장음표시 사용
81쪽
versaliter statui naturam virtutis in mediocritate
assemum actionumque positam. Atqui pergit
Author, cum in insectibus CZ sequentibus eos actionibus invenire nonpos et, in rebus ipsis circa quiss imlitia versetur utrumque qua it. E quibus is bis aliud adhuc argumentum deducimus, scit. si iustitia est virtus moralis, &quidem earum omnium regina, quia sese per illas omnes dissundit, oportet eiusdem idem illud esse medium, quod est aliarum. Si autem hujus virtutis est alita medium, sequitur, vel justitiam male in numero virtutum moralium collocari, vel non recte ab Aristotele universaliter naturam virtutis in mediocritate asia sectuum actionumque poni. Atqui medium justitiae diversum est a medio aliarum virtutum lmoralium, emo non recte universaliter ponitur a Philosopho die tam doctrinae suae fundamentum.
Ipse enim Philosophus distinguit intermedium
rei, di medium rationis pertinens ad illam vi
turem quae mores concernit e circa illud ver satur justitia, circa hoc ceterae virtutes morales.
Illius obiectum est res & actiones; harum objecta
sunt varii animi motus. Inter hosce vero animi motus me4ium virtutis non constituitur ex ipsa natura rerum, sed rationisi dicio, prout in o dine ad nos ratio definierit, Geometricam servans proportionem. Vuemadrodum. ut inquit Smriis de just. in juri temperamia consilit in media- itare ρ sonum: nempe ut non plus manusve smmas quam oportes: hoc autem Fus in minus nam perpenditur eae natura rerum, ut scir. Abram omnes
sumunt, ain tali certa hora, sed prout e euit emjusque Ieriaini pro Ioco, tempore, Cre. uuare quodparci imo Diogeni multum erat, toraca Mialom, qui, ut est in fabulis , laturum edebas kovem, rein parum. Medium aut justitia, qu a
consi/s in rerum quaeit.ire ad aherum, non ex isto rationisperpendicula Cr arbitramento, sed ex ipsa natura rerum sumitur. Εmis domum verba gratia, aut conrieis adianas operas: debet pretium ipsis r
stis aquari. Suus Hia quanι istes narura sua sum aequiales, proportione scit. Arithmetica. Optime Lessius de just. Cr m. tib. 2. Op. I. dubit. 2.
ne colligi potest, inquit, quomodo justitia diaeiarum intingere medi rei r reliqua virtuses --
Aium rationis. Iustitia enim non spectas quidnam sit commensurium suo subjeoti, secunaum recta rationis regulam ; sed quia si commensum rei, vel
juri adierius, ut nec minus nec amplius praestetur,
sed isqvide: temperantia autem Ur fortitudo se iram medium risionis; id est, quidnam juxta rationis ditiamen si commensum subjecto, non excedens aut Aficiens meatum subjini. Uniu med umin his variabile est pro sarierare subjecturum ut patet in exemplis statim adductis quod enim re-hesia unius est med um m aequati; is aheram est
nimium, is tertium est parum. Itaque rassonis i examine investiganaum in ex consensu eum rasim inis di mine Juidieanaum. In j ιιia semper esidem medium , qualecunque tandem si subjectum, quia ipsa ascis, quod medium consistit in aquatitate rei .iarem, ut pretii ad rem venuitam, vel pr portionis is proportionιm: nempe in talis A pro
personas quibus hie a stributimis. Unis medium rei non ex uens, non desciens ad us alterius. Nine Aristoteles rei medium dicit quod semper unum& idem est omnibus, quodque aequaliter abest
ab utroque extrem . Medium vero rationis id,
quod nec superans nec deserens id quod oportet
adesse , nec unum omnibus est, nec idem. Ita quoque Molin. d ust. CV ur. traei. I. dij. 2.n. s. preest . inquit, admoneamus thia disicramen, inter justitiam Cy reliquias moratis virlures. Via Iicet tis ι iam dis ne a Veliquas monuistis et iratis bus , quia in reliquis medum stimitur per compa
rationem is mentem. In virtute n. die tempo
rant ae aliqua quiamitas cibi cr potius est med timper comparatιonem is eum qua unum hiabet eo preae onem, robur in vires, Crassia per compara tionem au iuium, qui habet longe diversam complexionem. In vιrtute vero justitiae medium non sumitur per comparationem ad auentem, sed ex natura res costatione falla eum adtero. Ut s muttio accepi centum aul furiatus sum, medium est, ut excessum, quem existente eo contractu, aut furis, habeo ultra id quod meum est, aut isa me per inere de bet in Hessiam, quem proximus infra id, quod suum es patitur reducam ad aequalitatem, resis endo illi centum. Vertim ex hisce nondum perspicio Philosophi nostri errorem virtutis naturam in medio positam asserentis. Universaliter quidem statuit, in omnibus rebus, quae mediocritatem recipiunt, virtutem esse, quae medium invenit de sequitur; verum, quantum ex ejusdem ratiocinatione possum perspicere, non idem medium omnibus virtutibus conveniens ponit: aliud enim medium rationis est,quod nec superat, nec deserit id quod oportet adesse, pertinens ad virtutes, quae mores spectant hominum, adeoque quod consistit in moderatione & temperantia animi perturbationum &, quae has sequuntur,
a tinnum, eas cohibens ne in excessu vel desectu peccemus, in quorum mensura observatur pro
portio Geometrica. Justitia vero ab hisce disseri , ut dicere incepimus, non eo quod tanquam
ceterae virtutes morales in medium non consistat, verum quod ejus medium magis ad rem quam personam ea usque mores refertur, ide ue medium rei dicitur, in eo a rationis medio iversum, quod aequaliter abest ab utroque extremo , ideoque unum & idem est omnibus, pr portionem habens Arithmeticam. Medium vero rationis non unum di idem est omnibus, neque a duobus extremis aequaliter distat, verum aliqua do alteri extremorum vicinius, ab altero remotius '& tamen medium ratione loci, temporis ponderis, & perso , ut annotavit eruditione si rentissimus Joann. Frid GR NOVI Us ad h. Linibus addi possunt,quod ipsi justitia etiam quodam respectu in medio rationis posita videatur; l primo, quia medium rei etiam est rationi contaiataneum; secundo, quia vel in poenis irroganilis,
vel praemiis gistribuendis . aliisque quibusdam in
rebus qualitates personae respicit, earumque habet rationem. Quamobrem in quibusdam castibus proportionem Geometricam, in quibusdam
aliis proportionem Arithmeticam servat, &sejus
82쪽
jus potest dici virtus moralis, cuius medium partim rei est, partim rationis. Iustista, inquit lSoto dejust. Q jur. lib. 3. quaest. 2. ara. vis. non laicitur constituere meatum rei, in res Lstinguiarur contra rationem, eo quod tale medium non fit rati ni consonu imo es maxime. Ni I enim magis docet rario, quam us άAlio aequaJe creditori reduas: seu quia ratio pendet a rerum natura , propterea linquam quod constituitur aequati in rebus, illud sit iriniani conforme. Neque vero medium aliarum vi tu iam ideo dici in meuium rationis, quia non comitii rur in rebus 1 imo constituit inter appetitum
stim/ndi Mutium, Q appetitum stimenda pia misci quia mice versia taee med um a ratione a pen- ldet in viam a causa. Non enim, inquit, libram panis comedere est mihι messium , nisi quia ratio lprudentia, pensata nutu CV couuitione mea, hoc mihi coriri re ualca . Magis itaque videntur a se ldiversa ratione objecti, a quo tanquam a poti ri parte denominationem nabent, quam rati ne medii, in quo utriusque natura atque essentia consistit, nil. in convenientia cum recta ratione, quae utriusque medii est tanquam communis mater. Diximus enim supra ipsam medioeritatem nihil aliud esse quam convenie tiam cum recta ratione, propterea quod ea nullo laborans vitio cum ratione necems iam habet convenientiam. Nullo autem desectu vel vitio
