장음표시 사용
261쪽
tis , vel similes fieri consecutiones, ut nunc magis declaro. s. IV.
Iramcti id sane possessionis nomen ad alias materras extendencio tot laic casuum, ac resblutionum facta videtur confusio; quos tamen casus ex
filiis conjectui is, & praesumptionibus multoties resolvunt ii etiam ipsi, qui extensionem fecerunt; non autem solo, ac puro titulo possessionis.Nunc autem explicandum est, quam ultro , &sine alio praeter nomen landamento I pol sellione justitiae ventum sit ad aliis possessiones. Primb enim omnes coguntur di siparitatem dare; nam in materia jultitiae in omni pari aliunde omnin6 causa tenetur semper pro possessione ionita sitiem semper pro libertate; nec pro aliis posisessionibus vel dierum , vel similibus. Secundo, quia sateri solent, in dubio aliarum virtutum nos teneri saltem de consilio ad partem tutiorem: at in materia justitiae nee de consilio quidem tenetur possessor. . Tertili, in materia justitiae possessor nequit teneri se item ad totam rem sine manifesto absiurdo; sequcr tur enim motus sine quiete,& fine ;&lie proceisus in infinitum : nam si possidens in pati caula obligetur ad rem dandam, det ergo: jam tunc qui accipit, tenebitur eadem de causa rem reddere primo possessori: & hie iterum dare;&sse sine fine, Nihil poreb simile subest in aliis pos-hssonibus. Patet ergo dari re ipsi in materia justitiae reale standamentum aliis materiis hi appliacabile, quod cogat illi favere.
Quarto , quia convenientia, ac voluntas Reipublicae,& sinagulorum facit ad veritastin in materia iustitiae; nam facit ad suitatem: suitas auiatem est veritas, seu quod est suitas in re, hoe est in intellectu vetitas circa ipsam: & sic sunt leges vel supponentes, vel inducςntcs sui tatem , dc sieveritatem : estque materia justitiae , & dominium, ae divisio rerum subjecta voluntati Rei publieae. At nihil est huiusmodi in aliis matellis, ubi controvertitur, an sit lex aliqua Dei obligans me ad aliquid: nec in hoc disponere, vel alterare homines possunt; dc sic nulla est de hoe lex favens alicui possessioni; imo semper in jure, ut supra visum eis, pro parte tutiori dicitur. Quintd quia in materia iustitiae semper est Ita inter aequales ; nam lis ipsa aequales reddit ipsas etiam personas alioqui inaequales, sive Principes sint, jue Reges: nis; partium aliqua privilegium ex inso jure habeat : Deus autem utrique parti
aequaliter jubens, quod unaquesue habeat, quod suum est. At in aliis materiis lis est intellegem, & hominem. inter superiorem, & subditii: n: inter Deum, & hominem. Sicut ergo in p.1 ra causa, & dubio melior est conditio Eςclesiae, causae viae, dotis, matrimonii; sic sit has regulas ultro hie illuc transferre liceret, jam ex hoc solo melior esset conditio legis, & superioris : certe constat diversitas materiae justiti et ab aliis: nam in justitia utrinque est squaliter Deus; in aliis lis, α dubium est inter hominem, Deum. Dicendum ergo peto Deo. Ubi pret reo alia. d.
Sed ne . hiis omnino omittam , si a justitia ad alias virtutes 3 recte arguitur, poterunt similliet
inducete priscriptiones, usu piones , ae simi-
Ita in possessione libertatis adversus legem , etiam
Ratio autem ostensua, cur, regula de possecsone ad possessionem libertatis, aes miles ineptet sint conlacutiones , 5c extensones, ea videture fle, qui dum manifesta. Nam regula est, quando caeteroqui causa est par , & aequalis 1 adest auiatem uni partium certa possessio ; saltem an quis possideat, non dubitatur: quod in materia justitiae loeum quidem habet. At in aliis materiis vel est loqui de libertate physca, atque de hujus possessionea de haec per obligationem praecepti nee tollitur, nee laeditur, sed sicut prilis . potest
homo rem facere, vel non sacere. Vel sermo est
de libertate morali, qua quis potest dc licite quiadem rem eam sacere , vel uon facere ' Et hujui libertatis nulla est possessio; quin im4 de hoc ipso est lis , dc dubium. Dispar ergo est ratio. Quinsequitur contrarium; nam s in i pia etiam materia justitiae lis , ac dubium non selum esset, cujus esset res, sed etiam qui possideret, ac de ipsi ponsessione dubitaretur,nequaquam locus esset repulae, de doctrinis praeserentibus possessionem,e Urtque necessario dividenda res. Sed in aliis mateiariis una possessio per positionem obligationis non tollitur: alia autem non adest; imb de ea est quε-stio: nee locus est divisioni. Ergo sicut prius. Dices, idem saltem fore in novis legibus,quando dubitatur, an latae sint ; quia immediaig ante erat homo in possessione libertatis etiam moralis: potior ergo erit in dubio conditio hominis. Sed
respondeo , nec tu nequidem esse meliorem conditionem hominis pes titulum possessionis: nam possessio iaciens in dubio meliorem unam partem est possessio , quae simul adest cum, dubio: non autem posscssio , quae non adest , & de qua est
dubium. Sed in casu posito novarum etiam legum jam de ipsa possessione moralis libertatis est
mota causa , dc dubitatur. Ea ergo non iacit suani partem meliorem. Nimirum universiliter de natura dubitationis ostensum est , per ea, qui dubitationem ipsam intrant , nunquam eant solvi.
Et certe in ipsi etiam materia iustitis possessiosa ciens partem suam potiorem ea est quq concurrerat, ac simul extiterat cum jure favente adversario ; non vero quando post illam aliquod jus novum Obtigit advertitio. Quapropter quetrunt Doctores, quomodo cum jure naturi cohereat, quod res, qui re ipsa aliena erat, mea satusita-pione, vel prescriptione' siquidem ex jure natu ret requiritur sim per voluntas domini ad transs rendum dominium : nulla verb dari videtur vo: Iunias trans serens in usucapione , & ptetscripti ne. Et respolident , dari voluntatem quasi detelictionis , & abjectionis; siquidem tanto terum, re rem suam nihil curavit, de neg xit. A1d dari etiam voluntatem uniueualem dc Reipublics, de singulorum, sua volunt eo tempore, ac
possessione transferri dominia ; quia id valdhomnibus interest: & ita legibus quoque dispositum fuit. At hce cenant, quando post aliquam possessi nem Titi i contingeret de novo jus aliquod Cala; si sartem ipse sitis tempore neuter postideat; nam jus pro tempote prs cedentis possessionis nullam haberet omnino voluntatem , nec habere posset rei translationis , vel abiectio nas , .vel
auiam circa rem , que eo tempore nihil ad ipsum
262쪽
pertitiebat: nec item Respublica ullam habet, si eo litis tempore iam Titius non pollidet. Ergo nossestio reddens partem suam potiorem est possestio concurrens , de simul existens cum jure quali quali aduersarii. Sed in re nostra ali egatur posse illo pia cedens ad jus legis , dubitatur enim, an de novo salta sit lex. Ea ergo non est ad rem. Nec valet, quod obtendunt, in hoc casu legem nolisi se suis promulgatam. Nam hoc in primis non est ad rem nam i ac tractamus de e ceptio-tione,& exemptione standatam poste si one ionautem de landata in non promulgatione. Deinde legem dubiam per hoc solum non estu fatis promulgatam . cst compa omnes ; alioqui nun- Quam te x in dubio obligaret; quod nemo conce-oit: &. est contra omne jus, ut suit offensum.
