장음표시 사용
71쪽
ΡRO LEGO MENA., i. Quod si qui verae justitiae sacerdotes naturalis & perpetuae juris
rudentiae partes tractandas susti perent, semotis iis quae ex voluntateibera ortum habent, alius quidem de legibus, alius de tributis, alius de judicum ossicio, alius de voluntatum conjectura, alius de sectorum facienda fide, posset deinde ex omnibus partibus collectis corpus confici.
Uemadmodum ex variis partibus & dive sorum iurisconsultorum responsis integrum juris civilis corpus eonflatum atque collectum est, ita & commode posset juris naturat &gentium corpus consei, si verae & non smulatae Philosophiae sacerdotes singulas perpetuae & immutabilis jurisprudentiae partes ex professo tractandas susciperent, quod iacile essici potest, se
paratis, quae ex iure naturali descendunt, ab iis quae ex constituto veniunt.
IV. 3 2. Nos certe quam viam ineundam censeremus reipsa potius quam
.. . . Verbis ostendimus in hoc opere, quod partem jurisprudentiae longe
Docet Author qua ratione & via in iuris pu-l in hoc opere trami atque explicat, utpote quae blici tradenda disciplina usus est, quam ex ' in publicis versatur negotiis, atque in humanasngulis perspicimus libris. Nobilissimam me- l societate conservanda tuendaque magni m rito jurisprudentiae partem vocat Author, quam i menti est.
Lo. i. 33. Primo enim libro praefati de juris origine generalem examinavimus quaestionem, sitne bellum aliquod justum: deinde ad noscenda publici privatique belli discrimina explicandam habuimus vim ipsam summi imperii, qui eam populi, qui reges solidam, qui ex parte, qui cum alienandi jure, qui aliter habeant: deinde & de subcitorum insuperiores ossicio dicencium fuit.
E belli jure Author disputaturus, oportuit primo examinari an aliquod bellum iustum dici posset, quoniam inter arma omnes leges ac omnia jura flere videanturi s nulla enim Mui j ra, omnis vis bellica, omne per vim certandi genus prohibitum atque iniustum est. Rectam itaque disputandi rationem Author observaturus,
primum probat bellum aliquod esse justum, quo posito sundamento & principio ad caetera belli jura tum publica cum privata describenda descendit. Cujusque rei potissima pars principium est, quae
enim male inchoata sunt, malo etiam sne exelia piuntur. υι enim mada possumus initia, e tera conse 'entur, inquit Cic. MAttie. Et lyb. Hist. ιib. s. eap. 3 . Emmerero cum verere dicebam, principiam a se dimidium totius, hoenia mirum docere nos voluerint, in quacunque νε, Pamsuscipias, plurimum operae esse ponend- , in istam rem ineboes , merita si videm non vereatin alia quas confirmare , riseipium non es totius diamiaium , sed ad ipsum quoque operis snem per
Lib. 11. 34. Liber secundus cum omnes causas ex quibus bellum oriri potest exponendas sumserit, quae res communes sint, quae propriae, quod juspersionis in personas, quae ex dominio natatur obligatio, quae succes sionum regiarum norma, quod jus veniat ex pacto aut contractu, quae foederum, quae jurisjuranui tum privati tum publici vis atque interpretatio, Dis ligeo by Cooste
72쪽
tatio, quid ex damno dato debeatur, quae legatorum sanctimonia, quale jus humandi mortuos, quae poenarum natura, late exsequitur.
QVoniam 'nullum bellum iuste suscipitur,irationem cadit jus quod ex dominio, tum etiam .nisi justa b.llan/i causa praecedat, hinciquod exeacto, obligationibus, contractu, foede Author noster, postquam bellum aliquod justumiribus descendit; cum etiam illud quod personis esse probavit, rectum disputandi tramitem se-lin personas competit, aliaque id genus iuris vinquens, libro secundo exponendas sumit causas, cular quippe cum juris violatio belli causa est, eY- ex quibus bella possunt oriri. Quemadmodum aminanda sunt cu)usmodi jura inter homines inbella non temere gerenda sunt, ita causa belli non tercedunt quaevis arripienda est. Maxime enim in delibe-
3s. Τertius liber primum subiectam sibi habens materiam id quod in Lih m bello licet, cum id quod impune fit aut etiam apud populos exteros pro jure defenditur ab eo quod vitio caret distinxisset, delaendit ad pacis ge
nera & omnes bellicas conventiones.
ulli causis descriptis, ipsa iura belli exami-iut tranquille in pace vivere liceat belli enim Qtianda veniunt: quippe bellum non tantuminis pax est hure omnibus explicatis, ad p juste suscipiendum, sed& juste gerendum est ricis jura ejusque genera, & bellicas conventi habet suos terminos bellandi licentia, quos tran- nes , quae aliquo tempore armorum strepitum siliendo peccatur. Saepius enim diximus, sicu-iectare efficiunt, cujus generis sunt pactiones,ti pacis ita quoque belli jura sunt, quae belli fusi inducia, de quibus singulis iuris publici parcipien/i & gerendi summis imperantibus leges tibus suo loco dicturi sumus, Author depraescribunt. Quoniam vero bellum suscipitur, i scendit.
