장음표시 사용
191쪽
Solis in occ sumser m de culmine summo
Ne quicquam seros exercet Noctua cantus
Unde Theophrastus, & Plinius animaduertetes garrulitatem noctis inter imbre S,& tempestates, ex ea serenitatem praedixere. Alcyones etiam si in maris littore alarum pennas non explicuerint, serenitatem spondent;dicuntur nam q.
Alcyones aues Thetidi sacrae, ac dilecte paulo maiore passeribus, qui in mari nidos faciunt media hyeme,septem diebus nidum conficientes, septem vero alijs parientes, & natos educantes, quo tempore resert Aristoteles in hist. animalium ex Simonide tantam esse in mari tranquillitatem, ut penitus in mari nihil possit moueri. Columbi quoque sylvestres, cum cantant, aeris tranquillutatem praesagiunt, Vt non semel obseruarunt rustici; quemadmodum etiam ve .spertiliones e domibus exterius proficiscentes serenitatem portendere, assi mat Theophrastus, qui etiam addit oves tarde coeuntes serenum signum ost dere, quemadmodum etiam boues,& canes in sinistra anclia iacentes, & grues per silentium in sublimi volantes. ' . Alia quoq. ab animalibus accipienda sunt signa, quibus absq. errore huma- 2 I nae praedictiones inniti possunt; experimentis enim plurimis deprehensum est animalia quaedam praesagire pluuias, imbres, tempestates, ventos, & id genus alia; cum enim ex animalibus quaedam in aquis vivant, quaedam vero in aquis Pereant, ideo consequens est, animalia eiusmodi quasdam alterationes pati, quibus pluuias,& imbres praesentire dicuntur; itaui quae in aquis vivunt, cantu haec sutura praedicere dicantur, quae vero ab aquis laeduntur, eadem fletu prae-riunctare; hocque praesertim ea sutura praesentire probatur, quod imbecilliora habentia corpora, temporum mutationes illico praesentiunt; cuius rei exemplum nobis esse potest gallus,qui primis noctis luris, si cata uerit, aut paulo post Solis occasum, certam solet praedicere pluviam; motum siquidem vaporum, qui sursum petuot sentiens, statim expergefit, & cantat; in emadmodum
etiam satis perspicuum est ranas, & bufones, cum coaxaverint, suturam esse PIuuiam de nunciare, ex eo, quod viventes in aquis indita naturae praesensio-tio aquam velut rem sibi conuenientem expectenti; nisi dicamus ea ratione coaxare, cum pluuia propior est, quod calor in prima aeris regione concrescit Propter radiorum reuerberationem, quae fit a nube; qui calor ita auctus poros cutis ranarum aperit, per quos humidum exhalat; & ranae cum eiusmo di nocumentum percipiant, flendo, ut ita dixerim coaxant. Addit Theon ranas Praeter modum, &consuetudinem clamantes, pluuias, &tempestates inadicare; nec alia ratione apud aegyptios summopere ranas conclamare, nisi
quia Nili diffusionem expectent. Sic etiam ab alijs auibus aquatilibus signa quaedam decerpenda esse monent Theon, Theophrastus,& Plinius, ex quibus iure Praedictiones serantur; cum enim cernuntur aues, quae in aquis degunt, super aquas quodammodo sedere, ijsq. oblectari, tempestatum argumenta censenda sunt. Reliqua videri possunt apud Theophrastum. Inter potiora vero animalium signa, ex quibus suturorum praedictiones 2 I S
192쪽
i 1 De Fide adhib. Diu ex signis Animalium.