s. v. IIturiones ad aliquot cUM. EX his accipitur, sine sundamento ab aliquibus passim resolvi castis multos conscientiae, isto potiustionis praetextu. Primo generaliter haud bona est illa resolutio: dubitatur te lege i dubitatur de voto , de obi igat one jejunandi: sed possidet libertas: ergo hujus
causa est potior: ergo non teneor. Videtur enim
ex dictis in his nihil sundamenti subesse praeter
vocabula, & praeter aliquam nominum analogiam , ne dicam aequivocationem.' Seeundo dicunt sic : sumus in die Veneris sub mediam noctem: & quia horologium sonuit,vel
propter causis alias dubitatur, an sit media nox: contingat autem me teneri ad jejunandum: distinguunt itaque: vel teneor ipso die Veneris &tunc jam non licet amplius manducare, quia poΩs det praeceptum: vel teneor jejunare die sequenti φ Sc lane toto tempore dubio possim manducare ; quia possidet libertas; quia die veneris non tenebar eodem modo sub mediani noctem die Iovis licet vesici carne; non Sabbato. Τertio similiter resolvunt: dubito, an annum
vigesimum primum habeam: & tune statutis die bus jejunare non teneor, quia sum in possessione)ibertatis accipere butem ordines Laeros non possum et quia in nulla ad hoc possessione eram: Si se standum est pro lepe. Omitto multa similia, quorum malam esse deductionem satis liquet ex dictis. Nulla enim in ii est in primis possessio nec te R , nec dies, nee ani possident nic abusive Deinde nulla est postensio probans, de faciens ad rei veritatem. Αn enim, ciuia ego vel die Veneris teneor; vel quia die se- .ienti, tempus illud dubium constituit diem magis Veneris, quam Sabbati, aut vice versa' is ae hoc dubitet 'o ces; hae possessiones ad res quidem ipsas non faciunt. at taciunt ad obligationcm , vel non obligationem. Verum hic, credo, Videbis,quam male a justitia ad has Dossessiones ventum sit. Id ebenini iniustitia possessio ad obligationem, facit, quia ad res ipsas Aest; nam facit ad sui tatem, & dominium,& si ad hic non aceret nec ad obligationem, vel non obligationem raee et maxis , quam faciat, alterum litigantium es be Gramiamaticum , Sc alter dies 'Logicum. At in propostis, ae similibus casibus possessiones allegatae
nihil ad rem faciunt nec de rebuς quidquam probant, ut cst cvidens , dc aequaliter sum ego
in anno vigesimo primo , vel non siim eodem tempore sive ad non jejunandum , sive ad recupiendum sacros ordines. Ex dictis itaque supra de natur, dubitationis,&sblutionis, nec non ex dictis de eligenda parte tutiori r ex aὸ ditis denique modb de possessione, satis videtur commonstratum , in nulla materia praeterquam justitiae valere solutionem dubii ex possessione.
Hom doctrina de tutiori arte reneat in rea
bus etiam diffficili u , ct in
commodis eg. I. Rei discuit M.
Est plane res haec dissicillima, si quid certo do
cumento statuendum est, nec ultro, & a bitrio solo dicendum. Etenim rerum praeceptarum difficultas, sive in certis simus, sive in dubiis, nihil,& multuri videtur facere, & interesse, quod prosectb universm tractare ad materiam magis de legibus videbat ut pertinere, nisi ad limitandam datam in dubiis doctrinam de tuticri parte limitationem
adhibuissene , ubi magnum incommodum non excucat hanc existimando regulam magistralem, ut Medina quaest. Io. art. 6. M. . comi. 3. atque alii innumeri.
videtur ergo in primis, nihili secisse legislato
res difficiatatem, ac in comoditatem rerum. Nimii um orbis totius experientia sitis constat eastitatis servandae dissicultas , & incommodum, &pericula: & tamen jussam illam voluit gloriosus Deus , cujus sapientiae non est numerus. Quamst deinde ardua dilectio inimicorum, nota res est , rara avis in terris, quae non cesserit & tamen hoc novum mandatum dedit , ae sevetheommendavit unus Magister noster Christus. Quod si dicas in rebus, quas intrinsech malas vocant, nihil attendendam difficultatem, nihil incommodum, & pericula : hujusmodi autem esse, quae his praeceptis prohibentur. Scitur sane quantae sint de eo circa praecepta secundae tabulae inter Thom istas, atque Scotistat disicordiae: se itur item, quantum in eo genere permiserit olim Deus in multitudine uxorum: odium deinde inimicorum esse intrinsece malum non ita .constat: ac rursus non solum odium prohibetur, sed ad dilectionem etiam obligamur : quod tamen haud videbatur bonum de se simpliciter ac onmmo necessarium ad finem nostrum. Et tamen a Deo, qui justus est, jussa est res tam ardua. Universa demum lex Christiana difficilis est, & senasei, & earni valde incommoda, & repumans,ue
Paulus ingemiscit, & ingemiscunt, qui primi
lias spiritus ace perunt. Praeterca ut res omnino seorsim a praecepto Inis
differentes proferamus , talis fuit comedio illa prohibita primis Parentibus: & quamvis prece pium de se v idebatur serva tu facit λ postquam taγπlen 'inescata Eva fuit , avide uxori. qtiam multam adamabat, resistete, non ita uelle, sed a
263쪽
Mum aue ne incommodum sorte fuisset Α- quod indubitatum principium est in Christiani,
- ----: mo, ex genere , ae universaliter dissicultatem
quantamque, & incommodum non esse ullum indicium non legis, ex quo in dubio arguere liceat pro non lege. Accipiunt enim sancti patres, quos& Theologi suo loco imitantur, velut principium ad probandam veritatem Chi utianam sumam lin legis nostrae dissicultatem , quia continet ad credendum obscurissim , ad sperandum valde ardua, ad operandum dissicillima. iiiii versae carni, & mundo repugnantia. Adeo mirandum , es &dolendum ex principio contrario multas inductas esse opiniones operandi. 'ii. Concluditur ergo , res etiam dissicillimas noia' bis jusastae r quoties ergo in rebus sumus natura sua dissicilibus, vel ulmeillimis & incommodis dubitatio per dissiculatem non solvitur: quemadmodum , si e erto de lege constat dissicultas in talibus nulla est' exceptio uti sigo nulla est exceptio , castitas , aut dilectio inimicorum , aut non asinus divitia uiuest mihi res dissici Ilima ergo nun teneor..ita. in dubiis nulla est probatio: eigo nulla dubii si lutio. At non soluto , ae deponto dubio insi 'rs
est peccatum juxta omnes. l, .l . iRatio autem manifesta ea videtur, quod iciem principium assumendum sit ad solvendum duia um , atque ad probansam,&opponendam ex ceptionem legi certar. Est enim , ut ex libo prati eonstat, omnis utilis probatio , & ratiocinatio