Eo autem majus visum est pretium operae, quod ut dixi totum V . hoc argumentum tractavit nemo, & qui tractarunt partes, ita tractarunt ut multum reliquerint alienae industriae. Veterum Philosophorum nihil, Lexstat hujus generis, neque Graecorum, quos inter Aristotelea librum sis
secerat, cui nomen M - - λiμων, neque eorum qui Christianismore- eum iri
centi nomen dederunt, quod valde optandum fuerat: etiam Romanorum veterum libri de jure feciali nihil ad nos sui praeter nomen transini se
runt. Hi qui summas fecerunt casuum quos vocant conscientiae, ut de
aliis rebus, ita & de bello, de promissis, de juramento, de repressalus capita fecerunt.
moniam vero publici iurissetentia societ
. tis humanae utilitati & conservationi m xime inservit, ejus maxime interest ut istius iuris partes prudentum interpretatione aut studio e t nebris in lucem protractat magis elucidentur & inarum colligantur, quod quum aetate Authoris nostri nemo perfecerat, atque illi qui ad quasdam huius scientiae partes interpretandas explicandasve animum applicuerant, multa silentio lquae notatu dignissima atque utilissima sunt, praeterierant, eo majus fuit Authori operae pretium, lut egregiam hane disciplinam illustrandam &eo quo oportet ordine & methodo tractandam aggrederetur, eamque tanquam omnibus pinibus suis absolutum fretum in illustri hoe mundi theatro positum aliis intuendum daret, quod adeo seliciter perficit, ut quicunque hoc opus evolvit, in eo profundam eruditionem, di mirabilem doctrinam , & si vis plusquam hum ni ingenii & iudicii acumen reperiri lateri ne cesse habeat. Quod lectoris judicio liboiter relinquo
73쪽
PRO LEGO MENA . a. -- 37. Vidi S: speciales libros de belli jure partim a Theologis scriptoς,
'κ θ' ut a Francisco Victoria, Henrico Gorichemo, milhelmo Matthaei,
partim a Doctoribus juris, ut Joanne Lupo, Francisco Ario, Ioanne de Lignano, Martino Laudensi : sed hi omnes de uberrimo argumento paucissima dixerunt, & ita plerique, ut sine ordine quae naturalis sunt juris, quae gentium, quae civilis, quae ex canonibus veniunt, permiseerent atque confunderent.
MUlti scriptores hoc laborant uitio, quodlin tractanda materia nullum plane ordinem scrvant, sed omnia confuse, prout in buccam venit, describunt, quo contigit ut tam informatum aliquando ingenii scelum in lucem propcllunt, ut miretur eius deformitatem Ie-ὶior, &juxta dolet ejusmodi abortivis orbem litterarium obrui. Cui accedit quod nonnulli aniamum ad scribendum applicant, ut in librorum ossicinis multis libris praefixum nomen pr stans, posset authorem suum monstrare, &diti, ecce doctum illud cerebrum quod tot evomuit volumina, tot edidit librorum millia. Cujus generis sunt qui tantum leviter subjectim materiam
quam tractandam susceperunt, ciusque non omnes attingunt partes,nec sngula ejus capita destriabunt , nec intimam ejus medullam eruunt.
3 8. Quod his omnibus maxime defuit, historiarum lucem, supplere aggressi sunt eruditissimus Faber in Semestrium capitibus nonnullis, sed pro instituti sui modo & testimoniis tantum allatis, diffusius; & ut ad deis
finitioncs aliquas exemplorum congeriem reserrent, Balthagar Ayala, &
plus eo Albericus Gentilis: cujus diligentia sicut alios adjuvari posse scio& me adjutum profiteor ue ita quid in docendi genere, quid in ordine, quid in distinguendis quaestionibus, jurisque diversi generibus desiderari in eo possit, lectoribus judicium relinctuo. Illud tantum dicam, solere
eum saepe in controversiis definiendis sequi aut exempla pauca non semper probanda, aut etiam auctoritatem novorum Iurisconsultorum in Re sponsis, quorum non pauca ad gratiam considentium, non ad aequi bonique naturam sunt composita. Causas unde bellum justum aut injustum dicitur Ayala non attigit: Gentilis flamma quaedam genera quo ipsi via sum est modo delineavit: multos vero & nobilium & frequentium controversiarum locos ne attigit quidem.
MUlta sane in hisce Austoribus, qui hic enumerantur , & nobis etiam ad manum sunt, desciunt, quae ad persciendum hoc opus, cujus commentationem fortasse nimia arrogantia sus cepi . admodum necessaria sunt r ouae Omnia
mirabili diligentia atque indefessis labore supplevit Author. Quanquam summopere & eorum laudanda est diligentia , qui ad hoc argumenti genus tractandum suam operam atque industriam contulere, licet non eo quo debuit ordine omnia disposita, neque quae ad materiam pertinent ab illis observata videantur, non Omnia enim omnes sapiunt. Quamobrem & Au- lihor noster, quamvis & cruditione & doctrina lnon solum seculi sui, sed & anterioris 3e posteri ris artatis facile princeps, in omni quippe disciplinarum genere versatus . sese adiutum eorum diligentia, & alios quoque ad uvari posse ingenue prostetur. Facilius enim est inventis alti quid addere, quam primum aut rem & inventorem existere. Quod itaque alii omiserimi in tractando hoc argumento, Anth tis nostri praestitit prosunda eruditio & Aoctrina . cujus omnes capti magnitudine obstupescimus. Itaque persectum hoc opus, id est, ex omnibus suis partibus constans , cum quoad docendi genus, tuin etiam quoad orginem in tractandis quaestionibus observatum, jurisque diversa genera explicata dicere merito possumus.
74쪽
13 q. N os, ne quid tale indictum abiret, operam dedimus, judicatis etiam VI. dijudicationum liantibus, unde facile esset, etiamsi quid omissum a nobis ibo. .estet, definire. Superest ut quibus ego auxiliis & qna cura hanC rem ag- Aufia gressus sim breviter exponam. Primum mihi cura haec fuit, ut eorum quae ad jus naturae pertinent probationes referrem ad notiones quasdam νtam certas, ut eas nemo negare possit, nisi sibi vim inserat. Principia enim naim ais ejus juris, si modo animum recte advertas, per se patent atque evidentia sunt, ferme ad modum eorum quae sensibus externis percipimus ; qui &ipsi bene conformatis sentiendi instrumentis, & si caetera necessaria adsint, non fallunt. Ideo in Phoenissis Euripides sic loquentem facit Polynicen, jus aperte justam vult suish causam:
Hacsum profatus, mater, ambagibus
Implicita : sed quae regulis aequi boni Sumba rudibus pariter , doctis patent. Statimque addit chori sconstat is autem ex sceminis iisque barbaris) judicium , dicta approbantis.