eluuntur lux quaedam est, vel ipsis animalibus a natura indita, vel quoquo modo exterius aquisita, aut aduentilia,quae solet modo ex ipsius naturae consuetu dine, modo etiam insolenter affulgere; atque ex hac luce utcunque in animalibus coruscante,cum saepe suturorum pra scientia extorqueatur, non sunt sema per rerum praedictioneS tanquam certae ducendae, nec ipsis semper fides ad hi benda; percrebuit enim apud superstitiosas Veterum mentes nugatrix fama
ex luce in animalibus, prie sertim in hominibus conspecta fausta quaeque pomtendi ; ac fausta presertim Servio Tullio dicitur ea lux portendisse, quae circa illius caput ex insperato diradiavit, quemadmodum etiam perhibetur de Ascanio, de Lavinia,& de illo Gothorum Rege, quem ad regnum a flumendum lux praefulgens e nunclauit. ln alijs etiam visa lux sinistros euentus indicauit; at
ne de superstitiosis nouitato quaeramus, dicimus vetustissimum hoc malum in mundo fuisse, atque usque ad Troianorum tempora peruenisse, quod tamen omni artio censura dignum existimatum est; varia si quidem fraude veterum animos ad superstitionem pronos dilusit praedictionum credulitas, cum tamen esset omnino abigenda tanquam malorum pessimum: Ac propterea his Ueterum nugis, ac superstitionibus relictis, nos hic lucem tantum naturalem in animalibus spectamus,ex qua naturales tantum effectus praedici posse cesemus; quales illi sunt, qui ex visa agnins carnis luce naturaliter consequuntur; volunt enim eiusmodi lucis coniectores ea in esse in ipsis agnis morborum indicem, eo quod ex humorum putredine talis fulgor oriatur; quo etiam factum est, ut ob visam agninae carnis lucem populi quidam Monspessulani tristes vultus subducerent,& sinistra quaeque animo versarent, ex eo metuentes indicio vel ardentes belIorum faces, vel pestilentis sideris afflatum, quem metum ipsarum pecudum strages semper in maius augebat, cum plurimorum seculorum experiamento obseruatum sit a brutis pestilentiam incipere, primum q. excidium bestias depopulari; quemadmodum etiam apud Homerum pulmo canes dicun- 'tur pestilentia confici, mox vero reliqua animantia, quod etiam a Claudiano notatum est ad illa carmina
infecto morbus crudessere caelo
Incipiens primo pecudum depascitur artus Mox populos, sesque rapit.
Quemadmodum etiam inter signa suturae pestilentiis, aut cladis insolitam canum lucem cui ferales copularentur vlulatus collocauit Antiquitas, quod praesertim de Amphion ijs canibus nocte silenti profert Seneca, & etiam Iulius obsequens ante Romanam seditionem propter Pompei Dictaturam. 2 l 5 Verum tamen est, quod ex eiusmodi Brutorum Luce ipsis a natura indita inanes ut plurimum ductae sunt praedictiones eventuum; idque fuse testatur Thomas Bartholinus in suci libello de luce animalium, ubi ait praecipue erro . res ex putredinis humorum suspicione in Brutis felices euentus subsecutos satis refutasse; cum nihil omnino ad rerum suturarum seriem praestet animalium lux aut splendor, qui uniuscuiusque temperiem consequitur,ut patet in Leone,
193쪽
qui eo prae citeris animantibus collucere dicitur, quod igneum quodammodo a natura temperamentum sortitus sit; ait nam q. de Leone AElian .lib. I a. An, mal quoddam esse valde igneum, ac propterea AEgyptios illud Vulcano consecrasse; ex quo praeter interiorem Leonis lucem ex ossibus prodeuntem, e terna quoque se exerit lux, quae in tenebris praeter expectationem fulgurat, de illa testante Seneca in Thyeste Leo flammiferis aestibus ardens. De Equis quoque saepe veras luminis faces accensas ostendere Ueterum testantur exempla, praesertim de Equo Tiberij Caesaris apud Cael. Rhodig. lib. s. qui dicitur ore flammas euomuisse, dum furenS per ardores praeliorum agitar rur. De luce denique Taurorum, Luporum, Canum, Vulpium, Ouium, ali rumque id genus animalium plura a Scriptoribus circumseruntur, quae omnia innatam ipsis esse luminis qualitatem aperte demonstrant, ex qua non nisi albquid secundum naturam coniectare fas sit,cum reliqua, quae dicuntur, Vel Om