redii tibilis ad probtiliterit syllogismum in m 'senti veth s,edubium Glucle velis, sive excelptionem probare, ni ecesse ei lassumere hoc minincipium : 1ὸs dii si itis . et dolii ea non prati j vuttinAt Ioe principium nee certum est, nec probabim leo inabile, ut consta . Iino'est per se fallima evidenter in Christianismo , ut initio operis est fusum fuit , ostendetur se denuo id finem. Ideb iu leget ceria nulla hi 'eubeptionem probat peto nee iii dubio probathion legem. Quare non niti temerὲ, ficultro dubium deponetur. Sed dice e ergo Deira , & natura, id est Deus,& Deus , ae Legislatores eaeteri volunt perire homines pileipiendores dissicile , 5: dissicillimas , quas scitur, non obse andas plerumque. sed videan f hoe illud fere idem esse, ex quo multi murmurane, Deum nolle, omnes salvos scit; si uidem ea solum iis auxilia impertatus , quae, scit, &scimus nos homines lanorantesta Nerunque non habitura essemina nec in vitandis peceatis, nee in consecutione salutis. Retusus suit stu-ptit hie hominum aliaqt &quae ibi de Deo adjutore , eadem hic de Deo Legislatore diati ut i, Ergo hie , si placer, cum ipso dis putent, qui
talia praecepit. iDices: Gltem dissicultas probabit in legibu4 Eeclesiae, quae Mater est, de benigna. sed tu viade, ni eus Pater nos ut, viseeia nus elicordia, habens y Itaque nee de lege Ecclesiastiea valeti nec prubra, quoties saltem dubium est in tetitia perii, dissicilibus , & incommodis patiun, vel multum. In primis enim in genere , he uia versalites etiam Mater Ecclesia praecipit res a duas anmei .le F tis es caelibatu. in iis, qui saetis ordinibus sunt uilla tuti : non palum inremthodum est 'ea junium quadragesimale, si se th pute Ee Hesiastis cum est: di vos vald multae casuum reserva-
dam ..Et timen tot , ac tanta mala ipsi primum. ac nos deincepstincurrimus proptet illam mestistium. Quis hane tanti sedisset, nisi quae vidimus , vidisset, & quas eredimus, credidiciteti am reluctante discursui , Quae omnia timere valde saeiunt , idque in animo simum habure cogunt , quod ex Chrysostomo infra tractabi Mus, Doctores quantoscumque non aliud ,quam servos esse legis. Iam ex alia parte dissicultas, & incommodum vigentur multiimeonsiderancti. Nam si jejunare sit ualde incommodum sanitati , noeetque mulistum, excusatur quis a jejunando ; & similitei 1 recitando , a peregrinando &c. Et ne solas hi nianas, vel Ecclesiasticas leges proferamus , in materia justitiae, 'uae jure naturali , ae divino praecepta est , quis in mutuo accipiens aliquid
ultra timem propter damnum emergens excusa. tur ex D. 1llonia, Scoto, R veritatu consentientibus jam omnibus. Ec incommodum , R damnum excipit eum a lugen Murali, & divina nonaeeipiendi aliquid ultra sortem. Et vitae periculam non excipit in materia castitatis. Deinde ad eas opiniones Ventcndo, quae probabiles, de totae ab aliis judicantur , in gravidi me tate vel honoris, vel su , & familiam se
sentandi , non tenetur quis silvere, non tenetur restituere. Ex quo sere unico principio unive
salissime principes aliqui nulli debita Rivendo
in magnas augostias redigunt plurimos. In eisdem aliquori opinionibus non teneras removere oceasionem proximam, s periculum imminet jacturae honoris ; item si grave in com modum inst , vel quia famulo utilissima est, ei familiari servandae, vel cibis etiam condiendis,3n cujus desectu patereris plurimam i vel quia si famulus es ac domum ad to lendam occasionem reliqueris, aliam haud invenies , ubi aut attem ream distas, aut vivere possis. Alii temperarunt, vel restrinxerunt ista semper obligando ad totilandam occasionem illam saltem moraliter υμ tando colloquia , instando Drationibus&α. Veiatum ista nec se restricta probarem ; nam occasio illa vix unquam moraliter removetur, nisi paysee auferatur. Et Evangelium clamat , abiei dendum pedem. eruendum oculum, si Leandali zaverint. Sed nunc ad nos.
EX constitutis de nam ra dubitationis accipi. tut , quod & in sequentibus agendo de possessione magis declaratum est, nec dissicultatem, nee aliud sive coelum, sive terram universam m- teresse quidquam ad solvendum tollendomvaduhium , quod ad veritatem rei, de qua dubita tur, nee facit, nec consertati tantum ergo disticultas, vel Incommoctum,& hoc genus caetera a
tutiori parte de obligdire aliquando potarunt, in uantum pet illa cepum, vel credibile liet, aut zoem,s qua dubitatur, absolute non dari, auti hoe casu , aut pro hac pers na non dira. Miminus ita arguere ; res est haec di ruria malae, vitai Aut ergo non teneor, perinde plane est, atque si a .ueres : Turca domus: στο ego suo.'
h Liquet veto ex insinuatis initio quaestiolus
264쪽
timies:onerosim plurimis ossicium diurnum,dcc. Hoc ergo probandi principaum saltem es in nequit re, est disicili , ct incolum da et ergo ab Ecclesia Matrem πιι - , nam Ecclesia Mater regitur a Deo in specie deinde irregularitas poena est certe incommoda laris, & dura: & tamen in dubio traditur si, si ipienda in citaris capitibus. Deinde inter cohabitati es conjuges satis et difficile liis mul convivere, ac reddere etiam polle; petere vero non poste. Et ramen in dubio de impedimen o ita heri decernitur iacit. Inpu m de ptem e cinis . Fc in dubio de vita prioris mariti in ca Dorninus de ma . - . cum tamen dispensare laltem uisiversaliter Ponti sex & Ecclesia pollet pro omnibus casibus ita dissicilibus , quoties Laltem
dubiam oritur ex impedimento. Similiter NM.t . Idiu δe uer. excom mc dcc. traditur , Hilde iumensem Episcopum in dubio de lata in eum sententia
prohibente debuisse non celebrare , quia vi dubiuturisr pars est eli en a I dc sunt ibi alia in eandem rem. Ergo dissicultas, quae trunc honoris, & aliarum rerum considerabilis aderat, non satis dubium solvit, nec de obligat a parie tutiori nec in lege Ecclesiae. Sed mox alia.
g. MI. in rebuου persi non distilibus 'EM res, ac materiam legum per se di Sellem
voco, eui necessarib, . veI sutem ut in plurimum inest dissicultas, vel incommodum, vel do- or Eam non persedissicilem, cui omnino accidit, nec ut in pluribus inest, sed adest, & abest
more accidentium dissicultas. De illa vero dissicultate sermo est, quae ad sol vendum dubium assumitur; potest enim materiae alicui per se inesse dissicultas etiam magna: δc de ista iam dictum est; & potest alia nova dissicultas eidem aecidere, & non per se , sed per accidens
convenire. Quare hic comprehendimus materias
etiam per se dissiciles , quatenus quoad aliam dissicultatem, quae illis accidit, non sunt per se
Ex hac explicatione expeditum forte cuiquam videantur pro pomae quaestionis resolutio dicendo in rebus per se dissicilibus haud solvi , depo- nidue rite dubium per dissicultatem, & incommodum , ut dictum est : solvi tamen, deponaque Tite in non per se, sed per accidens dissicilibus.
