere, ut vis vi r a sororis suae filio, di nihil contradiaeit, cum tri- pelleretur. Nam si ejusmodi patientiam Deus p bunus ei milites dedistet, quorum praesidio mu- scar ab homine, & imprimis Christi doctrinae nitus adversus omnem vim& impetum, qui s-Ligat ab iis, qui suam sectantur disciplinam, in dubium
225쪽
dubium revocari nequit, quin Paulus, qui nullam occasionem praetermittcbat edocendi osseii, quod vel jim ad Cluistiani sinum converss, vel ad eum convertere suis conantem praedicationibus, & admonitionibus incumbebat, non soluin peecasiet omittendo hanc optimam milites offcii sui admonendi occasonem, verum cum , sese in
eorum permittens fidem plane videatur re ipsa.& lfacto confirmare & approbare eorum ossicium, iquod consistebat in vim vi depellendo, peccatum peccoto cumulastet, quod nemo sacile sibi persuadebit, fle viro A pietate in Deum 8e morum,ntegritate inligni, atque summo ardore S Zelo ad Christi propagandam doctrinam , cujus ace rimus iaversus quoscunque imo stores vindex erat, inflammato, qui ad Christi eccles am a discandam omnes suas cogitationes omnesque Opcras conserebat. Sic enim ipse alias h rtatura Tm. 4. v. a. In a tempesιve, inquit, intem pestive, argue, objurga, exhortare cum omm I
IN I 2. Nonum accedat, quod rei honestae ac debitae finis proprius non potes: non cssc honestus ac debitus. Tributa ut selvamus honestum est, atque etiam praeceptum conscientiam obligans, ut Paulus Apostolus explicat: tributoriim autem finis est, ut potestates publicae
habeant unde sumtum faciant ad bonos tuendos ac coercendos malos, Rom. x Io, 3. 4. 3. Tacitus apposite ad hanc rem: Neque quies Vim
tium sue armis , neque arma sine si latus , neque stipendia sine tributis haberi queunt. Cui dicto simile est Augustini illud: Ad iac tributa praestamus, ut . 74. propter necessaria militi stipendium praebeatur.
OUem enim in finem tributa magistratibus exigendi ius, & subjectis ea solvendi necessitas imposita ab ipso Ci risto Matth. χχ. 2I.& commendata eorum solutio a Paulo Rom. I 3. quam ut magistratus ab illis rebus possent esse parati, quibus proborum tranquillitatem tueri ac conservare illaetam, & coercere possunt ejus per turbatores & hostes. Id vero emcere nequeunt nisi
potentia de semis muniti praesidiis. Presdia vero haberi nequeunt siae militibus, neque milites sne stipengiis , neque stipendia sine tributis. Iure itaque penduntur tributa ad sustinendos belli sumptus necessaria. Cum igitu lhonestum est & Dei voluntati conveniens tributa summis imperantibus solvere, finis tributorum non potest esse malus, ut inquit Author. Atqui pracipuus tributi snis est, ut armis parandis, aliisque necessariis ad depellendam vim hostilem&armatam a suis subjectis atque civibus oneribus soluendis suffcercnt magistratus orso eo ipso quo
imperatur tributorum solutio , etiam approbatur finis , de consequenter bella justa ob iustas causas fle praecipue defensonem suscepta. Excipiunt Advemrii, etiam tributa tempore pacis
exigi atque solvi, & idcirco jus belli non jequi
ex tributorum debito. Verum facile huic rospondemus, tributa potissimum solvi, ut, quem admodum jam diximus, Reses vel semmi imperantes essent instructi praesitici ad suorum defensionem, ea autem praesidia sunt milites, munitiones, arma . classes, quae licet non ipso actu in statu belli usui sunt, tamen de pacis conservationimavime inserviunt, Ae ad Hus defensionem maxume pertinent quando illis praesidiis muniti simusi subito bello exoriente, vel etiam ut deterreantur a bello inserendo Reipub. hostes quam totam praesidio munitam sciunt, utroque casu maxime ad defensionem publicae tranquillitatis pertinent praesidia, & consequenter eo ipso quo tributa solvenda vult Apostolus ad ejus generis praesidia acquirenda, probat omnis vis iniustae illatat repullio
nem, vel armorum usum ad deterrendos homi
nes improbos a sceleribus de flagitiis quae bonis
X. I 3. Decimum argumentum praebet locus ille Achor. xxv, II. ubi
Paulus ita loquitur: Si injuria quenquam asseci, es di num aliquid morte commis, non recuso mori. Unde colligo ita censibisse Paulum, etiam pollpublicatam Euangelii legem quaedam esse crimina, quae morte plecti aequitas serat, aut etiam exigat: quod & Petrus docet, I Epis r. cap. II, I9. 2O. Quod si ea tum iuisset Dei voluntas, ut capitalibus judiciis absisteretur, potuerat quidem purgare se Paulus, sed non debuerat in hominum animis cam relinquere opinionem, quasi capite ple
226쪽
ti tales poenas post Christi adventum recte exerceri, simul probatum ar-itror, bellum aliquod licite geri, puta adversus nocentes multos &armatos: qui ut rei fiant, acie vincendi sunt. Vires enim & ad resisten dum audacia nocentum, sicut in prudenti deliberatione suum habere ino
mentum potest, ita de jure ipso nihil imminuit.
