장음표시 사용
91쪽
e torum observantia, nisi omnia impleamus le- l ultra sperandum vel faciendum restat, quod n gis praerepta. Hisce impletis videamus an quidl vum scedus a nobis postulat.
si . Synodici canones qui recti sint collectiones sunt ex generalibus ' legis divinae pronuntiatis, ad ea quae occurrunt aptatae. hi quoque aut
monstrant quod divina lex praecipit, aut ad id quod Deus suadet hortantur. Et hoc verae Ecclesiae Christianae est officium, ea quae sibi a Deo tra-
- C- dita sunt tradere dc eo quo tradita sunt modo. Sed & mores apud Christianos illos veteres, & qui tanti nominis mensuram implebant, recepti, mρ m aut laudati, merito pro canonibus vale ni. Secunda post hos artistoritas est eorum qui suis quique temporibus pietatis de doctrinae fama inter Christianos floruerunt, neque gravis cujusquam erroris notati sunt. nam & his. Pa- quae dicunt magna cum asseveratione, & quasi comperta, momentum non exiguum habere debent, ad interpretanda quae obscura videntur in sacris literis, eoque majus quo & plurium apparet consensus, & propius MD, acceditur ad primae puritatis tempora, cum nec dominatus adhuc nec coitio ulla primitivam veritatem adulterare potuit.
oeatenus ejusmodi synodici canones a
. que veterum Christianorum mores cum
sacra Scriptura consentiunt, iis fidem habemus. Admodum enim salluntur Ponti scii, qui autho ritatem silli nesciam attribuunt Conciliis a summo Romanae Ecclesiae Pontisce eoactis. Quas ab eodem spiritu acto Romano Pontisce &sanctis Patribos, quo olim Apostoli Hier
solymis congregati, eadem quoque minori tate Concilia post tempora Apostolorum celshrata essent , ideoque eodem modo veneran
da quo suit olim Synodus Hierosolymitana. Quod enim, inquiunt, tunc erant Apostoli NSeniores, postea suerunt Episeopi & Presbyte
ri in locum illorum succedentes , & consequenter non minus observanda & sequenda e rum dogmata & dccreta, quam quae olim ab
Apostolis & senioribus Ecclesiae tradita suere. Ex quibus concludunt, neminem Catholicorum posse juste contemnere , quae in sacris conciliis a sanctis Patribus instituta sunt, vel hodie possent institui. Si enim una est Ecclesia Christi, una quoque & eadem ejus est auctoritas in omnibus legitime celebratis Conciliis. Faelle
tae omnia concederemus Romanae Ecclesae an
tistitibus, si nobis probarent, iisdem donis Epiruscopos donatos esse, quibus ipsi Apostoli, atque extra ordinem coelitus ipsis missum Spiritum Sanctum, quo illuminata suere olim Apostoli. Hinc legimus AH. ear I v. 18. lassicto Concialio Hierosolymis hisito, edictum e visium est Spiritui Sancto in nobis, ad probandum eiusdem
Concilii auctoritatem non ab humana potestate , seg divina dependere, di consequenter ejus sacros canones observandos, tanquam divina decreta, cujus fideles erant ministri de intemuncii Apostoli & seniores Hierosol mis congregati. Idem direndum de veterum Christianorum m ribus, atque de Patrum auctoritate, quia suere homines, Ae consequenter multis erroribus mutitisque humanae naturae imbecillitatibus obnoxii, tantum ipsis auctoritatis tribuendum, quantum eorum mores atque doctrina habent consensus eum sacra Scriptura, quidquid in materia religi hi, & sdei ab ea alienum, tanquam humani cerebri salsum eommentum rejiciendum.
s. Ah sa. Qigi his successerunt Scholastici quantum ingenio valeant saepe ueri ostendunt: sed in infelicia & artium bonarum ignara saecula inciderunt: quominus mirum si inter multa laudanda, aliqua & condonanda sunt. Tamen ubi in re morum consentiunt, vix est ut errent, quippe perspicaces admodum ad ea videnda quae in aliorum dictis reprehendi posIunt: in quo ipse tamen diversa tuendi studio laudabile praebent modestiae exem
plum , rationibus inter se Grtantes, non, qui mos nuper adeo literas inquinare coepit , Convitiis, turpi tatu impotentis animi.