Rationem autem eam esse , quod ut ex matet 1 de legibus accipitur, Legislatores respiciunt id.quod semper, vel saltem ut in plurimum accidit quare cum possint res etiam dissici Ies prae- einere quoties in materia sumus per se difficili, id est , vel semper , ut plurimum dissicili , ea dein est dubitatio de ipsa dissicultate , atque de materia , an sit praecepta, dubitatur enim de ea materia cui talis dissicultas inest per se , ideooue de illa ut etiam subest dissicultari,quae praeteriri non
notuit. Intrant ergo in ipsum dubiam climcultas ostendimus autem universaliter per ea, quae ipsum dubium intrant , dubium non uolui. Cum verti dimentias accidit materia it Ia ut af sectaea dissieultate , dc incommodo , cum nunquam a lege respiciatui ad , quod per se. Materia autem ea Zissicultate affecta, si ea si notabilis,ui ἀdecat esse moraliter alia. Ergo haec praeter men-
tem Legislatoris fuit: ergo praeter legem. Ergo dimeultas, de incommodum per accidens conveniens s lavit dubium ; atque deobligata parte tutiori , non quidem in sensu composito dubii, sed totiendo illud, atque solvendo. Sic materiae jejunii accidit, me esse aevotum,& di euitas δε incommodum per accidens conia vehiens solvit dubium: atque deobligat 1 parte tutiori, non quidem in sentia eomposito dubii,sed tollendo illud, atque selvendo. Si e materiae jejunii accidit, me esse aegrotum.& dissi euitas , & incommodum accedens jejunio ex aegritudine: similiter materiae recitationis horarum ε, auditionis missar , &c. Quare in dubio , an teneamur , rite solvetur , dubium per dissicultatem, & incommodum. E contra materiar castitatis , dilectionis inimicorum, ac si, milibus per se inest disicultas. & incommodum magnum: non ergo Glvetur dubium per illa. Nihilominus hunc resolvendi modum approbare non possumus; nam is in lege certa pro eoeeptione non valet : ergo nec in lege dubia pio non lege; ostensium est quippe, idem ad utrumque astimendum esse principium probandi. Antecedens porr6 constat ex casu Adae ; eui non comestio erat de se materia Deilis ; & illi omninis accidit dissicultas maetna resstendi uxori a Vidie. Similiter materiae castitatis, etsi magna quaedam disieultas per se insit, accidit tamen alia maxima perieuli vitae , ut in sincto Casi miro; & tamen lex obligat: idem est inssillo eonsessionis,
in mendacio , &c. cum moris periculum imminet.
Sed dices , valiturum modum propostum resolvendi saltem, eum dubitatur de humanis se-gibus t nam in his valet pro exceptione, ut eonstat ex attactis de jejunio, de recitatione , ac s- milibus. Ergo & pro solutione Eubii. tertim nee se quidem audeo universalito approbare modum is tam . Nam multa incomm da videntur sequi posse in multis materiis, ut in delationibus in rebus fidei faciendis, in casibus reservatis, &c. Et quidem primo certum est , aut esse videtur, si di me ultas aceidens materiar legis in augmento eonsistat dissicultatis, quae per se eidem mitertie inerat, nihil nee ad exceptionem, nec ad solutionem facere. V. g. Omnes communiter appetunt comedere , ex quo materia ieiunii est aliqualiter dissici lis : redditur autem dissicilior , aedura valde vel ex magno gulae vitio , vel ex magna se me, qua quis ex complexione , vel ex aliquo aecidenti laborat: tenetur: nam si hae paenes magis , 8c minus variaticales valeant, nihil erit in
Deinde disserentia realis mihi quoad nos occurrit iniet divinas humanas leges. Nec obiastare videntur exempla de aegroto non obligato ad jejunandum , 5: nmilia. In his enim dicet ut constite nobis positive de mente Legislatori ,&Ecclesiae nolentis eos tales si ib lege comprehendere. Qirando vero nihil tale constat, standum doctrinae de tutiori parte ;ncstimus enim , ae du-eipi facile possumus. Universum denique Paestseq. Ostendetur,quam sit periculosum dubia solvere per dissicultatem,& incommoda. Quamobrem ut dictum est, minime audeo praedictum modum approbare.
265쪽
Id sine metu dico, quoties difficultas, vel iniaeommodum sussicit pro exceptione in lege certa, vel sufficeret, toties illud suis cere pro deponendo dubio. Et certi: hoc solum videtur ad praesentem materiam de dubiis pertinere, cui hane tractationem intrusciunt: videre autem , quod, &quando incommodum exceptionem in lege certa, & quali probet, pertinet ad tractatum de Ie-σibus. Tamen utile fore existimavi rei hujus pe-icula'. quis. significare.
VI um ergo valdefit periculosium dubia confiten
tiae solvere per Ad cubates, ct i
commoda 'REmoveo nune ab hae quaestione epichejam,
seu aeqv itatem, per quam saepe haud apte intellectam solent multos casus resolvere; de ea
quippe postea seorsim tractandum est; hie verblollim de solutione dubiorum , as depositione constientiae dubiae per difficile, & incommodum
hoe solo titulo agimus , quod ad interpretationem quandam legis spectati non ad epichelam. Resumo autem ex saepe dictis, dubium solvi solum per inventionem veritatis ; atque sic per affirmationem, vel negationem rei illius, de qua
dubitatur. Inventio porrb , ut est etiam eona monstratum , omnium infima, &citra quam nulla est Inventio, ammatio , vel neFatio, eliylla, quae habetur per probabile positive tale, seu credibile; sumiturque ex iis, quae ut in plurimum, servatis Ceteris circunstantiis seu conditionibus supra ex
Hine ergo cum dubium omne de iure sit. vel an sit lex, vel an hanc personam comprehendat, vel an nunc, vel an hic, vel in hoc ea sub omnibus circunstantiis suis accipitur liquio, in tantum por difficile,& incommodum solvi posse dubium , quantum difficultas, Ac incommodum ministraverit medium aliquod ad probandum ut minimum probabiliter positive , vel legem, de qua
dubitatur, non dari; vel eam non comprehendere easum praesentem. Jam enim fatis toties osten
sum est, illud probabile , quod nihil de non lege probat, nihil solvere; nihil invenit circa legem; ac proinde nec circa non peccatum.
Primum periculum solvendi dubia per aestile.
Thoc sine processu solutionis dubiorum , maiaxime verb in casibus particularibus primum periculum ex eo imminet, quod sic. solvens , &resolvens induit personam ipsam legislatoris, ipsiusq;tum munus tum mentem, udicando,quid in hae re absolute , vel sub his circunstantiis, &nuoad hanc personam visum sit Legislatori: quid missis visum ei fuerit, ex eo deducit , accipiendo uuid ei videri debuerit: probat enim sile , vel si e visum, vel judicatum; quia sic videri ei debuit,& oportuit hac occurrente dissicultate, vel in commodo. Ecce de primo ad ultimum quamdam legum serenda cum sussicientiam sibi usurpat se solvens, resolvensque quilibet.
At quam M-pericvlosum, quam item paκ-
eorum, dc praestantissimorum eam sufficientiam habere, ut ex teis omittamus , satis liquet ex iis, quae Aristotelesto. Ei . v. O t. Deror. I. & in tota a Politica scripsti nee enim sola scietitia uidetur susscere , nec experientia I requiritur etiam, quod ninianum est recte etiam judnare. Et
certe quilibet quantuscumque reflectere saeis potest, de timere, an ipse tantus si, cui legis serendae sufficientiam Respublica tribueret' Quod si hane susscientiam non habet, nee judicare tu-th potest, se, vel sic videri debuisse Legi satori.
sancte hane in rem August. M. Ter. re . ωθ. 3 4
A ternam igitur legem mundis animis cs est
cognoscere judicare non sis est.Hoc autem in te
est, quod ad cognoscendum satis est , ut videamus , ita eis: aliquid, vel non ita : ad judiean dum vero addimus aliquid, quo sgni e muε, posse esse aliter , dc aliter ; velut cum dicimus ita esse debet, aut ita esse debuit, aut ita esse debebit, ut in suis operibus artifices faciunt.)Accedunt in easbus particularibus magna illa errandi pericula amor, dc odium ; spes, de metus.