sive quoad nimium sive parum laborare potest, quia ex rectitudine vitium nasci contra naturam est, quoniam ab ipsa ratione recta producitur: recta itaque ratio, live in actionibus S perturbationibus animi, sive in aliis rebus & negotiis, commere iis, distributionibus bonorum, praemi
rum,ac poenarum, ponderatis omnibus eum temporis , persona, loci, tum etiam rerum qualitatibus , contractuum & negotiorum, quae gcsti sunt circumstantiis dictat medium, quod in singulis servandum est, atque viam, qua ad virtutem gracsamur, nobis monstrat. Ex quibus perspicimus, quando justitiae essentiam in medio a reliquis virtutibus paulo diverso positam statuimus, nos non desilire de genere in genus. Quippe proti rea non aliud virtutum moralium genus justitiam esse volumus, sed eius naturam in quibusdam ac terarum virtutum essentia, quatenus elaea diaversa versatur objecta, paulo differre; in quibusdam vero plane caeteris consentaneam clemonstrare volumus. Cuiusmodi disserentia non aliud virtutum genus,sed specierum,quae sub uno genere continentur, disserentiam atque distinctionem
constituit, manente tamen medio Omnium vi
tutum moralium sundamento. Sed pergit Author probare justitiam non este medium inter nimium aut parum, quemadmodum de caeteris vi tutibus moralibus iratuimus. Quippe inquit, mianus suo aeripere, potest quiuem vitium hasere a
venethium, ex ea quoa qius pro rerum circumstam iii Idiae sis diaeis; ae cerre eum iustiapugnare
non potest, qua ista in Hieni abstinentia pasta est. Justitia potissimum mihi consistere videtur in tribuendo suum euique, .vi actus justitiae partim ad me ipsum, partim ad socium pertinet, usque obiectum est medium in rebus constitue- l
re, ut inter homines aequalitas conservetur. Quando autem mihi neque minus neque plus tribuo quam alteri, aequalitatem conservo, tribuendo mihi quod meum , alteri quod suum est. Si vero minus in bonis distribuendis mihi quam
steri tribus, non contra eam justitiae partem, quae respicit socium, pecco, verum quodammodo videor erga me ipsum injussus, quia recta ratio, quae justitiae regula est & norm conservatio nem mei ipsius mini injungens, vult ut propriae utilitati &propriis commodis, quatenus sura&leges permittunt, inserviam. Qui itaque minu accipit quam sibi competit, abstinet quidem abalienis, sed non suum euique tribuit, &consequenter aequalitatem non servat, quae justitiae objectum est. Quod in oneribus distribuendis contrarium , in quibus si quis minus sibi tribuit, plus
alteri, aequalitatem non servat, & consequenter
justitiam negligit. Observandum itaque, cum justitia non ibium in commutatione remin &contractibus versetur, verum etiam in distribuendis praemiis , Oneribus, aliisque rebus atque negotiis, quae ab hominibus peraguntur, semper rationem hujus praecepti habendam, ut jussi1um cuique tribuendo aequalitas conservetur,
prout ratio judicaverit. Quae aequalitas illud medium est inter plus & minus, in quo justitiae
consistat natura & ratio. Ita enim Aristot. Ethic.
lib. s. cap. 9. inquit. I ista virius est, qua
homo justus, aptus dicitur, tum M .gencium comsatio id quod ustum est, tum M lustriuendum, Cr di, si cum adiero contrahas, Atrei cum altero contrasenti, non ita uobi plus 6us quod optabile est, minus heri, Cr contra dimιnus damni, plus
Hieri, sed istadiis id quod quum est oporti
ne tribuas. Cujus contrarium est injustitia . quam idem Philosophus vitium dicit, quo au tu, quia inju iam est, consutio agendum, nobisque craltis tribuencium, apti sumus. Hoc iacitem, inquit, est nimium in parum commoda in incam- modi , a proportione Aie - - disyuntiam. Si
itaque justitia virtus est in aequali gistributione
sive praemiorum, sive onerum, & aliarum rerum, quae euique debetur, consistcns, non adeo ital
ei nisi videtur Philosophus, quod adulterium ex libidine admissum, vel caedem ex nimia ira sorum, proprie ad justitiam, scit. particularem, non vult pertinere. Qui ejusnodi perpetrat saetianora , injusse quidem agit, & peccat contra iustiat iam universalem, utpote quae omnes continet omnino virtutes morales, prohibetque omnia
vitia quae hisce contraria sunt.
ut ex Teogntia. refert Philosophus. Attamen quia qui intempestiva libidine inflammatus adulterium committit, non plus sibi boni semiequam tribuit alteri, de consequenter quia ille intemperans potius est, quam tibi plus sitinens aut
vindicans, contra particularem justitiam non peccare vigetur Contra vero qui quaestus causa moesiatur mercedemque etiam fert, ille potius injustus quam intemperans dicitur, quia qua
stum faciendo plus sibi sumit & vindicat quam
oportet: Ipsum itaque adulterium maximum
83쪽
quidem vitium est, di contra justitiam, verum non semper refertur ad eam , quae tanquam pars virtutis dicitur justitia particularis. sies, quis aliquem ira percitus pulsaverit, ad iis cundiam resertur. Si quis vero pecuniam acceperit ut alicui colaphum infligeret, quia hac ratione quaestum & Iucrum fecit, ad injustitiam pertinet, sibi enim plus lucri sumst quam orortet, quod justitiae particulari contrarium est. Ita enim Philosophus, in ceteris quidem omnibus injuste saetis, si quid peccetur, id semper ia aliquod genus improbitatis resertur: verbi causa, si quis adulterium commisit, ad intemperantiam1 si is, qui in acie proximus loratus erat, ges ruit, ad timiditatem: si quem pulsavit, ad iracum diam; sed si quaestum secit, ad nullum aliud vitium nisi ad injustitiam resertur, scit. eam quae in partibus vitii numeratur, quemadmodum justitia pars virtutis dicitur, consequenter recte injustitia particularis quoque nuncupatur: non tota consistens in alieni usurpatione, quema, modum justitia non tota consstit in alieni absti nentia: est quidem omnis usurpatio alieni inj stitia, si non contra justitiam particularem, sau
tem contra universalem peccatur, verum omnis
inaustitia non est alieni usurp tio. Quod in distribuendis oneribus perspicuum, qui enim sibi
minus Oneris tribuit quam alteri iniustus est, quia peccat contra iustitiam particularem, quae aqualitatem servare iubet, di tamen non usurpat alis
. Sie & multis modis iniuste agere quis dici potest, & non aliena cupere vel usurpare; ut qui vationem deserit, At clypeum injicit, qua ignavus est iniuste agit, di tamen aliena non rapit neque usurpat; ergo est & alia injustitiae pars, ad quam pertinet alieni usurpatio, sia quae spectat cari ras actiones in iustis, & e nsequenter videtur Authorem perperam injustitiae naturam in usu patione alieni, & justitiae essentiam totam in a uinentia ejus, quod ad alium pertinet, postam
43. Ut redeam unde veneram, verum quidem est virtutibus nonnullis accidere ut affectus moderentur, sed hoc non ideo quod id sit virtuti omni proprium atque perpetuum; sed quia recta ratio, quam virtus ubique δεμ- sequitur, in quibusdam modum sequendum dictat, in quibusdam ad
summa incitat: nam Deum nimium colere non possiimus: superstitio enim non eo peccat quod Deum nimium colat, sed quod perverse: neque aeterna bona nimium possumus appetere, neque aeterna mala nimium sermidare: Lo. . neque peccata nimium odisse. Vere igitur a Gellio dictum, esse quaedam quorum amplitudines nullis finibus cohibeantur, & quae quanto majora auctioraque sint, etiam tanto laudatiora sint. Laetantius, cum multum de asseetibus disseruisset, Non in sis moderandis , inquit iapientia ratio ver- fatur , sed in causis eorum p quoniam extrinsecus commoventur: neci s potisῖmum frenos imponi oportuit, quoniam , exigui possunt in maximo crimine, ,
maximi possunt esse ne crimine. Nobis propositum est Aristotelem magni sacere, sed cum ea libertate quam ipse sibi in suos magistros veri studio indulsit.
