장음표시 사용
251쪽
Ipsi, divitiae, honor, ac humana cuncta. Cum ergo in omni dubio de lege nec lex nobis constet, necnon lex , debemus in partem legis declinare.
Id ciuod etiam ea consi mant, quae eontra haereses alia 3 pr0tullinus filix enim plenamquclaxiores sunt, quam religio orthodoxa : cum autem
tam arcia illa via sit, quam Christiis instituit, periculum est ab ea discedendi per defectiam: quare
haereses potius, quae omnia fere, quae onerisium, adimunt, prae sumendum est a veroChristi instituto .drficere.
Nee nostrium est, sed ipsius Dei Iegislatoris: ns Graiqimbecillitatem, cessitatem, viresque nostras nec hoc est a plum principium opinandi : ipse nov;t fgmentum nostrum, & ad nos solum attinet. ejus sanctam legem diligenter quas rere: ae in dubio ad ipsam inclinare. Nihil enim sumus, nihilque posuimus sine teso r at omnia postum, inquit Paulus, in eo, qui me confirmat: atque nos cum Deo nihil non posse, ac velut alios Deos esse , Cancra , capienterque tradit vir illem annus Λvita. Quae omnia firmat, & metum
nobis adimit, quod e A. rec. alam rii. proposuimuS tib. I. q. r. Item metum adimit sanctorum Pa
trum Doctrina, qui plerumque severi sunt, &stricti. Denique Prophetae a Deo missi confirmant eodem modo, qui duri, id est, non hilares, extiterunt, neque placuerunζ.
ΗΑctenus responsum est supponendo et transimittendo, casus dubios elle in vita Christiana frequentes; & de facto quidem ita videtur esse;
cum frequens videatur opiniones utrinque contrarias, ac serme aequales invenire: & praeterea
e2 indiligentia etiam id nascitur nostra in cognoscenda lese i item ex tepore in studio virtutum ; nam virtutes illuminant valde, ae iaciunt ea videre, quae secundum ipsas sunt , ut ex pa incipiis tam Ethicis quam Christian:s constat 3 &ita habemus id honestum esse, quod viro probo videtur; id jussum , id secundum castitatem, quod casto, quod justo videtur;&sac in aliis. 4e denique habitus ipsi nostri pravi in causa sunt plurimarum dubitationum, & opinionum. Quapropter dicendum videtur , per accidens esse, ac nobis voluntariam frequentiam dubita
tionum : per se velli loquendo, nullam esse circa jus naturae, δe divinum in obli patoriis r raram autem circa jus sumanum. oa dictum pendes ex tradendis in ira ; nam dicturi sumus, legem naturalem, ae divinam semper esse invenibilem: sive
ejus ignorantia semper si culpabilis, sive non; de quo ibit humanam etiam esse inuenibit m saltem
plerumque et ergo quod ignorentur, vel de eis dubitetur , desectus noster est. Quoties ergo dubitamus , directe obligamur ad quaerendam rei veritatem , & solum in directe ad tutiorem pariem, scilicet si quaerere nolimus ; absurdum autem est, si dubitans quaerere nolit, & per hoe ipsum a lege Iiberetur: consultum verb, quod ita indiligentes, ac negligentes onus hoc habeant 'artis tutioris e-haen ,ut sie ad snem ipsius dubitationis, quae a natura ipsa ad inveniendam veritatem injecta
At si quis sibi videtur satis quaesivisie, dc t
men nihil certi invenit a dictum est supra, noxiii eo plerumque Meseere: si quis autem ita beatus
erit, qui de omissione timere jure non debeat, is per ipsam non inventionem poterit dubitationem solvere. Iuvant praeterea in multis regulae juris de reiabus dubiis, quae sapienter eonstitutae sunt. Juvat demum quorumdam illustrissimoruni Docto rum authoritas, eorum se ilicet, qui plerumque veri inventi sunt, nec in casu particulari, de quo dubitatur, excepi boneda particularem habent;
quotieὰ enim ιb aliquo hujusnodi , qui veri pauci sunt, aliquid tractatum, assertumque invenitur, nec exceptionem habet ver novae legis, vel realis. simae rationis de novo inventae, aut excitatae, nihil ferme amplius timere, vel dubitare licet, quam videntes matrem aliquam timeamus , vel dudit
mus, eam diligere filium nisi exeeptionem alia quam realem habeamus juxta dista de natati probabilium. s. V.
Confirmatis istius m ae doctrinae. O Mnisilaoue de lege dubitans hune expres.se, vel saltem virtualiter actum habet, forues lex haut 'erationem prohibens, ut ex dictis de natura dubitationis accipitur. Ut ergo ludentibus impii tabilis est iactura, nee quando in ludendo, ac perdendo peccant, excusare se possimi dicendo, se nescisse, an essent perdituri; quia se exponere
ea sui, ac sorti perdendi satis facit imputabilem
jacturam , satisque voluntariam. Sic in re nostra nullus dubitans persuasus est legem non esse: nam sic jam non dubitaret: ergo contra legem operans sciens , ac volens casualem sacit violationem. Eogo si re ipsa violet, erit violatio imputabilis, aevoluntaria. Deinde ipsa illa temeritas operand,
est peceatum t ae, ut dictum est, in omni ita operante aὰ est expresse, vel virtualiter haec voluntas : sive re ipsi violem legem, vel non morem, Σαωλι facere. Praete r haec, quae a jure ipso naturae dicta sunt, obligatio se uendi partem tutiorem tradita est etiam a jure divinor quod tamen dumtaxat delibabo. Etenim jnssi sumus ben scire legem Dei , ae praeaepta 1 item custodire: item ubi dubitamus,
quaerere, orare scripturas scrutarie ac alia multa,
Haec autem, de similia intelliguntet de lege, de praeceptis, ae mandatis veth tuis, &quae rei pia
dedit, quae re ipsi existunt. Non vult ergo Deus, non ea sua liter haberi in operando ad sua manda- ta, legesque re ipsi existentes. Sie autem se habet omnis dubitans, ut ostensum. Alioqui nee scire, nee quaerere tenemur , sed sufficeret fortὸ fortuna. Sed de his plura lib. vati. Ex jure verb Canonico innumera congesta sene, Merenda, Fagano ae aliis pro parte tutiori sequenda. Allegantur inter alia textus ex cap. juve nis ris ustilas. O MClemea . exivari verbor AP AM. Sed hos saltem duos textus abs re adductos clare, credo, demonstratur ab Em. Pallavi eino p. s. q. In. io. O it. Aptius adducuntur alii ex capi. as odiorum, ex Op. gnificasti a. & ex ι . peritio tua de homicidior . qui, & alii textus non tam obligationem indu eunt , de eligenda parte tuta , quam eam ex jure
ipso naturae, ae divino jam inductam supponunt; assumitiu
252쪽
fissilinime endri regula de parte tutiori : regulae quatenus s de intersectioue is quam ua coUlientia is
autem sunt ex iure, non ius ex regulis: ut com- νemordet, ram isterio altaris abinndiis r erenter , ι
inuniter ,& recte Canon illae , ac Juristae tenent. sit consiti tis, inhuyusmodi dubio abstinere, quam remor Quapropter hie omittam horum te tuum Vim Dubium autem esti poterat,vel an quem declarare,id facturus in qua celebres ali- quam occidisset φ vel an etiam modum defensi utia, doctrinae de tutiori parte eligenda alterca- nis excessisset' ut& ad snem eapitis ad Massio iiones discutia in , α removebo. nam simile dubium proponitur de excessu modi defensionis.