Ut veth haee omnia clarius inspicias , visum est ex multis aliis haec pauca ex Aristotele dare i. . ias Maxime igitur convenit, ut quae recte positae sunt leges, cuncta ipsae explicent, quae explicari queant , & quam minima judicibus reli
quant. Primum quia unum, aut paucos prudentes , qui leges ferre, aut judicare possint, Acilius
est invenire, quam multos. Deinde quoniam longi temporis coiisderatione leges seruntur: judi-eia breὐissime conficiuntur , difficile est, ut braha judicibus justum Sc conducibile distribuatur. Illud autem omnium maximum est, quod Legislatori iudicium, non de sngulis, nec de prauentibus , sed de universalibus, de de futuris es: Sena tot veto , dc judex de praesentibus jam, determi natisque iudicant. Undἡ sit, ut cum ament, Moderint, sua quoque utilitas connexa se, non satis queant veritatem perspicere, sed propria vel voluptas, vel dolor judicia obumbret. Quare minimam caeterarum rerum partem judici tribueniadam dicimus ue ) sed solum factum, vel non fatactum, &c. Haee, quae verissima sunt, a sortiori comprohendere videntur Doctores, situmque Re tu tores omnes, cum absurdum sit, plus potestatis Doctoribus convenire, quam judicibus. Urgenevero rationes propositae, cum ubique facilius sit, paucos prudentes, qui leges ferre queant inveni re , quam multos : cum item resolutiones easuum brevisti me, scut judicia,imh brevius multb conaficiantur. Cum denique amor dc odium, at caete tae ex his resultantes pastionesi praesentia necnon perso rum,dc objectorum obumbret judicium, nee vetitatem perspicere sinat. Accedit , bonum
spirituale,ad quod leges conscientiae diriguntur, esse nobis cognitu 1i mea litis multis de causis, quam bonum temporale civitatis, vel Reipublicae, quod praecipue ab humanis legibus respiciis tur: stimus ergo minus suiscientes de eo judicare, quid cui ,3c quando conveniat. Periculosum essergo judicare ; hoe Legislator voluit; quia hodvelle debuit , quia hoc est bonum , hoe justum dcc. De legibus vero praecipue naturali, ae divina agendo , quis ille tantus , qui ruth dicere queat, hoc, vel hoe Deus voluit, quia velle debuit: sic,
vel sic ei visun , quia sis , vel sic videtiri
266쪽
Miuli ho&r videbantur sanε cause utianere seravissimcx. Et tamen Samuel respondit: Matre /MO ,, et Domini Dii tui. Ninamque pueris, fas vi mutis vix non contraria omnia 'sent, ac videntur, quid de nobis existim indum erit comparatione Dei φ Et certe a principio mundi; maxime autem in adventu suo contraxi a sertii. on, hi a nos nobis relicti existi remus soria Acinda. Quod,ut harum nunc xerum discussionem pribteream , illud satis videtur demonstrare, ouod ea , postquam etiam sacta scimus, & eredidimus, non ira facith intelli- mus , nee sne labore a eclumniantibus de fendamus. Ex quibus generalibus, sed veris,eredo , principiis Geducitur, laudandos in hoe valde Juristis &Canon istas, qui legibus suis sunt
multum addicti, atque erubescunt sine lege loqui est enim periculosum de legibus, vel praeter leges quidquam sine certa aliqua dirigente lege judicare. Unde obiter periculum eorum videas , quon. materia paupertatis ad licentias interpretati vaseonfugiunt. Nam superioris tu th scire , de se in- in pretari voluntatem est difficile, ob eas serme, quas ex Philosopho delibavimus , rationes: maxime verb propter tertiam. Et etiam quia superior bonum commune praecipue respicit, scitque semper multa, quae latent subditum: propter que alia saepe utrisque videntur. Adde , quod id etiam ipsum, quod superior concessurus ellet petita licentia , jure non vult seri ea non petita. Quare sciendum est, non solum quid superior velit, sed quid etiam non petita licentia. s. II.
Ahod nicatim ex defecta mensurae cena. IN solutione dubiorum per dissicile, & incommodum imminet hoe aliud grave errandi peti- lum ; nam dissicile, Bd incommodum non consistant in indivisbili, sed habent parvum , magnum , maximum , plus, & minus. Idem deindis incommodum in magnum respectu unius, parvum respectu alterius. Item diem incommodum , quod in se magnum videtur , comparatum ad aliud majus videtur parvum: item quod non magnum in se videtur, cumparatum aci miis
t Jam veth certa mensura destituti sumus ad magnum , & parvum distinguendum. Si qua deinde esset, nescimus, an incommodum quasi absolute menserandum, sit, an eomparative tum ad personas, tum ad incommoda alia magna, &
Item videmur nescire, an mensurandum sit in ordine ad finem, ad quem comparata omnia sunt parva, & momentaneum , he leve tribulationis nostrae appellatur ab Apostolor modicum etiam a Christo ipso r se autem comparative ad snem mensulare omnia vitae hujus incommoda vide- - doceri a prudentibus, a sanctis stilieet viris. Itaque propter dictas causas tam in physicis, quam in moralibus ar um est , & perdimelle magni,&parvi mensura i certam auignare, ut v libro de insectilibus lincis ex disceptatione Aristotelis cum Tenone satis etiam constat. Est praeterea periculum aliud; nam ubi in m gnum,& datvum, est etiam medium nobis ἰ no tum, & materia qu.ui dubiae nam ipsum etiam parvum est maius,& minus; & ipsum magnum parvum s atque inter parvum magnum,&magnum parvum non discernianus, estque nobis petie ignotus, & sic neuter , 8c dubius transitus a parvo in magnum& ideo , ue Augustinus acute observat, si quis de puero semper interregaretur, quando sat adolescens, aut vir, nunquam dicere posset, num 1 ex quo inses de parvitatibus male riae , in quibus cius ita quae tam variatio iacta est, tractabatur: sed nunc omittimus. Hanc itaque rem undique reddit obscuram, flepericulosam desectus certae mensurae de ma ano,& parvo. Hinc tanta illa Theologorum dim
ta regula ad tuto disnoscemium, quae leges eraviter, de sub mortali; quae leviter, ae sub veniali selum obligent : licet enim quando graves pra scriptae sunt poenae, ex hoe arguatur gravis obiugatio; de ipLa tamen poenarum gravitate oritur mox quaestio , & eaedem menae, ut suspensio, de interdictum , aliis quidem graves, aliis leves esse videmur. Aliqu ando deinde de poenis non eoi stat. In lege denique Christiana L pe sepius nosips gravitatem primum legis mensaramus atque hinc deinceps poenam,& his,vel allis rebus purga. torium vel in mum nostia nos ipsi mensura ta
An ergo, quod plerique iaciunt, arbitrio prudentis relinquenda bsc omnia: tum legum gravi tas , vel non gravitas,tum incommodum, de quo disputamus ' Nimirum s. asidorusLs. ID 'L.M. Iegem tradit debere cire possibilem; quod S. Thomas qui s. allisi Mart. 3. exponit, se ilicet observata naturae potatbilitatu; non emis, ait eudem imp nenda sunt pueru qua imponamur Gras perfilis.
At ex postis in hae qua tione satis constat,
quanta itide immineat rerum omnium pertub
taa; quot i rem errandi pericula , si haec omnia silegeneraliter arbitrio curiam, quos prudentes vocamus,citra omnem regulam Uijudi uti relinquatur : idem enim incommodum diversu compar
tum magnum,dc parvum videbitur insitita deinde sequetur opinionum multitudo,& confusio; cum enim plus sorte,interiori dispositione di seramus, quam in facie , vix unum idem duobus videbitur. Incidiimus rursus in squitet cerebrianam, quam valde penaiciosam merito arbitrari Juris et videntur. Quς tandem omnia magis conflabant , ubi agebatur de parvitate materie.