ΡΑuca adhue delibare hic placet de virtutis viatiique natura. Diximus eam positam in medioeritate , quia nullam aliam possumus formare
virtutis ideam, nisi quod sit opposta vitio, id lest, quod nullo excessu neque desecta laboret, &eonsequenter mi adest quantum requiritur, id est, non plus neque minus quam adesse oportet rillud ipsum autem quod nec superat nee deserit id quod oportet adesse, medium dicimus; quippe quod vitium vocatur, id ipsum vel in excessu vel desectu consstit,atque sub ea repraesentatur nobis idea: atqui illud quod medium vocamus nobis
repraesentatur tanquam ad neutrum vitium gessectens, ideoque medium appellatum. Hinc ex contrariorum oppostione nimii & pari vitia v eamus, virtutes medium dicimus. Verum opponit Author ilJud medium omnes affectus non admittere, & eoinquenter omnibus virtutibus non convenire, quippe recta rinio, inquit quam ubique virtus sequisin, in quo tam afectibus m dum se tientium ditiar, in qu Uliam au summis instigat. Ergo in mediocritate assectuum per peram virtutis naturam mi tam assirmat Phil sopbus. Sed respondeo, perperam, vel recte lectoris relinquo judicio. Consideramus viri
rem tanquam rem omnibus numeris absolutam,
id est, persectam, cui nihil addi, nihil detrahi possit, quin desecteret ad id quod vel nimium
esset vel parum , & consequenter vitii naturam indueret. suli hujus persectionis idea nobis, ut diximus, repraesentatur id, quod medium voca inmus, quamobrem in eo virtutis naturam conm
84쪽
stere affirmamus. sin autem quidam animi mo- l nis in quo virtus eosita, modo sat cultu recto, id ius moderatione non egeant , quia in summis ' est, a Deo praescripto. Sed ulterius placet in- eorum eonsistat virtus, ex eo euinei nequit, me- quirere, num&in illis essectionibus, quibus ad dium omni virtuti nec proprium nec perpetuum s virtutis exercitationem & ad id quod rectum &esset quippe cum ejusmodi motuum obiecta sint bonum est incitamur, excessus vel desectus adia in se persecta, quibus addi nihil potest nec detra- mitti non possit: & consequenter eorum mode-hi, sequitur quo magis ad illa consequenda inci- ratio non fit virtus in mediocritate posita, quem-tamur , eo mectior est assectus quo in nutam admodum in caeteris; quo probato concidere mi-di objecta ferimur; imo ejusmodi inclinatio ipsalia videntur omnia argumenta, quae Author virtus est sive medium quod consistit in summo;iduxit ad evertendum a Philosopho virtutis posi-
itaque summum medium: medium, quia illuditum fundamentum. Certissimum est, augmen- assequi eonantes neque superamus neque deseri-itum ipsus habitus vel afficius, quo ad faciendummus id quod adesse oportet. Non datur enim me-lquod bonum & rectum est, ac virtuti congruum, dii medium, quia una virtus alia persectior velinunquam superfluum esse , & quousque ejus maior esse nequiti iste enim gradus desectus esset modi desiderium extenditur, modum non exce- ideoque vitium, quod ubi virtus est abesse debet,idit, quia dum versatur circa id quod per se bo- quia virtus omnem desectum & consequenter num tire stum est, semper manet in medio, ut di- quod vitiosum est, sive quoad nimium sue qu iximus. Verum eum virtutes non tantum conta ad parum,tolliti optime Cicero Paradox. a. misistant in solis affictionibus, & animi habitu. quo virtus est, inquit, consentiens cum rarione tarpem Stoici contenti esse videntur, sed & in actione, In tuis constantiar nihil huis ari potest, quo magis'qua omnis e us laus consistis, ut inquit Cic. I. Og virtussite nihil demi, si virtutis nomen relinqv - eap. 6. Cui non dissimile illud ejusdem Authoris. γων. Sic quoque Seneca Epist. 66. Nihil in-- l Fructum ingenii-υiriuris tum maximeperspici.nies recto remus t non magis quam vero meritis, tem- cum in proximum quoque conferatur. Sic Chri
perato temperarius. Omnis in modo et virtus: m Istus ex fiuctibus arborem, ex operibus sdem seris certa mensura est. Constantia non habet quo ρν liudicaturum denuneiat, suorumque passim man-cedine non magis quam faucia, ain veritas, ain finitatorum observationem exigit atque postulat.