Cognitis atque perspectis dijudicationum lsontibus, ex quibus deduxit Author quae lde sngularibus praedicavit quaestionibus atque rerum argumentis, sicile lectori eas examinanti constabit, quid in controversiis caeterisque ad hoc opus rebus pertinentibus decidendis tractandisi lque ab Autnore omissum est. Ut autem sibi, quantum humana fert natura, ab errore caveret, lprimum ipsi cura suit, ut eorum quae iuris naturae sunt probationes referret ad certas quasdam notiones quas Cicero vocat inchoatas intelligentias,
in animis hominum impressas. Sunt enim nobis innata principia iuris naturae certa quaedam & salli nescia, quae vi rationis nobis innotescunt, &nos informant quid praecipiunt,quid vetant naturae leges. Quemadmodum autem ejusmodi principia certa sunt & infallibilia , ita certissimae quoque sunt istae probationes, φα ex hisce principiis, per se notis Sevidentissimis, ideoque&rudibus pariter atque doctis manifestis, deducun- itaque recta ratio dictat hisce rimis justi & decori innatisi principiis conveniena, id ipsum juris naturae esse eertissimum regumentum est. i tur. Quodcunque notionibus sive t
o. Usus sum etiam ad juris hujus probationem testimoniis Philosephorum, Historicorum, Poetarum, postremo& Oratorum: non quod illis indiscrete credendum sit; solent enim sectae argumento causae se vire: sed quod ubi multi diversis temporibus ac locis idem pro certo assiγmant , id ad causam universalem referri debeat: quae in nostris quaestionibus alia esse non potest, quam aut recta illatio cx naturae principiis pro- , cedens, aut communis aliquis consensiis: illa jus naturae indicat, hic jus crim gentium: quorum discrimen non quidem ex ipsis testimoniis, passimcnim scriptores voces juris naturae & gentium permiscent) sed ex materiae εαι, crqualitate intelligendum est. Quod enim ex certis principiis certa argumentatione deduci non potest, & tamen ubique observatum apparet, sequitur ut ex voluntate libera ortum habeat.
Non ergo a praetoris edicto, neque a xii. mat a. d. Leg. es. s. Quamobrem Philosopbo- talib. sed penitus ex intima Philosophia hau- l rum testimonio ad probationem juris hujus,quod riendam iuris disciplinam recte Cicero existi-l omnibus hominibus innatum est , merito Α G 1 inor
75쪽
thor noster usus est. Quid enim aliud quicquam est Philosophia quam studium sapientiae, quo
virtutis, Ossicii, & recte vivendi disciplina continetur: sipientia autem rerum divinarum & humanarum lcientia, consequenter divini sive pes petui juris naturae, quod virtutis praeceptati naturae ossicia comprehendit, cognitio. Quoniamitique haec scientia potissima Philosophiae pars
est, merito testimoniis eorum , qui eam profitentur, ad iuris naturae praeceptati leges explicandas & probandas, utimur. Quemadmodum nec Histori comiti, nec Poetarum, nec oratorum reiicienda plane hac in re authoritas, verum iis
caute, non temere assentiendum recte monet Au
thor, quia saepe nimis addicti disciplinae, quam
ex ore magistri acceperunt. vel argumento, &causae servientes, non vera semper, sed quae utilia sibi sore arbitrabantur, locuti sunt. Quod autem uno ore omnes pro certo Hrmant, id ad causam universalem recte referri putat Audior; quod verius eYistimo , s igem non solum apud Roma nos, vel Graecos veruin apud omnes, imo serociorcs gentes observatum fuisse reserant. Potem
iis probatis est, s in id, quod dicimus, omnes com
semiuκι, inquit Aristoteles. Argumentum veri tatis est alistid omnistis videri, Seneca. Et min- tilianus, pro certis hiabemus ea, in quae communa opinione consensum est. Quod autem Auclior noster in huius operis qua stionibus tractandis de definiendis aliam itatuit esse causam juris naturae. aliam iuris gentium, arridere mihi nequit; sateor illationes ex principiis humanae naturae deductas ipsum ius naturae indicaret ius vern gentium ex communi aliquo consensu, ut alia causa derivandum non video; quid enim aliud est jus gentium stricte dictum, quam quaedam ill
tiones & conclusiones ex iisdem naturae principiis deductae & humanae societati applicatae inire non videntur mihi culpandi qui ius naturae & gentium permiscent, quasi ex uno eodemque sonte proveniens. Jus enim gentium dicitur , quia naturalis ratio inter homines constituit: quod idem naturale ab Aristotele nunc patur, cujus vis apud omnes valet. s. Ethic. Quatenus autem ius gentium dissert a naturali 3e proprio nomine ita appellatur, quia ex libera voluntate ortum habet, diximus ad s. 1 f. & infra de eo latius disputandi nobis erit occaso. mire. Species eu sque.
i. Itaque haae duo non minus inter se quam a jure civili discernere semper unice laboravi: imo & in gentium jure discrevi id quod vere & ex omni parte jus est; & id quod duntaxat essectum qtiendam externum ad instar illius primitivi juris parit; nempe ne vi re Iistere liceat, aut etiam ut ubique vi publica, utilitatis alicujus causa, vel ut incommoda grLvia vitentur, descendi debeat: quae observatio quam sit necessaria ad res multas, in ipso operis contextu apparebit. Non minus sollicite separavimus ea quae juris sunt stridie ac proprie dicti, unde restitutionis obligatio oritur,& ea quae juris csse dicuntur, quia aliter agere cum alio aliquo rectae ratio
nis dictato pugnat : 'de qua juris diversitate ali cluid jam & supra diximus.