194쪽
Divinationibus ex signis plantarum. I 8
Τ IAM ex Plantis multa traxit Theophrastus indicia,ex qui bus praedictiones fidem nostram absque criminis nota possunt promereri; praesertim vero ex Prinorum, &Cardorum arboribus; ait enim fructus, & flores Prini si commensurati fuerint, commensuratam etiam hyemem ostendere; sin verbplures fuerint,quam esse soleant secundum consuetudinem, veris humiditatem praesignificare; docet nam q. Theophrastus in lib. de Plant. Prinum, & Iuncum habere naturam non huin idam, sed siccam, cum sint caeteris arboribus longh sicciores , ac propterea plures fructus producere non valer , nisi ad postremas usque radices humectentur; quod fieri non potest, nisi plumae excedant; sunt autem Prini arbores illae, quae sunt similes quercubus, quarum solia arcum circa spinas habent, fructus vero similes glandulis, & dicuntur apud nos Ilices, de quibus virgilius Talis erat species auri rondentis opaca. Eice sc lem crepitabat bractea mento. Qiiod autem Prinus sit Ilex, ipse Dioscorides tradit. Sic contra ex fructibus eiusdem Prini coniectari potest hyemis constitutio; nam cum Prini fructus no habuerint, hyemem valde siccam portendunt; cuius causa ex suprapositis fatis constat. Denique ex signis plantarum etiam Theon suas de ventis praedictiones accepit, ait enim cum serenitate existete cardorum flores, qui albi sunt,
volare videntur. tum in mari, tum in terra ventos maXimos esse commouendos
absque haestatione possumus diuinare; praesertim, ut aduertit Theophrastus, si cardores flores, qui leuissimi sunt, serantur in mare. Ex alijs quoque herbarum signis certas quasdam praedictiones quidam traxere, praesertim ex Trifolio, quod dicitur suturae tempestatis prpnuncium; cum enim Trifolij soli a praeter consuetudinem erriguntur, obseruatum est, statim procellas, Disit irod by Corale
195쪽
procellas, ac tempestates imminere; quemadmodum etiam ex copiosis istius herbae floribus crebrae anni pluuiae,& aquarum inundationes significantur. Ex radice etiam Chamaeleonis nigri, quae in Graecia, & Ponto venenosa es , quaedam miranda coniectatu's plures, si enim aeger homo triduo ea radice ablutus nullum liuorem in membris demonstrauerit, sed ablutionem illam immutatus sustinuerit,praedicitur certo victurus, ac quam cito ab eo morbo leuandus. Sic de Lauro apud plures Coniectores notatum est, quod licet sola inter arbores fulmine non percutiatur, in suturae tamen calamitatis portentum non est a fulmine quandoq. superstes; cui tamen rei non assentiebatur Tiberius Caesar,qui quoties caelu detonaret,ac fulmina deterrerent lauro coronabatur in praesidiu, ac tutela.De Plantaru signis,atq. herbarum virtutibus occultis ex quibus solent
praedictiones cocinnari praeter Theophrastu, plura habent Ioannes Ionstonius in admirandis plantarum, & Magnus Albertus in suo libello de herbarum virututibus , quorum plura cum omnino superstitiosa censeantur, hic data opera relinquuntur; non enim nobis forma predicendi argumenta suppeditant, nec fidem nostram cum ratione prouocare satis sunt; ubi enim euentus seu effectus naturalis causa deprehendi potest,ibi fides adhibenda;ubi vero contra naturae connexio inter causam, Neuentum deficiat, ibi fides omnino adimenda.
196쪽
DISSERTATIO XLIVDE FIDE ADHIBENDA
Divinationibus ex signis Lapidum.