VErba Apostoli, quae hic refert Author, sitis ciis belligerant, summis imperantibus non eom maniseste indicant, neque sese declinata petat, cum par in parem nullum imperium ha- velle tribunal sui legitimi judicis, neque negare beat,&consequenter jure imperii, quod ius vitae ipsi facultatem Ze ius esse animadvertendi gla- & necis in seriectos summo imperanti tribuit in dio in facinorosos, de capitalia exercendi ju-ialieni imperii cives idem jus nequeat concederessicia, imo & ipse non recusat mori, si coram tamen eo ipso quo concediturius effundendi sin- suo judice convictus aliquid morte dignum com- guinis civis & subjecti, etiam permittitures uti miserit, certissimum testimonium Christi ad-l dere sanguinem extranei, qui ob damnum ill ventu non sublata capitalia judicia, &quaedam tum mihi tribuit facultatem se &i persequen- crimina morte vindicandi summis imperantibus i di 8c puniendi, non ob vindictam privatam, sed licet ad Christianismum conversis erepta facultas, i ne mihi in posterum noceat, vel etiam ut ipsum suss agante & Petro Apostolo loco ab Authoin i puniendo alios deterream ne quid suntla in peria allegato. Quippe si ea tum fuisset Dei Voluntas i niciem aliorum societatis humanae, cuius saluti& Christi doctrina a suam disciplinam sectanti-linservire quisque obstrictus est 'membrorumbus exegisset, ut capitalibus abstineretur Iudiciis, patrare meditetur: nam ille capitalium iudici sane incumbebat Apostolis hominum mentibus t rum simul & bellorum finis est, ut boni ab im- eam instillare , idque non minus suo exemplo i proborum violentia & injuriis tuti vitam transistequam praedicatione. Atqui cum neutrum secisse, i re possent, ut jam saepius a nobis dictum: concesso sed potius contrarium, & fictis, & verbisdocuisse ita ue capitali poena plectendi civem jure con- sacrae restantur litterae, recte colligimus & olimiceditur simul summo imperanti eadem poena ple- in V. T. & postea in N. T. Deum voluisse, ut sua etendi extraneum in civem sui territorii vel consteteribus constituerentur supplicia, & quidemitra rempub. aliquid morte dignum admittentem, capitalia ouando adeo grave aliquod crimen com- vel jure belli, HI summi imperii, quod ipsi commissum este a judicibus, quibus de de eriminibuslpetit in omnes qui in suo territorio capiuntur, dccognoscendi, eaque plectendi facultas in societa-'inveniuntur, criminum reos, secundum tritum te civili concessa S tributa est, judicaretur. Si i illud,ubi te invenio,ibit ejudico,nulla habita ratione vero capite plectendi nocentes etiam post Mes-icus est ditioni,vel imperio subjectus,aut civitatis sue adventum summis imperantibus facultatemlincola. Nam puniendi jus non descendit ex sub-& jus esse ex sacris constet litteris , ergo si-ljectione aliqua, quae civi vel incolae imponit ne-mul probatum recte Author arbitratur, bellum cessitatem parendi summo imperanti, vel si secus aliquod licite geri adversus constobatam nocen-lficiat, serendi poenas, sed ex iure summi imperii, tium de armatorum multitudinem, non tan-iquo qui ornatus est, ei cura incumbit providere
tum perditorum quonandam civium 3c subiecto- ne quid Rcspub. cui praeest detrimenti capiat, atrum, sed etiam extraneorum, quippe quod in que ut illud praestare posci, cum ipso imperio cives licet, multo idanagis licet in extraneos, in summo imperanti delata quoque est potestas om- quos proprie bellum geritur. Sed quatenus &lnia adhibendi media , sine quibus reipub. siluti armis ae praeliis lapissime vincendi sunt ut reilprospicere nequit, Be idcirco jus plectendi ma- fiant, & dent poenas quas merentur, speciem &llos, sive cives, sive extraneos, vel capite domi o imaginem belli habet ejusmodi nocentum de a lservando ordinarium judiciorum habendorum malorum punitio. Quamvis autem ejus dismodum, vel seris jure belli rode armis perse- puniendi ius in extraneum sive in Principem quilquendo reipub. dc civium hostes, ex summo debelli Audior est, sive in cives qui ejus sub auspi- l stendit imperio.