Postulat hujus operis perscienili atque des-niendarum quaestionum recta ratio , ut ea uae sunt necessitatis perpetuae, id est, hominisispositioni non obnoxia, & consequenter immutabilia , cujusmodi sunt omnia quae ex jure na turae derivantur praecepta atque ossicia, distinguantur ab eiusmodi, quae ex consensu ortum hahent, & dispensationem admittunt, cujus generis sunt jura, quae vel civitas sibi propria constituit, vel diversi populi & gentes ob aliquas commo/itates mutuo consensu constituerunt, vel usu &necessitate humana existente sancivisse praesumendae sunt, & quo sensu jus gentium a naturali jure quodammodo discerni posse videtur. Imo
diserevit Author in ipso gentium jure id quod vere & ex omni parte jus es, scit . quod ubique
S in omni vitae parte necessario observari de bet, quod ipsa dictat & des nit naturalis ratio, ab eo quod Auntaxat parit effectum externum, quod eodem modo observatur ac ipsum jus gentium naturali ratione introductum, & neces.state exigente constitutum. Cujus generis sunt ea quae adeo sollicite non definivit jus gentium, verum hominum arbitrio relinquere videtur, cujus exempla multa nobis occurrunt ιιι. a. cap. q. s. 6. Non omnes enim casus qui quandoque inciderint legibus possunt comprehenai: homo enim, qui rationis particeps est, perquam consequentia cernit & caiisas rerum videt, s- militudines comparat, ficile sese expedit, quan do similes existunt casus legibus non desniti.
a. Inter Philosophos merito principem obtinet locum Aristoteles, sive .. tractandi ordinem, sive distinguendi acumen, sive rationum pondera con- Aristi sideres. V tinam tantum principatus ille ab aliquot hinc saeculis non in tyrannidem
76쪽
PRO LEGO MENA. 3rannidem abiisset, ita ut veritas, cui Aristoteles fidelem navavit operam, nulla iam re magis opprimatur quam A ristotelis nomine. Ego & hic & ali
bi veterum Christianorum sequor libertatem, qui in nullius Philosepho rum sectam juraverant, non quod eis assciuirentur qui nihil percipi posse dicebant, quo nihil est stultius; sed quod nullam esse sectam putarunt quae
omne verum vidisset, & nullam quae non aliquid ex vero. itaque veritatem sparsam per singulos per sectasque diffusam in corpus colligere, id
vero existimabant nihil este aliud quam vere Christianam tradere disci plinam.
Non solum Peripateticorum, sed & omnium Philosophorum principem Aristotelem
Author noster praedicat ; verum & testatur Tulliust Ita enim de Fin. ld. s. cap. Non s iam ii numeramur, qui Academisi vocaritur,eriam Peripatetici veteres, quorum princeps Aristoteles, quem, excepta Plarone, haud scio ari restia erim principem philosophorum: & idem neminem Ariasotele dosiorem , neminem in resus inveniendιs
aeriorem scribit Cui judicio sescribit Quintil.
lib. xo cum inquit. uuid Aristotelem quem dubito, scient ι rerum iam scriptorum copia, an eloquendis
vitiare, an inment onam acumane, an varietare ope
rum cliniorem putem. Arnobius eum dicit etiarum ingenio praepotentem inque doctrinia praecipuum. Et plin. lib. 8. cap. 46. βmmiam in omni doctrina Drum pronunciat; virum excellensis iverit,miatios severiamum dicit eum Aug. δε Cis. Dei. lib. s. cap. II. Uerum quamvis summa ejus debet esse authoritas, cum propter judicii ingeniique acumen, eum etiam propter singularem, qua s
ruit, eruditionem atque Goctrinam, attamen non ad opprimendam, verum tuendam veritatem ma
gni nujus viri authoritate uti debemus. Ideoque non tanquam oracula falli nescia ejus scripta a nobis amplectenda, verum tanquam ad investigandam veritatem idonea iis inhaerendum. Quaeritur merito Author tantum principatum in tyrannidem abiisse, quia nonnulli veritatem olim ab Aristotele traditam caeco quodam impetu se quebantur, illius serio inquirendae non amplius solliciti. Ita ut cum susciperent antecessorem Aristotelem, ut Deum quendam e coelo delapsum, a quo salset veritas ostensa, non sunt ausi vel latum unguem ab ipso deflectere, ut inquit Gassendus Exereis. r. a resus Armotelem. Eo enim dementiae processerat quorundam exca MAristotele praeconcepta opinio , ut celebrem
quendam Philosophiae ac Theologiae Professorem sese novisse tradit idem Giuendus, qui a seruerit, se exi mare magnum iri Deo restiatum obsequium, F proprio sanguine obsignasset con frmasesqua ver simia esse quaecunque Aristotelis
vreibus continentur; I erat forte, inquit, c-- moratorem, qui tam aperte pronunc avis nullum
per mitti cy' quingentos annos anima resum fuisse lis, sotelis errorem in textu Aristotelis. Ex hae, lpergit, praeconcepta opinione escitur, ut quasi Hypes septemplici istitiaritale illius ut rin: er quidpiam forte citiarum ex istius o ficina prodeat, qώod nee
itum facere videatur ; istis . plicare sibi quidem
concessum arbatrenture in refellere aut in cauri pia eutam ac religio sit. O caeca mortalium pedi ra , & perniciosam credulitatem, quae errantium numerum auget, veritatem opprimendos Quamvis enim quis doctrina atque ingenio sit aetatis suae forentissimus, tamen non desinit esse homo, id est, cum reteris hominibus ejusdem naturae particeps, & consequenter multis erroribus o noxius, multarumque rerum ignarus. Optime itaque Author noster, ne aliorum errores imbib ret, & tanquam insallibilem veritatem amplecteretur , veram Christianorum libertatem secutus est, qui nullius in sectam juraverant, verum propria utentes ratiocinandi facultate, eam pro resuta 3e norma habuere, secundum quam de veritate judicabanti itaque non doctoris authoritatem, sed sententiae veritatem rectae rationi consentaneam sequebantur, putantcs, ut inquit Author, nullam esse sectam quae omne verum vidisset, & nullam quae non aliquid ex vero. Ita
que sparsam veritatem per singulos, & in diversae sectae philosophorum reconditam libris in unum corpus colligere, id ipsum existimabant nihil aliud esse quam vere Clitistianam disciplinam te
dere, quatenus scit . illas virtutes morales, quae partim in veterum Philosophorum libris elefantissime depinguntur, disserre nequeunt ab illis, quas Chrimana docet disciplina. Quippe cum illae perpetuam habeant causam , idcirco ab homine in quacumque vitae conditione exemeeri atque praestari debent. Verum cum optuma quaecunque opera & speciosissimae virtutes multis adhuc vitiis snt inquinatae ' contaminatae, ideoque Deo placere nequeant; praeter
harum virtutum & bonorum Operum exercit
tionem, disciplina Christiana fidem requirit. quae nobis divinam conciliat gratiam atque benevolentiam , esscitque ut placeamus Deo. Non enim operibus, sed ses justis-eamur & aeternam Leatitudinem acquirimus. Diis immoriatibus 'a virius m Mara vita contiagit, nobas umbra quaedam ΠIorum i oηorum si i militudo; accisimus aci siti. non pervenimus. Ra-ietis, emas latis.