ΥΟκSeho iei admodum antiqua est, utpote, i scriptores. scholastici dicebantur, qui Gram, quae memoratur apud Tacitum aliosquelmaticae de Rhetoricae dabant operam dc studebant,
92쪽
ita nominati, quia in schola privatim semper docebant, non publice, ne plebs unquam de ea sciaret, &hae ratione Theol fiat incapax redderetur. Volebant enim clavem scientiae penes se solos servari. Dividitur autem Theologia in possiamam &seruiasticam; quarum illa veriatur in ana-lrsi sacrae scripturae ejusque interpretatione altare in synthesi locorum communium, per quos ea, quae in sacra Scriptura passim sparguntur, in
certum ordinem rediguntur. Burman. S res Asb. I. cap. 2. Debet autem ea natales suos phil
sophiae, postquam enim Justinus Martyr, Cis mens Alexandrinus aliique Philosephi Gentiles, ta Gentilismo in Christiana castra transverunt,& sapientia semiam in scholis Christianorum i cum invenit, nee non Aristotelis Philosophia Theologiae permista fuit, schola hea nominari coepit, multis gistinctionibus definitionibusque
involuta, spinosisque quibusdam subtilitatibus
admodum corrupta. Ita statim allegatus The rigus, Laiadasur in hae scholastica Theologia, I. simplexae breve orationisgenus, a. methodus accurata in diatim , 3. usus , sive sdsidium Philosophia Odisciplinarum -tur sum. Improbantur autem at ipsis illius e teroquin defensoribus i. diminia tyrannidi Pontifcis obnoxia, adeoqueia mutiis falsa. r. rerum Philosophicarum muItiaturi. D vanarum quaestionum curiossas. Φ ex ignorantia linguarum prosellia ipsa rerum conturbatio. v obscuritas er baisaries. Unaepatet , Tyre
luia hujus architectorum hune fuisse scopum, in per
spinas 'di scutiates non pletem modo, v etiam liberaliora quque ingenia a Theologi sua aspectu arcerent, sibique suis clamem scientiae
13. Iuris Romani scientiam profitentium tria sunt genera. Primum ID. I
eorum est quorum opera in Pandecte, Codicibus Theodosiano & Iusti-s 7
nianeo, & in Novellis constitutionibus apparent. Secundum eos habet qui Irnerio successerunt, Accursium, Bariolum, & tot alia nomina, quos penes diu sori regnum fuit. Tertium eos complectitur, qui humaniores literas cum legum studio conjunxerunt. Primis multum defe- I. Am ro : nam & rationes saepe optimas suppeditant, ad demonstrandum id, ''
quod juris est naturae: & eidem juri neque minus gentium juri testimonium tape praebent, sic tamen ut ipsi non minus quam alii nomina haec saepe misceant, imo & jus gentium saepe vocent, id quod quorundam
duntaxat populorum est, nec tanquam ex condusto, sed quod alii aliorum imitatione, aut fortuito receperunt. Sed & quae vere juris sunt gentium saepe tractant promiscue & indiserere cum his quae juris sunt Romani , ut ex titulo de Captivis & Postliminio apparet. Haec ergo ut dis
moniam iuris Romani seientia semper in
.summo honore & aestimatione habita fuerit, non desuere apud Romanos decora hominum ingenia, qui ad hane excolendam Spartam animum applicuere, ex quorum doctis responsis, in terpretationibus , & sori disputationibus, nec non Principum constitutionibus atque rescriptis
collectum & quasi compositum est jus illud sto
manum, quod ubique terrarum viget, propter summam,quam contine aequitatem quapropter etiam & nosco utimur, ubi patria leges&consuetudines sient. Ita enim j tim CV aequum v sum est omnius itis Romamum. M, qui Romanis legibus notemmar, silia I en tamquam aequata ei nissuriali maxime conseruaritim libenter sequantur, ersuas leges per has interpretenιur, inquiti Damho . Prax. rem eis. propter illam, scit. naturalem & civilem aequitatem, qua ante omnes
polles. Neque illud mirum, utpote quod ex purissimo illo rectae rationis sente, id est, iuris naturalis sve moralis vel divini necessarii. & illo omnium legum naturalium compendio, iaces m , Moysi in monte Sinai tradito , originem derivat. Fertur enim AEgyptiorum legissatorem Mercurium Trismesistum ad divinae legis exemplar suas leges condidule, atque civibus suis tanquam persectissimam vivendi & agendi res iam observandas dedisse. Ab hisce vero jus sumn& leges olim Graeci quasi de manu in manum a ceperunt. A Graecis antem interjecto tempore Romani petierunt leges suas, missis in Atticam legatis, qui jura ejus populi describerent, de Romam seserrent; e quibus primo ὁecem tabulae. & hiae postea duobus ad c additis Ieg. x II b. composuerunt, quas faetem a supti ei privarique juria Livius, finem qui binis Υacitus vocat. Ex quibus perspicii s quam parva suerunt sanctissimae civilis hujus sapientis initia.V rum cum tot clarissimi& maetimi viri huie coelitus missae juris civilis disciplinae suam navare ccci a perunt
93쪽
perunt operam, atque ad eam suis eomtant Icum jam provectioris erat aetatis, annum agens riis, disputationibus, & responsis illustrandam4quadragesimum, indefesso tamen labore & astidua adjecerunt animum, ad tantam crevit magnit adiligentia tantos in eo secit progressiu, ut merito dinem, ut tandem mole laboraret sua; ad duo anteponendus magistris. Huic successerunt Bhκ- quippe librorum, & ter centena usque versuum T LUs N BALDt s , quorum ille Pisis, hie B millia tempore felicissimi Imperatoris Iustini noniae iuris artem professi fuerunt. Hos secutini excreverat. Qioniam autem verendum erat,4& multi alii, quorum doctissima quotidie seripta neminem fore hominem, qui ad hane excole lde jure civili eruditorum hominum in manibusdam disciplinam tanquam opus desperatum, ut- versantur. Tertium vero genus jus civile pr pote quae nullis librorum snibus concluderetur,istentium eos complectitur, qui humaniores li- animum applicaret, tandem sacratissimus Im-iteras cum legum studio conjunxerunt, ut C mperator Iustinianus, bellis feliciter peractis, &lIACIUS, HOTTO MANNUs, BUDAE Us, hostibus suis devictis , Aciliorem iurispruden-lBALDUINus, aliique plurimi magni noministis addiscendae viam nobis pandere voluit. It lJurisconsulti, quorum memoriam non minusque inutilibus rejectis, &adjectis necessariis, veneramur, quam admiramur in omni disti pli-