Urget denique, quod tam est dissicile prudentes , & non prude Mes, δέ qui se lumelle videntur, sed non sunt; atque magnum , & parvum, grave , & leve dignoscere: Habemus quidem in quibusdam legibus ab ipso Les ista re admissas mensui as de incommodo f& ti ad legem jejunii non obligamur neque pueri, neque senes. Aliquando etiam magnitudo mali est manifesta , & omnibus iii bitata Mia, 'bris, quq a jejunio dc ossicio, atque ab aliis exce
At quando non sumus in rebus ita manifestis, videmur teneri ad tutiorem partem , si ita sumus in dubio. Quod pretier dicta probat etiam, quod tum in aliis Religionibus,tuna inSocietate Iesii infimilibus superiores privilegium habent commutandi ossicium: at privilegium probat obligatione in non privalesialis. ideo etiamS. I homas re
267쪽
ari tradit , necessariam esse dispensationem ,etiam quand5 cessat intentio dctatio legis. Ergo a sortiori in dubio. Ex his non video, cui certae tegulae innitantur opiniones liberantes a sejunio, vela milia iter δε- cientes, id alios; ac multas hoc genus resolutiones. Infra tamen, ubi de parvitate materiae , videbimus , an regulae aliquae inveniri queant, etiai tra quas omnia sint dubia. g. iat. aliud peritvitam ex mensera claudiante. T rebus iustitiae , quae proximum respiciunt,mminet periculum aliud ex claudicatione mensurae: omnis enim mensura recta in mate Via jus . . iae respicit medium rei inter partes. Acciditati rem persaepe, ut quis magnum incommodum passurus sit,ssolvat et de se dicitur non esse sol vendo , at haec mensura praeterit ineommodum eruditolis , s non accipiat: cessat autem in hoe
casu priollegium possessionis , ut ex dictis supra
Meipitur: claudicat ergo mensura. Est deinde hoe circa considerandum, quod in- mmodum,ex quo adsolutionem,alios ille actus iustitiae quidam dicuntur non teneri, consistat in necessitate quadam di in hae autem mensuranda
descitur; quia saepe illa est via untaria i saepe est necessitas non ad necessaria, sed ad superflua ; de se non est necessitas: si qe homo ignobilis propter negotiationes,&usu alienae pecuniae in fa- sum evadit nobilissimorum. Qua, precor, certa
mensula justitiae hie a solvendo deoMigati potest,
ne ab eo gradu cogatur deciscere φ dc interim creditores incommoda multa patiuntur. Quoad Principes demum , etsi sciatur, bonum commune praeferundum bono privato , non tamen quod linet cuilibet, v. g. parvum commune, . vel habens evitabile malum, vel non ita necessaiarium privato magno,& in valde necessariis. Mensurare porth haec omnia, & sngula tum abalute in se, tum comparativh coinprehensa habere
quisque videt, quam sit dissielle, de quanta sint excedendi, desciendique pericula. Ea hie resula tradi posse videtur, quod quilibet in conscientia teneatur ad Glutionem ae caeteros actus justitiae in iis omnibus eas bus, in quibus re ad forum exterius deducta illiusque quoad factum scita veritate . ut sciri supponitur in foro conscientiae, jure obligaretur a iudicibus: nee enim quoad pro hoc conscientia ausint aliae regulae, quam justitiae,quod unusquisque habeat, quod suum est. Raro autem accidit, ut quis propi et incommodum in judicio liberetur a solven do , nec in eo videtur attendi di melle , sed impossibile, & quod quis revera non si solvendo, id est, non habeat, unde: sit miniis domos, dc
Caetera cogunt vendere. Proseratur enim ubi vel privilegium extet pro conscientia.
Eae his dici potest ad multas opiniones, quae sint de his rebus, Iiberantque a solvendo , aliis
ue obligationibus propter incommodum,dc di et te. Adit Petrus Consultorem : proponit anguis siti rerum suarum: neeesse esset, ut Paulus ereditor simul vocaretur, audireturque: forte enim audito utroque non id aequum Consultori videretur, quod audito uno visum fuit. Certe ut tuta
esse flet resolutio, necesse foret utriusque in
eommodum aequaliter habere notum,dato elimia,
quod per incommodum quis aliquand4 liberetur. Sed de his alias multa.
Utrum Epichese , seu aequum, o brarum in . bis lociam habeas δAD praecedentium munimentuti his de epucheja diactare necesse fuit, per quam scilicet in rebus incommodis explicare legem aliqui solent ; nos contra videmur epichriae omnique aequitati aditum interclusisse in praeeedentibus ad tutiorem semper partem obligando. Quod eo via detur durius , quo omnes semper non solis me piis chelam admiserunt, sed etiam inter virtutes numerarunt. Adeo per eam aliquando legem lenire , atque interpretari non tutum modo , sed etiam virtus est. Scribimus verb epichejam modo vulgari usitatiorique fatilitatis causi. omistis ergo aliis circa epichejam tractandis, solam e re nostra est videre , an ea locum habeat in dubio ' Et primum queri potest, an quoties exemergente incommodo lex videtur non obligare, ut in praecedentibus quaestionibus aliquibus Autoribus videbatur , sit tunc Iocus epich aryNimirum aequitas, seu epicheja ad plurima pacsim adducitur, ut recth observavit C aetanus infra citandus. Et ita in i is omnibus casibus se ut epicheja vel putabunt , vel dicent. iMagis tamen materiam restringendo multi distinguunt: vel in dubio consuli potest superiori
Et tunc non est locus epichejae; nam ejusdem est condere ,&interpretari legem ex tib. t ιι- C. de judic. exaltu. vel consuli non potest, vel propter loci distantiam, vel quia resurgeti Et tunc dicuntur locum esse epichejae, Bresserus lib. 6. Θι tr. & alii ab eo resa tr. Et probant; quia mandata Dei gravia non sunt r. 3o . s. onus ejus leve Marth. it. dcc. Velum haec videntur esse abs rn quia excommuni 3c vera sententia e plebeia loia eum non habet in lege naturali, 3c divina Ac initio operis ostensum est, quam absurdh hane ma datorum suaviralem obtrudant. Secundo, probent , quia, ut generaliter ostenderunt, leges maAxime vect humanae non obligant eum gravi in commodo. sed de hujus doctrinae insutficientia dictum est satis. Deinde ea etiam concessa, nulla esse erucheia. Denique Vasque 2 dis. s. Op. 3 em caciter rejicit utriusque conclusionis incohae
Ipse vero vasque E mm. t s. admittit epichelam, quand6 occurrit dubium de Iege humana , an ea Ita re, vel casu potuerit ea obIigare: tunc enim non agitur & interpretatione legis, quae ad ipsi uri Leagi statorem per tineat: sed de potestate ferendi legem pro eo casu ue quod ex regulis scientiarum Doctores conficere possunt. Caeterum si de pote state constat de sensu te is dubitatur, nullam squitatem concedit, sed obsigat ad tutiorem pamtem. Sed ex dicendis eonstabit de hac vasq;i,ad que de aliis aliorum opinandi modis.
268쪽
De epicheja , seu de agas, bono quid si '
ACute notatum suit ab Aristotele s. Eihi nic. aequum ,& bonum non solum non probari, sed interdum absurdum etiam videri rati
nem sequentibus,si illud quidpiam praeter justum
sit. Ut enim ipse ait 2.Metaph.c. 3. unusquisq; consuevit, ita putat iudicari debere, & exacte dicere assueti , qu les sunt, qui rationam sequuntur, nonnisi exacte dicta probant: si euth contra quiodam, qui ad id non valent , eo ait deveniunt, ut
etiam taedeat eos certitudinis. AEquum autem,& bonum omnino videtur esse sine ratione ; ea enim, in quibus ratione destituimur,aequo, de bono determinanda relinqui silent: seqiis per universam moralem Theologiam infinita determinantur. Quod animadvertens Cajetanus 2. quaest. Iro. νI. I. utiliter monuit, de hoe benὲ notent tapientes in oculis suis, qui etiam , quae juris sunt divini interpretari praesumunt, in casu non esse intelligenda: dc dicunt, se uti epicheja, seu aeis quo , & bono. Epichejam itaque pro aequitate latini usu
pant, vertuntque. Tractavit autem Aristoteles denae aequitate , seu dh aequo, 8c bono s. Diu io. O r. Her. c. I 3. dc utrobique idem tradit, ex
Et ius veth in Ethicis. Ponit porrb rationes quasi dubitandi utrimiaque. Nam aequum, di bonum ad justum pertinem , videtur inde constare , quod laudamus aequum, & bonum virumque talem. Aliunde vero , ut nuper dicebatur , rationem sectantibus absumium videtur aequum, dc bonum esse laudabil*quia ipsum justum studiosum,id est, in ratione, ac veritate fundatum est.quare vel aequum,&honum nihil est praeter justum ipsum, vel nequit esse laudabile.