77쪽
tio sera diis hominibusque communis i his in il- liis consummata est, is nobis distra ope consumma bilis: sed ad aesperarimem nos vitia nostra perducunt. Senec. Eest. 93. Verum fides, qua Christum amplectimur, tanquam salutis nostrae anchoram, recreat nos atque erigit ad spem a ternae vitae, quam morte sis Omnibus f delibes, acquisivit salvator noster, ne frustra esset mo
a 4 3. Inter caetera, ut hoc obiter a nostro instituto non alienum dicam, hensio. non sine causa videntur mihi ab Aristotele discedere & Platonici nonnulli& Christiani veteres in eo quod ille naturam ipsam virtutis in mediocritate affectuum actionumque postierit: quod semel positum eo ipsum abduxit ut & virtutes diversas, puta liberalitatem & parsimoniam , in unam compingeret, dc veritati daret opposita minime ex aequo respondentia, jactantiam & dissimulationem; de quibusdam rebus vitii nomen imponeret,
quae aut non existunt, aut vitia per se non sunt, ut contemtum voluptatis Iu honorum, & irae adversus homines vacuitatem.
REspondet Author argumentis, quibus Aristoteles, di qui eum tequuntur, probare v luere ipsam naturam virtutis in mediocritate asse-ctuum actionumque positam, describit Aristot. cap. s. lib. 2 i Ethie. Virtutem es habitum homihi fis animi, quo homo Cr bonus mstio munere bene furiuur. Quonam autem modo id ipsum suturum est, ex ipsa virtutis natura deducit, positorius. modi ratiocinandi sundamento, scis. licere in amni νου cominente Cr Asidua in plus m minus aquati sumere, illud aequabile vel ex ipsa re'
aicatur vel ad hos refertur. OEquale istilem quiriaam medium est inter nimiam erparum. Rei m
diam appello, quod quiaJi ιν abest ab utroque eri ιremo. Miatum porro ad nos,id quod nec superat nee Aser ii id quod 'orijidisse. Reiecto autem medio secundum rem, quod Arithmeticum est, de ea me liocritate sermonem habet . quae ad nos pertinet, & dicitur secundum rationem, Ase vata proportione Geometrica ; quae in perturbationibus atque actionibus versatur, in quibus est nimium, & ρarum & med urseas. Ut timere, fidere , eoncupiscere , odisse , atque a ternari, rasei, gaudere& dolere potest quisque nimium, atque utrumque non recte. Atque in omnibus hisce sive animi perturbationibus sue humanis actionibus nimium & parum 3e mediocritatem esse demonstrat, eamque Omnibus in rebus lau-gandam : extrema contra, neque recta, neque laudanda , imo vituperanga potius censet. Virtutem igitur, quae moralis appellatur, concludit esse medium sive mediocritatem. Verum magni nescitii est in unaquaque re medium consequi, nisi in deliberationem cadant quae Graeci
υπαρχον , nos vulgo circum stantias vocare s
lemus, ut, quemadmodum in dando & erogando consideranti veniunt eui, & quantum, quo tempore , & cujus rei causa st, ita in caeteris pariter servanda ea omnia , quid, quantum, quando, cum quibus, quomodo, qua Aecausa agitur. Quamvis nonnulli cum Authore nostro, cujus commentationem susceperunt, probare v luere, Aristotesis N eorum qui eum sequuntur de virtute in medi eritate polita opinionem a vero maxime alienam esse , pace tantorum virorum dixerim 8e ipsos errare, dum Aristotelein erroris arguant. Non fiustra in proverbium abiit, medium retiui F Maras, illi autem vere beati dicuntur qui nullis animi perturbationibus agitati mcte vivunt: recte autem vivunt qui illud medium, id est, virtutem semiado, tranquilla mente si untur. Hinc canit Horatius lib. I. epist. 6.- vis recte visere ' quis non 3 Si virtus Me ima potes dare, fretis omissis me age detieiis Hinc veteres virtutem destiterunt 'uriem seriis recteque vivendi. Modum sive mediuim servando honestas & Aeeus conservari legimus apud Cic. i.
