장음표시 사용
371쪽
niis audaciores De Romanis, m fador, id est de non Cόrisianis. De Palaestrica, quod ait, ad Commodi mortem pertinet, peractam imperio praefecti AElii Larti , manu palaestritae; quo tamen Imperatore vix quisquam fuit sceleratior. Parthenius, cujus factum itidem detestatur Tertullianus, erat ille qui pessimum Imperatorem Domitianum
oppresserat. His comparat Plautianum praefectum Praetorio , qui Septimium Severum valde sanguinarium Imperatorem occidere in palatio voluerat. In eundem Septimium Severum arma, quasi pro
reipublicae caritate, sumpserant in Syria Pesccnnius Niger, in Gallia& Britannia Clodius Albinus. Sed horum quoque factum Christianis displicuit, quod& ad Scapulam jactat Tertullianus: Circa majestatem Imperatoris infamamur : tamen nunquam Albiniani, vel Nigriani, vel
Cassiani inveniri potuerunt Christiani. Cassiani illi erant qui secuti erant Avidium Cassium, virum egregium, qui in Syria sumtis armis causabatur Rempublicam se ire restitutum, quam M. Antonini negligentia perderet.
Consuetiani veterum Christianorum tantum authoritatis concedi Fus, quantum ii bent consensus cum sacra scriptura fit recta ratione, ut ad Prologom. annotavimus. homines fuere ut nos, ideoque & multis quoque erroribus
obnoxii. Non mirum quod Christiani primis illis verae sdei propagandae temporibus neque ipsi publice ejusmodi dogmata & opiniones in vulgus disseminare & prosteri, nec etiam se iis adiungere ausi fuere , qui sese iuri pessim
rum imperatorum Romanorum, crudelissimis &
iniquiminis injuriis ac sceleribus, quae in subjectos & cives suos, inter quos etiam Christiani plurimi, admittebantur, opponerenti invali di enim resistendi tantae potentiae, in id potius
incubuerunt, ut patientia lenirent animum Imperatorum, ex odio ergo Christianos mirum in modum exacerbatum, quam ut, se opponendo& tuendo adversus implacabile odium es iram, magis eos irritarent, & consequentet rigidioripe secutioni, & acerbissimis cruciatibus atquc paenis sese magis exponerent. Christianum hominem
omniti celarum reum, Deorum, Imperatorum, I gum , morum, natura totius inimicum habebant, ait scrtuli. omnium calamitatum causa reputaba
tur. Hine idem Author. Si Tiberis assenuis ad nia, s Nilus ascendit in arva, s c Jum stetis,
s terris moυit , s fames, si lues, statim , Chri
stianus ad Leonem, Hamabatur. Quia fama per
crebuisset&Apostolos , & veteres Christianos,& Euanges ii doctrinam eiusque sectatores docere summis potestatibus, infidelibus & a Christi do ctrina alienis, obedientiam praestandam non esse, quotidie suis praedicationibus & dcictrinae regulis inseruere obedienssum eae princ ipibus& summistia gistratibus , eamque doctrinam sua patien-m aconsrmare magis magisque voluere, ut os len- li detent Euangelium non docere desectionem ni rebellionem adversus magistratus, sed modestiam potius &obsequium. Quamobrem Chr3sostomus ad Pauli locum, paulo ante ab Authore adductum, Rom. I 3. addit, hic monere etiam Α-postolum , ne suseipiantur pupervacanea bega,
quaa fama communis eras, quasi , seditiosi GV rertim novarum cupiui, Ap oti omnia ad evertentas leges communes agerent in dicerent. Huic etiam
i accedit, quod sibi persuadebant se non a Deol missos ad Euangelii doctrinam vi & armis propa j gandam, sed praedicatione,& ejushostes non hii mano imperio, sed rationibus , profligandos &Christi imperio subjectos reddendos; cujusmodi
victoriam potissimum deportari hac ratione arbitrabantur , si & sua patientia, imo etiam, exigente necesDate,sanguine suo,veritatem doctrinae,quam prostebantur , & alios docebant, confrma rent; unde Martyrum singuis fundamcnium dicitur , quo sundata Ecclesia & Christi dricthina propagata : hinc tot injurias aequo perserebant saepissime animo, vela magistratii, vel plebes: bi illatas. D sndeisa est rellaeis non occiiundo, sed momenuo; non savitia, sed patientia: non βι- tire, sed fri. Ida enim militorum siret, haec lonο-rum : er necese est bonum in religione versari, non
malum. Nam si famulae, si tormen is, s mala
religionem issendere τὰ is; iam non defoaetur illa,sea psyMιur atque violabiιών. Nihil ιχim est itiis votantar um , quam religio, ait Lactantius δ' '. Id. Verum, ut diti, ad summas erant Christiani veteres redacti angustias, impares ad resistendum extis maxime abEthnicis imperatoribus, omni potestate destituti, ideoque temporibus ce dere , N necessitati inservire necesse habebant, &a Christo voeati vidinantur Homnia haec incommoda perserenda, doctrinae propagandae causa
372쪽
qua specialis Dei voluntas non ad consequentias trahenda, nili pateat, vel ex revelatione, vel etiam ex aliis circumstantiis, eandem a nobis Devin exigere patientiam, in eadem necessitate constitutatis; quando vis maior est, quam cui res stere poscsimus; vel propter majus malum evitandum, necesse nobis sit potius perferre inauriam, quamdcpellere. Cui etiam addi potest, quod nonnulli Christiani veteres bello omnino abliinendum , etiam desentionis causa suscepto , censuerint contra rationis dictamen, & etiam doctrinae Christianae verum S genuinum sensum.