r . Undecimum esse potest, quod Christi lex solam legem Mosis, X r. qua gentes ab Hebraeis separabat, sit stulit, Ephes ii, i .i s. Quae autem natura & bene moratarum gentium conssensu honesta
censentur, adeo non si astulit, ut sub generali praecepto omnis honesti ac
virtutis comprehenderit. Phil. iv, 8. r Cor. XI, is , l . Jam Veso crimi
num pinnae&arma, quae injuriam arcent, natura habentur laudabilia,
227쪽
13o LIBERI. g. VII. g. VIII.& ad justitiae & ad beneficentiae virtutem reseruntur. Atque hic obiter notandus eorum est error, qui Israelitarum jus ad bellum deducunt ex eo solo quod terram Cananaeam illis Deus dedisset. Est enim haec iusta
quidem causa, sed non unica. Nam & ante ea tempora pii rationis du-etu bella gesserunt: &ipsi Israelitae postea aliis de causis, ut David ob legatos violatos. Tum vero quae humano jure quisque possidet, non minus ejus sunt, quam si Deus donasset: id autem jus per Evangelium non
ANnotavimus superius Christum non sustinuisse personam legislatoris , ideoque venisse ut novas leges promulgando legem M saiecim, sive moralem, sive ceremonialem, vel forensem, vel corrigeret, vel ampliaret & persectiorem redderet, sive etiam abrogaret, aut in totum vel pro parte solveret tolleretque , verum ut illam impleret, quamobrem non satis
dextre inquit Author Christi Ietem solam legem Moses, qua entes ab Hebrais separabat, fistuIisse arg. Ephes et . I . Is Ubi dicitur Christum imos i-tium maceria dira se, & Ietem modisorsim seia iis, scit Christum legem ceremonialem, qua multa dura habebat mandata, & intolerabilis erat populo, quemadmodum maceries ex multis durisque lapidibus constat, sustulisse, cujusmodi ce
remoniae tanquain paries de medius intemerinus separabat & dividebat Judros a ceteris gentibus. Nam circumciso, sacrificia, ablutiones , certorum ciborum abstinentia, aliaeque ceremoniae
quid aliud erant quam sanctificationis sumbola,
quae ivisos admonerent, sortem suam a reliquis esse diversam, ut inquit Calvin. ad dictum locum Hasce ceremonias & hane term praeceptorum in placitis consistentem Christus abolevit, parietem hunc intergerinum diruit, sed quomodo,
non novam legem promulgando, quae tolleret priorem, sed adventu suo in carnem eam adimplendo , cum rem ipsam pro umbris substituerit, ut jam annotatum. In quantum vero paulus hic tantum S specialiter de lege ceremoniali habet se monem, recte ab Authore locum allegatum concedimus, quippe lex moralis non est interstitium de paries intermedius, qui nos & alias gentes a Judaeis separarunt: quum ea comprehendat quae dictat naturalis ratio, ideoque generalem & unia versalem doctrinam di Obligationem omnibus hominibus, qua homines di rationis participes, communem, quae aequali juris vinculo nummum genus devinctum habet ad praestanda At exequenda rectae rationis dictamina, quae & moralia praecepta recte vocari jam a nobis satis demonstr tum speramus. Itaque quae natura honesta sunt, quae decora, neque sustulit Christus, neque muta vit aliquo modo, verum Omnis eo sua collimavit doctrina, ut homines incitaret ad ea facienda& exeo uenda in totius vita cursu, in omnibus
fictis dictisque , atqui criminum vindicatio &armorum usus ad coercendos latrones & hoste, de arcendam omnem vim atque injuriam natura