MIrum est prosectb,quot,& quantae restricti nes huie de tutiori parte eligenda doctrinae factae sint, quot additae limitationes. Nunc posero de ipsa quasi substantia doctrinae eonfirmanda, deque res rictionibus eam sere perimentibus dicendum duxi : atque post pauea de aliis limitationibus disputabitur.
g. r. Stitus quasi s. A Uthores itaque doctrinam de tuta parte eliis
genda tenentes, eam maxime conati sunt
statuere ex jure Canonico, & ex tit. de homicidio voluntatio, vel casuali asserunt caput isd istidieniariam , caput Amfi ix. & caputnrisio, ut omittamus illa duo, alia ex cap. Ioenis 'desponsul. & ex Clement. exiυa de verb. ἔν f. de quibus quid mihi videretur, dixi quast. M.
Ergo in cap ad Audiemiam proponitur, quoci eum Presbyter quidam vellet cingulo, quo cingis Iebat, unum de familia corrigere , ae verberare, Mutioit, quod cultellus, de vagina , qua ιιngulo adherebat , elapsus eum in dors utiquantulum vulneraret. Vixit is aliquandiu , & convaluit a vulnere 3 tamen alias ut dicitur)graviori infirmitate percussus obi jt. i. υn a s subdit Pontifexὶ unum occasione itidie is ussiser, oliam haberar estra disrenam duae mus respondenim , quod cum m Διιιssemuum debeamus εtigere
turiorem, Nos comenit injungere presbrtero memorara, ut
in sacris ordinisus non ministret. Si vero ille ex alia anfirmitate obierit, poterit. Similis est easus in cap. signi cali et . ubi quidam maleficus ornamenta Ecclesiae rapiens dieitur a quodam presbytero pereussus: mox Parochiam supervenientes gladiis, dc fustibus eumdem emerunt. Distinguit Pontifex: vel constat percussisionem, illatam a presbytero non fuisse lethalem'& tunc poterit ministrare, vel non constat, nee discemi potest, ex euius ictu percussus interiit φ in hoc dubio tamquam homicida, haberi debet si cerdos, & si sorte homicida non sit a se eerdotali omeso abi inere debet ; eum in hoc casu cessare sit tutius, quam temerὸ celebrare, pro eo, quod in altero nullum, in reliquo vera magnum pericu
In Op. petitso proponitur, quosdam inimicos crueis Dominicae invasisse eastrum quoddam regressos habitatores & laicos, de cleri eos ad desen sonem tque in conflictu occisos hinc inde quamplurimose cuidam ergo metuenti, an irregularitatem incurrisset, respondet Pontifex: Mandam
ΡRimh itaque respondant largissime , has, Malias decisiones intelligendas de dubio praehi- eo, ae de dubitante practich, qui juxta omnes
Secundo respondent, has deeisiones intelligendax de his clum casibus, qui in eis continentur; non autem extondendas ad alios, nee ad
Tertio, quod secundae responsionis sundamentum esse potest, aiunt, obligationem, in genere eliendae partis tutioris esse tantum de eonsilio: sun-ari quippe eam in quadam aequirate rationis naturalis mox Gresorium huic naturali qquitati, rationabilitatique innixum in casibus propositis induxisse obligationem gravem; quae proindh obli in alio nec ad omnes,nec ad alios casus est deducen a. Unde tenent, nec in aliis quidem easibus irregularitatis nisi eausa homicidii censendum quem, nee habendum irregularem in dubio saltem juris. Fundamenta vero se hare jura interpretandi, ac restringendi exhibet Sane her tis. I. in Dec. c. IO. n. 48. Primum est, quod omnia jura clamant, in dubio reum esse absolvendum , & est να. Ir. de rethr. in s. favendum reo, eum partium iura sunt obiascura ergo in dubio juris de irregularitate ab solvendus est reus r non autem in eas bus supra pro postis, in quibus novo jure eontrarium saniacitum est. Et confirmatur: in foro exteriori, acto. re non probante, is, qui convenitur, etiam si nihil praestiterit, debet absolvi, ut dicitur cap. v. verso cum emm ut rities benes & alias: & haee est eonsu tudo Tribunaliumr at utrumque son m convenit, quoties exterius ex salsa praesumptione non procedit; hec falsa praesumptio ulla est is praesent. Ergo similiter in dubio ta juris; quam facti non est quis habendus irregularis in conscientia. Ergo praeamissae illae decisones de irresularitate nec ad alios quidem casus irregularitatas sunt protrahendae rinultb ergo miniis ad omne dub um in genere.
Praeterea ex cap. ii qua de sensem. excomm . in cubi decernitur; irregularitatem non incurri ob casus similes, cum id non si expressum in jurae at in similitudine ea suum habetur dubium juris rergo in dubio juris non est quis irregularis.
Rursus ex Sancheet supra n. a. quia textus ad
ducti sunt de dubio facti: non sunt ergo extendendi ad dubium iuris. Item quia non est simile de dubio juris, & facti;quia caula propriὲ emetens,aeponens irregularitatem non est factum, sed jus propter factum : quare in dubio facti habem caulam certam, ex qua ponatur, scilicet jus i noti autem in dubio juris, eum de jure ipse dubitetur. Item,quia in poenis ipse tute instetis ut est it regularitas, in foro conscientiae reus ipse est Juderanon ergo tenetur exequi poenam in se ipse, praesertim quia si alius es et Iudex, ut in foro exteriori, uti quo
253쪽
oue ab eo abGlveretur , ut paulo ante dicebatur. In cuius rei confirmationem adde demum,mitius, suaviusque estu sorum conscientiar, quam forum soli,& Tribunalium. Item jus dubium non esse satis promulgatum.