Quod di ab aliis quoque improbata fuerit haec
sentcntia, argumentum, quod nec consuetudo, nec veterum Claristianorum opinio a nobis, . tanquam veritas falli nescia, haberi debeat, nee legis optima interpres , nee idcirco tanquam agendorum nobis norma. Praeterquam quod
probari nequeat illam universalem suisse conia suetudinem & opinionem, ut Author arbitratur, scit. retiaepotestata resere nefas esse, sumpto eo sensu, qui regium imperium significat iniustum plane ae iniquum legibus divinis , & huitianis contrarium. Quippe regiae potestati sive summi, magistratibus, qua legitimis potestatibus, id est regi, qua regi, nunquam resisti posse, septiis iam diximus, & eo sensu& Αpoliolorum, Squ rundam patrum dicta interpretanda; quemadmodum saepius quae universaliter enunciantur, ad casum specialem & sngularem restringenda sunt quin summam iniquitatem vel injuriam saeptu, inferrent, & veritati manifesse repugnarent, quod non prasumi potest de viris piis, ideoque sano seus u&qui vitio caret, interpretanda quae ab iis
scripta, ut voluntas corum conservetur l. I 8. Cr
r. Anabrosius, cuna injuriam non sibi tantum, sed & grcgi suo, &Christo fieri crederet a Valentiniano Valentiniani filio, populi salii
concitati motu ad relistendum uti non Voluit. Coactus, inquit, reFugnare non uox e dolere potero, potero fere, potero oemere: a perfus arma, milites, Gottos quoque, lacryma mea armasunt. talia eni unt muniment acerritum. liter nec debeo nec possum resistere. Mox: Exigebatur a me ut compescerem populum: referebam, in meojure esse ut non excitarem, in 'Dei manu ut miti
garet. Idem Ambrosius Maximi copiis adversus Imperatorem, &Axianum & Ecclesiae gravem, uti noluit. Sic Julianum desectorem cum pessima consilia agitaret, lacrymis Christianorum repressum, ait
Nagian Zenus, addens, τ--, quiasium soc coutra persequutorem erat remeaeum. Atqui exercituS ejus serme omnis ex
Christanis constabat. Adde quod, ut observat idem Naaeian Zenus,
saevitia illa Juliani non tantum in Christianos erat injuria, sed & rcmpublicam in si immum adduxerat periculum. Accedat his illud Augustini ubi illa Apostoli ad Romanos dicta cxplicat: Necesse es propter hane , tam nos subditos esse oportere, non re entes quid HB rectores
Acile videtur hic Authori, Ambrosii locum adducenti, responderi posse , s dicamus Ambrosum hie sermonem habere de armis & munimentis,quibus qui boni sacerdotis officium explere velit,non uti debet quem, Dei ministerio mancipatum , non decet uti earnalibus armis sed spiritualibus precibus & eatientia, idque nee contra liniustam vim & invasionem hostium infidelium, contra quos nemini defensio deneganda vel adi menda. Possumus quoque Ambrosio opponere, vel potius allegare tanquam interpretem e lrum, quae nimis universaliter ab Ambrosio de Augustino dicti , Bernardum, de se etiam tanquam sacerdote loquentem, & idcirco & ma)orem patientiam perserendae injuriae, & abstinentiam a bellis & armis, sibi imposῖ tam arbitrantem , laee tamen scripsisse. Si orbis totus a resus me eo uraret, tit quippiam molirer a restis regiam maiestatem, ego tamen Deum timerem Crordiniatum ab eo regem os aere non temere auderem. Juste itaque ossendere non vereretur, exigente necessitate, vel recusando exequi quae instituit , vel resistendo injuriis injuste tibi ita
373쪽
VI Inventi sunt nostro seculo viri, cruditi quidem illi, sed temporibus & locis nimium servientes, qui sibi primum cita etiam credo)deinde aliis persuaderent, ca quae jam dicta sitnt locum habere in privatis , non etiam in magistratibus inferioribus, quibus jus csse putant resistendi injuriis ejus cujus summum cst imperium ; imo & peccare eos ni id faciant. Quae opinio admittenda non est. Nam sicut in dialecticis species intermedia, si genus respicias, est species; si speciem infra positam, genus: ita magistratus illi, inseriorum quidem
ratione habita, sunt publicae personae; at superiores si considerentur, privati sunt. Nam omnis facultas gubernandi quae cit in magistratibus, si inmae potestati ita subjicitur, ut quicquid contra voluntatem
summi imperantis faciant, id descetum sit ea facultate, ac proinde pro actu privato habendum. Locum cnim hic quoque habet quod dicunt Philosophi, ordinem non dari nili cum relatione ad aliquid
Non temporibus & locis, sed rectae rationi, i aequitati & veritati servire dicendi, qui tibi'& etiam aliis persuadent, non inferioribus solum- lmodo magistratibus, sed cuique privato, multo lmagis universo populo, facultatem tribuendam lsese tuendi adversus vim illatam, non tantum
ab lix, qui sibi aequales sunt, sed N superioribus, lnon qua superioribus, sed aequalibus. Quippe, ut
recte annotat Author, magistratus ratione inse
riorum publicae personae sunt, sed respectu sup
riorum magistratus inferior ejusdem conditionis l& juris est, eu us omnes cives, ita ut non major sipsis resistendi licentia concessa videri debeat, iquam caeteris civibus, sed omnibus aequalis potestas, exigente necessitate. Quemadmodum omnis potestas quam habet inferior magistratus,deri- vanita est ab eo, qui summa majestate summoque imperio ornatus est; ita tota abeo dependet, tanquam a sua causa & origine. Atqui non praesumendum est principem tam amplam alteri potestatem demangasse, quae suae majestati obessedi resistere posset, &eonsequenter esset independens. Hinc aequalis & civibus, & inferiori magistratui, tribuenda licentia: esset enim contrarium voluntati demandantis, quia, dum ipse summus velit esse , alias potestates sibi subordinatas voluit.& ideireo nihil eiscere potest inferior magi- 'stratus sine consensu superioris, quin quod factum est, tanquam a privato factum habendum. Atqui omnis resistendi facultas repugnat superioritati,crgo qui superior e8 omnibus civibus, s ea se supe
rioritate semetipsum exuere nec actu nec vel bis
declaraverit, nunquam praesumi potcst cuiquam
tam amplam potestatem tribuere, quae suam ma
jestatem imminueret di aliquid ei detraheret. ita summus non maneret; unde sequitur dignitatem magistratibus inferioribus non maiorem liccntiam , quam ceteris civibus, tribuere, sed ejusdem esse conditionis & juris e nam destituuntur eius intuitu consensu eius, a quo potestatem& digniatatem , qua a caeteris civibus distinguntur, habent,& ideirco magistratu δὲ dignitate ipso iure exuti. instar privatorum civium habendi. Hinc si eivibus non licet se opponere iussis summi imperantis,ergo nee inserioribus magistratibus. atqui omnibus naturae jus, non habens rationem dignitatis
vel personae ejus,qui se defendit, nee etiam qui injuriam inseri concedit licentiam X facultatem sese tuendi adversus vim illatam ; cujusmodi defensonis potissima pars est jus resistendi. ergo aequalis potestas & civibus, de magistrati inserioribus, tribuenda, quia omnes ejusdem conditionis, id est homines nati, cujus intuitu ejusmodi facultas
a jure naturae cuique competit, quare eodem omnes jure gaudent. Notandum vero,quo quem
admodum magistratus inserior propter dependentiam suae potestatis dependet a superioris consensu& impcrio,& quemadmodum, eo destitutus, tan-rvam privatus considerari debet, concedente Αurore; ita etiam superior abutens summo imperio, destituitur consensu eivium, a quibus illud habet, de propterea etiam velut privatus habendus, cui vim 3e injuriam inserenti resistere licet, suamque promae defensionem.