V PERSTITIOSA lapidum signa, quae quidem plura
sunt, ex quibus sutura coniectantur, hoc loco omnino rej-cienda statuimus; naturalia tantum, si quae sunt admittenda existimamus, ea nimirum, quae eventuum seu effectuum signa simul & causa sunt in natura ad tales effectus constitu
tae. Cum vero ex multorum errore maiores tribuantur la
pidibus vires, quam par sit, necessarium videtur ea paulo fusius praemittere, Cx quibus dignoscatur quinam effectres a lapidibus fieri possint, quinam vero iPsorum lapidum naturam, ac vires excedant; sunt namque effectus quidam in natura lapidum, qui persectione dicuntur vires suarum causarum naturalium superare, ut illi essent, si ex aliquo lapide vis calefaciendi igni auferretur, aut homo in uisibilis redderetur; sunt etiam alij,qui etsi quidem vires suarum causarum non excedant,modum tamen,quo causs naturales ex praescripto a natura ordine utuntur,superanis Sunt alij denique qui a suis causis naturalibus, &naturaliter fieri possunt, ac etiam eo modo, qui ipsis a natura ad agendum prγscriptus est; atque huius generis effectus Varios ac varios, atque omnino mirandos posse lapides habere, nemo est,qui ambigat; sicut contra supernatura les, vel praeternaturales non ita facile lapidibus concedendi sunt; ut illi dicuniatur, qui ab Alberto Magia. in suo libello tribuuntur lapidi Heli tropio, quem ait Albettius in aqua proiectum solem obscurare, lapidi ophtalmio,qui dicitur ho mines inuisibiles ieddere, vinique lapidi I aspidi, qui SoloScorpionem ingrediente si figura Scorpionis insculpatur, dicitur calculum curare; hec enim omnia a caula naturali minime effici possunt, si per vires naturq agat, ut satis philosophis constat . - ' o Vt vero etiam naturales effectus a suis causis naturaliter habeantur, mulis conditiones requiruntur, qui si desint, nunquam habentur essestus. Prima
197쪽
conditio est, ut subiectum aliquod sit praesens, quod effectum ab esciente odiductum recipiat. Secunda ut certa latitudo distantiae six inter essiciens, & s biectum, ex quo effectus est producedus, ita ut extra illam distantiam nequeat essectum producere. Tertia ut spatium inter causam,& effectum sit plenum, hoc est, continuum; non solum quia vacuum non datur in natura, sed quia res naturales plenitudinem, seu coniunctionem immediatam inter se requirunt, ut inter se mutuo agant, sicque persectionem agendi consequantur,ex quo etiam oritur, quod agentia naturalia non possint agere in rem distantem, nisi virtus
agendi transeat per medium. arta ut medium inter causam, & subiectum sit apte dispositum ad recipiedam virtutem agentis; nam si non fuerit, reliquis etiam postis, effectus sequi non potest; ex quibus conditionibus quaedam ducuntur regqle, quibus veὰ scire possumus, num causa aliqua sit vera causa illius vel istius effectus, quarum potissima est, ut semper prudenter iudicetur, utrum effectus tali cau* quoad omnia respondere queat: quo fit lapides,& gemmas
dum causς naturales,& materiales effectuu statuuntur, nihil in actus intellectus, voluntatis, aliarumque humanarum facultatum, quae ad pa r rem animae rati Cinantem pertinent, essicere posse, quemadmodum neque in alias res spiritua-Ies; ac proinde lapides 3psos, vel gemmas quomodocunque applicatas et quentiam, castitatem, liberalitatem. pietatem, fortunam, diuitias,honores,s
Mores, S id genus alia tribuere non posse; licet quandoque possint quamdam
immediatam in corpore impressionem facere; spiritus recreando, aut corroborando, ut postea ex tali roboratione quosdam in ipso corpore producant assectus,qui corporis constitutionem sequuntur, quemadmodum docet Galenus. Atque ex his colligi facile potest gemmas, & lapides, cum naturales tan- . tum suorum effectuum causae sint, haeque materiales, & corporeae non posse ad effectus spirituale seu intentionales naturaliter concurrere;ac propterea plus- qua m palmarem esse eorum errorem, qui plerumque sapientiam, prudentiam,
eloquentiam a lapidum gestatione in hominibus oriri docent; sicut etiam a surdissimum est asserere posse lapides quosdam Deum ipsum gestantibus propitium reddere, ac Ds mones fugare, cum stultissimsi sit opinari corpus inanime in Deum liberrimu, ac nulli potestati subiectum impertu habere, vel in Dsm nes, qui suae naturae coditione lapides omnes etia pretiosissimos super excelles. Cum igitur plerique inepte existiment lapides nullas omnino habere vires, et a Ineque ad naturales patrandos effectus, multi vero contra arbitrentur etiam ad res supra naturam, aut praeter naturam lapides suas vires extendere, opermpraetium est ea hic dilucidare, quae homines mentes in hac re adhuc tenebris perstringunt; per lapides enim plura miranda fieri in natura nemini est inficiandum; at non propterea asserendum ab ipsis non naturalia erui posse, quemadmodum ea sunt, quae de ophtalmio circumfertur, quod homines imuisibiles iaciat, de Helitropio, quod Solem obscuret, de Smaragdo, quod adulteria prodat, de Turcoide quae casus pericula excipiat, denique de Ad mante, quod inter criminum sordes,&ipse sordescat, atque colorem a Z reum
198쪽
υ8 De Fide adhib. Diu . ex signis Lapidum.