jussa sunt de laudabili , ergo Christi doctrinae non repugnat vim vi repellere , & crimina punite
etiam effundendo reorum sanguinem. Merito
hic erroris arguit Author qui tiraelitarum jus belli gerendi, ex eo solo deducunt, quod Deus ipsis
in gnaverat terrae Cananaeae possessionem. Nam
quamvis hae justa fuerit belli suscipiendi causa,
non tamen unica cur juste suscipi possit. Multitis enim aliis de causs & ante illa tempora, &etiam postea Israelitae aliique viri pietate & vita ac morum integritate insignes bella gesserunt,& in praelia descenderunt. Sie Abrahamus ad eripiendum hostium manibus Lothum bellum suscepit, senes 1 . dictante ipsi ratione nihil
magis aequitati di iuri naturae consentaneum quam socium vi de injuria oppressum, sublevare, ut annotavimus suo loco. Sic & ipsi Judri pugnarunt cum fratribus , annuente Deo , ob injuriam Levitae illatam sed ro. Et David eontra Hammonitas ob legatos violatos. Cui accedit,
quod ea quae quis humano jure & justo titulo vel naturae jure ut & civili introducto possidet, etiam a Deo donata & sbi concessa esse dicendum est. Ideoque non minus Christianis quam Judaeis limites de possessiones suas contra vim hostium atque latronum tuendi jus dil facultas est. Quoniam nusquam per Evangelium sublatum legimus jus Dominii vel possessionis aut proprietatis, quo cuique propria sibi facit qua hoc titulo acquisvit, eaque retinendi & etiam defendendi, vel recuperandi injuste ablata vi & armis , s nulla alia supersit ratio.
VIII. Videamus nunc etiam quibus argumentis se fulciat adversaria sententia, quo facilius judicet pius aestimator utra praeponderent. t. Primum adferri solet vaticinium Esaiae, qui futurum dicit, ut populi gladios contundant in ligones, & lanceas in falces , neque gladium
228쪽
13adium sumant alius in alium, neque bellum ultra addiscant, ii , . Sed hoc vaticinium aut sub conditione quadam accipiendum est, quemadmodum multa alia; ut nimirum intelligamus talem fore rerum statum, si
omnes populi Christi legem suscipiant atque impleant; quam ad rem Deus nihil sua ex parte passurus sit desiderari: certum autem est, si omnes sint Christiani, & Christiane vivant, nulla fore bella: quod Arnobius
ita enuntiat: b. omnes omnino qtu homines epe fi non Decie corporum, sed rationis intelligunt potestate, salutaribus 9us pacificiique decretis aurem pellent commodare paulisper, es non faseu . lupercilio tumidi fuis potius sensibus quam i
his commonitionibus crederent, uni eryus jamdudum orbis, mitiora in opera coim
eris Hibita ferri, tranquillitate in moly ima degeret, es' in concordiam Ialtit rem incorruptis foederum sanctionibus co reniret. Lactantius vero hoc modo:
quid siet, si omnes in concordiam constensierint quod certe feri poterit, si per
niciose ex impio furore prWillo iunocentes ac tuin esse vetat. Aut intelligendum est pure; quo modo si accipiatur, docet res ipsa impletum hoc nondum esse, sed implementum ejus, ut & conversonis generalis Judaeorum, adhuc exspectandum. Utrovis autem modo sumas, nihil hinc in
ferri potest ad versus bellorum justitiam, quamdiu sunt qui pacis amantes pace frui non sint, sed vim eis intentant.