2. Ac mihi videntur, qui contra sentiunt, talem statum rerum inducere qualem antiqui fabulabantur in coelo suisse antequam Ma) eltias Uriretur, quo temporc unt minores Deos lovi non conccs ille. At is quem dixi ordo, &-non tantum scidu communi cognoscitur:
374쪽
0mne sub regno graditore regnum es.
Alici nisi e regunt 2 Et Augusti ni dictum celebre: Ipsos humanarum rerum gradus adverte: si aliqui hi irrit curator, faciendum: non tamen si contra proconsuljubeat: aut si consei aliquid jubeat, . aliud imperator: non utique contemnis potestatem, sed eligis mi
jorifera ire: nec hinc debet minor irascis major praelatus est. Et hoc ejusdem de Pilato: Talem quippe Deus dederat illi potestatem, ut esset etiam j esub Caeseris
T Ulla Respublica, nulla societas, nulla similia, i sunt, & consequenter resistere , quin evan L subsistere potest sne ordine, quo & servatur)scere debeant, & non esse quod revera si inti mundus, totaque coelestis machina perpetuo ipsa vox relationem inseri alicujus superiori, . pendet ab ordine. in omni autem ordine debet j unde dependent tanquam a prima causa & ori- esse quaedam subordinatio, quae est relatio ad pri- fgine , dc in ea dependcntia ac gradibus imp mum. unde ad cetera descenditur per gradus; cujusl rii vel dignitatis, consistit ordo civitatis impe res ectu necessario ab illo primo dependent in trandi de parendi. Sane nequaquam, ait Na- ordine, quia sine illo nullus ordo, de consequen, ter non posset descendi ad cetera. Si in nume
rando non ordiremur a primo, tanquam cetero
rum numerorum principio, non posset descendi ad lecundum; nam secundus es, quia existit aliquod primum. Donec itaque primus, existit quo que secundus, sed sublato primo, tollitur quoque Icquens, ac deinde tertius & quartus, qui a se invicem dependent ratione subordinationis; alter tamen altero prior , quamobrem in omni ordine maxime necessarra illa relatio, sine qua nullus potest orgo concipi. Unde & magistratus inserior tamdiu magistratus est Ze dignitatem suam tueri potest, quamdiu pendet ex authoritate principist nam inferior iste gradus. quem in relatione ad principem obtinet, necessariam quandam dependentiam inscrt. ἡependentia eausam , aetimet. rerum in ordinis apta nos laudo confusionem, quum aliquanaoperverse a quibusdamprasidetur in grasibus: si quidem non omnes ac gare a deo neque usum est: Obiter tamen legem d. onautarum, quae prius gubernatori remum in muris dat, orde qtie in prorum deducit Cr ulteriora con eradit. Hine videmus civitatem, principe destitutam, ad summam rerum confusonem recidcre, Omnemque eo interverti ordinem. Notandum
etiam cives, qua cives, subjectos summo imperio, esse ab eo quidem dependentes, de consequenter nullam iptis resstendi licentiam esse , quatenus a principe, tanquam inseriores, dependent, & ad illum relationem habere debent pro sua conditione: verum ea qualitate non resstunt principi tanquam ei inferiores, sed aequales. ordo quidem civitatis& omnium societatum postulat, ut si aliquis de qua d pendeat, quae princcps, & consequenter potestate,&dignitate primus, unde de omnes cx-jure magistratus & dignitatis nae nunquam resistere potest imperant i , quia semper ejus intuitu inferior est; resstengi vero facultas aequalitatem inducit, & propterea illam ἡependentiam tollit. Ex quibus perspieimus, cum in omni civitate de Reipub. sorma ordo debeat servari, silequo nequit subsilere; ordinem vero illam subordinationem necesse requirere, utpote sine qua nullus ordo; subordinationem telationem habere ad aliquod primum , sine quo nulla subordinatio tempotestates,& quotquot sunt cives, ratione suae conditionis fle qualitatis, tanquam origine de pri ma causa, dependeant; sed non necesse est, ut ce in alicui perlonae tribuatur, vel, delataei, in perpetuum apud eum resideat; ad ordinem servandum, constitui debet imperium , quod siminum, ideoque primum si, de unde cives, &caterae minores potestates dependeant. Hoc pcr se neccssarium,
sed non respectu subjecti cui innaerct, quod ejusmodi prioritate 8e potestate exui potest, ipso sacto
concipi potest ; ergo in omni regiminis formai S iure inde exciden de caeteris civibus aequale sese de summum imperium esse debet, sive penes plu- l effciens, manente tamen summo imperio perseres, si unum, a quo omnia caetera minora im- de sua natura semper primo, cui nihil aquale , peria descerulant ac gependeant necessario, ita ut sed omne subordinatum, quod in civitate imperii nec possent dici minora, nisi a summo aliquo de-.nomine vcnit. rivarentur, cui nunquam aequalia concipi pos-
3. Sed Sc divina probatur auctoritate. Nam Apostolorum princeps subjectos nos este vult aliter regi, aliter magistratibus: Regi, ut supereminenti,
375쪽
minenti, id est sine ulla exceptione, praeterea quae Deus directe impe rat, qui injuriae patientiam probat, non interdicit: Magistratibus, tanquam missis a rege, id est potestatem suam a rege ducentibus. Et cum Paulus omnem animam supremis potestatibus este subjectam vult, etiam magistratus inferiores inclusit. Neque in populo Hebraeo, ubi tot fuere reges divini humanique juris contemptores , unquam inseriores magi
stratus , in quibus plurimi fuere viri pii & fortes, id sibi juris sumpserunt
ut regibus vim ullam opponerent, nisi si qui a Deo, cujus in reges sum-i Sinui inum jus est, mandatum speciale acceperant. quin contra, quod proce- UR 'rum ossicium sit ostendit Samuel, cum proceribus & populo inspectante ΤSaulem jam perverse regnantem solita veneratione est prosequutus.