reum in nigrum conuertat; haec enim omnia ipsorum lapidum naturam Q. perant , nec pollant in iis tanquam in causis contineri, cum nulla proba. bilis caluarum, cum talibus cffectibus connexio possit excogitari, aut inuta niti; &ii eiusnodi mirosulorum assertoi es ad Deum, vel Angelos, vel Astra recurrant, iam suis ipsis confodiuntur telis, cum ex eo recursu satis aperte inseratur, nihil sorum, quae ab ipsis miranda naturae dicuntur, posse ex natura lapidum coniectat i; nec astra aliquid cotra rerum naturas facere possunt, nec animantium Moluntatem aut libertatem impellere ad aliquid agendum, nec lapidibus castribuere facultates, quas ipsa non habent. Addo effectus, qui conistra naturAri sunt, nςquq ullo modo ab astris, neque ab ipsis lapidibus tanquam a causis fieri posse; ac propterea, cum hominem inuisibilem reddere cotra naturam sit ipsu hominis, quia omne corpus opacum, quale hominis est, visum terminat, ac proinde inconspicuum esse non potest; cum etiam futura contingenti prx scire sit contra naturam cognitionis humanae, quia hoc soli Deo per naturam codceditur, solis, Angelis, aut hominibus per gratiam, non potest propterea fieri, quod eiusmodi effectus quoquo modo habeantur a lapidibus, aut a gemmis quaecunq. sint, aut quomodocunq. gestentur; unde ridcndum semper fuit commensum illud de Gygis Lidiorum Regis annulo, quo perhibetur Regem illsi pro libito se inuisibilem reddidisse ; quemadmodu etiam omni fide
indigna ea censenda sunt, quae de aliquibus circumferuntur ex signis lapidii, ac gemmarum multos futuros e uetus diuinasse, atque praedixisse; haec enim omnia omnino incredibilia sunt, si sola lapidu natura attedatur, ac propterea eiusmodi prsdictionibus ex signis lapidii efformatis nulla erit unqui fides adhibenda.
2 2 2 inod si futurorum Coniectores, etiam in hac re, sicut in caeteris ad lapidum sympathiam confugiant, quam lapides ipsi inditam habeant a natura cum rebus quibusdam inferioribus, quae praedicuntur, vel cu causis superioribus, astris nimirum, eorumque aspectibus, ex quibus res ipis praedicuntur; etiam in hoc saliuntur maxime; cum enim putent eiusmodi sympathiam ex quadam in lapidibus cum astris similitudine, at in qualitatibus intimis, aut in extraneis figuris, quas lapides admodum astrorupossunt suscipere, ortum ducere; atq. eiusmodi similitudo nulla prorsus inter lapides,& astra inueniatur; hinc fit ex allato sundamento nihil de suturis euutibus posse coniectari; si enim similitudo illa
accipiatur ex qualitatibus naturae, non poterunt ex illa nisi naturales essectias praecognosci; si vero ex figuris Astronomorum artificio elaboratis in caelo, Culiae fictitiae sint, nec poterunt reales effectus, aut euentus portendere, nam licet
Leonis, Scorpij, Vrs Cancri, piscium,Capricorni, & id genus aliorsi figurae ab Astronomis in caelo statuantur, non id.fit, quod re vera ibi eiusmodi animalium aliqua figura, aut similitudo sit, sed tantum, quia illis placuit astris tale nomen docendi causa tribuere; quo fit ut ratiocinentur illi, quislserunt gemmis, ac lapidibus vires inusitatas esse tribuendas, cum tali, aut tali insculpuntur, aut cocinnantur figura, quasi figus do characteres externi aliquid prodessent ad augedas vires internas. Cum itaq. sympathia nil aliud si qua qu7da
199쪽
i aeriim consensio secundum accidentia propria, operationes,&e his, qua sibi mutuo suppetias serunt ad perfectiones debitas obtinendas, atque in er. astra, & lapides etiam figuris caelestibus insignitos nulla sit eiusmo si uisen sio,vel si sit, ad aliquod genus causae naturalis reuocanda sit, sequitur clare veli nihil ex elusinodi sympathia coniectari posse, vel ad summum aliquem tantum
effectum causam naturalem consequentem .