auia diceniam ad os si oWm iDIcendum est, in materia gravi, id est, ubi
de praecepto , Vel non praecepto dubitatues vel ubi lex gravis est certa , & de facto dubitatur, nos de praece to teneri, Fc semper teneri ad partem rutiorem, etiam in dubio s sulari vom sensia eomposito dubii. Est haec sententia communis, αAuthores indicavimus in proximis quaestionibus. . Vasqne et autetm 6s.cip. 3. ego vero aitὶ non solum existimo absque controversia elle debere, quoties dubitatur, an sit lex aliqua, an non, de solum agitur de periculo peccandi, eligendam e ite partem tutiorem, in qua peccatum esse non potest, sed etiam quando dubium est an votum fuerit emissem in priori causu nullum hactenus ex scriptoribus scholasticis inveni, qui oppositum aliarat. Haec VaQucet: videatur rem probans egregie,& dubium iuris, 3 facti aequiparans. Di, i in dubio speculativo in sensu compolito; nim si dubium sol itum est per inventionem veritatis , vel ad casum, de quo agitur, dubium speculatiuum non se extendi eo,quod easus ob circunstantiam aliquam , & exceptionem sub dubio illo non comprehendatur, ad nihil obligare potest dubium illud, vel quia per solutionem 1ublatum es quia ad rem non est, hic, & nunc; quia sumus extra illud. Concluso posita quoad utramque partem, scilicet de obligatione gravi, & de semper , clarἡ videtur deduci ex dictis Quaestionibus superioribus. Videtur enim ea ad verbum probari iis rationibus Quas, omnes ponunt de dubio practico, ac de dubitante pi icti ch, si opere zur, sequatur partem an- tutam , quod scilicet exponat se quis periculo, ac proinde petitur is sit 3 qad opereur temere: item contra bonam legem amicitiae: item non ex conscientia, ac bona liue, & similia, quae vel nihil, vel grave peccatum in omni gravi materia,& qui dem de semper concludunt: semper enim adsunt eaedem formatissimae rationes, ut est supra declara istum; ac ostensum praeterea, in omni eligente in dubio vallem minus tu amsidem mei mali. ac periculi semper eiseiatque in conscientia practice dubia r at haec semper, & de gravi obligat ad partem tutiorem in omni materia gravi. Ergo. Et certe quid stibi Velint adversaria, vix apparennam ipsi signanter, & expreste contestatum, probatiimque habent, dubii speculativi, Sc practici eamdem essu rationem, quoties non adest cauta rationabilis cogens variare in judicio practico. Nimirum si causa adest solvens dubium specul tivum, non sumus in casu, nam non sumus in dubio. Si item causa adest ostendens, casum particu- Iarem, de quo agitur, non esse comprehensum subdubio speculativo propter exceptionem aliquam, non sumus similiter in casu; non enim ita casu dubii. Ergo si sumus in casu dubii speculativi, nec hoe est sublatum per inventionem veritatis: ten mur graviter, dc semper ad partem tutiorem. Patet hoc ad hominem; nom tunc tenemur,.pra lice
simili modo dubitare. At dubitans practice tene tur de gravi, δc semper in omni gravi materia; nec est aliud dubium praeter speculativium, & practicum. Ergo in omni ea se dubio , id est , in omnic su comprehenso sub dubio, in omni materia
gravi tenemur de gravi & semper, sue juris illud sit, suefacti. s. IV. Avi a jura idem osendunt, Videtur plane in allatis supra juribus ex e. ad
versalem doctrinam de eligenda parte tutiori in omni dubio , ae hujus rei gravem obligationem tviolentaque videtur eorum textuum restrictio vel ad solos easus ibi contentos , vel ad solos casus de dubio solum facti, vel ad selos de irregularitate ea uia homieidii Et quidem suppono , quod adversarii non ne gant, quoad casus saltem contentos ibi tradi obli gationem gravem : quod proindε opus non est,
Iam argumentor sie. Primo, quia s in propostis capitibus novum ius, novsve lex graviter obligans statuitur, ad nullos alios ea sus nee in dubita quidem facti, nec quoad irregularitatem eauia homicidii esset extendenda haec obligatio; quod constat, ent ipsis obiectionibus ad vetiariorum exei p. is i5ce. non enim licet extendere ad ea susnon expressos in jure: alii autem casus irregulatitatis , nec causa quidem homicidii, in illis eapiti tibus exprimuntur: ergo non est extendenda obliugatio. At extenditur ab ipsis etiam adversariis. Nullum ergo novum jus , nouaue lex statuitura Seeunto;quia in toto contextu eorum capitu remulum est vestigium novae legis quod ecinstat tum ex lectione ipsa: tum quia ipsi adverserit nullam umbram novae legis in illis invenerunt, nullam adduxerunt, sed aliunde moti sunt ad vim Maserendam: cum tamen hoc nunquam licean postilis enim cum jurium concordia nestitur, si tenadum est, nestiri, quam vis inserenda alterutris a quia si haec ego torqueo, nuta alia videntur repugnare , eodcm jure alter viee versa illa alia altera
bit: hxe intacta teneat. Declaro : clamant omnia
jura reum indubi aesse absolvendum: claman8 si- in iliter . in dubio partem tutiorem eligendam. Ne priora illa violentus, tu quidem dicis, & into revitaris pristeriora elia de cosili vives sollim in ciuibus ex prellis: ergo eodem jure, ne posteti ta torqueia antur , interpretor priora solom este de ecinsita .el sollim in eas bus expressis in jure. Noli trem ita que licet. dc quaerenda est concordia vel conceia
Terti5 quia pars adverti ipse suo praeessa oliendit suam huius contordiae nescientiam, aes e suorum fundamentorum insumetentiam: nani illa Ahue tenet in concordabilia, de cogitur aliam nobiseumsu rere concordandi v iam. Tenet enim, doctrinam de tutiori parte etiam universiliter esse de eonsilio, de huie uni Uersili rationabilitati. iii nixum Gregorium in praedictis capitibus indvixisse novam grave mobligationem quoad rasis italos dubios , vel etia quoad omnes de irregularita a te causa homicidii.Sed ecce iidem afferur, nee pro- fetunt doctrinam aliam universalem,quam rationi
254쪽
valde consentaneam dicunt, & bene dicunt, in dubio esse favendum reo, ut prastribit tegula juris i item ab luendum actore non pr bante. At in propositis it is calibus rei plane erant 1i,
Jam hinc habes, viam contrariam Pontificem e gessisse juvia. & contra ration stiri 1 juxta quidem , quia innititur doctrinae de tutiori parte ;contra viro , quia coiit i ciliam universalem doctrinam rationabilem damnat reum in dubio. Imhjuxta ad Veis arios potius se gessit contra rationem perpensis omnibua : quia ipsi absolute praeserunt maliis casi ius uinam de abiblvendo reo. Habes smiliter, iam iuxta adversarios nec de consi- Iio quidem esse doctrinam de tutiori parte. Tum quia contradicit illi alteri, quam praeierunt; tum quia serum exterius , ex quo ad interius arsuunt, nee consilio tenetiaricondemnare in dubio.. Ninc denub ; quia Iudices peccarent damnando, reum in dubio; item proximus proximum condemnando : ac canidem esse v lunt rationem sori conscientiis im5 hoc dicunt mitius. Peccabimus ergo tutiorem partem eligendo. Haec ergo cum absum a sint, nec ita esse possint, liquet, este proculdubio aliam linum regularum. concordiam item haud rite ex Dio ex: eriori , idceae doctrina de reo, & pro reo nam os adverse 1ios ad vim inserendam juribus praeallegatis pro tutioii i parte. Itaque in ipss sincere consideratis conspicitur, nullum in illis esie vestigium novae legis : con-
Oititur,Pontiscem in iis se gestile tamquam Docto em: non ergo ide nova condenda lege tractavit i quin absurde videretur factum, in iis ea si bus, iis quorum uno causa acta erat defendendi ornamenta Ecclesiar a raptos e); in altero contra hostes
crucis, & aggredientibus quidem conflictum, ii quam absurde, ac irrationabiliter videretur Diactum , propter eos cum, & ad eos, qui omni in dulgentia digni erant, novam gravem legem his regularitatis inducere., Conspicitur, causam totam, qua motus suit PontiuY suisse doctrinam de tutiore, parte eligenda in dubio. Conspicitur, quid de hac doctrina visum sit Pontisci ; nam in ι. p. liti O, & tu ι v.