OUamvis non videam , qui Author noster l
ex illis verbis Apostoli, quibus commen-ldat regi Aeiuendum, ranquamsupereminenti, inserat eiusmodi obedientiam, quae est sine exce
ptione , itaque omnem, statui potest ejusmodi
Interpretationem verborum meram detorsionem in suae opinionis confirmandat favorem & quas munimentumab Authore excogitatam, dieamus. Verum concedamus hunc esse verborum sensum, quanam inde potest deduci consequentia, atque ea,quam & nos non approbamus. Vult Apostolus ut regi, tanquamsupereminenti, prasidatas,ut a rege
missa, pareamus, quia scit. in illis principis maiestatem veneramur , a quo omnem habent potestatem, quam exercent, ideoque quacunque ci- lvibus imperant,tanquam ab ipsius principis pol state & maiestate prosecta censeti gebent: dum itaque praesecti & inferiores magistratus dependent a summi imperantis imperio, iis morem gerere in omnibus, quae vi potestatis suae jubent facienda vel omittenda, cires tenentur cujusmodi obligatio & alteram includit, qua obligantur non optemperare jussis inferiorum magistratuum, contrariis imperio & maiestati summi principis & magistratus. Sic quoque dicendum cives obligatos parere regi, quatenus supereminenti, id est legitidie secundum leges cum naturales, tum etiam civiles, & mores, quibus subjicere eum voluere, a quibus accepit imperium, imperanti. nam ea lege ipsobsequium praestandum cives, de stim-mus imperans tractandum imperium aecepisse praesumi debent; hoc sensu supereminenadicitur, atque eatenus ex toto in dignitate illa summa constituto obsequium debent cives, ut & iis quoque
. Atque adeo religionis quoque publicae status nunquam non a re
gis ac Synedrii arbitrio pependit. Quod enim post regem magistratus simul cum populo Deo se fideles fore promiserunt, i l intelligi debet
ruatenus in cujusque id futurum erat potestate. Ne simulacra quiem salsorum Deorum, quae publice exstabant, dejecta unquam legimus , nisi jussu aut populi in libera republica, aut regum cum regnabantur. Quod si quid aliquando factum est vi contra reges, narratur in testimonium divinae providentiae id permittentis, non in facti hu
SI civitatis ordo & publica tranquillitas unum
summum, sive penes plures,sive principem residens,imperium, flagitat,ita ut ab eo omnes magistratus inseriores dependere debeant, ejusque no
mine fieri, quicquid publice geritur: hinc etiam necessario At publicae religionis status ab ejus de
pendet authoritate, cum ea maxime pertineat ad Reipub. tranquillitatem conservandam: quare
etiam potissima quoque pars est summi imperii,
eiusqueexereitium, iam receptum & introductum ab eo, qui summum imperium in civitate habet, a nemne potest impediti nec mutari, nisi consen se summi imperantis, salva tamen cuique liberi tate publicum inductum cultum divinum amplectendi veInon; quippe ut diximus ad protegem. quemadmodum Rex vel magistratus nemini potest fidem instillare, ita nec cuiquam potest nccessitatem imponere per externum cultum pro steti
376쪽
steri quod intus non credit, quia conscientiae Drationis dictamini contrarium. Aliquem tamen cultum publicum constituendi penes eum authoritas vi summi imperii ; & si quaedam potestas eceleliastica ad illum ordinem in cultu divino peragendo observandum & tuendum constituatur, potestati civili sub ordinata censeri debet, quemadmodum es teri magistratus politici inferiores, ne imperium in imperio sit, atque ita deformatum & inordinatum aliquod corpus politicum hiceps, instat horendi monstri, producamus.