Est moris in rebus, sum certi denique Mes, Quos Hira eliraque nequis con ere restam. ut canit Horatius Io. I. Sin . i. V irtus itaque media est inter duo vitia, nempe inter desectum honesti. & exsuperationem. Virtas est meatum vitiorum, utrinque redullam idem Horat. lib. I. epist. I 8. Quod clarius constabit si consideremus omnem excessum esse rei desectum, sive ipse excessus consideretur quoad nimium vel quoad parum; ratione illius desectus eo iasigeritur tanquam aliquid positivum, respectu huius tanquam aliquid privativum. Quoniam vero virtus echeat esse persecta, quippe quod rei ali eui deficit, id ejus vitium est, vitium vero virtutis privatio est contradictorium esset ergo virtutem aesectu aliquo laborare, atqui nihil persectum gici potest, quam quod omnibus Ilii 3 partibus abs sutum est illud autem partibus absollatum diei potest, quod neque plus neque minuς habet; id est. lusum proportionem non excedit, quae secun dum cujusque rei naturam & qualitatem statuenda. Ex quibus perspicimus, quod excessu aliquo laborat, virtutem nuncupari non posse, quia hac
78쪽
tione virtus mutaretur in vitium , quoniam omnis excessus, sive plus sive minus si, desectus, id est, rei vitium est, & consequenter virtus non esset perfecta quae tamen persectio adeo de ejus essentia est, ut sine illa virtus non si virtus. Quippe secundum illud Ρhoerlidis πάν-ων
ωερζα aura αλιγμή , omnium modus optamus, excessis vero mali. Hinc natum illud pt verbium, omne nimium vertatur in virium. Quoniam itaque quod medium in aetionibus dicitur, justam proportionis regulam non excedit, ideo que huic non plus adest neque minus abest quam oportet, &consequenter nobis tanquam in suo genere persectum adeoque bonum &rectum repraesentatur, virtutis nomine venit. Quemadmodum enim linea a duobus extremis aequaliter remota, neque magis vel minus ad hoc vel illud latus excurrit, recta vocatur, ita in hominum actionibus rectum, bonum, atque honestum & virtuosum dicimus, quod aequaliter ab utroque excessu vel nimio vel paro distans inter duo extrema medium servat & aequalitatem ,
quae est justa ab utroque latere distantia. Quare populo Israelitico ut facerent quod justum &rectum essci, atque praestarent virtutes illas morales, quae divinis praeceptis continentur, praecepit Moyses ne recederent dextrorsum aut lini serorsum, id est, ut Interpretes eum locum explicant, ne iactinarent ad dextram vel snistram nimis vel minus asendo, id est,ut medium servarent.
Est igitur mediocritas nihil aliud quam illa temperantia , quae in omnibus actionibus atque animi perturbationibus modum servat, ne extra limites transiliant, adeoque omnem continet virtutem, & propterea ornatus vitae a Cicer ne dicitur. Audiamus hac de re Patres. Ita enim
Ambrosus de ossic. lib. I. cap. 46. Est igitur decorum quod praeminet, esus diviso gemina est. -- est decreum γ- generale, quod per unive Iliarem fuisitur honestatis, in quasi toto spe utincorporer est etiam speciati, Pod in parte aliquis Οιιet. Alia generare ita est, acsi aequabilem se
mam , atque universarem honestarιs in omni is A. stis halel eoneinentem, cum omnis sibi ejus vita comsentis, nee in uuia aequia re discrepat. Et capite seq. Si qtiis igitur aequasditauem tiruisersa vita Cra honum modos servet, ordinem quoque in constan-rium cictorum moderarionemque custodiat, in hu
jtis ilia decoram Elia exceliis, Cr quasi in quo iam spreulo elucet. Idcst, qui temperantiam sive mediocritatem servat, ille omnem virtutem se quitur; quippe quae omnem virtutem continet, sive id quod in omni virtute decorum est. Hinc aequitas virtus sppellatur, quia rigorem iuris humanitate atque Denignitate temperat, & aequa interpretatione jus iplum ita moderatur, ne unquam ab eo quod aequum & bonum est recedat. Quamobrem Salic. N Jason Λάι.8 Coa.aejus. de finiunt aequitatem esse justitiam dulcedine misericordiae temperatam: quam 4es nitionem videtur probare Modestinus in I et s.1. aest. i quit , juris rario aut aquitaris benignitas patitur, ut a salubriter pro utilis se hominum imma 3
sunt, ea duriore interpretasione contra eorum com-
modum proaticamus au severitatem. Ita Isdorus 2 .sentem. cap. 34. Omnis qui recte judicat, sin ram in manu gestat, cris ustoque penso justitiam m misericordiam portat, sed per justaliam reddis peccari sententiam, per misericordiam peccantis temperat poenam : ut justo libramine quaedam
per aequilinem congat, quaedam veroper miserati nem anciuueat. Et cap. 3 I. Item quisiam virtutes dum discretionem nonservant, in vitia transeunt.
Namsse justitia, dum suum modiam excessit, crudelitaris soli iam gignis, in nimia pietas dissol tionem parsurit, Cr rati studium, dum prus est
quam oporter, in iracundiae virium transit, in mul-ria mansuetudo corporis sumtιem gignis. Hanc ipsam aequitatem tanquam virtutem in medio p sitam commendat Salomon Eccles 7. I 6. ubi inquit, Noli sejustus mulium. Noli plus justus esse quam justum iit, ad severitatem vel crudelitatem deflectendo. Saepe enim dum summa justitia prae tenditur, si summa injuria. Virtus in medio posta est, omne nimium reputatur in vitio. Facile responderi potest illis, qui malunt virtutem de-snire tabis iam Agendi qua bona sint; bonum autem esse illud tantum, quod rectae rationi de lumini naturae Sc honestati congruit, adeoque eonsissentem in rectitudine legi morali siVe juridivino necessario consentanea. Diximus enim statim, Moysem praecepisse populo ut medium
tenendo observarent Dei praecepta, scit. moralia. Pertinet enim vox praecepsum ad mores, &moralem legem observaturum pronunciat, quando neque ad dextram neque ad sinistram desecteret. Mediocritatem itaque Observare est rectae rationi & legi morsi convenienter agere atque Operari, atque eo modo virtutis Armale est medium tenete ; mediocritas convenientia cum recta rationer recta enim ratio est actionum moderatrix , eas ita temperare valens, ne a recto tramite vel in s nistrum vel in detitrum desectendo recedat, atqui omnis in aliquam par tem desexus est rectitudinis privatio , cons quenter, ni recta dicatur ratio, medium ut semper eligat necesse est; quippe quod medium dicitur id rectum, quod rectum id honestum &virtuosum legibusque naturae sive moralibus consentaneum. Ex quibus evidens, quando virtutem in mediocritate assectuum consistere diei-mus, desinimus eam esse habitum elisendi quae bona & recta sunt, id est, trectae rationi & lumini