tam vastum& immensum iuris oceanum angu- narum genere consummatam eruditionem atque
stioribus clausit limitibus, tot leges, tot libro-Iscientiam, ita ut facile eorum omnium quos en rum ac versuum millia, cura & studio viri magni t meravimus principes existimandi sint. Sed vo& excelsi Triboniani, Magistri S Ex quaestoris i luit sortuna, ut in illa secula inciderint, quibus
sacri palatii, collecta, in quatuor libros, Pan-l literarum humaniorum cognitio magis magi Gdectas , Codicem, Institutiones, & Novellas que efflorescere ecepit; maximum sane iuris civi- ipsius constitutiones congessit, e quibus libris lis ornamentum & decus, quo destituti vetustio
unum confecit corpus, quo continetur omne res Iurisconsulti, utpote qui ea aetate viverint, ius antiquum vel novum. Verum eum in res hu-iqua Saracenorum aliorumque barbarorum rabies manas fortuna maxime dominetur, quamobrem omnem plane humaniorum literarum cogniti multis sunt obnoxiae mutationibus, contisit, ut nem oblitteraverat atque extinxerat, eonseque
ejusmodi rerum vicissiluginem quoque ipsa juris ter hanc iuris artem non eo quo debuit modo ex Romani scientia experiri debuerit. Postquam ornare atque perpolire potuerunt. Merito in- enim sub Justiniani imperio, quod annis sere I quit Author se plurimum deserre primis juris ci- quadraginta gessit, floruerat; vix interiectis o. l vilis Authoribus, nam & in jure naturali &gen annis coepit iterum in obscuro latere sub vecordi tium versarissimos fuisse testantur tot doctissim, di imavo Principe phoea. Eaque tandem Visi- eorum responsa, atque monumenta, quae in iuris Minis, Vandalis, Gothis, Hunnis, Francis, aliis- corpore nobis de jure publico reliquerunt. Cuique populis barbaris, tanquam diluvio quodam,Jaccedit, quod plerique Principis Consiliarii, & ad totum Orientem invadentibus, penitus in illosintima quandoque Imperatorum arcana admissi, orbis tractu extincta est: utpote qui nullas nisisacile cum juris privati, tum etiam publici scien- reges a se conditas patiebantur, atque ita diu se- tiam sibi comparare potuerunt. In utroque adeo Iulia tacuit omnis juris interpretatio atque sortiversatus Papinianus , ut a summis Imperatoriisputatio, donee tandem sub Lothario Saxoneibus Caro, Carino, Decio, Justiniano, prudem Imperatore occidentis iterum quasi postliminio tissimus, consultissimus, maximus. splendidit'. restituta est , & publice doceri coepit authore mus, nec non, vir acutissimis ingenti O merito& suasore Irnerio , cujus hic mentionem facitisverat os excellens, appelletur. Quin etiam ju- Author, Jurisconsulto summo ideoque magna ris asylum ae doctrina legatis thesaurus vocatur apud Imperatorem Lotharium authoritate pol- a Spartiano in vita Carac.d. Ex cujus ludo, tan-
lente. Ipse Irnerius Bononiae ius civile publi- quam ex equo Trojano , innumerabiles rivi ce profestus est cista annum iroo. & post eumIlis scientiae Proceres exierant, ut inquit Ruti- multi esti ad hanc scientiam publice docendam lius hujus Jurisconsulti. Reveretur Fran-CpCrassum contulerunt, ut AZO, PLACEN-icis Balduinus certam Dei providentiam , qui TINus ἰοDopnΕDus, aliique plurimi, quosiexcitavit Iosephum Principem in . Enpto, D omnes secundi generis dieit Author, qui publice nielem in Ba 'lonia , Athenis Periclem, Romaius civile docuerunt. Quibus magistris usus estiPapiniamum, Q ιIsa politicarum viriutum Accuas ius in addisceriua juris eivilis scientia,'minia.
r. c. 34. Secunda classis juris divini & historiar veteris incuriose, omnes regum populorumque controversias definire voluit ex legibus Romanis, assumtis interdum canonibus. Sed his quoque temporum suorum inis felicitas impedimento siepe fuit, quo minus recte leges illas intelligerent, satis sollertes alioqui ad indasandam aequi bonique naturam: quo fictum ut siepe optimi sint condendi juris auctores, etiam tunc cum conditi j uris mali sunt interpretes. Audiendi vero tum maxime, cum tali
94쪽
tali consuetudini quae nostrorum temporum jus gentium facit testimonium perhibent.
Gaves aliquando errores admittunt Accu stis, Bariolus, aliique interioris seculi Jurisconsulti, dum ignari juris divini sive necessariisve voluntarii, & in hisoriis plane hospites, ex
Romanorum legibus omnium populorum regumque controversias definire voluerunt Quemadmodum ad g. I. diximus. Oportet eum, qui
iuri publico, id est, naturae sue gentium, operam dare velit,atque id ipsum applicare fictis, in omni disciplinatum genere versatum esse, potissimum vero in historiis, utpote quae nobis suppeditant multa testimonia, e quibus perspicimus quae diversorum gentium jura, qui mores de consuetudines fuere, quid juris in bello sive in pace inter eos obtinet. Quamquam multa ius civile vel Romanum habeat juris publici speciosa exempla,
attamen non potest omnes, quae quandoque imcidere possunt inter gentes, controversias comprehendere. Praeterquam quod jus Romanum magis spectare videtur ad ea quae ad istius reipub statum pertinent, quam qua ad universae societatis humanae conservationem pertinent. Non obstat quod a multis juris interpretibus voe tur jus commurio , quia propter summam , ut diximus, aequitatem, & cum recta ratione comsonantiam, plurimarum praecipue C istian
ues. Tertii ordinis magistri, qui Romani juris finibus se includunt, &in jus illud commune aut nunquam aut non nisi leviter exspatiantur, vix ullum habent usum qui nostri si argumenti: Scholasticam subtilita
tem cum legum & canonum cognitione conjunxerunt, ita ut a contro
versis etiam populorum ac regum non abstinerent Hispani duo Covaseruvias & Va uius: hic magna libertate, modestius alter, nec sine exacto
uodam judicio. Historias magis eidem legum studio inserere aggressi
unt Galli: quos inter magnum obtinent nomen Bodinus & Hottomanus, ille perpetuo opere hic sparsis quaestionibus, quorum S pronuntiata & rationes lape nobis inquirendi veri suppeditabunt materiam.