Quam opinionem viri eruditi, clarissima ecclesin lumina, tuentur, quorum in numero Ρ. Martyr, Musculus, David Pareus: ita enim Petrus Martyr Ioc. com. cias. 4. Ioc. 3. g. s. eraa 8. cap. I. Siam. vita potestas, ut iait Aristoteles, in potui cis cinare de ι, ut omnes offici faciam, ut juris consutii, set M dici, ut rusci, ut pharmacopolae, inter quos etiam numerare posumus ministros in eo orat res. Imo statuit potestatem ecclesiasticam super Vacaneam , cum ad illam exercendam sussciat civilis mayι stratur, nec opus sit multiplicara capita. Salomon, David, Iosias, cum essent magistrixtis civiles, tamen putasMnι rerusonem a si cura nou e se a senum. Constaminus, Truia us, D 3 mimus nihil mavis cogitabam, quam ut veram De ecclesiam instituerem. Et idein Author, ips
su ternationis rario CV natura ferre nequit, tit aut
sint in eouem populo potestates authentica, duae L-εose tigillariones ae dominariones, nisi pers ordi
nat ovem, perinde atque duobus in uno corpore non
potest e se iactis capιιιbus. Cui addi possunt quae habet Tei glandius, strenuus alias ecclesiasticae potestatis propugnator, jus subordinationis politico magistratui vehementer opponens, cum ait: ρο-
nes psiestatem ei:ilem δ' iusicare Crflatu rede religione , quam in publico inter sabditos suos melit eae-erceri ; 3 seram religionem removet, C fAsiam ei sublituit, abutitur quidem potestare sura , non tamen ipsi nuam potestas. Et Rivet se IV. ρνο-
curiatio evittis disim imprimis magistrarias demian
data est: adm mstruιio Reipia. in secundas ciarιs esese debet. Possint&plura eruditisumorum The logorum, idem sentientium, testimonia adduci,sed suffcere haec ducimus ad probandum potestitem summam circa sacra quoque versari in jure summae majestatis, & si quaedam circa ea administranda cura singularibus quibusdam personis demandata , eorum potestas dependet a civili majest te eique subordinata est: quia enim Deus dat potestatibus secillaribus facultatem populos re-endi, eorum felicitatem naturalem procurani , ei simul concedit potestatem omnem circa illa omnia, quae ad publicam Reipub. administrationem pertinenti Atqui divinus cultus &religionis publicae status, sacrorumque usus, maxime humanam externam politiam quod juvent, dum medium necessarium, quo homines contineantur in ossicio, sequitur ea omnia, quae divinum cultum respiciunt, ad summam in Repub. potestatem pertinere, & illi, quibus sacrorum cura est demandata, omnia, quae agunt&disponunt circa eorum ritus vel cerimonias, & ipsum cultum peragendi modum, aciunt nomine summi imperantis; &quia ejus authoritate decorati sunt, obsequium ipsis praestandum in illis omnibus, quae imperant, ejus intuitu saciendo, modo non laedant majestatem principis, ejusque imperium imminuant, vel aliquid ei detrahant.
F. Solet a contrariae sententiae auctoribus proferri dictum Trajani, cum pugionem praesecto praetorio traderet: Isic pro me utere, si recte impero , si male, contra me. Sed sciendum cst Trajanum, ut ex Plinii Panegyrico apparet, id unice curasse ne quid regium ostentaret, sed
Verum principem gereret, qui proinde sit besset senatus populique j dicio ; quorum sententias exsequi praefectus deberet etiam in ipsum principem. Simile est quod de M. Antonio legimus, qui publicam
pecuniam atti agere noluit, nisi consulto senatu.
Nlba juvat dictum Traiani eorum opinio . lnem, qui inferioribus magistratibus jure suae demandatae potestatis resistendi jus summo imperanti tribuunt. non profert haec verba Tra-lianus, ut demonstraret Praesecto Praetorio jure sui magistratus & dignitatis plus potestatis in se, abutentem imperio, quam caeteris civibus esse. Verum nihil aliud hisce verbis indicare voluisse milii persuadeo, quam jus gladio vel pugione utendi, quo summum imperium denotat, sibi soli competere, ossicium boni principis adimplenti ; contra vero se eo privari dignum a senatu populoque, si quid imperaret quod contrarium esset ossicio suo, & cui idcirco, tanquam illegitiumo mandato & praecepto, impune non tantum non pareret populus, sed & contra se eodem uteretur imperio, quo ipse, armatus consensum puli, animadvertere poterat in cives, ad quem tanquam naturali modo revertebatur ipso iure, sese eo se indignum reddente abusu; quamobrem Praesectum Proeto io, si quid tale imperaret, quod contrarium esset saluti communi civitatis, & securitati ac utilitati ciuium, non solum solutum pronuntiat obsequio, sed & eodem gladio contra te utendi potestatem ei esse affrmat, senatus S populi, ad quem reversum erat imperium, authoritate
377쪽
VII. x. Gravior illa est quaestio, an lex de non resistendo nos obliget in gravissimo & certinimo discrimine. Nam leges etiam Lur. Dei quaedam, quanquin generaliter prolatae, tacitam habent exceptionem summae necessitatis: quod de lege sabbati Hasamonaeorum temporibus a sapientibus definitum fuit: unde dictum celebre: periculum anitie impellit subarum: & Judaeis apud Synesium causam neglectae
legis de sabbato hanc reddit: αφωι θυ-r in certi imum Pitce pe
riculum adducti stumiu. Quae exceptio probata est ipsi Christo: ut de in lege altera de non edendis panibus propositionis. Et Hebraeorum magistri legibus de cibis vetitis, aliisque nonnullis ex veteri traditione eandem addunt exceptionem, recte quidem: non quod Deo jus non sit ad certam mortem subeundam nos obstringere, sed quod leges quaedam ejus sint argumenti, ut non credibile sit datas ex tam rigida voluntate. Quod in legibus humanis magis etiam procedit.