naturae ne honestati congrua, quamobrem medium Orionis vocat Aristoteles , in quo viri rem consistere affirmar. Quamobrem Clemen Alex. rides. lib. I. cap. I 3. desinit virtutem, animis concimam in eorimam asectionem, qua rurionibus stuhiritur per totam vitam. Et ita Nyn senius de hominis o sis. cap. I 8. Denique perium basiones animi, universa Cro lae a brutis ortae, priam mentis Uurpatione, vitiorum origo extiterum. E contrario I imperitim in hos animi motus in se transferas ratio, singuli virimis formam inati m. Quia scit. ab eo ita temperantur , ne terminos transiliendo in excessu peccent. Verum pergit Author noster gemonstrare, non recte virtutem
ab Aristotele deliniri in mediocritate affictuum poli
79쪽
positam, propterea quod ejusmodi opinio illum eo abduxit, ut virtutes diversas, puta liberalitasem &par omam, in unam compingeret r& veritati daret opposita minime ex aequo respondentia, jactantiam di ius dationem : &quibusdam rebus vitii nomen imponeret, quae
aut non existunt, aut per se vitia non sunt, ut eomemptum voluptaris di honorum. & ira emfra homisti emtarem. Quod ad primum attianct , par fimonia potius medium est priastalis iis atque avaritia, quam distincta a liberalitate vi tus: nam S liberalitas idem illud medium diei potest. Ita enim liberalitas ab Aristotele desinitur, mediocritas quae in disribuenda 3 elargienda pecunia observari debet. Omnis largitio & liberalitas ad facultatex accommodanda est, & mediocritate moderanda est, ut inquit Cic. a. m. liberalitas itaque Gercenda est, ne, dum aliis prodesse volumus, nobismetipss noceamus; Halenta enim est rario rei familiaris, quam quiadem dilabi sisere fagili u- ep , ut inquit Cie
insic. a. cap. 38. Videndum enim ne major sit benignisas quam factitiales. Quamobrem Senec. 2. LRenes cap. 3 3. in turpituuinem nostram redisina tratiaritis. Cum sum m amicitia fit μι-
cum μι aqviare , inrique mul considendum est. Dabo egenti, sed tit ipse non egeam. Succurram perituro, sed ut ipse non peream. Loeruditata atque
inest par οηιa e rugalitas, eaque est medium inter prodissicitem di avaritiam, quae sunt duo
extrema. Liberalis enim dicitur non qui inconsulto aut immodice largitur, verum qui recte dat,
id est, diligenter & habita ratione Acestatum quas possidet, & personae cui dat, aliisque consideratis circumstantiis; qui immodice bona distribuendo atque largiendo iis semetipsum exuit prodigum
appellamus; avarum voeamus qu4 neutrum 1
cit , qui nihil omnino largitur, vel erga neminem benignusest; qui vero non dat tantum, quantum dare potestti debet, ejus tenacitas non es seugalitas vel parsimonia, sed pars avaritiae. Quando autem PFilosophus noster veritatem tanquam medium ponit interjactantiam & dissimuIasionem,
veritatem considerat tanquam habitum, quo quis candide ea, quae habet in se , constetur , n
que ea verbis auget neque extenuat. Veritas
enim est ratio sive oratio cum ipsa re congruens. In excessi vero peccat arrogans , sibi plus trubuens quam par est. In dese dissimulator, negans ea quae vel insunt rei, vel minora sngens atque extenuans. Quod ad voluptatis & honorum contemptum attinet, sane non omnis spernenda voluptas, sed immodica, honestati contraria&exitu foeda, qua semper declinanda, ut ceteran tum vitia. De ejusmodi enim voluptate noster
Philosophus sermonem habet, quae silva honestate licita est. Hanc interdum licitis ex rebus capere ipsa suadet recta ratio, sed prohibet ne nimium ei indulgenta inexeesu peccemus, suadet usum, vetat abusum; nimia vertitur in vitium, temperata ab ipso Deo comparata videtur in vitae solatium , ut optime ad hune locum annotavit doctissimus GnoNovius. Usus itaque licitus, sed vitandus abusus. Excessus eri in semper mali
& vitios, ut statim annotavimus. Optime H
rat. Od. 3. lib. 2. AEquam memenso rebus in indius Semara mensem, non secus ac bonis Ab insolemi temperatiam Latitia, moriture Deli.
Ad eiusmodi animi oequabilitatem hortatur Α-postolus Paul. Corinthios Eps. I. cap. I. cum inquit. υι qua fem ,μι ιanquam nonsentes; erquis dent cisim tanquam numme gaudentes. Ejusmodi voluptas in corporis 3e anima recreationem
sumitur. Honorum vero contemptus videtur
esse abiecti atque servilis animi , titioque infra hominis dignitatem; praeterquam quod contra boni civisomcium plerumque peccat, qui spe nendo honores sese reipub eripit. Virgilius.
- tentaridia Ura est, qua me quoque possum Tollere humo, victorque virum volitare pre ora.
Verum ad eos rectis studiis pervenire debemus. uuorum avitem prima Ias propter humιIuia
tem an hominiam uno rasione versaetur, hi simulavi IMMnes esse caeperunt, ad magna spectine, eradea risispiatis a bor contendere, ut inquit Cic. 2.
Osc. Munis hie appellat gloriam quae in reipub.
administratione, sive belli sive pacis tempore, consistebat, sola sere Romae ea magna habebatur. Huic gloriae, cinus fundamentum virtus est, j venes studiosos esse debere suadet Cicero, imo in virtute ponit hoc studium, quamobrem ejus contemptus quia huic contrarius in vitiis via detur habendusi eo potissimum quod ejusmodi ingenia prolabuntur sapissime ad vituperandum vitae genus, pudorem & famam , qua bono&honesto viro nihil in vita debet esse carius, nihili facientes. Merito quoque irae v cuitatem , scit. justae & temperatae, vitiis ann merat Philosophus. Est enim ira naturalis, quam qui eriminatur, impius est in Deum, qui hune
stimulum naturalem animis hominum impressit, ut inquit Rachel in comment. m.olyc. Cic. cap. I. Sed repugianda iracundia, ut te quae modum superat, quamobrem & ipse Aristoteles eam in viatio ponit lib. 2. Ei hic. cap. 7. neque enim ir
cundus est quisquis irascitur, sed quibus non
oponet, & de quibus non oportet,& magis quam oportet. Hi ne injuste reprehenduntur a Cicerone Peripatetici quasi laudassent iracundiam. δε scemini, inquit David Psil. 4. Q miise peccare.