ini iuris Romani cancellis se includunt
.magistri, neglecta omni juris communis doctrina atque notitia, in jure publico tracta do nullum nabent usum, quippe cum jus gentium longe diveiam saepius a jure civili pra
rum gentium usu & approbatione receptum est,& quas commune efrectum. Quippe quatenus fundatum est in ratione naturali, omnium gemitum saltem moratiorum , quae rectae rationis usum admittunt, assensum & approbationem ex illa eonvenientia cum dictamine rectae rationis quam intus sentiebant, propria quadam vi s-bi conciliavit, & hoe sensu jus commune dici potest. Et eatenus in decidendis regum popul rumque controversiis multum habet & auctoriuratis & usus: verum eum in quibusdam gentes a sine Romano recesserint, oportet eum qui publica tractat negotia, quibus, ut ita diem, dat formam jus publictim, quod inter diversas gentes
obtinet, eorumque vel expressis vel tacito eo sensu introductum atque approbatum est, antiqua perlustrasse rerum monumenta, atque iu
ris divini sive moralis sibi comparasse cogniti nem, illud enim debet esse in omnibus publicis negotiis agendorum norma, a quo principi Christiano nunquam recedere licet: propterea quod ei necessitas morsis perpetua inest, quae nullam dispensationem admittens, nulla vel Principis alicujus vel gentium consensu contrario abrogari vel tolli potest scribat agendi normam, circa ea quae regum &gentium inter se commercia, foedera, pactiones, aliaque iil genus negotia concernunt, vix huius iuris ignari magistri, licet in jure Romano maxime versati, aliquam praestant utilitatem.
6. In toto opere tria maxime mihi proposui, ut definiendi rationes
redderem quam maxime evidentes, & ut quae erant tractanda, ordine σο certo disponerem, & ut quae eadem inter se videri poterant nec erant, 'perspicue distinguerem. sum eo
v met hare disputandi ratio est, quam sibi l mens initium ad caeteras operis partes tractandas Author propoluit. Α definitione enim su-l descendit, quibus cognitis nihil obscuritatis lectori
95쪽
ctori relinqui potest. Omnis qua a ratione fusis pro eisi, in intestigatur quid sis d. quo ἀθώ cipitur de aliqua νe institviis , δε ι a definitione i ιur, inquit Cic. Og. cap. a.
ue . Temperavi me ab his quae alteriuS sunt trac talionis, ut quae docent quid ex usu sit facere, quia ista suam habent artem specialem politicam, quam recte ita solam tractat Aristoteles ut alieni nihil admisceat, contra quam fecit Bodinus, apud quem haec ars cum juris nostri arte confunditur. Nonnullis tamen locis ejus quod utile eit feci mentionem, sed obiter, de ut id ipsum a justi quaestione apertius distinguerem.
Non debemus hic perperam interpretari
Authoris mentem, quasi politicam scientiam ad juris disciplinam omnino non pertinere assirmare vellet, de consequenter sese tanquam juris sacerdotem temperasse ab his, quae docent quid ex usu sit facere & suam artem specialem politi eam habent. Quatenus enim Juri consulti partes consistunt in legibus scriptis de-xue interpretandis , supplendis , di ad casus sngulares accommodandis , eatenus juris civilis scientia a politica prudentia concernente ea, quae utilitatem & salutem reipub. spectant,
distincta est. Quippe eum omnia quae reipub. utilia fore videntur non semper justa sint, scit. ejus naturae, ut justitiae omnino & stricte dictae conveniant, & vicissim qumdam justa quae non utilia sint, contigit, ut diverso respectu diversum quoque munus gerunt JCtiti politici, quia quisque suum habet scopum, ad quem in gerendis publicis negotiis colliniant. Illi justitiam habent sibi propositam, atque nihil aliud examuriant, quam rei gestae vel gerenda eum ea convenientiam vel disconvenientiam, atque secundum eam decernunt, vel justam , vel injustam esse.
Politici reipub. vel civitatis salutem ti bonum publicum promovere spectantes, magis id quod ei utile aliquando, quam quod stricte austum est
intendunt, itaque secundum intentionis aciem
diversam sustinent personam. Quod non ita debet intelligi, quas Iurisconsultum nihil aliud
curare oporteat quam justitiae admin istrationem, Politicum vero nihil aliud quam utilitatem reipub. ab omni justitia sejunctam ; utrumque enim ad reipub. salutem di bonum commune pertinet. superius enim diximus societatem humanam non posse diu conservari sine iustitia, i utilitatem vero ab honestate sejunctam omnem l pervertere iustitiam, di consequenter utilitatem& justitiam sive honestatem pari passu ambularet oportet, scit ita justitia honestate diligenda est, ut una temperet alteram. si quibus perspicimust Juri,consulti & Politici munera eatenus a set invicem discrepare , quatenus Politicus jussi tiam in publicis gerendis negotiis determinans,l eo ipso agit, quod proprie pertinet ad Juri peritum, quando vicistim Jurisconsultus des nil illud quod reipub. utile fore videtur, Politicum agit, ejusque munere fungitur; una itaque& eadem persona hoec duo obire potest munera, quia a se invicem quidem distincta ratione i
tentionis , verum sibi non adeo contraria, ut con
iungi nequeant, ideoque ab eo denominatur quod potissimum & principaliter intendunt
utrique , & muneris exercitatione ille JCtus, hie Politicus vocatur, verum ambo ad reipub. salutem promovendam concurrere debent. Quemadmodum enim, ut diximus, honestate utilitas ita dirigenda est, ut haec duo verbis inter se disce pare , re tamen unum sonare videantur, ut inquit Cic. 3. OG. cap. 23. Ita a Iurisconsulto politieus nomine quidem discrepare, tamen justitiae observatione & adminis talione in tuenda salute reipub. quantum potest, cum eo convenit, si boni eivis vel magistratus ossicium implere velit. Aliter enim utilitatis specie in reipub. saepissime peccatur, mutua itaque ope& JCtus ti Politicus reipub. salutem procurare incumbunt, quia utrius auetilio indiget, sine justitia ad tyrannidem degenerat omnium mal rum pessimum, sine utilitatis procuratione vergit ad interitum & ruinam.