inamvis Author summae fleabsolutae pote-
.statis propugnator sit, ei nunquam resisti posse a civibus, etiamsi male habitis a summo imperant*m praecedentibus statuem,quosdam tamen niccasus excipere videtur a communi regula, &primo quidem casum summa necessitatis, quem
omne legis vinculum dissolvere & obligationem
tollere saepius annotavimus; ea etiam mente legesseruntur, ne noceant humano generi, sed ei prosint. ipsae etiam leges naturales, quamvis moralem& perpetuam vim obligandi continentes, ita ta
men semper interpretandae, ne noceant humanae
societati, vel singulis ejus membris, ad quorum
conservationem, utilitatem, atque securitatem
latae sunt, quatenus respiciunt dictam societatem summa enim legum naturalium lex est, eaque prima & sundamentalis, conserratio sui ipsus, quia
sine singulorum membrorum conservatione universam societatem perire necesse est. Hine cuique jus se tuendi adversus vim illatam & injuriam defensonis autem potissima pus jus resstendi, quae nulla lege aut constitutione divina nee humana tolli potest; ipsuin enim hoc universum &omnia individua Aiximus Deum produxisse,ut essent atque existerent quamdiu Deus decrevit, quamobrem omnibus innati acres stimuli,quibusseruntur ad se conservanda. huic aute o necessitati
caeterae leges omnes cedere necesse habent, sive naturales, sue civiles; imo cum ea convenire, quias huie essent contratiae ipse testisator cuius voluntas & decretum, quemadmodum ipse immutabili est , omnis mutationis expers. non esset persectissimus, & ideirco nihil velle potuisse statuen- lus, quod abrogaret vel tolleret illam Iesem fundamentalem ; atqui sublato iure resistendi, etiam tollitur lex, quae cuique dat facultatem sui defensonem suscipiendi; ergo eoncludendum legem de non resistendo tolli non posse , sed quidem restringi ad certos easus, ita ut non omni tempore ea
uti liceat : omnes enim leges debent explicati juxta aequitatem & rationis dictamen. nam eam esse mentem summi legissatoris, quis posset in dubium vocare λ Hine statuimus euique non esse sicultatem restan4i summo imperanti ob quascunque injurias, sed graves, quas recta ratio, omnibus diligenter ponderatis circumstantiis, dictat ejus esse generis, ni secun/um 4ivina atque huinana jura nobis liceat nostri deis sensonem suscipere ; ideoque non opus est ut cum Authore resistendi licentiam metiamur ex
gravissimo & certissimo, ae praesenti quas discrimine; quippe non semper summa necessitas e spectanda, sed susscit quod ratio nobis dictet rositandi necessitatem, in qua constituti sumus, ad suo jure utendum, susscere. omnes enim nationes non ad quaevis mala & injurias perserendas eodem modo obstricta. Necessitas itaque metienda ex obligationis vinculo, qua tenemur summo se qui imperanti secundum leges, delatione in imperii imperio adjectas, vel ipso jure et inhaerentes; jusmodi leges naturales, quibus circumscribitur Omnis potestas regendi cives & etiam facultas resistendi, civibus reservatae, iisque utendi illis concessa est licentia. Summum autem de certisasimum discrimen eam saeuitatem populo, & euique etiam e populo, tribuere, certissimum: sed
qui illud definiri, Ecdescribi quantum, quale
illud esse debeat, antequam obligatione & lege de non resistendo soluti sumus, possit. Nee etiam praesens& certissimum discrimen exspectanduin in obligatione esse, arbitror ex iure naturae, vel humano probari posse .Ejusnodi itaque discrimen de necessitatem legem de non resistendo abrogare mihi persuadeo,quae ratio dictat, positis ponendis, satis fravia esse. Quamobrem plane ridicula, &insania illa Judaeorum superstitio, ideoque rectae rationi ae etiam voluntati divinae contraria, qui adeo stricte praeceptum de observando sabbato interpretabantur , ut non solum ipsa charitatis ossicia praestare omitterent, sed etiam sui Nn deis
378쪽
defensionem advelsus hostes suscipere nefas duce- fecisse quod lege prohibitum, excepto easu nerent. Hinc se diebus festis jugulari passi sunt alcessitatis, quem lege non comprehensum amrmat Mithridate , & Antiochi Epiphani temporibusiexemplo Davidis. Verissimum Deum, qui vita
Judaei, cum oppugnarentur die sabbati, vitam nostrae Author est, ejus etiam, veluti rei, culti. potius cum morte commutare voluerunt, quamlpenes ipsum dominium & proprietas est. liberum sese tueri adversus vim illatam, ut videre estiarbitrum esse , & consequenter de ea disponendi 1 Maerab. 1. Eadem superstitio occasionem prae-lpro lubitu facultatem halbeteoc nos obligare posse huit Pompejo urbem redigendi in potestatem ut abjiciamus eius defensionem, certissimum pe- suam . sed contra tenorem legis de divinam vo- riculum subeundo,atque morti nosmet ipsos osse-luntatem eiusmodi vana superuitione ducti, Judaei ramus: verum id non praesumendum,hili expressa istiusmodi sabbati observationem indixerant. Ipselextet ejusmodi voluntatis declaratio, vel ex indi- Chri1his, optimus legis interpres, obligationis,iciis luce clarioribus perspiciamus eo usque Deum quae vel ex legibus naturalibus, de a divina atque nos voluisse obligare: non enim facile a communi humana voluntate descendit, vinculum necess-ljure recedendum in rebus magni momenti, nisi detate dissolvi, vel potius eam ipsa lege excipi, ne expressa legisatoris voluntate constet, quam semia Obligatio naturalis, quae perpetua est, mutari vel per benigne inte retemur oportet, utpote cujus abrogari posse videatur , affirmat Maith. Ir. 4.iintentionem suisse arbitrari debemus , saluti de ubi exemplum Davidis adfert, qui, urgente fa-iconservationi hominis, a se ex summa benevo me, comedit de pane propositionis, quem inllentia conditi, consulere. Quod multo magis cibum sumete lege erat vetitum, ut convince-lprocedit in legibus humanis, quae potius ipso juret Judaeos erroris &superstitionis, qui discipu- re nullae existimandat, constituentes aliquid salutilo, Christi, stimulinte fame spiculas vellentes,l8e vitae hominis noxium. Competit quidem ex calumniabantur, quasi legende sabbato violassent justa causa summo imperanti jus vitasti necix in faciendo opera quae erant prohibita, qualia sunt cives, sed non in eam grassandi prolubitu licenta arare, serere, metere; nam juxta Maimon. Me- tia ; multo minus obligandi cives ad certam t.na sabbato Hi tantissum reus est. Τι vellere spia i subeundam moriem sne iusta causa, facultas. eat et species mesionis. Et quιcunque aliquid do i ejusmodi impositam necessitatem potius actitroecerpit a sarminatione sua, reras est sub nomιne me- legitimam causam resistendi summo imperanti. tentis. Quicunque vero prohibita quaedam Opera legem exequi volenti, praebere civibus, tanquam
fecerat, poen e lapidationis sese obnoxium redde- in ceriissimum & gravissimum vitae discrimenbat. Verum Christus, discipulorum defensionem vocatis, quod depellere cuivis licitum. suscipiens,respondit, famis nectilitate eos coactos
2. Non nego a lege etiam humana quosdam virtutis actus posse praecipi sub certo mortis periculo, ut de statione non deserenda; sed
nec temere ea voluntas legem condentis sitisse intelligitur, neque videntur homines in se& alios tantum jus accepisse, nisi quatenus summa necessitas id exigat. Ferri enim leges ab hominibus solent& debent cum sensu humanae imbecillitatis. Haec autem lex, te qua agimus, pendere videtur a voluntate eorum, qui se primum in societatem civilem consociant, a quibus jus porro ad imperantes manat. I Ii vero si
interrogarentur an Velint omnibus hoc onuS imponere, ut mori prae plent, quam ullo casu vim superiorum armis arcere, nescio an velle se
11nt responsuri, nisi sorte cum hoc additamento, fressti nequeat, nisi cum maxima reipublicae perturbatione, aut exitio plurimorum innocentium. Quoὸ enim tali circumstamia caritas commendaret,
id in legem quoque humanam deduci posse non dubito.