p iacis bis cicit, contra agere elle, temere celebrare Iemere c. M .ire; at temere celebrare peccatum est grave. Item in celebrando cum dubio mirartim pe- uinui ,ipit, timeri. at magnum periculum non
elisit sol una ellet periculum peccath parvi a item ipse eeilante a condenda nova lege eeilabat pe-xiculum Duinde ij , de quibus facta consultatio,
Don contraxinunt irregularitatem, nec dubium, cum lex Iunciam cesset: at contraxerunt, vel erat dubium , ut satat. Denique quia doctrinam universalem de ratiora parte ponit sub terminis per se loquendo, & regulariter significantibus obligationem gravdna, ni licet Met, & debeamus , quoties cilicet. x ptio .non constat ut sumitur ex
μ ιμ- , nisi piosact4 placeat temere opinati, constat, han ilia subus luabusque gravibus partem tui igendi oblitatiosum aravem habitam a Gregorio. Qua proinde est xqni amnissima Can Distatum i suntque alia jura sussi agantia ; sed hissetis , credo , consecta res est.
Ad se sumensa. AD primum ex nuper dictis constat , aba re.& contra omnes siste adduci regulas, & d ctrinas faventes reo usumque Tribunalium. Quae autem re ipsa sit harum regularum concordia, declarabitur H . qui'. Ad a. quod poena irregularitatis. vel exeom.1- ieationis non sit extendenda ad casus smileain jure non expressos. Respondemus id primbaequaliter esse contra adversirios. Deinde, non esseeontra nos ; nam non de casibus similibus tractamus, in quibus certum potius est, eam poenam non in turri, sed de dubiis, Ad ultimum dicimus, casus eorum ea pitum esse quidem de dubio factuat doctrinam eligendae partis rutae universalem,& de omni dubio, quod addunt, in dubio facti esse causam certam, si ilicet jus; non autem in dubio iuris. Habet primo instantiam manifestam in eonicientia practich dubia de jurer Secundo jam sublata causa non maneret obligatio, nec quidem eoncilii .Respondemus itaque jus dubium esse causim certam peccati tum se solo, tum quia adest illi praeceptum certuin universale de tutiori pa te. Forum quidem conseientiae mitius est quoad paetias ; at exactius simul. Addebant, ius dubium non esse satis promulgatum. Sed de hujus rei salsitate dictum est se pra , & dicetur magis a &eliditur in conscientia, piactice dubia.
s. I. Videmur a tordare. HAE & aliae rationis naturalis, ac juria regu
lae, quae sese elidere videntur, plurimarum divisi num, & confusonum, ut partim visum est,& deinceps etiam uidebitur, origo suere. Cum porth hae omnes regulae se ipsis rationi consentianeae, ae oritate fundatae videantur; veritas a
tem se insignis plane res, & invicta, nee unquam secum pugnans, nulla sand earum est violanda nee torquenda cedendo dissicultatibus, sed laborat dum, ut singulae intactae, ac in loco suo serventur videtur autem, regulam de tutiori parte, fleregulam de favendo reo pugnare inter si tum propter illa, uaesu. objecta sunt; tum ad I iteram, quia in sero quocumque una partium semper est reus; & in foro quidem eonseientiae homo est semper hine pars, quam lex vult ad aliquid obligare, & obstringere. At regula universitis est, quod in omni dubio favendum est reo. Ρehhoe ergo solvitur omne dubium. Nunquam ergo locum hilhet doctrina de tutiori patre. r 1 Hie si occurrant meacta dubia , non teneboreo tori; quia reus sim: mea ergo me constieniatia liberate debet tamquam recta iudicatriae t libeti arer eiam in simili in mora Iectis judicibus: --
255쪽
missi autem, Τί rectum non pugnant. Et sic erit in onuit dubio jejunandi, recitandi,&e. Vides hic,
rideant ex harum rerum bona intelligentia: & quanto fortἡ majori ingenio sit opus, quam in speculativis. Jam filiam habemus ex EVangelio, S ex ratione regulam interpretandi dubia in meliorem paria tem n Ne majorem adhuc facere dissicultatem vi detur. Summissae quidem voteres, ut Angelus, Sylves er fcc. illam stram universalem distincti nem faeientes rerum, quae de se bonae sunt ut recitare vel malae, ut mentiri; vel indissereniates, ut ambulare dicentesque primas, & postrema semper in bonam ; medias semper in malam partem interpretandas, nec rem, nec difficultatem mea sane ni tentia attigerunt. Non rem ; quia si de jure agatur , nunquam est dubium jurisae earum rerum honitate, indisserenatia, & malitia; imis si quod occurreret, indiffereniates non es sunt interpretandae in bonas, sed habendae semper & dicendae indisserentes. Vel occurrit dubium facti, an quis eas actiones secerit, vel facere soleati Et timc lunam istae non docent, quare bonas potius factas, quas malas interpretari de-heanit selum docent de ac stionibus bonis, & indiseserentibus arbitrandum semper eas bene hari. Sed, in inai ferentibus, ur si quem video ambulare non est, cur tenear ad interpretationes iaciendas, i i ictus ess)nt in individuo indifferentes,ex quo hae' tegulti non pendent, possent sanctὰ dicere, eum facere actum quemdam indisserentem . .