do. utitu accedere profecto potest nihil. Quem-lSic Paulus Apostolus eam fidem probat, quae
admodum modus amandi Deum est ipsum sine per charitatem est efficax. Hinc oportet actuomodo deamare, quia amatur tanquam finis. Idlsam esse virtutem; acti nes autem illae, per quascuod di de sanitate dicendum, qua non ut m ivirtus in praxin deducitur , id est, applieatur Lina praestritto modo sanitati commensuram,irebus sactisque. videntur aliquando temperam sed absolute est amanda. Cui addi potest, quoditia & moderatione indigere. Quanquam enim ejusmodi virtutes , quibus ratio nos ad summat si virtus quia per se bona nunquam excedat meis incitat, revera in mediocritate consistant, &Jdium, dum virtus est semper medium, &con- quidem rei; convenit enim quorundam obje- l sequenter quousque virtutem sectamur , --ciorum praestantiae atque dignitati summa sive dium tenemus ac sequimur virtutis tamen ex amoris, sive honoris, sive alius ealtus praestatio, i ercitatio, quae includit actionem humanam, ni ita ut quando eam exhibere negligimus , o, i mium& parum admittite praeterquam quod injecto non tribuatur quod debetur, Ae conse- objecto, circa quod versatur virtus, supersuum &quenter peccetur contra justitiam particularem,ldiminutum contingere potest. sic liberalitas quae est virtus posta in medio, illud enim sum- virtus in se bona est, nee minor virtus ad eam exismum est ipsa mediocritas. Hinc nis Deum sum- ercendam voluntas & animi propostum, verummo amore Irosequamur, tam in vitio sumus &4ejus exercitatio potest esse nimia, ita ut danti sit adversus justitiam peccamus, quam ille qui non4damnosa; pauperibus subvenire laudabile est, tribuit suum euique. Summum & infinitum iis prodesse nostro cum damno excessus est. Sic Deo debemus amorem & honorem; quo igitur Deum colere summa virtus est , vivino e tui magis Deum honoramus & diligimus, eo magistinserviendo propria negotia negligere, est ex- virtutem sectamur, quam justitiam particularem cedere modum, & abuti cultu divino. Ipse vocamus, consistentem in medio rei, id est, suumJDeus enim externum illum nimium euitum L cuique tribuendo. Itaque quomodocunque con-lstidire testatur Esai. eap. I. vers. II. cum inquit stiremus virtutem, semper in medio conini luuorsum mihi diuisitias Deri iorem suorum sive quidam assectus moderationem & temperanis satur sum hiare Uis arietum, in adipe pinguium etiam admittant, sive ad summa nos incitent, illudim sanguine tumentorum agnorumque Cr hircorum enim summum pro ratione obiecti vel est me- non delector. Quod ii autem ad Centilium deo-dium rasionis vel rei. Itaque quo magis Deum rum cultum respiciamus, eo magis Philosophi
colimus, eo magis tribuimus Deo quod ipsi de- nostri opinio stabit firma. Cum enim iste con-bemus, imo sine mensura, id est, summe emisistebat in externa quadam magniscentia, tum tendus, atque illud summe est medium in quo ju- donorum quae in templis suspendebantur diisquestitiae virtus eonsistit, idcirco iste ascius adidicabantur , tum etiam constructionibus tem- Deum summe eolendum nunquam nimium esse elorum, atque instituendis ludis , sacrificiisque potest, quia ipsa dictat ratio Deum toto animo,sfaciendis , saepissime in hisce modus excedeba toto corde, totis denique viribus colendum. Ita turi quoniam in eiusmodi sumptibus laetendis ut illud summum si quoque medium ratio- non solum ratio operis, sed & facultatum & per
85쪽
sonae habenda est. In omnibus enim, in quibus magnificentia locum habet, & ejus habenda ra- ltio est qui facit, & quae sint eius facultares. Su-ρ us estim duna facultaribus esse debent, neque opinfestim, sia esiam eum νι facιι decere Α riu. Lb. q. cap. s. Ethic. Cum autem Romani in hoc cultus genere saepissime modum excedebant, quo
niam sibi persuadebant. quo splendidius Deos
suos colebant, eo magis sibi eorum conciliare gratiam & benevolentiam possent. Hinc adeo Ia
gi & liberales in suppliciis Diis exhibendis erant.
Credentes, quemadmodum homines ita etiam
Deos donis muneribusque ferendis capi; hinc st
tuae Deorum deauratae, vel etiam ex solido auro essctae, hinc craterae argenteae, & vasa aurea. Hinc donaria ex crasso auro excusa. Haec omnia Pers
Si tibi crateras ingenti, incus pingui Auro dona feram, siaes in peetiri Iaio Excutias guttas, tigari porreptatim corrmne idia subiu, auro sacras quod ovato Perauera facies: nam statres inter ahenas Samma pituita qui purgat sima maritim Prusvis sunto, fitque illis aurea barba.
virum, vasa Numa, Satureiaque impulit aera
Virtalesque urnas, m Ttificum Mile misi. Si itaque religionem &superstitionem Gentili-
uin intueamur , qua multis ad extremam paupertatem redigebantur, merito Dei cultum innumero earum virtutum moralium posuisset Philosophus, quae in mediocritate positae sunt. AEtemnorum bonorum summa cupido laude digna
Verum ea adeo vehementer appetere, ut terrena ad
agendam honeste vitam neces arta plane negligamus, est nimia eorum acquirendorum adhibital curae Et sic in caeteris exercendis virtutibus acti j nes humana moderandae, ne in excessu vel desectu peccent. Quomodocunque itaque virtutes co sileremus, per se tanquam habitum ad recte agendum , vel tanquam per humanas actiones in actum deductas ac rebus factisque applicandas medium , ubique virtutum sundamentum manet.
6. Historiae duplicem habent usum qui nostri sit argumenti: nam &exempla suppeditant & judicia. E xempla quo meliorum sunt temporum
ac populorum eo plus habent auctoritatis: ideo Graca & Romana vetera teris praetulimus. Nec spernenda judicia, praesertim consentientia: ius enim naturae, ut diximus, aliquomodo inde probatur: jus vero gentium non cst ut aliter probetur.
HIstoria est memoria rerum veterum, & m
numentum temporum , locorum, hominum , rerum gestarum , atque commemorati rituum, legum, consuetudinum, caeterarumque
antiquitatum, quae apud diversas gentes obtinuere. Multum sane haec omnia adjuvant juris publici scientiam. Multa enim nobis suppeditat historia exempla, quibus hanc vel illam legem, morem seu consuetudinem apud plurimas gentes obtinuisse probamus. Cujusmodi probationes multum ponderis habent ad statuendum aliquid juris gentium esset scit. istius juris, quod eatenus a jure n turae distinguimus, & proprio nomine gentium Vocamus , quatenus quaedam jura ex consensu gentium sue expreta sive tacito dimanasse videntur , quorum plerumque diversus status & eonditio humanae vitae fuit causa procatarctica, cum jure naturae quidem, ex eodem sonte, nimir ratione recta descendens, verum quemadmodum illud immediate a naturali ratione profluit, ita hoc mediante gentium consensu, ideoque actu humano interveniente introductum 1 idcirco
a Justiniano definitum, quod usu & humana
necessitate exigente sbi gentes constituerunt. g. 2. Inst. de uri nas. Quo autem meliorum sunt temporum ae populorum testimonia, eo plus auctoritatis habent. Quod vero ad populos attinet, merito Graeci atque Romani cateris gen-
tibus tum quoad leges & eonsuetudines, cum letiam quoad reipub. administrationem praestant. lIta enim de Graecia Cie. a Uaeeo. Atque hocuncta Gracia, quae fama, quis gloria, qua doctrina, talurimis amilus, quantam imperio bellic 'fruit patruum quenaum locum in 'ris, ropa tenet semperque ιentiis. Imo nonne ips Romani olim sacra di leges ab ipsis petiere, aliasque multas disciplinas & artesatque ritus ab illis mutuati sunt. De Rom. resp. multa dicenda. Nullam
enim unquam respublicam nec majorem nec sanctiorem, nec bonis exemplis ditiorem fuisse test tui Livius in Praefat. At nostra urbs, quae omnis
nere mirificorum exemplorum torum terrinum omem
amplevit. Verum non semper civitatum ac Rerump. eadem facies, neque idem imperii ratio de status 1 sunt enim illae quemadmodum cetera res humanae multis obnoxiae vieisitudinibus. Unde populumRomanum tanquam hominem cons&rans Florus, ejus quatuor aetatis gradus processusque recenset, qui sunt tot ejus mutationes & varii status. Verum quo adolescentiae & juventae pro