SUmmum imperantem ius vide fle necis ha-4habente, singulorum quoque saluti de securitatibere in cives, negari nequit, ideoque etiam ae utilitati satis prospectum, presumendi in eum, sub certo mortis periculo, necessitate Reipub. ex-lquem ejus saluti tuendae praeesse voluerunt, quo-igente, pro cujus conservatione mori nemo bo-lque facultatem arbitriumque cum ipso imperionus recusabit, quosdam actus praecipi posse , ve- l tribuisse utendi omnibus mediis, nullis exceptis, rissimum quoniam enim patria omnes charita- j quae conservationi totius inservire arbitraretur.
tes complectitur, inquit Cicero, eaque sese bene i Ideoque & singulorum viribus ac personis, etiam
379쪽
summo cum vitae periculo ad communem salutem securitatemque tuendam & srmandam, seis. si alia non est salutis expediendae ratio ; quippe cum vita hominis est res pretiosssima atque inaestimabilis,de ea non,tanquam de aliis rebus,quarum facilis est recuperatio, adeo libera disponendi summo imperanti potestas; sed ea circumscripta summa necessitate civitatis aut Reipub. Sic sub mortis periculo injungi potest ut quis statio nem, in qua eollocatus, ad extremum usque vitae halitum tueatur ; quia enim summopere Reipub. interest eam non deseri ab iis, qui in ea collocati sunt, hinc gravissima poena constitui solet in eos, qui illam deserunt. Quo majus periculum imminet ciuitati ex quibusdam dclictis, eo gravio ri poena deterreri homines sagitat communis securitas & salus, & eo casu ad illam necessitatem redactus summus imperans videri debet, qua uti
possit suo imperio, quod ipsi insuit facultatem,
iniungenὀi civibus ut vitam exponant certissimo periculo mortis, communis utilitatis causi4 Sta tionem deserere capitali vindicatum supplicio apud Romanos perspieimus ex responsone praefecti Romani apud Livium Iιb. 24. cap. 37. cum inquit, Ad ea Romanus, se inpraesidio imposuu es diaere ab Imperasore fior eroesque portarum, eQ ouiam arcia ab eo accepi se, qua nec sua , nec . Mensum ambitria habero, sed0M qua commi- Isset. Prasidio decedere apud Romano, evitati esse r er nece liberorum etiam suorum eum legem parentes sanxisse, consulem Mai et uis havid pro evi esse: is eum mitterem luvios, cu tis juris ar-l que arbitrii essent. sic tradit quoque Valer. Max. Id. a. p. 7. Postumum filium suum, quia non
suo jussit, sed sponte praesdio progressus, quamvis
hostes sedera victorem tamen securi serire iussisse. Et apud Suet. legimus Augustum Ccnturiones, statione deserta, itidem ut manipulates, capitali adnimadversione puniisse , in ejus visa cap. 24, vid. Polyb. lib. I. c. I . &I. 3. & Io.f. de re -- Iit. Haec autem lex potissimum Ioeum sibi vindulcat belli tempore. quia majus tum periculum e ejusmodi desertione imminet; quare etiamsi maneat in vigore pacis tempore, videtur tamen, si idem casus legis exequendae extiterit, ea potius moderanda, quia jam cessat periculum dis una necessitas, itaque idem supplicium obtinere non posse videtur. Author hie in sequentibus idem l nobiscum sentit de imperii collatione, dependent te a voluntate in civitate coalcscentium, &consequenter imperii, quod delatum est summo imperanti, latitudinem & amplitudinem ex voluntate vel tacita, vel expressa ejus, a qua ad imperantes manat, metiendam, ut patet ex iis quae sequuntur,l de quibus iam satis prolixe supra disputavimus.
3. Dicat aliquis, rigidam illam obligationem, mortem potiusserendi, quam ullam unquam superiorum injuriam repellendi, non ex lege humana sed divina proficisci. Sed notandum est, primo homines non Dei praecepto, sed sponte in iductos experimento infirmi
ratis familiarum segregum adversus violentiam in secietatem civilem coiisse, unde ortum habet potestas civilis, quam ideo humanam Ordinationem Petrus vocat: quanquam alibi & divina ordinatio vocatur, quia hominum salubre institutum Deus probavit. Deus autem humanam legem probans censetur probare ut humanam de humano
Νggamus ex divina voluntate ejusmodi ri- ljus intuitu in societatem coaluerunt suerit sui contagidam obligationem derivandam: quippe servatio, & ut communibus viribus valerent eas quemadmodum omne imperium humanum, Deolinjurias a se depellere, quibus resiliere singuli in approbante. proficiscitur ex consensu hominum, primaevo naturae statu impares erant; hinc re qui coeunt in unam societatem; ita & imperii te rationi maxime repugnat ejusmodi voluntanendi atque exercendi modus seu ratio ex eodem tis&eonsensus interpretati , quae omnem civi- deducenda, ut ante dictum&late demonstraremibus eriperet inauriam etiam superiorum repellen- rationibus,ex recta ratione petitis, quae hie repete-ldi sacultatem. Quod autem rationi repugnat.