18. Injuriam mihi faciet si quis me ad ullas nostri seculi controversias,
aut natas, aut quae nasciturae praevideri possunt, respexisse arbitratur. Uere enim profiteor, sicut Mathematici figuras a corporibus semotas considerant, ita me in jure tractando ab omni singulari facto abduxisse ani
inemadmodum res humanae multis mutati- respub. sua habent sata suasque mutationes pationibus obnoxiae sunt, ita & civitates atque untur: quippe cum ex hominibus constat atque ab Usumge
96쪽
iis gubernari necesse est, qui, tanquam navis maris fluctibux , ita suis animi motibus agitati
huc illuc cursum dirigunt, vix contingere queat, ut omnibus civibus aeque reipub. administratio, vel eorum, qui ad ejus clavum sedent, in publitis gerendis negotiis moderatio arrideat; pr pter diversa enim hominum ingenia diversae quoque intentiones & meta ad quas decurrunt& collimant. Hi ne tot rerumpsi. formae ex diversis hominum ingeniis constitutae. Hine saepissime unius formae in aliam mutatio. Unam altera persectiorem & a vitiis magis immunem quisque pro ingenii sui capacitate existimans in clinat ad status & imperii mutationem, quam saepissime totius reipub. excipit interitus. Hi ne internecinae inter eosdem cives simultates, lites,controversiae, unde bella intestina, seditiones, secti nes, & tandem in propria viscera crudelitas atque saevitia; quemadmodum enim concordia serva tur , ita discordia dilaceratur misere & pes um-gatur respub. olim & Authoris nostri aetate ejus
modi moverunt controversias homines tranquillitatis impatientes, ac novarum rerum cupidi, mquoad religionis, quam reformatam dicimus, recepta quaeJam dogmata;tum etiam quoad regimunis sol mam. quae eives in diversas trahebant pa res,& reipub. portendebant ruinam nisi tanquam
in cunabulis fuissent oppressa, & quod dolendum,
non sine quorundam civium damno,quorum obasederant animos nova quadam res gionis dogmata , quibus & Author noster addictus, ut patet ex hoc opere, cujus eommentationem suscepi, eisque perseveranter adhaerens, e longinquo imminentem sibi tempestatem prospiciens, effugere non soluit 1 sortasse quia persuasus de veritate eorum quae amplexus fuerat, sive in rebus sacris, sive reipub. negotiis tractandis, quicquid potius mali
perserendum , quam rejicere quae vero conte
tanea iudicabat, existimave G. Quiequid a tem de eo sit, me ipsum temperare malo ab immaturo & intempestivra ge tanto viro judiciti serendo, quam ut nimis in judicando praeceps, ad poenitendum properarem. Attamen quod ad cui tum divinum pertinet, semper mihi persuas, quoniam societatis civilis sive reipub. salus maxime a tranquillitate dependet, tranquillitas ve- haberi nequis, nisi cultus aliquis d; vinus sit usu receptus , & publica authoritate confr-tus , cuique relicta libertate introductum a summo imperante ejusmodi divinum amplectendi eultum vel non, nemini eivium licet cultum istum vel reeeptam & eons atam religionemo perturbare , contraria in vulgus disseminando dogmata. Quippe necesse est, si cuique liceat suo arbitrio nova fidei dogmata divulsare , ut summa oriatur conlusio , unde saepissime bella intestina, quibus ut diximus non solum misere jactatur atque concutitur respub. sed saepissime finditus evertitur, propterea quod ad hominum animos incitandos & commovendos nullum validius remedium quam religionis opianio, neque ad. eos iterum sedandos atque qui tes reddendos. Postulat itaque & eixitatis salus, quae, ut diximus, a pace & eoneordia cruvium potissimum pendet, ut una tantum vigeat religio, cujus usus publicus, quia a summo vel summis imperantibus intriauctus & approbatus, cujus professonem publice facere post unt quicunque per externum cultum intus se religionis receptae & confirmatae dogmata probare demonstrare volunt; caeteri autem qui ea improbant,
propterea quod conscientiae & interer sdei te pugnant , ad publicam per externum cultum sve sacrorum usum professi nem saciendam cogi non debent. Hine apud Eusebium legimus Constantini Imperatoris effatum, omnes quiam sti jectos μοι chrisianos optasse, cogisse aurem nemia
mem. Verum nanc libertatem, quam concedimus cuique tonscientiae consentaneam amplectendisdem, vel religionem, hisce cancellis circumscribimus, scis. ne quis innovare studeat, vel publice vel elandestine disseminando nova dogmata, regiam, ut ita dicam, religionem & ejus usum atque exercitium odiosum reddere, quoniam hac'rnione communem pacem pertumbat, tandemque totam remp. evertit. Eadem
sentio de politico regimine, quod etiamsi non ab omni parte perfectum lit, ideoque non omnibus civibus aeque placeat , nemini tamen ii cet contra illud conspirare uel subiectis odiosum
reddere: sngi enim potius quam haberi potest ejusmodi status , qui ab omni parte beatus est.