Et o doctrina , dc regula est de persionis, induantum prohibemur in dubio male judicare dehroeti inoptem de dubio facti, de actionibus mali g, an quis hoe, vel illud malunt secerit & tune jube
mur non condemnare, sed absolvere potius proxi-inum Dubium vero in actionibus bonis, vel indit
serentibus; an malo fine factae sint, pendet ex priori juclleio de persona: alioqui raram ellet, & pesti
mo mim eas actiones interpretari in malum.
Dissicultas autem est tum de veritate & oonitate regulae tum de ejusdem cum aliis concordia.
1 n 6o art. 4. Nimirum illa videtur nos obligare
ad falsum, & ad impossibile. Ad falsum, quia ju
bet judicare contra ea, quM plerumque, &ium pluribus contingunt;,nam plerumque & ut in plus useontingit hismines esse malos : ergo in dubio eris judicare,& habere bonos est plerumque falli tereto obligamur ad plerumque, & ad fallum. Item ad impossibile: quia de veritatibus . seu obiectis neutris nihil potest judicare in trullectus e, nequit enim clivinare: quod totum conliat ex Ergo iniqua est regula. Ac ,n dubio facti est idem; qhia lives ubi is inquentius est deliquitie honunes, .
'simnites one ordia est diis ei lis 3 quia si semel
secundum vilionem est dubia interpretari in me liorem partem, etiam in constrentia secuncium rationemem: ergo in omni dubiosacti debet conia scientia mea interpretari res meas in bonam pamtem. Rem quia obligatio ita interpretandi facta proximi vel Oritur ex charitate,' Et hanc magis
mihimet debeo: vel ex justitia ζ Et hane simit nec
fervare mecum debeo. ΑG uno. Verbo sive mecum Nive cum aliis debeo judicare, aemum Omni hun etere se Midum tectam sationem : haec auten
Mem dicit in eodem dubio dc demo, & de pro
TAm longe abest ut ills regulet pro tui ore par
te,& pro reo sibi vicissim repugnent,qubd --tius seeunda a prima stabiliatur , & vim habeat. . Favendum itaque reo praescribitur, quod proprie locum habet in foro solum iudiciatio. Milicte judex tenetur de justitia & Reipublieae, & actori, 3e reo, sngulis quippe servare, quod suum in. In omni autem dubio est in periculo, quod dest, ne ietque suum alterutris, quia ignorat. Tuue ergo x aoctrina universali tenetur tutiorem partem eligere: est verti rutius adesse, 6c favere ruo, i , Etenim si in ei vilibus sumus, pars tutior sempetest rei propter possessionem, praescriptionem, de de alia, de quibus post pauca tractabitur: io et iminalibus autem est adhuc magis tutior pars rei proiapter multatum comparatione Reipublicae, tum comparatione partium. et Primo quia uasi de pratas Iera.& alias in utroaque jure traditur, sinctius, convenientiusque est nocentem absolvere , quam in noeentem condemnare. Quin tantum hae e duo distant, ut Principes, ac Deus nocentes absolvere solea ut et condemnaraveth innoeentem nec Principes pollunt, nec Deus Quare secundo damnare innocentem est de se intranteee malum et liberare nocentem non ita.
Cum ergo in dubio tutior . pars sit eligenda , dein casu nostro incurrrant, ut dubiae hine res intrinsece mala. inde alia non intrinseee mala sautem respectu Principis, ae Rei publicae, liquet pro pter doctrinam de tutiori eligendam esse sen
Tertio quia ex Grees. 13. liquet abunde, quanti faciendum sit periculum condemnandi in noce tem in unoquoque recto judicio : Et appromitata,
pias : non est hoc ruum, qui juduin omnem retrum: n
qtiar in satias χdullam hoc. Ecee quanti fiat in recto judicio periculum condemnandi innocentenirquo omnes jure perterriti, ac instructi voluerunt, in periculo errandi liberari reum tamquam rem tutissimam. In idem ferme dirigitur parabola Ti-
eaniorum: eavit enim Paterfamilias, ne una titiaticum eradiearent, ae maluit sustineri malos propter periculum. Q
lis est expediense unusquisque enim rasos suorum suturonimi rasuum vellet. hanc servari l nem cum omnibus. siquis deinde. Innocens a ilolvitur, committitur malum reparabile; tum
quia rei veritas tempore. εί decuitu sciri poteritatum quid relinquitur iudican inest judici, scis licet Deo. in quo nulla sit ignorantia, dubium
nullum. At malum damnatio uest saltem de lege ordinaria irremmbila in ' lao atia, b Tandem ut alia omittamus. plua requirit, ac plus poniti taeqntentia conii natolia, quam liberatoriam eodemnatoria assirmat delictum , scillaetitam ti reum propter lim, Maoc: quae actimatici iii reiihibia est mendax in re grauit nam mentiri est ea etiamdicere, quae praeter mentem sunt. At se tuentia liberans non am imat, reum
256쪽
esse innoeentem, sed eum esse liberandum; quia solum quoad usum, sed etiam quoad assentari, uehihil eontra eum constitit; quod verissimum est: declaratum est appendiee: imhmipss etiam rebus nulla eniim affirmatio, nec negatio delicti. . . ceriis usus est liber, cum nemo demonstret nolens, Hine patet, quale in quibusdam saltem crimi- ae diverti plerumque saltem possimus ad alia. Inhibus labem omnem non detergat sententia libe- ore similiter, imo magis est liberum non judieare, latoria ; quia haec non est signum certum inno- in quo multi peccamus multum. At non judicare, eetitiae, sed vel certae, vel probabilis, vel dubiae: nee condemnare est saltem negative mala in bo ae proinde tenentur judices m rebus saltem simi- num interpretari. Ad hoe ergo tenemur;nee in hoe Iibus signum certum dare innocentiae, quoties ex hae parte ullumimminet periculum nec errania hke eerto constitit: sin minus reum non liberant, di quidem: ex alia autem magnum. sed semi liberant, ae semi-damnatum relinquunt Sed enim objectum fuit, dubia interpretati in contra iura. ' bonam partem esse malum; quia plerumq; falsii Est quo denuΛ patet ratio alia favendi reo, item impossibile. Nee est refugium in appetitu i ii m hie patitur per hoc ipsum, quod reus ssta cto, de quo nuper dicebatur: nam appetitus rectus tui, & eonstituatur. Per hoe ergo inaequalitas