AGgreditur Author, propositis argumentis
bellangi licentiae samentibus, recensere S proponere argumenta,quibus adversarii suam sententiam sulcire conantur. Primum argumentum ipsis praebet vaticinium Esaia I et . . qui proedicit anore tempus, quo populi eos rem gladias suos in ligones, m lanceas in falces, nee gens comtra gentem glaseium stringerer, nec exocerentvir Hira ad praelium. Cui convenit illud ZMMν 9. I o. Mesias evertes curru in ex Ephraum, in equum de Ierusalem, Cr discindetur arcus milita ris. Non uno eotimque sensu sacrarum litterarum Interpretes hae verba accipiunt atque interpretantur, nec vaticinii applicationem faciunt; alii enim adimpletum dicunt, alii impletum non-ἡum esse statuunt; nos diversas eorum inae pretationes reserendo subsistemus, judicium penes lectorem esto utra praeserenda tanquam vero magis consentanea. Verum non praetermittere possum quin notare dcbeam quorundam meo
jussicio Theologorum summam arrogantiam &temeritatem, qui nimiam de doctrina, ingenio, ct judicii sui acumine fiduciam habentes, in nullum sere incidunt vaticinium, quin nulla intemposta mora hane vel illam ejus applicationem& interpretationem innocenti saepe vulgo obtrudunt ; tanquam infallibilem veritatem , quali divinitus ipsis essent revelata omnium vaticini rum areana & mysteria. Vera & silli nescia applicatio & interpretatio est, quam nobis Christus ejusque Apostoli divino Spiritu assati tradunt e rum vaticiniorum, quorum mentem & sensum
oportebat intelligi a Christianam doctrinam amia plectentibus, ne seducerentur a Pharisaeis& falsis Prophetis. acunque de aliis vaticiniis dicuntur, quorum peculiaris interpretatio & applicatio non occurrit in N. T. sed excogitata a quibusdam I terpretibus verosimili quidem esse possunt, v rum saepissime etiam tanquam divinationes & mani ingenii fgmenta considero; sed e diverticolo in viam. Quidam igitur dictum Esaiae vaticinium non absolute,sed sub co itione intelligendum putant, quorum in numero & Author noster. Quippe si absolute intelligatur,eo quoapost adventum Messae eventurum erat, quasi nulla omnino sutura essent bella, Judaeis favebit, inserentibus Christum non esse verum Messiam in Lege promissum, quia post eius adventum neque seditiones & intestina bella sublata , neque ab armorum usu & re bellica cessatum; nam & ipse Christus testatur se non venis. mittere pacem, sed M.tam. Agat h. Io. 3 . Sub conditione itaque verba Prophetae accipienda Munt, nempe si omnes amplectuntur sincero animo Christi doctrinam. hominum mentibus non bellum, sed pacem instillantem, tum scire ut bella depellantur ex hominum societate,& non ultra discerentur homines ad praelium exercendi, sub eiusnodi scit. conditione. Verum objiciunt soletasse Adversarii, si taeest doctrina Evangelii, sequitur saltem illis a stinendum bello & arma adiicienda, qui eam pr stentur. Cui respondit doctissimus Theologus Andr. Rivet. Oportere quιdem eos qui Evangelio nomen dederunt alienos esse ab omni proximi offensi
229쪽
ne , sea in nullam dem belli e fiam e vera ta- lxx en non sequitur , s quis injuste eos Moriatur, l vel qua Evarietium CV ipsus professores odio prosequatur, vel qui sub nomen Elangetia nod minus quam Evamelice visas, omnem tiastam dif-fonem innocent per Esangelium esse allinam, dum is modo non transgressiasar vaearianis suis limites, Craci id mtinitus si ea authoritine quam ex Euarie iopγobatamus. Sui enim defensio adversus vim illatam est juris naturalis, quod perpetuum & immutabile est, ideoque nec per Evangelium nec alio quocunque modo abrogari vel immutari &tolli potest. Cui aiae rationes sup. adductas, ubi de sente & orisine hujus juris egimus. Qui vero
pure dicti vaticinii verba interpretantur, Hum viniieinia is regno Christisuam habere Iasitu em, nec semper intelligi debere de eo quod vel eontinuo vel omni tempore fera ribes, sta de Iiquis periodo temporis , qua in I nondum adveneris, adveniet nihi- Iominus. Itaque quamvis impletum non sit, implementum tamen ejus, ut & converso generalis Judaeorum, adhuc exspectandum. Vid Rivet. Frritis. in eap. 2o. Exodi. Alii putant hujus oraculi non alium esse sensem , quam propagationem
regni Christi non carnalibus armis, sed sola Evanelii praedicatione & Spiritus sancti virtute pe ciendam; unde inferri nequit, summis imperantibus Christi doctrinam profitentibus non licere propter justas & necessarias eausas bella se cipere, & armis uti ad depellendam vim & injuriam a civibus & subjectis suis, & imperii sne, ab aliorum invasone tuendos, quippe Evangelii doctrina nec civiles societates nec summas p restates similit, sed stabilit potius , ut annotavi
mus. Et consequenter etiam omnibus savet
mediis sne quibus nec societas subsistere potest,
nec summae potestates, a quibus societatis civi- Iis pendet conservatio, haberi. Alii dictum vaticinium & de pace politica & ecclesiastica N T. accipiunt; neminem enim sugere potest, qui in Historiis non plane hospes est, Servatoris nostri nativitatem in illud incidisse tempus, quo Augustus Janum Quirinum claust, fgnum pacati
tibique orbis; unde Horat. lib. q. M. ait.