pior fuit, eo virtutibus bonisque exemplis ac disciplinis ditiorem fuisse invenimus, & consequenter plus auctoritatis habent exempla & testimonia quae a primis ejus initiis & qum deinde sequuntur, aliquot iaculis deducimus, id est, quo magis ad vetustiora tempora, stil. initium di primordium rei p. tum Graecae tum etiam Romanae. recurrimus, quam ea quae posterioris aetatis: cum
labente paulitim disciplina a virtute destitus ad vitia lipsus magis est populus Romanus. sic
86쪽
optimus vetus Graeciae status a posteriori qui pe-Ja veritate deflexerunt. Ita enim Tacit. Sed Hi jorisuit, conditione, a Cic. pro Flacco distingui-srispo=uli Romami prospera vel adrissa euri, sisi tur. Itaque, inquit, hanc Graciam, qua jam diu piorιbus memorara sim, temporitas Autili ὰi suis e filiispereti a m asstitia est, omiιιο. Ida -- cendis non defuere decora ingenia, rime Iliseematus, quae quoaam opibus, imperio, gloria soruit, Muiasione deterrerimur di 8e Id. I. Hl. i. ita scri Me uris malo caneidis, libertate immoderata ac si ibit. Postquam bellarum via Actium, atque om-cemia eaneionum, cum in theatro imperiti hominesinem potestinem au uniam conferri pacis intrefuit, rerum omnium rudes ignarique consederam, tum magna illa ingema cessere. Simia τὸ ras pluribus Llta inmitia suscipiebant, tum seditiosos hominesimodis infrialsa; primum inscitia reipub. υι Lareae, Ni vh. praeficiebant, tum optime meritos cives e cia mox Idiasne asemiamat, adit rursus odis a restis mare uteiebam. Quomodo bona vigerent ex- dominantes. Ita murras cura posteritatis, inter imempla, & virtut s locum haberent in ejusmodi fensos vel obnoxios. Sed a litionem sis rorisDeia deperdito reipub. statu. Praeter exempla, judicialis a reseris. Obtrectat a in litor prems aurisus quoque nobis suppeditant Historiae. Quo autem accipiantur. uuippe adulationi erimen foedum se sibi magis consentiunt Scriptorum testimonia, vitutis, malignitati falsa spretes liferi tis inest eo plas authoritatis habent, & veritati conju II hi Galba, Otho, Viserius, nec senescio, nee tiactiora videntur. Vetum & iis tamen non temeret uria cogniti. Dignatarem nostrum a Vespasiliano imassentiendum , saepe enim gliscente adulatione choaram, inc. Incorruptam fidem professis, nec tempori & affectibus inservientes quandoque amore quisquamo' fine odio ascendus est.
3. Poetarum & Oratorum sententiae non tantum habent pondus: & P.M. nos saepe iis utimur non tam ut inde adstruamus fidem, quam ut his quae in m dicere voluimus ab ipsorum dictis aliquid ornamenti accedat.
Ιmo in morsibus, id est, juris naturae praece- Horatii adducere elegantissima poemata, quaeptis explicandis atque interpretandis, multum studiose di sedulo legenda In iis invenimus quandoque Poeta nos ad uvare possunt: exi-lpleraque omnia quae ad recte, sancte, beatequemia enim doctrinae moralis & bene vivendilvivendum ab homine Gentili proficisci possunt
praecepta ex eorum monumentis colligimus. admiranda praecepta , atque omnis fere moralis Non opus hic multis testimoniis, sufficit ex tot doctrinae vim atque medullam. Poetarum elegantissimis monumentis unius
8. Librorum,quos a Deo aifati homines aut scripserunt aut probarunt, o rata auctoritate sepe utor, cum discrimine antiquae & novae legis. Antiquam Sacra.
legem sunt qui urgent pro ipso jure naturae: haud dubie mendose, multa
enim ejus veniunt ex Dei voluntate libera, quae tamen cum vero jure na- V u. turae nutaquam pugnat: dc eatenus argumentum inde recte ducitur, dumis
modo distinguamus accurate jus Dei quod Deus per homines interdum exsequitur, & jus hominum inter se. Uitavimus ergo quantum potuimus& hunc errorem, & alterum ei contrarium qui post novi foederis tempora nullum antiqui foederis usium esse putat. Nos contra censemus, tum ob id quod jam diximus, tum quia novi foederis ea est natura, ni quae ad Viris tutes morum pertinentia praecipiuntur in veteri foedere, eadem & ipsium aut majora praecipiat: &. nunc in modum usos testimoniis antiqui foederis videmus antiquos Christianorum Scriptores.
IN eo potvsmum sacrae Scripturae auctoritas' non maiorem illis, quam aliis quibuscunque prs. quoad nos consistit, quod a Spiritu sancto il-lsanis scriptorum narratiunculis atque saepistimeluminati atque inspirati fuere, quicunque nobislsabulis fidem haberemus, nisi divina accederet reliquerunt divina oracula consignata monumen- authoritas. Quod a Deo assati suere cum protis. Quippe cum ea ab hominibus multis obnoκ-lphetae, tum etiam Euangelistae. Apostoli, alii- iis erroribus suerint conscripta atque collecta, que viri sancti, quorum nomim sacris libris in
87쪽
scribuntur, ex multis divinae scriptura characte- l sensum. Verum quoniam ea, quorum nos na-
α:- - - - : -- turam, de causam , atque existendi vel as dimodum concipere non possimus, sngi ab homine nequeant, sequitur nihil etiam de iis dici posse, quae propter aliquam veros militudinem nostrum judicium suspensum teneret. Omnia enim, quae vel excogitamus, vel sngimus, prius ratione concipi oportet, concipi autem
ratione nihil nequit nis prius existat aliquid eu-jus idea vel menti innata est, vel secundum ipsam
rei, quae nobis rep sentatur, naturam atque
eisentiam sive fguram formatur, de nihilo enim nihil si nec dicitur. Atqui nihil tale quid de illis mysteri is, neque quoad agendi, neque qu
ad existendi modum, rationi innitum est, vel externe menti offertur. Ergo a nemine ea concipi potuerunt. Verumtamen, licet ex post riori eventu perspiciamus, haec omnia ita ev
nite ab aeterno di existere debuisse , secundum aeternam N profundam Dei sapientiam, qua mysteriis illis divinis continetur; sequitur viros illos , qui nobis ea tradiderunt, Spiritu sanctoactos atque illuminatos fuisse. Quippe cum
vi rationis non potuerint eorum scientiam sibi acquirere, & tamen eam habuisse constet, nece L
se est eam aliunde ipsis revelatam, scit. ab eo in ribus perspicimus, quos a Theologis passim collectos, hic omnes examinare nostri non esse s ri ducimus. Praetermittere tamen non possum quorundam errorem annotare,qui nostro iudicio perperam ad divinae Seriptura auctoritatem probandam ev eadem argumenta Se illationes deducunt , qua nullius ponderis atque momenti sunt, nondum probata prius ejusdem Scriptura divinitate. Inter alia autem hujus divinitatis criteria, sive argumentum & doctrinam constares; sive seribendi stulum & dictionis characterem examines ; sue scriptorum ac compilatorum, qu tum opera Deus usus est, sue aliarum causarum& circumstantiarum nationem habeas r nullum meo judicio omni exceptione majus testim nium adduci potest, quam admiranda illa mysteriorum sublimitas, utpote quae nulla rationis sagacitate investigari potuerint. Quorum innumero sunt irinios , inornario , Iasisfiatio coriin, resurresia mortuorum. Cujusmodi mysteria quamvis humano concipi nequeant ingenio , & consequenter multo minus excogitari ab homine potuerint, attamen quoniam ex ipsa divina ceconomia 3e ipso rerum eventu, imo ipsa natura divina, eorum veritatem, perspicimus, aliunde scriptoribus innotuisse necesse est. Cui acce- quo sumus, vivimus, & movemurr qui homi-dit, quod haec omnia continere videntur omnesi nem in suam finxit imaginem, ejusque naribus illas virtutes, omniaque attributa, s ne quibus persectam divinae essentiae ideam concipere vel formare non possumus. Unde sequitur, quoniam lare mysteria, qua sunt certae & necessariae veritates, neque vi rationis,.neque innato naturali lumine assequi potuerunt, Ze tamen ab hominibus scriptis fuerint consignata, necessari
aliunde ea ipss revelata suisse. Quippe quam multa secula ante eos suere elapsa, quibus fi ruere subtilissima ingenia, quae licet alia multa
natura arcana vi rationis 3e mentis sagacitate etenebris in lucem protraxerint, imo Ae mutinspiravit animam ratione praeditam , ideoque qui est hi'us univers conditor & gubernator ac conservator Deus. Ex quibus omnibus concludimus, quoniam hae mysteria animadvertimi divina summa sapientia aeternoque divini numinis consilio sive decreto, ut certo alicui s ni inservirent destinata, quamobrem sacra Scriptura cuique personae in trinitate sua attribuit munera illos vero qui ea posteris reliquerunt litteris
mandata, neque eorum naturam , neque s nem .