Praeterquam quemadmodum propter diversi h minum ingenia Iupiter neque serenus neque pluvius omnibus arrideat, sc propter multorum male composta desideria & ingenii humani inconstantiam seri non potest, ut reipub. adminia stratio omnibus aeque placeat, unde saepissime multa summorum imperantium sacta pro injuriis
traducuntur, quae nullam prae se ferunt injuriae speciem, nisi ea tanquam malefacta damnanda. quae cum civium quorundam judicio non consentiunt. Cui accedit, quod summa majestas non praestat immunes a vitiis atque erroribus quicunque ea ornati sunt. Sunt enim homine ut caeteri cives, adeoque nihil humani as ipsualienum; nemo enim sine vitiis nascitur, optimus ille qui minimis uigetur. Praeterquam quod boni eivis osse tum est praesentem reipub. statum tueri & confirmatum reddere r omnis enim regiminis mutatio maxime periculosa; vix enim ea contigit sine summo rei b. & singulorum
civium detrimento: propterea quod omni penitus sublato imperio ad Anarchiam delabitur
respub. id est, summam rerum omnium e n si nem; &primaevus iterum introducitur belli st
tus, in quo homo homini hostis existit, alter alterius bona diripit, possessones invadit, quota tu nullum pejus imperium fingi potest vel ese
gitati. Optime itaque Tacitus. Ferenia regum ingenia , neque usui crebras minariones. Etiae icap. 4. Hist. 8. Bonus civis meminis temporum quibus natus est, quam civitatis formam patres iamique institvirum: iateriora mirasin, praesentia sequitur, bonos principes voto expetit, quaeracum
97쪽
19. Dicendi genus quod attinet, nolui ad rerum tractandarum multi. tudinem adjungendo verborum copiam fastidium parere Iectori, cujus utilitatibus consulebam. Itaque secutus sum quantum potui concisum &docenti conveniens loquendi genus: ut tanquam in uno conspectu habeant qui negotia publica tractant, & quae incidere solent controversarum genera, & principia unde adjudicari possunt: quibus cognitis facile erit ad rem subjectam accommodare orationem & quantum lubet e
MIramur ubique Authoris aptum, distin-i varia controversiarum genera diiudicari & desisetum, & concisum dicendi genus. Non nisi possunt, quod genus demonstrandi di desinu
endi quaestiones tanquam accuratissimum di ceristissimum etiam inmematicis probatum.
ba adduxi interdum, ubi talia erant,
mὶm inani verborum copia , vel Ornatu , sed rationis acumine Omnia tractat in hoc opere rerum argumenta, positis certis principiis, unde
s . 6o. Scriptorum veterum ipsa ver istam ut aut cum auctoritate, aut cum venustate singulari dicta viderentur
quod & in G raecis feci nonnunquam, sed maxime ubi aut brevis erat sententia , aut cujus gratiam sperare non audebam Latino sermone me posse assequi: quem tamen ubique adjunxi in eorum commodum qui Graeca non didicerunti .
Si quis auctoritate&testimonio alicujus Scriptoris ti re aliqua opinionem suam pipiare velit, oportet ipsa adducere Authoris verba, ut perspiciat lector,num ex iis deduci possent istius- movit argumenta vel exempla, quae.ad proban dam allegantis mentem aliquid ponderis adserunt, eaque integra, non mutilata describenda sunt: detractio enim vel additio unius vel plorium verborum saepissime totum sensum mutat esin allegantia savorem detorquet, quam artem optime hodie intelligunt nonnulli umbratie magistri, qui disputando ostendunt omnem e tum doctrinam & subtilitatem in eo constare. ut subtiliter impostorem agere sciant.
Linisti sit . 4Jam Vero ego in aliorum sententiis ae scriptis dijudicandis mihi j im sumsi libertatem, eandem sibi in me sumant, omnes eos oro atque Obi testor quorum in manus ista venient. Non illi promtius me monebunt errantem, quam ego monentes sequar. Et iam nunc adeo, si quid hic
pietati, si quid bonis moribus, si quid factis literis, si quid Ecclesiae Christianae consensui, si quid ulli veritati dissentaneum a me dictim est, id nec dictum esto.
MQuissimum Authoris dieium, quo aliis
o eodem utendi in se iure concedit, quod ipse in alios sumsit. Habet en m h e summam aequitatem, ut quod ipse quis in alterias pe sna aquum esse media et, id in ipsius quoquι pe se valere pariarur, ut inquit Ulpianus I I g.I. si quod quisque juris in alterum paruerit in ipsa eadem jure visaetiri parere legem quam ipse tuleris. Quod enim tibi non vi rei, aurei ne frenis. Eandem itaque libertatem eum Anthore nostro & in meipsum lectori sicile concedo. Et si in qui . bustam fortasse erraverim, quod humanum, ideo
que a me alienum non puto, obtestor atque oro omnes, quorum fortasse in manus hae meae luembrationes, quamvis exigui momenti, venient. ut me velint admonere , non promptius me monebunt, quam ad exemplar nostri Auth
his ego monentes sequar. Et si quid pietati, si quid bonis moribus, si quid sacris literis, in quibus Artasse, quia non Theologus sum, quibusdam nimis evagari videor si quit Ecclesiae Christianae eonsensui, si quid ulli veritati dicsentaneum a me dictum est, id nee aictum esto
98쪽
II. Besti definitio, origo nominis. III. Ius ρro aitributo actionis describitis,
IV. Ius pro quatitare dividisur in D Ieatem
potestatem, dominium, creuitum. VI. Faetitiasti alia disim , in via rem m
VII. titudo quia 'VIII. De justitia exple rice attributrici reasque proprie non distingui per proportionem
Geometricam tr Arithmeticam di nec quia hae circa res communes, ilia circa res singulorum versetur.
IX. Ias pro regula definitur . ere disia iur ia
tiis ab his quae non proprie sie dicuntur. XI. Instinctiam eum talis animantibus communem, aut proprium hominibus, non facere a liam Iuris speriem. XII. uuomodo probetur jus narurale. XIII. Iuris mi marii dissa in hiamanum o
XIV. Itis hiam mum disidi in in rivile , civiliarseius, em risui Iasius, qvid est jus gemitum e ejus explicatio, er quomodo probe
XV. Ius distatim disia tur in universale in unius populi proprium. XVI. Iure Hebriorum nunquam obrigatos fulses. Hienigenias. XVII. uua auumenta Christiani petere possim ex lege Hebraeis, in quomodo.