Atq. ex his tanquam futilia ea omnia reflcienda sunt, quae dicuntur de Adti 2 2 31tiante ex cuius mutatione flagitia quaedam sutura coniectentur; licet enim id verum esse statuatur in Adamante illo, qui ad denuncianda crimina in Ueste summi sacerdotis legis veteris ponebatur, id inquam ad Deum ita volentem reserendum est, non ob ipsius Adamantis naturam. agemadmodum etiam argumentum omnino fallax, ac nugatorium censendum est illud. quod aliqui proserunt ad coniectandum ex Adamante mulieris capiti supposito, ipsa m Iiere inscia, talis mulieris adulterium; ad scelus enim quod libea perpetratur, nihil Adamas ingenita facultate praestare potest, cum rebus liberis nullo pacto dominetur natura. Sic quae de Turcoidis mutatione dicuntur, morbum, vel - mortem praenunciante, non admodum certa reputanda sunt ; lieet fortasse id naturaliter fieri possit,cum possit lapis ille corruptionem humorum in illo corpore praesentire,quod tangit, sicq. ex illa corruptione mutari, cuius rei exempIum affert Io.de Laet in Itb a.de gemmis. Reliqua quae de lapidibus,& gemmis proseruntur ad serendas eventuum, maxime liberorum praedictiones omnino damnanda sunt; ea praesertim, quae Alberti Magno adscribuatur in suo
libello, γα omnia superstitiosa sunt. et L DIS-
200쪽
Divinationibus ex Caeli natura.
Ut in variis gentibus obseruatione acerrima, ac solertissima explorati sunt mores,Caeli naturae, aeri, solique qualitatibus permultum tribuere, atque Virtutum, vitiorumq. semina singulis innata esse nationibus absque haesitatione contestati sunt; & inde tandem, quid de unaquaque gente iure praedici posset, augurati sunt; Quin Cyrus ipse apud Herodotum in Calliope validico quodam illustratus lumine volentibus Persis aerem Pe sicum ob regionis incommodae dissicultates commutare, eiusmodi transmi grationis facultatem negauit,dicens & plantarum, & hominum mores pro regionum varietate erici varios; nec amplius Persas sub Caelo, ac solo alieno Persicum robur fores seruaturos; quod etiam scite notauit Vegetius lib. ι .c. a. ubi docuit Caeli plagam non tantum ad robur corporum,sed etiam animorum
plurimum valere; ne ulla ratione Lucanus lib. 8. ea de vario populorum robore protulit -
Omnis in Arctris populus quicinique pruinIδ' scitur, indom is bellis, mortis amator uicquid ad Eoos tradus, mundique teporem Labitur, emothi qenter climcuria Caesi Nisi spectata in eisdem populis Climatis varietate; sunt enim populorum inis genia ut plurimum suo simillima caelo, quidquid reclamet Cardanus, qui licet tradat caeli, solique diuersitatem nihil ad inaequalitatem ingeniorum omnino conserre,sed tantum ad affectus magis minusque agrestes,experimento tamen reuincitur, non solum mores,sed etiam ingenia locis, quae quis incolit, quoquo modo respodere,ut notauit Hipp. lib. de aere, aquis, S locis,consentiente etiaipso Arist.in politi in problem.vbi docet ut plurimum efferatis moribus esse&ingenij'qui regiones incolunt, vel admoduaestuosas, vel admodu frigidas.