vel existendi vel agendi modum humana rati ne percipi potuisse, necessario a Deo suisse aiss ta praeclara de admiranda de Deo ejusque naturaitos, & consequenter vivinitatem sacra Scriptura
di utarint, quanquam verae religionis notitia : Lec - r 'destituti Philosophi; attamen horum mysteri rum nullam plane mentionem faciunt, quia nullam eorum lubuerunt scientiam. Cui accedit, qu d eadem nobis tradantur atque explicentur ab ejusmodi hominibus, qui omnium bonarum a tium rudes, eo minus ad talia excogitanda atquesngenda idonei sui se videntur. Verum quid si
ratio omnibus exculta bonarum artium disciplianis, vel humani ingenii acumen, & longo rorum usu hominis consummatum judicium, ad tale quid excogitandum valeret. Quare Ac nos eiusdem rationis participes, ad quos insuper tot
veterum egresia monumenta pereenerunt, atque
eo seculo vivimus, quo omnes bonae disciplinae vigent, nec desunt subtilissima ingenia , smilia quaedam fingere non possemus, quae omnes, qui vel ea legerent, vel intelligerent tanquam hu-' manum captum superantia, in summam non s
Ium admirationem raperent. verum etiam quanquam impossibilia de ideo scta atque excogit ta ipss viderentur, attamen istis inesse vim si misi me in hisce mysteriis, quae a divina uispiratione actis authoribus nobis revelantur, sun- dari. Ita ut quicunque cui mens est sana, non amplius de veritate eiusdem Scriptum dubitet,
sed obstupescat, & profundam in hisce mysteriis
revelandis Dei ter opi .max. sapientiam perspiciens, exclamare necesse habeat cum Paulo cap. xi. vers. 33. 34. au Rom. O profundas disiatias, tum sapientiae, tum eunitionis Dei 3 qui enim cogitavit mentem rimini, aut quis ei fuit ae filio. Asserta divinitate sacra Sc Aptum, eius ultro sequitur authoritas, ut inquit vir eruditi ne celeberrimus Francis Burman. Synvs Ab. I. cap. s. consistens potissimum in Sp. S. inspiratione, qua acti viri sincti eam nobis tradid runt probaruntque. Perperam vero hisce adjungit Author, quod horum librorum, quos a Deo a sati conscripserunt viri sancti, aut ritate utitur cum a crimine novae Cr antiquae legis, euiusmodi doctrina Socianismum redolens crassis admodum involuta est erroribus. Superius dicere incepimus legem moralem, quam ex ipso ore divino accep quam sentirent, qua & invitis extorquent asi rat Moyses, eamque populo promulgaverat, tamquam
88쪽
quam supremi legislatoris Ieho minister atque internuncius, adeo omnibus suis partibus constare atque absolutam esse, ut neque detractionem neque augmentum pati possit. Quippe cum ex aeterna eaque persectissima derivetur natura divina, sive ex ea immediate profluat, ei nihil addi vel detrahi potest, quoniam augmentum vel detractio testatur, non esse persectum illud, cui aliquid additur vel detrahitur. Unde Francis Turretin Inst. Theolog. de ore Dei. Lex, inquit, scit. moralis, novat suppleri vel corrigi,
vin imperfectionis vel viiii arguariar, atque adeo υιtιωm estim in Detim Legis Aursorem refu-αών, Pod vel cogitara impium. Hinc PDI. I9. vers. 8.Lex domini pura est, scit. integra & persecta omnibus partibus, in qua non datur defectus rei adesse debitae, nec vitium seu praesentia rei debutae abesse, complectens omnes virtutes omni
que honestatis praecepta, hominemque erudiens quid officii sui si, cum erga Deum, tum etiam erga proximum atque semetipsum. Quamobrem Iegem moralem plenissimam omnium osset
rum normam, cum ema Deum tum erga homines , denique hominis erga seipsum praedicat statim laudatus Francis Burm. Cui accedit quod ipse Christus testatur sese non venisse is destruendam Iegem ,sed complendam, id est, ad exequenda ει observanda quae lege praecepta erant, & co sequenter docet se ninii legi vel detracturum uel adiecturum, quoniam additio vel detractio nova legis potius promulgatio, quam antiquae agi pletio uideatur. Hinc inquit Ulpianus, quod addendo vel detrahendo juri communi proprium
ius incitur, id est, jus aliquod distinctum ab illo
iure communi, jus aliquod novum & ejus proprium, qui juris condendi potestatem habet introdueitur , veteri scit. juri vel addendo vel detrahendo. Legis doctor atque interpres quidem eximius Christus fuit, legisatorem v
ro nunquam egit. Explicavit legem moralem, novam non promulgavit, vindieavit eam a corruptelis Phari Ortim & Scribarum , sed non correxit unquam imperfectam , ut videre est Masth cap. s. ubi non novi legi satoris partes sustinet,sed tantum agit interpretem & vindicem
Iegis per Mossem datat, & opponit dicta sua, non dictis aut scriptis Moyss, sed scribarum & Pharisa ruin, prout se illa ab antiquis doctoriabus accepisse iactabant. Turretin. LAE Ioe. Qui-hus addi potest, quod sibi contradicunt qui st
tuunt ab una parte legem naturalem sive mor iem , quam antiquam procul dubio Author nuncupat, esse immutabilem, ut ipse ubique apertis verbis testatur, di ab altera illam legem detracti nem vel correctionem, vel augmentum admittere a mant. Immutabilis enim est, quia ab ipsa divina profuit natura, atqui nulla in eam potest eadere mutatio, quia perfecta nullum augmentum vel eorrectionem patitur . ergo idem de lege morali dicendum, quoniam omnis eo rectio, sive Omne augmentum, quadam mutatio est, quia vel additur quod abest, vel tollitur quod adest. Videtur hic Author errorem