ONTROVERSIAE eorum, quos nulla juris civilis tenet communio. quales sunt & qui ingentem nondum cosei erunt, & qui inter se diversarum sunt gentium, tum pri vati, tum reSes ipsi, quique par regibus jus obtinent, sive illi optimates sunt, sive populi liberi, aut ad belli, aut ad pacis tempora pertinent. Sed quia bellum pacis causa fuscipitur, &
nulla est controversia unde non bellum oriri possit, occasione bellici juris, quaecunque tales incidere solent controversiae, recte tracta- A bun-
99쪽
buntur : ipsum deinde nos bellum ad pacem, ut finem suum, de
Us civile in genere est ii quod quisque populus vel civitas sibi proprium fecit,s addendo vel detrahendo ju-
communi r ut diximus -- g. I. presuom. Itaquel eius denominatio praesupponit civitatem , id est plurimorum hominum vel familiarum in statu naturali segreges viventium in eandem societatem conspirantium multitudinem dc unionem, qui ad communem tranquillitatem, unde civita tis & consequenter singulorum quoque suus pendet, conservandam propria sibi jura condiderunt, quae civitatis conservationi & civium ingeniis maxime congruas Ae consentaneas sore arbitrabantur. Itaque praeter obligationem , quasbi invicem in statu naturali devincti erant, ex legibus naturalibus profluentem , accessit &altera, quam eiusdem societatis membris & civitabus 'imponunt jura & leges civitatis , quas communi voto & consensu vel ipsi cives tulerunt , vel carum condendarum potestatem ei quem tuenda societatis saluti praesecerunt, demandarunt. Ex quibus perspicimus ejusm di iura & leges sibi locum tantum intra civit iis limites vindicare, easque iis tantum esse agendi normam atque regulam, quos tanquam ejusdem civitatis membra ejusdem juris tenet communio. Ad exteras sive gentes sive reges , vel tam privatos neutiquam pertinet,
utpote qui sui juris suo quoque arbitrio sibi
legum condendarum potestatem habent,manente tamen inter eos eommunione juris naturae,
quoniam id ipsum nulla hominum glip sitione abrogari vel tolli potest. Quemadmodum enim ius naturae eum ipso homine quasi natum est, eique tam firmiter eohaeret, ut nulla ratione ab humana natura separari queat; ita in quocumque statu vel vitae conditione eum eonsdcramus, nunquam legibus naturae
potest esse solutus, neque in statu civili, neque naturali. Quamvis in primaevo id est naturalictatu consideretur tanquam suarum rerum
arbiter & moderator , nullius imperio subjectus. sui plane juris, ad instar summi imperantis in societate civili, attamen escere nequit, ne leges naturae in omnibus suis negotiis locum habeant. Hinc quando principem legibus solutum statuimus, de legibus civilibus, quarum
condendarum potestatem ipsi cives concesserrant, neutiquam vero de naturalibus sermonem habemus. Leges enim naturales non solum aeternam habent causam unde dimanarunt, sed&perpetuam atque immutabilem & consequenter nominem in omni vitae genere obligandi vim,
sive alieno imperio subjectus sit, sive sui juris
in statu naturali vivat : cuiusmodi status obtinuit antequam in gentes coicrant mortalA, i ter singulos homines vel familias segreges vi ventes, vel postquam in gentem & societat tem civilem coaluerunt, inter diversas gentes vel civitatra , ves, quod idem est, earum reges sive principes vel optimates, locum habet. Sciendum enim est, antequam principiti societatti vel gentes esse coeperunt , in fritillas divisum suis e mortale genus, cujus similiae crati princeps tersimilias, ceteri, ut uxor & liberi,incmbra & quasi cives erant parvae huius civi Atis , a nutu de arbitrio patrissimilias de- pentantes. Itaque rines eum solum residebat summum imperium, atque potestas leges &iura praescribendi, quae nusdem familiae membris erant regula εἴ norma agendorum, & qua si vinculum quo tota familia & singula ejus membra sibi invicem devinciebantur. Itaque principi familiae soli incumbebat cura, ne quid ca aliquid detrimenti caperet ; uxori de liberis obsequendi sola relicta gloria. Hanc suisse humani generis conditionem, antequam in
civitatem coaluerunt mortales, neminem fugere
potest, qui ejus primaevam conditionem diligenter examinaverit e testantur enim sacrae paginae Deum creasse hominem , marem dc foeminam, ad propagandum humanum genus, primum vero e pulvere terrae snxisse marem, ex ejus vero costis aediscasse foeminam, ex praeexistente igitur materia ossibus & carne comdita fuit scemina. Quamobrem primo loco cre itis mas 3 nisi ut secundum tritum illud prove bium , qua prior rempore dc ideo quoque jure potior, sibi imperium vindieare posset, cum in mulierem, tum etiam in liberos tanquam membra sive subjectos, ex quibus familia constabat, atque etiam in caeteras creaturas , quas ipsi in us in Deus concesserat. Nam enm de natura humani imperii sit, ut dividi nequeat, avia omnis consortis impatiens , rationi con-ntentaneum erat , illud in unum conserri. Cui accedit quod videatur ex costa viri extructa, ut perspiciens se nihil a se ipsa habete , quoad corpus, sed ex corpore viri desumptam,
concluderet Deum voluisse, ut ei subjiceretur, cujus materia suerat , ex qua erat aediscata rnihil enim recta rationi de aequitati magis convenit, quam ineum esse , quod ex re mea factium est atque proceAit, unde proquit humanum illud imperium maris cum in mulierem, flim etiam in liberos, ex uxore tanquam re sua
' ς' , quod apud patremsimilias residere d:xi
mus; itaque ut neque mulier, neque liberi in star servorum apud Romanos habebant caput in statu naturali , id est non repraesentabant singularem aliquam personam , verum
100쪽
sub persoria patris milias omnes comprehengebantur quicunque tanquam ejusdem familiae cives erant. Quemadmodum reges vel optim tes, sue quicunque rerum summae praesunt, re praesentant universam civitatem ex tot civium