Respondet, resiluitque, rite hare omnia eo-
haerere ; 3c quod jussum studiosum sit ; item ae-
Exemplis rem exponit s. Thomas dictuaro. an. i. nam lex est reddendi depositum: eo
tingit tamen id esse notiuum, ut si suriosus dE posuit gladium, & eum reposcat in furia: vel si aliquis reposeat depositum ad Patriae impugna aionem, &c. Et ad hoe ait, ordinatur epichsa.
F. II. Iurior rei explicatio. ET primum quidem ex dictis accipitur , epuchriam non habere locum in lege naturali; quia licet naturae particulares desciant , 8c pee cent, ut in generationibus monstrorum, fle aliis,& in ipsis etiam rebus naturalibus sit probabile. ut senes canescere , de quorum natura ubique ea plerumque quidem contingere; in aliquibus tamen descere: nullus tamen desectus, vel pece tum ullius legis accidit , cujus emendatio vel contra , vel praeter legens naturalem universamst ; imh ipsa emendatio a lege ipsa naturali
dictatur, Ac praescribitur, ut in exemplis ex D. Thoma adductis conspicitur, 3c videtur in aqua, quae a natura deorsum serturr sed aliquando se tur sursum ad replendum vacuum; sed hoe ipsum est a natura. Imh explicuimus Iuro praee. de probabilibus nullam esse in monte assertionem de iulis universalem non restrictam nis ex ignorantiarnatura autem non est ignorans. Et se lex nat
talis in probabilibus non est omninδ universalia ter dicta; & se neepeccat. Deindὲ ea, quae de lora naturali esse censentur , in nullo sngulari vel deficiunt, vel peccant. Addemus mox alia. Ex quo denuo liquet, quod Cajetanus jure u get, ad epichejam , seu aequum, dc bonum non sufficere, quod in aliquo particulari ratio legis non urgeat. Alioquin s mplex larnicatio liceret in aliquibus; smiliter pollutio in nunquam generaturis : cum rationes harum legum in iis non
urgeant, quin multb minus, quam in conjuga tis aliquibus. Et se sequeretur legem naturalem
sed emendatio legitimi justi, seu justi pex Iegem
constituti, 8c praescripti. Causa autem est, ait, quia lex quidem omnis universalis est: fieri veth non potest . ut de quibusdam recte universaliter dieatur. In quibus is itur universaliter quidem dicere, necesse es;M-ri autem non potest, ut recte dicatur , in iis lex id accipit, quod fit plerumque , non ignorans
peceatum. Et est nihilominus recta ; peccatum enim non est in lege , neque in Legislatore, sed in ipsa rei natura. Continuis namque rerum e rum . quae subactionem cadunt, materia talis est. Cum igitur lex universaliter quidem loquitur : in his autem praeter universale quidpiam aecidit , tune rem sese habet, ut ea parte, qua Legislator omisit atque peccavit absoluth locutus,
emendetur desectus. Quod si ipse Legislator adesset , hoe modo dixisset; de si scivisset, jubentem egem tulisset. Quapropter iustum quidem est, depraestabilius aliquo justo , sed eo , quod peccat, propterea quod smpliciter dictum eli. Atque hete est natura ipsius aequi, de boni emendatio legis ex ea parte, qua deficit ob univetiale. Haec tiae. hoe, vel ut in illo, sed ut per se, dc ut in pluri
reum: similiter finis: Quath quaerere, an cessa te ratione, vel fine legis in aliquo cesset in eo lex, est implicantia quaerere, nam finis legis non est particularis. Similiter non est epieheja eessare legem cess,nte ratione ,&fine Iegis, scilieet universaliter, ut lex de abstinendo ab immolatis, & suffocatis, quae initio Ecclesiae obligabat, oessavit ea de causa. Est enim, ut Doctores loquuntur , ratio legis mens legis, & an ima imis, & r. φωst. 1. dicitur non in soliis; sed In sensu consistere Evangelium. Quare sicut per separationem anime homo moritur, sic cessat,& perit lex cessante ratione
Sequitur eodem modo, nullam esse emeheiam in lege divina; nam ad illam , ut visum est, non umcit, rationem legis non urgere in aliquo: sed requiritur, 'uod lex positiνε peccet, &in malum ducat , nisi emendetur, ut liquet ex doctrina posta, & ratione Philosophi: est enim justum quid, & virtus & laudatur, & est necessaria ' ea autem non facem , qui ina a non , n
269쪽
iustum quid est, nec virtus particularis, ne necessari uiri. In lege autem Dei nihil est hujusmodi.
Sed dices: tota honestas,dc necessitas epichejae orta est ex eo, quod leges snt universales versantur autem circa actiones humanas ; de quarum natura est , quod ii, aliquibus de se iant etiam contrarie, de obliquet: ergo in omni lege locum ea habet ; nam omnis materia est ejusmodi. Nimirum de tege Dei est Glvere debitum: & tamen non teneor, si scio, creditorem mox, si Glvam, impugnaturum Patriam: item uxorem esse sabpotestite viri : non tamen tenetur, si is turiosus; amo in uir ne casu, de se in aliis justum est contrarium , & virtus. Responso communis, epiche jam, δc emendationem legis tunc propriἡ diei, & esse, eum desectus legis particularis , eiusque proinde directio
fiunt piaeter mentem, ac voluntatem ipsus Le-sislatoris ; adde , nec ipso Legislatore , Autore; I idcirebnee in humanis legibus epichria est legem universalem per particularem itidem aliam legem in aliquo particulari casu dirigere ; namhoe totum est ipsus legis , dc Legislatoris; non autem requi, de boni. Nulla porro directio ullius legis particularis Dei contingere potest praeter mentem , & voluntatem ipsus ; imo ipso non autore, de dirigente vel per legem aliam siti piam, vel saltem per interiorem. Idcirco ne sis dictu esset, nos ali tuam Dei legem emendare. At Legislatores homines , licet de ipsi praevideant futuros desectus in generali, nesciunt tamen ,ubi,& quando , de in particulari; nec particulatium directionum legis sunt Autores , & directores: quare per aequum dc bonum surptetur eorum de sectus , quod ξc emendatio legis, te epicheja di
Ee his verb liquet, sals5 Cordubam lis. g. deranscient. est. 3. pro vo nota, & alios admittere aequitatem , seu epiehelam etiam in iure divino. Quod autem ad hoc asserunt, omnia mandata tua aequitas; item e mandata tua tam in ve rit te, dc aequitate , potius probat contrarium;
iniri quia in omni aequitate sacta haud indigent aequitatibus, δί aequilirationibus nostris; quia tutius es Domine , de tectum judicium tuum.