fuit iandatur in ratione recta: at ratio recta non est, tum posita inter actorem , & reum: ergo in dubio quae plerumque fallit. An ergo cedemus, & quod eua habet hane inaequalitatem manifestam . cum tesolvere Ca jetanus videtur, diremus, nos solum ergo iustitiae se aequare, debet reo potius adeste. teneri dubia interpretari in meliorem parten, n - Atque ex his multi easus resolvi possunt de ju- Olivet id est, non judieare, & condemnare po-elethtia illis, qui faeiles sunt ad accusatores acci- stive φ quippe ut ex dictis constat, objecta dubiapiendas, ae nulla accusato, & jam per hoc ipsum sunt neutra: ad Objecta autem neuter, debet ellario data satisfactione res selent relinquere dubias, intellectus, ut Cajetanus vete ponit. e plenas suspicionibus, ae praesumptionibus. Fateor ergo, nos non posse immediate rebus Quoties enim res graves sunt, peccant gravitor. dubiis assensum dare, ae se positivo assensu dubia item ex quo accusationes accipiunt, vel debent interpretari in bonum e rebus quippe dubiis eo Qx eontemnere, & eontemptus certiores reddere respondri dubitare ; sicut probabilibus opinari,
omnes scientes ae sationem: vel jam non ma- stibilibii et scire ; & sicut noti est probabilia se ire,nent liberi, sed tenentur veritatem indagare: jam ita nee est opinari dubia, & neutra. Nihilominus enim ex eo momento incipit pati reus: quod si is est id nobis frequentissime liberum mediate, & in post eausam diseusam liberandus est in dubio, & causa. Quia ut de suspirati supra habitum filit exii in noeentia certo constitit,innocens declarandus seriptura; ae D. Thomat, nimium est frequens , aliquo demum modo; a sortiori per solam accusa- nos dubitare de bonitate oroximi, quia ipsi ergationem, & nihil discussa eausa non debet jacturam nos , & in nobis malis assem sumus: & cmiliter Leere opinionis, & famae: esset enim huc pejus, erga proximum. In his ergo causis est nobis sepis
quam condemnare reum in dubio. sme voluntarium, & eulpabile dubitare. Ten mur ergo has causas tollere ; item in eas reflecte
s. Il do rationes dubitandi diminuere: item alias pro D/ int πνeIando dubia in bonam rarum. proximo rationes quaerere. Quorum loco s no,
L /. multa murmuratione fovemus dubia. &loeutio-HUjus quoque documenti concordia desum/- ne ipsa vim addimus s additur enim vis ex passi
tur ex eadem doctrina de tutiori parte. Quo ne , qua quisque dicta sua landata esse desderat Hes quippe sumus in dubio, an proximus sit ma hete inquam, s faeimus,limenda plane erit mensulas, vel an hoc, vel illud erimen commiserit, su ta qua judicabimur:nam ea est, qua mens fuimus.
mus in petieulo vel erroris, vel injustitiae; & erro Dei arare regula Mad apte aes c scientiam adduc fur
ita quidem in non pertinentibus ad perseetionem Ex', quae de soro exteriori declarata sunt, elati essentialem , nee principalem intellectus, scilicet patet ; jus favendi in dubiis reo, cessare omnia
is singularibus eontingentibus, ut traditur a D. nh, quin propter causas contrarias contrarium Thoma r. r. qu. sci. N. rursus in periculo Vel potius probare de foro conscienthe, eum osten habendi nocentem pro innocenti, Vel e contra. In sum si, quod ided sit favendum, reo etiam in ju-hoe ergo periculo minus malum, ac tutior pars est dieiis, quia tutior pars sit tenenda, eligendiimque falli, & noeentem sorth habere pro innoxio. Adde miniis malum , in periculo majoris. Quod smilia ex eodem D. Thoma quod etiam respectu ipsius ter in conscientia admittitur, ac traditur, qu intellectus minus malum est falli in eo,quam judi- ties utrinque imminet meeati periculum i ergo te proximum quia cognitio contingentium sn alias tenemur ad tutius. latium pertinet ad intellestiam practicum: imis . Est & alia realis disparitas quoad Me in vir in re nostra nihil illa ad nos pertinent; & sic sumus que sero; nam in exteriori reus non comparet ut in impertinentibus r bonum autem intellectus actius, sed ut neganxnegat enim delictum:negaiapta hiet,ejusq; veritas confistit magis in consermi- re autem delictum cuilibet conceditur quin cogaiatate cum appetitu recto, ut constat ex T. Dbis. ar mi probate, id ita postulante bono Reipubliere, aepetitus autem rectus in praesentia est aflectus justi' bona humanae societatis constitutione multis derit, e non dilectionis erga proramum. Ex quibus eausis: at actoreo aret ut a Mimans: teneturque pei regulam de tutiori tenemur dubia interpretari probare t quo non tacto habetur pro non dicta in meliorem partem mod statim declarando. a matio: in dubiis autem nihil est probarum Est itii, a alia ratio ad id cogens quod scilicet sed in foro conscientiae reus eomparet non noM no, nihil pertineatῬ---prohibitum sit gans, sed dubirans, dc ut dubius 1 fatetur enim, si
iudieare: hod ejudicare, Omin Jud Hetram natur u dubitare vel de lege,vel de delicto: de contra i piarim re, O non eo demnat m, dcci Hoc porro in qui minime negat, non opus est probatione, di, riti nostra est non solum in dubiis, sed utiam in & tenet tune de plano tegula de tutiori proptet
opinabilibus, quia opinari est nobia liberum a non dicta toties.
257쪽
o propter in ἱpso etiam exteriori Am s reus se fistat tamq jam dubium, oblisabitur ad tuti rem partem,ta . Murconuu ipsum,s ex alia paria te majus malum non immineat. Et ite iactum sute a Glegorio incitaω eapitibus: ac propter doctri nam universiam ibi probitam sc est semper δε- eiendum. Atoue eu hac data disparitate aliae, que velut proprietates sint, elici poterunt. Iaire ineptiens esset illud aliud de interpretandis dubiis in bonum ad conscie utiam applieare, eum quoad haec contraria qmnia jussi simus sacere ei, g 3 D , & erga proximum. verebatur sanctus Job omnia opera sua i jubetur unusquisque se probas laudatur justus, qui accusator est sui; in quibus
adeo notis non est immorandum.