eludem. Si de ecclesiastica pace intelligamus, constat Evangelium propagatum suisse non armis corporalibus, sed spiritu oris Dei Filii, nec se ro & armis excise , quae idolorum cultum sequebantur , sed praedicatione Evangelii conversae gentes, quae olim alienatae a scederibus & alie
nissimae a Jvilaeis in peculiarem Deo populum
adscitis, ad unum Deum, unam fidem de Evangelii doctrinam, & in unum quas eo us unamque ecclesam coalitae, profligatis idolis omniabus, & erroribus, quibus ad tempus nati Regia& summi Pontificis Servatoris nostri misere involutae erant, saniori doctrina sublatis, nulla iam amplius ob fidem in unum Deum bella sutura
sunt. Itaque gentes conversae & auditores Evangelii , qua pacis sunt & charitatis amplectentes semper, non certabunt inter se iniuriis & male setis, sed mansuetudine & charitatis Urais p
rariores cedere, quo loco pellare, pars quam im ferre injurias, contenti e scientia ιranquillitare,
in unitis Dei spirituatis cultu fetios er mundi triumpharores Me, parunna, beneficus, non femra in armis. Itaque iam videtur vaticinium im
pletum, fustis sentibus prius hostilibus amicis,
quamvis non sublatis omnino bellis, nam & illa erunt donec homines & vitia, quibus natura homana inquinata saepissime in proximi perniciem multa & meditatur scelera & patrare sagitia conatur , quibus nostram defensonem opponere non Evangelii doctrinae contrarium esse jam dieti mus; nos hic sermonem habemus de satu spirituali diversarum nationum de gentium fidelium temporibus N. T. qui doctrinam Evangelii amplecterentur, tanquam agendorum normam de
regulam vitae instituenta & transgendae in pace& tranquillitate, ut decet ejusdem religionis &fidei foetos,ejusdemque ecclesae membra, & ejusdem spiritus participes, qui fidelium mentibu hil nis pacem &concordiam instillat, cum omnibus hominibus colendam.
a. Ex quinto Matthaei capite plura argumenta depromi solent, ad quorum dijudicationem opus est animo repeti quod paulo ante diximus:
u Christo id filisset propositum omnia capitalia judicia & jus bellorum tollere, facturum id fuisse verbis quam maxime expressis ac specialibus, ob rei magnitudinem ac novitatem ; eoque magis, quod nemo
Iudaeus aliter cogitare poterat, quam leges Mosis ad judicia & rempublicam pertinentes vim suam in homines Judaeos habere debere quamdiu staret illa respublica. Hac ergo de te praemoniti locorum singulorum vim
A Rgumenta, quae Adversarii putant depromtique locis, non probant bellum justa de causa sus-- Apoist ex quinto capite Matthaei similibus-lceptum illicitum esse, quasi Christi nova lege dc
230쪽
doctrina in Evangelio proposita omnia omnino bellandi licentia magistratibus . vel iis quibus sus belli gerendi competit, abrogata & erepta. Qui di spe, ut superius demonstravimus, nihil praeceptum novi in Evangelio, quod non mandatum iu V. lT. Atqui in hoc approbantur bella justa. Er- lgo nec interdicuntur vel tolluntur a Christo in lN. T. Cui etiam addi potest, quod quae ibi di
cuntur , ad privatos pertinent, qui suis perturbationibu nimis indulgentes, dum proximum ex vindictae cupidine ac ex odio & inimicitia laedunt,
quasi stitiae amore eum correxisse vἱder; volunt. Non dirigit vero Christus sua verba ad magistratus & summas poterites, quae a Deo constitutae sunt ad iram ei qui malum fecerit, ut videre est Rom. II. Vel ut aliis placet. vult Christus suo ad constantem patientiam sormare , ne ossens deficiant, commendatur itaque hic summae m derationis atque patientiae studium iniuriisse serendis, quibus obnoxios sere praedicit perlave rantes prosteri Evangelium Christi discipulos, at que ejus doctrinam sequentes.