s. i i I. Ex his ad Uubruisnem. EX his ad quaestionem patet primΛ , in nullo
legis dubio, in quo pars tuta est , esse locum
aequo , dc bono ad liberandum ab ea parte. Nam sequum, de bonum seu epicheja est virtus particularis , cujus natura est emendare legem, quando peccat; at quando pars legis est tuta , lex non peccat: nee emendatione indiget, quand quidem sine peceato impleri potest. Ergo.Quapropter poterit sane quisque aliquam novam epiche jam ultro sibi confingere praeter , de contra naturam epichejae pridem inventae, de definitae , de explieatae, de specioso voeabulo illudendo deobligare a parte tutiori, in qua nullum est peccatum. Tamen id nee aptum erit , nee
Patet ergo secundh solum esse locum epicheiae, de aequo , de bono, quando est concursus contra dicentium legem; nam epicheja est ad evitandum
pes catum legis; imminet ergo peccatum; si jux-
ra legem sat 1 est ergo ex alia etiam parte lex aliqua , dc obligatio; cum sine lege, 8c obligatione non sit locus peccato. Iam ergo quaeritur, ut m non solum ubi evideonstat peccatum legis, sed etiam quando est dubium , sit locus epichoae ι scilicet scitur certo; legem universalem quidem adesse, sed in east alia quo particulari dubitatur: an illa desciat puta iii in exemplis s. Thomae, de s milibi synam certa quidem est lex reddendi de postum; sia dubitatur,an dominus gladii sit in mania, & sit aliquem octisurus; vel an dominus pecuniae si impugnaturus patriam; vel an s domo esrediaris ad sacrum in die praecepti, sis occidenaus ab hostibus. .uDicendum est, in propositis, ae similibus eassus non esse dubium de lege, sed de materia legis; nam certa lex est impediendi impugnatio nem Patriae; & vitam propriam tuendi, de silum dubitatur, an sit secutura impugnatio, vel occiso. Et primum quidem propter legem de parte tutiori tenemur in praedictis casibus etiam dubiis ad malum gravius vitandum, scilicet occisionem, 8c impugnationem Patriae I nam praevalent res gnae etiam dubiae aliis minoribus etiam certis Haec tamen dii emo legis, in quantum pertinet ad legem humanam de reddendis depositis epicheja est' in quantum legem naturalem justitiae, non est epicheja: in casu autem de audiendo si ero, ac similibus humanae legis est semper epiche-ja, dc emendatio legis , ut ex dictis accipitur: &semper regula de tutiori & epicheia sese comm niunt; tam longe haec abest ab illa instigenda. Deducitur contra positam a Vasque et dis liniactionem, nihil quod epichejam differre, an sit casus, in quo de potestate Legislatoris dubitetur,an casus, in quo , cum potestas sit certa, de sensu legis dubitatur Nam uimbique , si lex peceat, est locus epicheiae: s non peccat, nulli bi; ut tenemur ad patiem legis per doctrinam universalem de
parte tutiori . Nec, ut toties est notatum, valent
opiniones facientes aequalitatem; nam hae non tollunt dubium. similiter contra alios nulla est epicheia . ubi δὴ 'sensu legis dubitatur, nec patet aditus ad Legislatorem pro sciendo vero sensu , nis ex alia parte immineat peccatum, fle deseruas. Eodem modo ad epichejam non pertinent ibeentire interpretativae, quae rar, legitimae sunt, de sollini lieent dum quadam restrictione, s euiieligioso v.f. occurrat in via necessitas aliqualis emendi aliquid, ad quod postea deetit oceaso, nee superior adest: potest quidem voluntatem suis perioris interpretati; quem tamen debebit postea certiorem sacere, de paratus esse ad rescii adendum factum, si rescindi potest: haec tamen non in epi-eheja. Et sic patet ad alios casus.
Deducitur etiam, epichejam rem esse In una- quaque lege raro contingentem; nam leges raro peccant, & haec est natura probabilium , ut rarbeesciant, ut ex toto prac . constat. Quare si casus est in materia aliqua legis satis frequens, non est locus epichejae: s lecus fiat, signum est , quod non desectum particularem legis , sed legem ipsam 'uis vult emendare; quod nefas est. Hoc
idem observandum est in interpretationibus , ut bonas, de malas discernas. Quae tamen, ερ alia ulterius exponere praeteIeo.
270쪽
v bi ostenditur circa quae intellectus opinari possit, & denuo
tota Doctrina operis commonstratur. ic
' T quaestionetri proloc tu sum , rem tractandarum ordo, o pressi ris his ad bii de natura opiniori Nimis scholanticas q Eiones non commisimal dis reliquo veri , ne Gr- mor bum , quin expedivimus, a suratio oris r sine impleri. inde denuo re cretur implevior. Ad earum porro scioli tam , absolutissimum cst tuom adeo εν necessarium nataram opinio ἄ
riones attexendas me rursus inveniet, quam bini ver , g 'Pe natura, i s rerum issetis
sicilieri nostri , o opinionis conformia quaecumsse sivera'I o de probabili ι, cr de dabiis eo, Masiunt. Hic demum conficiet. minus trobabilia, o Q lii probabilia ex se opimonia natura regulam consciemia esie minime fosse. .
RIrum absurdum videatur,pose opinari aequaliter probabilia , cst minin probabilia.
Non quaerimns, utrum possimus opinari ta lia , sed solum, utrum posse otinari talia,videatur absurdum. Etenim quaestione sequenti tractabitur , an possumus opjnari similia ibique Auctores dabimus negantes , id esse possibile. Nune porth absurda aliqua proponemus prosequemurque, quq seoui videntur ex eo quod opinati possumus aequaliter probabilia , dc minus probabilia. I. I.
Resono affirmans.MUlti docuerunt non posse praedicta illa opi
nati, dixeruntque cum aequalia fundamentata habemus affirmando, vel negando opinandi, manere nos necessarib immotos , & in suspenso Quemadmodum bilances , & agentia caetera naturalia manent in suspenso , & immota, quoties utrinque , vel utroque impelluntur aequa liter Ad hoe tamen ipsorum adversarii responderunt , tunc intellectum determinari ad alterutrum ex imperio voluntatis : memadmodum bilaniaces aequilibres faciles mann inclinari, ducique possunt ad unam partem prae alia. Quarὲ nisi te
moveatur recursus ad voluntatem, videtur nihil omninh prosci. Nunc ergo per imminentia a surda removendus est hie recursus. Primo quidem, si hic recursus ad voluntatem rectus, & prudens est, sequi videtur , nos posse singulis momentis mutare opiniones sine vitio. Sed quia adversarii in opinionibus moralibus ali quas ad hoc soluriones adduxeruut nos nune ad quaestiones mere speculativas recurremus , inuibus praecepta, leges impedire non possunt. tenim extantibus aequalibus ad amrmandum,& negandum , ego prudenter amrmo , & non nego, quia volo. Sed in sequenti momento idem sundamentum habeo in obiecto ad assit man. dum, nec mea mihi libertas ablata est. Ergo si cui initio, potui nesare , & non assit mare,&determinatio facta fuit per .voluntatem, se postea negabo, & non affrmabo ; determinatioque fiet per voluntatem. In hoe in primis nullum sit praejudietum legubus 8e praeceptis , nam sumus in speculativis. Deindὲ si prudenter opiniones commutare po sum praejudicabo legibus, & praeceptis iuxta asi sensus meos prudentes operando, ut ipsi maximhadversarii inculcanr. Nee denuo d ici Dotest, petprimam determinationem fuisse mihi libertatem ablatam: quia nullum est objectum necessitans,
nee causa alia , potius quam ut oeeurrentibus mihi nune duobus aequaliter indigentibus alteri nune largiar eleemosynam, post horam autem. vel sinua horam iisdem occurrentibus, vel ei demat sili