errore cumulare, antiquam legem , id est , m resem, a jure naturat diversam statuens. propterea quod multa ejus, scd. antiquae legis sue m ratis , ex libera Dei voluntate veniunt. Nisantiquam legem vocare velit Author omnium tum moralium tum forensium & ceremonialium complexum. Fateor in ea fgnificatione sumptum legis vocabulum a jure naturae eatenus diiserre, quatenus ea quae sunt juris divini v luntarii, ut jura renita&ceremonialia, abr gari, corrisi, augeri, & pro temporum dive state mutari possunt, cujus naturae quoque istiusmodi sunt leges, quae ex pleno deliberrimo, ut ita dicam , eminenti Dei in res a se ere
tas dominici proficiscuntur. Quod secus in iis quae sunt juris moralis sve divini necessarii. In hae significatione sumpto antiquae legis vocabulo latius patet, quam jus illud quod morale sve naturale gicimus, homini in prima
creatione inditum cum divina imagine, Omnis virtutis, honestatisque, omniumque ossiciorum, cum quae Deo, tum quae proximo & n bis ipsis de mus, compendium, sinctitatis &imaginis divinae verus typus, ideoque perfectum,& immutabile, & consequeuter necessariam& perpetuam continens prohibitionem eorum quae eum illa sanctitate & divina imagine repugnant, praeceptionem vero illorum, quae cum ea eonveniunt consentiuntque. Cujusmodi prohibitio , & praeceptio concernit ea quae per se sunt illicita atque licita antecedenter ad voluntatem divinam, de consequenter ea quae in se habent necessitatem moralem faciendi At cimittendi , quemadmodum ius morale sive naturale in se habet necessitatem profluendi ex ipsa givina ensentia, a jure itaque divino voluntario longe diversum; ex quo jure quanquam multa derivantur, quae eum jure naturae sive morali consentiunt, semper tamen ratione dispositionis ab eo separata atque diversa sunt. Ita Clarissimus millius de Oeconom. Faedo. lib. I. eap. 3. Iu denique de hac lege natura observa um, quia, prima satiem unioressissima illivis praecepta, non in mera in
numinis natura suae et stas. Etenim si D/tim iura homini Iegem ferre necessum est, quia est primissa EMas, non m nus necessum est legem ferre, qua istius
Archei p. sanctuaris EA'past. Adeo quia dia
serimen imo bonum Cr malum intercedit, non ex
aliqMonsulis jure, in indigerenti voluntaris ἀλ-na constitutione, sed ea ipsa sanctissimis Dein rura
arces ι Abeat. Quoniam vero Author perantia quam legem intelligit tantum legem moralem, quam revera & legem naturae dicendam putamus,
eae histe di ante dictis facile perspiei queat, merito
eum erroris nos arguere, quod taxat eos qui antiruam legem urgent pro ipso jure naturae, id est,
ivino necessario. Tres omnino, inquit statim allegatus Theologus , reeensentur Theologis leges. Mon Lis sive DE CALOGICA, CER MON ALIs, & POLITICA sve sonaN-s i s. Sediere tripliciter eon eram Israelificus p
pultis potuis. I. in crearura ratinnatis, a Deo, inspuprema rasione, tam morasiser, quam natural
89쪽
ea, qua, quoad se stamuis fiam, cum legena iturae, homines quia ratis obligante, una eademque est. lmo contigit ut Author, dum voluit hunc erro rem vitare, in alterum inciderit, & in eundem lapidem bis impingere videatur, existimans eam novi foederis esse naturam , ut quae ad virtutes morum pertinentia praecipiuntur in veteri scedore, eadem & majora praecipiat. Quas scedus novum, quod foedus gratiae nuncupamus, admitteret quaedam adhuc opera meliora, & cons quenter mixtura quaedam csset gratiae ac operum, qui S inianorum aliorumque extra ecclesiam e ror est. Transgresso enim antiquo scedere, quod est scedus operum, lapsu hominis, cujus adimpletionem excepisset vita aeterna, tanquam me
ces homini obedienti & mandata legis faeienti a Deo legislatore promissa, non amplius jussi scamur operibus, sed sola fide in Christum, cujus persem legis obedientia antiqui foederis promissionis, scit. nos aetereae vitae participes ess cit, quae omnia omnino opera excludit, tanquam medium, quo justiscatio obtineri debet, ita ut novi scederis natura non consistat in praecipiendis , quae ad virtutes morum pertinentia praecepta erant in antiquo scedere , verum ingratuita eonventione inter Deum & peccat
rem , in qua Deus ex libero suo, placito, per mandatum fidei ac resipiscentiae, foederatis promittit salutem & vitam aeternam in Christo mediatore , & hominis promissionis & mandati adstipulatione per sdem. Solam itaque fidem exigit novum foedus, quo Christum amplectentes ius nobis acquirimus ad coelestem haereditatem, olim in antiquo Dei cum homilia scedere facto promissam. Testatur illud ipsum claris ver bis Paul. GaI. cap. 2. vers I 6. Scientes non usti cari homin/m ex veribus legis, sed per Mem I. C. etiam nos in christum Jesum credidimus, Mi jψι caremur ex sue Christi. er non eae operibus Iessi propterea quod non justi eatur ex operibus legis usta
caro. Praecipit foedus novum quae ad morum virtutes pertinent, quatenus nulla fides pro vera de vivariabetur, nisi nis operibus munitas non postunt enim ea a vera fide separari, utpote quae ex ea immediare profluunt, tanquam ejus ce tissima documenta , quamobrem eatenus antiquum foedus sibi locum adhue vindicare Authori nostro facila concedimus, quatenus obligati s mus ad prastanda ea ossicia, quae lex moralis homini imponit, licet inobedientiae poena fidelibus remissa est, obediendi tamen obligatio ipsis incumbit, utpote qua ex ipsa Dei sanAitate descendens nullam dispensationem pati potest. Sed quae plura de hae materia dicenda sunt Theologis re
linquimus examinanda, nos tantum Obiter eam attingere voluerimus , quatenus Author quodam ad Theologiam pertinentia morali doriana admiscens, sine siqua animadversione praeterire non possumus.
s. Ad percipiendam autem librorum ad antiquum foedus pertinentium sententiam, non parum conferre nobis possunt Hebraei Scriptores, si maxime qui & sermones & mores patrios habuerunt percognita.