re supervacaneum foret: quamobrem imperii nullam vim obligandi habet, quia nec factum vel Omnem vim in consensu obedientium constate actum fuisse praesumitur, sed de eo latius alibi indicitur. Qui cum sbi nocere de iniuriam inferre praeced. non praesumi possimi, atque etiam scopus, cu- l
. Barclajus, regii imperii assertor sortissimus huc tamen descendit, ut populo & insigni ejus parti jus concedat se tuendi adversus immanem tavitiam; cum tamen ipse fateatur totum populum regi subditum esse. Ego facile intelligo, quo pluris est id quod conservatur eo
380쪽
Lib. V t. majorem esse aequitatem, quae adversus legis verba exceptionem por-ς rigat: attamen indiscriminatim damnare aut singulos aut partem
' populi minorem , quae ultimo necessitatis praesidio sic olim usa sit, , ut interim dc communis boni respectum non desereret , vix ausim. Nam David, qui extra pauca facta testimonium habet vitae secundum
xxi ΙΙ. leges exactae, armatos circum se primum quadringentos , deinde
'i plures aliquanto habuit: quo nisi ad vim arcendam si inferretur ξ Sed simul illud notandum est, non factum id a Davide, nisi postquam Jonathanis indicio , & pluribus aliis certissimis argumentis
compererat Saulem vitae suae imminere. Deinde vero nec urbes invadit , nec pugnandi captat occasiones, sed latebras quaerit, modo in lociis deviis, modo apud populos externos, & hac religione ut popularibus suis nunquam noceat. .
Non solum ob immanem sevitiam, sed&Omnes eraves injurias, quibus rex populum assicit, vel male & crudeliter eum tractando, di isses ad muniendam populi libertatem viversus ser-x item subjectionem, in quam tralaere cives c natur, conditas, negligendo observare, vel privilegia di commoda, sibi reservata S concessa eripiendo, vel ius quaestum circa proprias possessiones & res, quarum justo titulo sibi dominium&proprietatem acquisiverunt, non exigente publica Rei p. necessitate, auferendo, & hac ratione vitae sustentanda subsidii,& mediis priuando ei ves, resstendi principi eumque coercendi,facultatem tribuere populo nullus dubito, motus rationibus ad praecia e adductis Verum quaeri Dosset an civis,vel minor pars populi, in ea necessitate principis injuria constitit ut as, ut sui de sensionem suscipiendo, ei resistere coactus sit, non debeat respicere communem tranquillitatem, quae perturbatur hae ratione, &saepissime universam Rempub in summum adducit discrimen, & an idcirco non sit obligatus perse re privatam potius sibi illatam injuriam, imo etiam propriam vitam mortis exponere periculo, quam, jese tuendo adversum vim & iniuriam superioris, Rempub. gravibus turbis beἱlisque intestinis i volveto: videtur enim Ausaor licentiam sese tuendi adversus immanem saevitiam etiam limitare illa cautione. Segrespondeo ipsam illam patientiam etiam sngularis alicujus membri maxime perniciosam futuram universae Reipub. Quippe hac ratione posset tota Resp. pessundari, singula e medio tollendo membra & ad universos cives pe veniret calamitas , si singulos cives persene injurias obstrictos arbitremur , ne publica tranquillitas perturbaretur , quippe singulis membris jura sua auferendo , tandem istam civit tem iure suo privabit, quemadmodum poris singulorum membrorum interitu tandem totum di sibi .iturmis enim principiis obstemus,& venienti morbo occurramus, vires sumit, & omnia inscit corporis membra. Cui etiam accedit, quod cuique privato sui conservatio imposita cum relatione quidcm ad Rempub. eatenus, quatenus uni
velis Reipub. saluti privata postponenda, quando justo & legitimo modo 'uis ad illam tuen/am vocatus sit; eo enim catii publicum commodum atque salus propriae cum vitae amittendae periculo etiam anteponenda privatae saluti de conservat mni. Verum quid utilitatis,quid boni aut commodi expectandum ab ejusmodi principe, qui in propria
viscera saevire se animum induat te non obseu- re testatur p quoniam enim universis opprimendis sese imparem vidit, singulos perdere aggredi tur. Quamobrem non posuimus subscribere opitanioni Pufendorsi, statuentis, si fugae uia non datur ei vi male a principe habito, moriendum potius, quam occidendum esse,non tam propter ipsus principis personam,quam propter totam Rem pub. quae tali occasone grandibus sere turbis solet involvi. Videtur enim Respub. sib ejusmodi principis imperio in ejusmodi necessitate conss tuta, ut, nisi permagna rerum discrimina salWa esse nequeat. Puto etiam sngulos & Omnes cives teneri ad vindieandam iniuriam socii iniuste opressi quasi ea ad omnes pertineret; nam eo pacto in civitatem coaluerunt, ut sibi mutuo opem serrent, omnem adve sus injuriam & vim illatam. Nec magis post mus amplecti Opinionem eorum , qui omnem prorsus licentiam resistendi civi ademptam utilunt, etiam adversus immanem saevitiam imperantium, quorum in numero doctissimus Zelgi .hanc opinionis suae rationem reddens, quia vi non potest
ιινι gelio eamper ι in talem magisΤriarum. Justa enim defenso, qualis est resstcntia, est legitima vocatio ad arma capienda contra principem vel supremum magistratum,si deficit Omnia alia expediendae salutis suae ratio. Defenso non deducenda ex iurisdictione, sed jure, quod cuique connatum, qua homini & ejusdem conditionis cum sui smillimis; itaque ex aequalitate potius derivandum, Quippe cum omnes nomines nascantur sibi aqua ter, ita ut nullus in alterum jus habeat, proinde iniuria aliqua afficere ipsi non licet socium, quin alter huic sese jure opponere possit,& vim vi repellere.