Ad Arramenta. OBjiciebant regulatum harum pro reo , atque pro parte tutiori repugnantiam. Sed satis deelarata fuit omnium eoneordia. Objectum
item fuit, utrumque forum convenire debere, ex quo etiam prat. argumentabatur. Veruntinensum est, caeteris, ut aiunt, paribus utrum que ad 1.lum teneri: at cum reus in foro extetiori ad hominem quasi reum in foro conscientiae comparatur, sunt multa imparia, ut monstratum ess; maxime quod in foro exteriori sequi tutius favere, reo, εο incidunt: in interiori sese destruerent. Comparatio itaque recta solum instituitur a foro extetiori ad forum interius ipserum judicum , ae Cererorum quoquo modo cooperantium adsententiam. Atque ex diciis constant alia discumina. Liquet ergo, modum illum resolvendi casus, qui principio quaestionis proponebatur, tale illegitimum: retus sum : nigo desectatis dubiis con-hteri non teneor: ac si nilia. Nam ut utiliter notarum est, s privilegium: vel sus rei usurpare licet, anser re pariter poterunt : ergo teneor saltem de consilio, quin ec de maecepto in materia gravi me liberum dare. Et idem est de recitando, jeju-uando, &c. Qiue sunt absu1da.
Argumenta Fνo pane negari . Videtur non esse. Primb quia, quae hactenus
de tutiori parte eligenda dicta sunt, eodem modo Videntur urgere etiam in materia justitiae ει quando alter possidet; nam quis exponitur reis iaculo habendi non suum: casualibuε praeterea baiabebit se ad regulam, & praeceptum. Confirmatur : nam plerumque excedunt homines in haben do non suum, sed alienum. Ergo juxta dacta sup xilis, taminet piobabile periculum violandi logem , reddendi unicuique, quod suum est.
Secundh, quia obstare videntur jura in tum D mavis desecanssis nu . Ec in cap. yWa tuae deseruisna mammantiat. Quorum tamen capitum difficulta
tem haud sane lauem visum est separatἰm tracta hapost pauca.
Terti b, quia taph contingitides in similibua
uubus opiniones contrarias probabiles pro . de contra possidentem , toties utem nullum est oti vilegium post usionis saltem in foro in te inor nam licebit uti opinione probabili contra possessorem. Licet enim, qui hanc viam sequuntur materi Justitiae communiter excipere soleant in multa saltem ea sibus: at, ut insuperioribus eirea Iudiaces est tractatum, nequit esse fundata exeeptio E Mquicumque pro usu opinionum contradicentium allegantur vel de Dei miserimidia, via de nostra imbecillitate, vel de difficaltate inveniendae v ritatis, in hac limiliter materia ument. als A foro autem interno ad extemum itu tum quia utrumque larum per se loquendo eonvenit, ae lalum discrepant, quando externum in praesumptione aliqua fundatur, scitur autem reipaeam esse falsam , ut est communis, &vera setire tia Theologorum: tam quia rationes pro sero in terno adduci solitae eamdem vim habent pro e ternor ac propter alia dicta supra. Adde, nullim fere dubium esse, vel nullum omnino, in quo dosint opiniones, dc advocati, &allegatio s, detextus : quemadmodum pm seto interno adfiine Consedarit. Conssiliores, α probabilitatest imo cauta quaelibet , quae ut sapra Augustinus dicebat, in Dro extemo, Sc coram sapientissimis Iudiei bus fit is, ac sine risu Ruinque defenditur, per hoc ipsum Videtur cenienda utrinque probabilis et quemadmodum quae in scholis, librisque defenduntur, jam hoc ipso videntur censeri probabilia. Nulla porro causa dubia iustitiae praedictis munM mentis est destituta, ut experientia, fatis se per que docet. Ergo nulla , in qua possessio ialtem
nece inare prae valete debeata rConfirmatur ε, quia ita praxis confirmat in ma teria belli, qua est justtam,& omnium gravissima; nam passim Princi ex exulancibus neri noue iuribus, ac sine eertitudine luris sui possidentem invadunt. Nihil ergo refert possessio;& certὸ si in Resnorum postussione nullum est futti iumpraestri tionis, nec aliud, ac tot, & tanta mala Reipublicae, ex universio Christianismo inseris iacet, nihil impediente, at juvante possessione quo dc quanta vel ex hoc uno bello videmus inducta, profecto facile non erit ostendere, cur privatis suae utque possessio prodesse debeat. Iam ergo pro
omnibus uno verbo concludacur, quoties inma
teria iustitiae, causia aliqua non omnino levis, εο puerorum, sed momenti alicujus occurrit dubia tandi, quidlibet cuilibet licere contra possessorem perinde , atque si nulla esset possessio. Quai to tandem, quia ii in materia justitiae me lior est conditio possidentis, idem omnIno teuen dum erit in aliis quibusque materiis sine excepticiane, ut multi Theologi contendunt contra multos .lios. Etenim possessio in omni materia locum habet: ratio autem nulla superest, cur ea In mareistia justitiae vincat; in aliis rebus non vincat. Aerursus idem periculum est violandi re ipse legem .in materia iustitiae, quod est in rebus aliis inam dubium haud esse desinit dubium in materia justitiae: at ubi est dubium, est ex terminis indi strentia ad verum , dc salsum: est ergo contingenatia , ac proinde periculum re ipse, & materialiter violandi lagem, nec hoc diversi vicari potest a diis versitatgmaceriae tergo eadem est talio sc obli
258쪽
iatio in omis-At omni dubio justitiae
possesso vinci: ergo Sc in rebus caeteris. vi fui naul Iong. H.
πι Si regida 63. de regulis iuris in s. quae tradit, T. -.tra delici. υAcosa melinoi cmutitio nisism-tis. Hi autem par ciri ia omnis causa dubia nam aritas rationum, vel jurium . vel authorum rem sicit proprie dubiam, ut eonitat ex dictis & ideo Moeod tu, mnunt et dicitur, in dubio mel 1 rem e condisionem possidentis. Sermo autem
est de postidente bona fide quae semper secum Malalx vlum; nam si s principio dubitasti, nihil
iuuat possessio, nec est locus remedii juris praescriptionis, &hsurpationis: quin imhmulti Canoni- ut tegulam secundam disputatur, requi--t bonam fidem toto corpore praescriptionis vel Iongi, vel hingissimi temporis. Notus, ae alii obligant ad rem pro quantitate
disii dividendam etiam si post legitimam talem
possessionem aneipiat dubitare. Communis tamen sententia.Theologorum liberat possidentem ab omni divisone, & tenet rem ex integro esse pol- ωPris. Authotes extant apud Castro Pallaci to. .
disp. I. pari. a. apud sanche et in D f. M. t. cap. Io.
apud alvis pasta. Requirunt autem t uitan omni alio dubio, quhd diligentia tum ciens pro scienda rei veritate praemisia tuerit. Probant hane sententiam ; quia tune possessor est reus: at cum partium jura sunt obseura, ut in omni causae paritate contingit, reo potius est sa-vendum, ut traditur ret. n. ae ideb in criminalibus quatuor testibus contra reum deponentibus, si altiquatuor eodem modo fide digni in re etiam illa pro reo dieast, ab luendus est reus, nec ad partem prenae damnanius. Dixi eodem modo fide diem in Heliam nam contingit cepe testes dicentes pro reo esse talias pares, & aequales dicentibus eontra reum; & tamen hic, & nune, & in ea re non esse
qtita facilius viti saltem graves pro re dicunt; possumque inde exceptionem habete. Si tamen iam per servetur paritas, & aequalitas, liberandus est reus. Ergo similiter in eausa civili, &inomni materia justitiae ; quia regula juris aequaliter de omnibus videtur pronuntiare.