VBi de lingua Hebraica agitur, vel de vocis i quibus nobis usui sunt, etiam nos maxime fal- alicujus t nificatione vel proprietate se l lunt atque decipiunt, quando Authoris nostrimo est, sive de quorundam rituum &consuetu- l exemplar sequentes eorum scriptis, quibus sae- dinum, qua in repub. Hebraeorum obtinuere, ' pissime multas ex Thesmude descriptas sabul
expositione trai'atur , multum usum habere 1as narratiunculas admiscent, tanquam oracuia
Rabbinos verissimum est. Verum cavendum. l lis suli nesciis, fidem habemus. ne & illis temere assentiamur, nam & in hisce, in
s o. Novo foedere in hoc utor, ut doceam, quod non aliunde disci potest, quid Chistianis liceat: quod ipsum tamen, contra quam plerique faciunt, a jure naturae distinxit pro certo habens in illa sanctissima lege majorem nobis senstimoniam praecipi, quam solum per se jus naturae exi- gaz Neque tamen omisi notare, si qua sunt quae nobis commendantur magi. quam praecipiuntur, ut a praeceptis declinare sciamus nefas & poenae obnoxium, ad summa quaeque contendere generosi esse consilii, & sita
QVid licitum , quid illicitum Christianis j populo Israelitico, exiguntur quoci
.ex V. T. disti potest. Eatim enim, quae t nisi nulla enim datur virtus, nulli lex moralis sive antiquum foedus erigit debita aiue a Christia
rate bonum, quod lege morali non contineatur,
90쪽
ruoniam est regula absolutissima omnis rectitu-inis atque perfectionis, cui consequenter nihil addi vel detrahi potest, ut statim diximus. Quemadmodum una eademque Dei est sanctitas, cujus lex illa moralis verus typus est, ita una tantum eademque lex , qua ex illa sanctitate originem suam habens, hominem docet quae facienda, vel
vitanda ipsi incumbunt. si quis mihi velit o jicere, multa Judaeis licita fuisse, quae Christi nis illicita sunt, ut constat de libello repudii, polysamia, de similibus; huic respondeo, primo
hac natura sua non repugnare iuri divino necessario, ideoque non adeo prohibita esse 'femor ii, quam jure divino voluntario, quod probat ipsa Dei dispensatio, quae sibi locum vindicare non potest in iis quae sunt legis moralis sive naturae, propterea quod immutabilia sunt, idemque ne quidem ipsius Dei, quod salua diVinae majestati debita reverentia dictum multo minus
hominis dispositionem admittunt. Quoniam vero constat Deum qurdam Judaeis olim permisisse, quae postea Christi adventu abrogata sunt, &Christianis interdicta atque prohibita, argumentum est in se, id est, moraliter, neque turpia neque inhonesta suisse, ideoque prout hujus universi conditori de rectori summo visum fuerit humano generi, vel populo sibi scedere conjuncto consuutum re, licita vel illicita vetando, vel permittendo , vel iubendo efficisse. Quorum in numero quoque ponimus fiatrum & sororum con)ugium
mundi primordio permissum, humani generis propagandi rausa , postea vero interdictum a que prohibitum. Cujusmodi voluntatis divinae mutatio nihil derogat lcgis moralis persectioni
vel aut horitati, quasi non contineret omnia, quae
a Christianis exigit a Christo tradita vitae in stituenda atque degendae disciplina , sed tantum aliam nobis praescribit regulam de agendi normam circa ea quae sunt divini iuris voluntarii , quaeque pro diversa rerum humanarum facie saepius mutantur. Quemadmodum stante repub. Hebraeorum multa suere permisia &introducta, quae post ejus eversonem abrogavit& vetavit summus rerum arbiter & gubernator
Deus. sic ipse Christus testatur quaedam populo Israelitico permissa, addens caulam permissionis, scit. propter duritiem cordis istius populi, a quibus revocat suos discipulos suamque doctrinam amplectentes. Sed cavendum ne persuadea
mus nobis, eadem illa vetita esse, quia turpia &illicita essent sua natura, hoc enim esset Dei sanctitatem ejusque immutabilem naturam & essentiam negare. Sed dicendum a Deo postmodum abrogata atque prohibita esse, quia placuit sum
mo Iehova populo sibi novo scedere juncto potius vivendi & agendi normam praescribere, a raeorum statutis& legibus tum cerem nisibus tum forensibus divellam. Attamen nihil veteri populo pertitissum, quin salva sanctitate divina Christiani, licitum fuisset,si ita placuisset Deo. Verum quoniam in ea posterior aetas incidit tempora, quibus Sol ipseIustitia nobis illuxit, non mirum Deum voluisse quo magis illuminati sumus , eo magis in omnibus persectissimum illud
morum exempla salvatorem nostrum Christum,
imitaremur: qui persecta sua obedientia de justitia efficit, ut jus legis impleretur in nobis, scit. nobis
acquireret legis mercedem,qua est vita aeterna,veteris scedetis promisso & smis. Et eo sensu comcedo Authori majorem a nobis sanctimoniam exigi, quatenus liberior vivendi regula & agendi norma veteri populo olim concessa angustioribus est circumscripta cancellis. Non eo quod sanctiora quaedam praecepta sub novo foedere, quam
quae leY moralis sive natura continet, forent a
Christo promulgata. Id ipsum enim a Christianis voluit Christus, ut esseniperfriti, sicut pater nosterest perfectus. Et I Pet. cap. I. tres is . I 6. Sed
sicut is qui vos vocavis sanctus est, in quoque in
omni eonversatione sancti reddamina e propterea
quod 'riptum est, sariti estote, nam us sum sanctus. Cujusmodi sanctitas est divinae puritatis imitatio & expressio, quae in omnibus nostris inclin tionibus N actionibus locum sibi vindicat. Deus enim est exemplar creaturae rationalis, ad quod sese componere Obligatur. Ad illud autem se
componit, quoties legi morali, quam pedibus
suis lucernam nuncupat David, ostemperando ad sanctitatem divinam magis magisque se transfigurare conatur. Quae Author dicit, sese in hisce omnibus quae vel ad antiquum vel novum scedus pertinent non omisisse notare, si qua sunt quae nobis commendantur magis quam praecipiuntur, ut a praeceptis declinare scimus nefas es poenae oblimium, ad summa quetque contendere generosi elle consilii, de sua non carituri mercede, id ipsum Pontificiorum doctrinam redolet, qui
confitia moram bona operia a Christo nobas non im perara , sed demonstrara, non mandata, sed eo- mendata. Qualia consilia locum habere non negant Resormati in operibus quibusdam adia' ris, quacu usque arbitrio relinquntur, & ea retione recte distinguntur a praeceptis quae habent in se necessitatem faciendi uel abstinendi de Omittendi. Cujus generis consilium Pauli de
usu vini, quem Timotheo commendat I Tim. p. s. ra. I . aliaque id genus I Corinsh. cap. 7. Vcrum negant ejusmodi consilia dari citra bona opera, qualia nulla sunt quin lege morali contineantur, in se habentia necessitatem faciendi .el omittendi, ideoque cadunt sub praeceptum proprie dictum, non sub consilium. Unde concludimus nihil in Evangelio sive a Christo sive Euangelistis vel Apostolis, circa moralia per modum consili dari ad persectiorem quendam
obtinendum statum, sua non cariturum mercede.
Sed per modum praecepti nobis impositam necessitatem, qua legis moralis omnia praecepta implere renemur , hoc enim est ad lumina contendere, legem implere conari. Quippe, ut statim diximus, est illa regula absolutissima omnis persectionis&rectitudinis, ita ut qui vitam logi morali consentaneam instituit, ejus vivendi rationem persectam merito dicimus. Sed proh dolori septies eisit justus uno ale. Tendere itaque ad summum persectionis gradum Optabile quidem, sed quid praestant nobis ejusmodi desideria, quid lucti nobis adserunt. Quorsum prae