3. Adversariae ergo sententiae munimentum secundum ex istis verbis II. petitur: Audistis dictum fuisse, 0culum pro oculo es' dentem pro dente. Ego vero dico vobis, ne obsistite injuriose, o, quod Graeci vertunt Via iam , Exod. ir, i 3.ὶ sed Gedenti te in dexteram maxillam, alteram quoque obverte. Hinc enim inferunt quidam, nullam injuriam aut repellendam, aut vin
dicandam, sive publice, sive privatim. Atqui non hoc dicunt verba: neque enim magi stratus hic alloquitur Christus, sed eos qui impetuntur; nec de quavis agit injuria, sed de tali, qualis est alapa ; sequentiaeenim verba restringunt pretecedentium generalitatem.
DErperambine colligunt Adversarii nullam imc juriam aut repellere aut vindicare, vel publice, vel privatim, licitum. Nam neutrum hic interdicitur. Non magistratui, quia ex verbis Christi re spicimus eum non habere sermonem ti magistratibus , quoniam ipsos non alloquitur, sed Ap solis & populo quem docet, quaenam incumbunt cuique officia erga proximum, prohibetque vindictam privatam , atque satius esse admonet perferre injuriam sbi illatam, quam compensare, socium aequali damno cupissine vindictae exercendae assiciendo. Nee interdicit cuique privato injuriam declinare, nec eam observato incululatae tutelae moderamine propulsare, quando illam per magistratus vindicandi mihi nulla est o casio, sed privatam tantum vindictam prohibet, ut dictum, ne malum malo repellas, id est conuitium pro convitio, vulnus pro vulneret Nemini malum pro malo raudatis, ait Paulus Rom. I 2. II.
Quippe nee ipse Christus nee ejus Apostoli percussi Obverterunt & alteram maxillam percutienti. Sed malo restitit Christus , innocentiam suam tuendo, & redarguendo injustitiam adversariorum Rh. ig, 13. eo ipso ostendens Iegitimam &justam defensionem adversus injuriam illatam , vel verbis, vel sactis, Evangelii doctri , quae nihil abrogat quod juris est naturalis', non repugnare. Sed putat Author Christi verba non de quavis iniuria accipienda, sed de tali, qualis est alapa , quae non atrox, sed levis tantum injuria videtur. Sed verius puto de omni injuria, sive atroci, sive levi, Christum agere. Quippe cum omnis vindicta privata prohibeatur , prohibitio non minus ad vindicationem atrocis quam levis injuriae pertinet; cassem enim in utraque
vindicanda prohibitionis ratio, ergo & idem ius;
nullam iniuriam vindicandam authoritate priavata verba Christi inferunt, ergo nec atrocem Nam quo atrocior iniuria, eo magis ad illam vim dicatissim inellamur , & consequenter Irohibitio magis ad atrocem quam levem reserenda videtur. Praeterquam quod ejusmodi injuria, qualis est alapa, satis atrox videatur viro bono&honesto, de idcirco non adeo manifestum est, an sub ratione levis injuriae alapa a Christo propon tur. Quippe cum hac ratione propter summam, suam ex inssictione alapae patior, omnium hon storum virorum iudicio contumeliam fama mea ,
quae ex aliena, imo vulgi potissimum dependet Opinione, res inaestimabilis& inter humanas s licitates non in postremo locanda gradu, sed quibuscunque rebus pre sissimis praeserenda, maxime laedatur, dicendum videtur, Christum alapam tanquam atrocem injuriam proponeter sed docere eam, quamvis atrox st, perserendam p s , & alteram maxillam praebendam, quam vindictam sumendo privatam iura magistratus
violare, & pacem publicam perturbare , quae subsistere nequit, ti cuique privato liceret sibi laeso jus gicere&exequi, quod publice per m gistratum fieri debet.
. Sic in pnecepto sequente: sivi pes t tecum Itigare, net tunicam accipiat, dimitte liti etiam pullium: non omnis provocatio ad iudicem aut arbitrum