Cujus sensus est, s quid mali vel impium vel imjuriosum seri videritis , irascemini iustoque ae- Io permovemini hominum siti. Interim vero dum aliis insens estis, curate ne peccetis in excessu , ne quid nimis commoveamini. Multae enim possunt causa existere juste irae, ut famae &existimationis laesio, injusta invaseris aggressio, vitiorum ae scelerum admissio. Famae enim&existimationi vi illata non commoveri, & ira accendi insensi est potius atque stupidi hominis , quam viri honesti di gravis, imo in semetipsum injurius est, qui injuriam sibi illatam
non repellit & consequenter peccat contra legem illam naturae , quae caeterarum omnium iundamentum & bass est , qua nobis injungitur nostri conservatio , cuiusnodi conservatio
80쪽
non tantum ad vitam, corpus, eiusque membra
pertinet, sed comprehendit quoque iamdi illa sae
atque integrae conservandae nobis impositam ne
cessitatem; imo, quod magis est, qui ob laesam existimationem vel aliam gravem injuriam sitibi illatam justi non commovetur ira, non aderadisserte ab eo videtur qui sibi ipsi mortem invenit, criminis qualitate, quam nomine, vitae enim aequiparatur fama, cumque eadem pari passu ambulat , ut videre est in ι. 8. I. a. f. qMod met. catis Quamobrem quoque ratione istius aequalitatis ejus non secus quam ob vitae defensionem invasorum licitam caedem recta permittit ratio. Ex quibus argumentis spero facile lectori manis sium sole, nimiam tolerantiam cujusvis injuria atque contumeliae, id est, cujusvis irae vacuit rem, tam in vitio ponendam, quam immodicam di intempestivam iracundiam. Distinguendum itaque inter iram rationalem, id est, cujus j sta iubest causa,lenitudine & moderatione temperatam, S irrationalem, quae modum excedit &justa causa destituta est. Haee in vitio ponenda, & idcirco repudianda. Illa laudanda & annumeranda virtutibus. Quia enim temperata
ideo rationalis, quia rationalis in virtute habetura est enim virtus, ut supra diximus, mediocritas affectuum rationi conveniens. Ipse enim Christus non omnem irae vacuitatem cutit, sed eam reprehendit atque vetat iram, quae sine causa est, id est, qua temere aliquis erga proximum suum commovetur. Ita enim inquit Matib. cap. s. v. 22. Ego dico vobis; surcumque iras Grairι suo temere emaebitis judicio. Quibus remis non omnis ira damnatur, sed quae vel injusta est vel imm derata, ut ad hunc locum annotarunt Commentatores. Signiscat enim illud ilia modo his,&μισιμ, ut cap. 3. v. q. CV cap. q. v. II. Epist. ἁ Galat. modo temere, sine causa antecedente, ut h. l.&CH.c. a. m. I 8. Ita ad dictum locum Matth. Comment. Sed in hia istis rebus honesta scit. ν ad rationi-ranseranter minuti codirua ira esse potest, sed oporter uos modum tenera. In modo ia-tem comprehenά ur, rum ne plus aequo irascamur, tum ne qua diutius. Chrysostomus ad dictum
Matthaei locum inquit, quare qui irascitur μου
causa nonne eris reus, alioquin inuriliter eis .iacie
retur e disia, fine causa, nec doctrina prodest, nec ualeta sunt, nec erimana compescuntur.
44. Non res te autem universaliter positum hoc fundamentum vel ex Vi s
justitia apparet, cui oppositum nimium & parum; cum in assectibus &sequentibus eos actionibus invenire non posset, in rebus ipsis circa quaS-habes
justitia versatur utrumque quaesivit: quod ipsum primum est desilire de se genere in genus alterum, quod in aliis merito culpat: deinde minus suo accipere, potest quidem adventitium habere vitium, ex eo quod quis pro rerum circumstantiis sibi ac suis debeat; at certe cum iustitia pugnare non otest, quae tota in alieni abstinentia posita est. Cui hallucinationi simiis illa est, quod adulterium ex libidine, caedem ex ira proprie ad iniustitiam pertinere non vult; cum tamen injustitia non aliam naturam habeat, quam alieni usurpationem; nec referat, ex avaritia illa, an ex libidine, an ex ira, an ex imprudente misericordia proveniat, an ex cupiditate excellendi, unde maximae injuriae nasci solent. Nam qualiacunque incitamenta contemnere hac tantum de causa, ne societas humana violetur, hoc
UT Author ulterius ostentiret non recte l
universaliter naturam virtutis in mediocri
tate assectuum & actionum positam ab Aristote-lle, sermonem eonvertit ad illum habitum animi, quo ad res justas gerendas homines esseiuntur idonei, & quo res justas agunt atque volunt, jusmodi animi habitus justitia dicitur. Quoniam vero, ut supra diximus, virtus est medium inter nimium & parum, sive in assimum mediocritate & temperantia posita, a ratione omnescinderante circumstantias, ut loqui amant, de nitam, cohibente nostras assectiones ne inexcessu vel Aesectu peccent, non videtur ex earum
virtutum numero justitiam esse. Primo illa ad iustitiam colendam inclinatio 3e amor justummogum nunquam excedit; qui enim parum j stus est, isse injustus potius quam justus dice dus; qui vero ad summum justitiae gradum per venire eontendit, ille non iniustus, sed merito justus appellatur; imo quo magis naturae quadam vi rapitur ad justitiam, eo virtuti prorior, ita ut ipse excessus, si ita appellari queat,id est, vehemens ac summum justitiae desiderium Sassectus vide
tur virtus. Si ergo iustitia, quae non tantum vir tu, smpliciter est, sed ceterarum virtutum qu s regina, non admittit nimium vel parum, ergo
sequitur, vel justitiam non esse virtutem, quod absurdissimum, vel perperam ab Aristotele uni