millibus constantem. Ita paterfamilias totam repraesentabat familiam tanquam unus homo; quare tot homines in statu naturali considera
mus quot familiae, ut modo diximus. Usquedum filii e potestate patris dimissi diuersam constituebant familiam, manentibus filiabus in perpetua
tutela, iat olim quoque apud Romanos obtinuisisse legimus apud Cic. orat . pro Murem Si non in patris, saltem in mariti, vel sanguine proximi juncti, vel extranei alicujus potestate constituebantur. Cujusmodi tutela ab ipsa natura introducta videtur, quia foemina natura ita comparata est, ut, neque ratione iuris neque virium vel cceterarum animi facultatum aequalis viro, semper alieno indigeat auxilio consilioque, &consequenter ad parendum potius quam imperandum nata videatur. E quibus perspicimus
quando sermonem habemus de statu hominis naturali , in quo quisque sine legibus , sine imperio, solutus atque liber, sibi imperans, &habens pro ratione actionum suarum propriam voluntatem & arbitrium, cum recta ratione &aquitate naturali consentiens, vitam agit, ejus
modi status intelligendus, in quo homines in similias dispersi segreges viventes, quot similiae, tot homines erant, quia solius tantum patrissam. tanquam innixa persona totam simia iam & sngula eius membra rePraeseRtans, considerabatur. Verum quia eiusmodi status expositus erat multis incommodis & periculis , quae homini ab homine imminebant propter multorum ad nocendum &quaecunque patranda scelera & flagitia pronam naturam , cogitare coeperunt de mediis, quae ipsis ejusmodi praestarent securitatein, ut exiguam facinorosorum hominum manum facile repellere possent. Quippe cum conspiratio vel accesso duorum
vel trium sive plurium hominum aut familiarum saepissime impeIlebat adversarium ad opprimendum socium, cujus imbecillitas certam ipsi vidciatur polliceri victoriam, si hoc malum declinare vellet, nullum emcacius remedium adhiberi potuit, quam ut sbi socios quaereret. quorum ope & auxilio munitus adeo potens evaderet, ut nili cum summ6 invasoris periculo opprimi posse vigeretur. Quoniam nemo propter innatum erga se ipsum amorem &studium se conservandi ita suile oppugnaturus illum est, quem non sἰ ne morte dubia debellari posse praevidit. Ut igitur numero sociorum ad mutuam desentionem conspirantium sese in securitatem assererent mortales, in gentes vel societates civiles coaluerunt, inde regna, resipublicae, aliaque id genus in unam eandemques ietatem coeuntium multitudo. Manente, ut diximus supra, inter eas communione ejus juris, quod antea obtinuerat inter singulas Amilias, tanquam norma & regula, quam in celebrandis contractibus, omnibusque decidendis,
si quae ortae essent, controvers is, atque omnibus denique gerendis negotiis,observare voluerunt.
Quippe cum recessi quidem essent a statu primaevo , non vero ab illa societate, quam natura inter homines constituit, nullum inter eo: commercium haberi vel societas coli potuisset, nisi certum & commune aliquod jus intercederet , quod agendorum inter eos esset norma,
cujusmodi est jus illud quod summus legissator
Deus omnium cordibus insculpsi, & neeess-tate humana exigente atque dictante recta ratione gentes sbi constituerunt , ad omnia nee tia , & ad omnes controversas, quae quandoque incidere pollunt, pertinens. Quoniam vero inter homines duplex status intercedit, vel helli , vel pacis, recte Autor omnes controversas ad alterutrum spectare dicit. Praestat quidem societas ciuilis maiorem securitatem, verum escere nequit ut in perpetua quiete & tranquillitate vivatur. Propterea quod ejusmodi status mutatio conditionem, non
vero naturam hominis mutans , humanae naturae vitia atque imbecillitate quibus singuli h mines obnoxii, saepe ossiciis desunt, quae sibi invicem debent : quae ossiciorum negligentia
tot controversarum & litium, quae inter mortales oriuntur, revera mater est. Cujusmodi controversae si disceptatione dirimi nequeant, Martem saepissime arbitrum lubent , ut sibi diximus. Quippe eum diversae gentes vel populi liberi, superiorem non habentes, tanquam in statu naturae viventes considerari debeant,&consequenter nullum arbitrum vel judicem, qui litem dirimat, agnoscere , quam propriam rati nem & arbitrium , cogi possint, nulla solenta controversae & litis alia superest ratio quam belli alea, quamobrem recte quae ad pacem ei
vilem consereandam atque constituendam pem tinent controversiae occasione bellici juris tractantur.' Quoniam nulla sit controversJa unde
bellum no h possi oriri. Nullum vero ori tur bellum quin ejus finis si controversiis dirimendis pacem quaerere. Unde salustitist Sa pientes pacis causa belrum serunt, Cr Ialorem spe otii susentant. Cis. I. ns. Suscipienda bella
sunt ob eam causam, ut sine i uria in pace via Matur. Quamobrem Augustinus de eis. Dei, lib. I9. eap. I 2. udou enim meckm , quisquis
res humarias naturamque communem mcunque im
tuetur, agnoscit, sicut nemo est, qui Pudere nolit, isa nemo est, qtis pacem habere nesis. uu --
doquidem Cr js qui bella molunt , nihil aliud
quam vincere volarit : ad gloriosam erga pacem
letu do cupiunt pervenire. Nam quid aliud est victoria, nisi se ectio repunamium p sima cum factum fueris, pax eris. pacis uiris in entione
seriantur m bella, ab iis etiam qtii virtutem HI-lieam ludent exercere imperansa inque pugnando.
Unde meem constat besti eis optabilem finem.
Omnis enim homo belligeranda pacem requirit, nemo autem bellam piacificania. Nam in illi , qui pacem, in qua sum, perturba=e volunt, non eam oderant, sed eam pro arbis rio suo cupiant commulari. Non euo ut fit pax nolunt, se a uιΑ x M