Seeundo, quia possessor bonae fidei remoueri non debet sine plebe yrobatione, ut habetur ex
iure civ. id , quod in sero externo videtur comis munitet observari. Hoc ergo secundum rectam rationem est, sin minus fieri non deberet, at una est tecta ratio, nec ratio cum ratione pugnat magis , quam Verum Cum vero : ergo ita est etiam tinendum in Aro conscientiae, maximheum hie larum externum ex nulla praesumptione
moeedat, quae re ipsa falsa sit, vel falsam esse eon
het in soco conscientiae r conveniat ergo, necesse est, utrumque serum.
Ratio autem ab his Theologis adducta est, quia1n dubio, & paritare praevalet possessio , ac praeis ponderat ; atque his, vel aequivalentibus terminis
rem istam probant omnes c cum ergo non conste
rata possessione jus utriusque esse par & aequale adiuncta alteri possessione jus hujus superat, ae praeponderat, cum possesio aliquid addat. Atque
haec communis sententia, ut post declarabitur, nodis videtur tenenda. Prius tamen iturum, a
que iterum reflectendum duxi in usum opthio
num contradicentium aequaliter probabilium, cum seopus totius operis praecipuus sit eum usuri se generaliter traditum omni diligentia rem
s. II L flexio in usiam opinionum probabirium.
V Idetur , sane, hane, & alias otiosas esse
regulas superfluas tot his in rebus Theol sorum quaestiones, ae labores, si pronositus usus laceat, & valeat: videntur enim primum cuncta esse de subjecto non supponente : Mam in pati, aequalique causa cessat dubitare. Tenent enim, opinati elle in nobis, e in nostra libertate postum, ut ex parem causam habentibus, vel ex habentibus imparem, ac inaequalem, quod volumus, opiis nemur. Ergo parem causam vel pro possessore, vel contra possessorem possumus inaequalem rei, dete solum volendo ; nam solum volendo possumus, & ut aiunt, prudenter opinari, quod placet i at per opinionem ponitur inaequalitas, aesel Vitur dubium, & tollitur dubitare. Iam erga cessat regula quia ea nequit intelligi de opinante; tum quia, ut dictum est, jam tunc cessat paritas 3 tu quia nulla regula est operandi contra propriam opinionem, & sensum in sensu compost , ac non deponendo pinionem, & contra quam operanti videtur. Nee item regula est de dubitante; nam
in pari eausa in manu sua quisque habet opinati
prudenter, ae dubium deponere.
Rursus nihil juvat possessio; nam in pari causa potest quis ante omnem possessionem incipere
possidere bona fide; sicut potest post possessionem
retineret in manu quippe sua habet bonam fidem, se ilicet laniarum; ac prudentem assensum in omni paritate cauiae.
Nihil rutilis juvat possessio; quia licet possessio
aliquam inaequalitatem ponat, haud tamen remiam ρει sacit certam : ergo causa reddetur inae-
qu alis a possessione : at ex inaequalibus potest quia opinari minus, sue Judex, sive privatus e jam
autem per hoc cessabit regula, quae non est de optia nante, ac prudenter, rem esse suam. Praetere
paritas opinionum secit licitam quamlibet patintem : ergo & omnis paritas
Denuti similiter in posto casu de quatuor testibus contra, & quatuor pro reo dicentibus, pote ris prudenter opinari, & judieare, eum esse reum
ergo etiam condemnare. Antecedens eonstat ex
omninh smili; nam postis in materia doctrinaequatuor Doctoribus hine, & quatuor indὶ,p tes eredere quibuslibet, & sequi, quos voles. idque prudenter : at id valent, nec plus ponsent Doctores in Doctrina, quod testes in facto;& utrobique totus valor pendet a veritate: qui-nimh largior esse deberet Theologia eirea facta; nam haec sunt puth contingentia r lex autem sta bilis di facta irregulariar non doctrina, itidque jura admittunt ignorantiam invincibilem facti. non jutis. Ergo cognitio sumetens de veritate
iuris, sufficiet circa veritatem secti: at cognitici habita ex quatuor Doctoribus contra quatuor, quin ex duobus contra quatuor sumtit.: ergoeetiam in testibus. Non est ergo, quare faveatur
reo, vel possesseri, sed arbitrio erunt omnia relinquens . Nec
259쪽
Nee vaset dicere , quod regulae id prohibent
Nam illae non mutam naturam intellectus, Sc objectorum: ergo postum opinati interitis, ac menia tali er; sicut in rebuς aliis. Id autem, contra quam dieunt, si ioAt, ut privatus usurpetrem, quam prudant re istina.itella si iam: item sum- ciet Judici : nam nequit ulla regula prohibere , ut quis ore judicζt, utilibit ira animo videtur; videtur autem rem non esse possessoris. Deinde ut ad has regulas praenotatur ex M. I. V. G. jux non sumitur ex regulis , sed regulae ex iure : quod ut modo noli ro explicetur, regulae istae ab ipsa ratione naturali deri vantur,
nec sunt ultro dispositae, qtrali dictum sit, melior in conditio postidentis, dc potuerit similitςr diei, disponique oppolitum.
Communis rictrinae E e sis, ct de ratio.
R' An materia justitiae in pari alioqui causan semper est melior conditio pollidentis, si non possidenti non adsit titulus alius praevalens poΩkst oni. Et ratio uni ea est , quia tune possessio
ponit imparitatem inaequalitatemque perceptibilom,ae manifestam: cum crgo omnis paritas,
di aeqti ilitas rem propriε reddat dubiam, ut ex tota fieri edoctrinae nostrae conspicitur; sen iitia autem in utroque soro danda sit per solutionem
dubii deitch in pari alioqui causa , quae pes possesilinem redditur impar, dicendum est semper oro possidelite
Drela ir; nam ut si it ostensum , Omne duisbium solvitur per assit mationem , vel negationem; ac per inventionem Veritatis. Inventio a tem veritaris, quae semper est necessima ad assiemationem & timiliter fillitatis ad negationem in habet plurimos gradus, scilicet scientiae divinae
fidei, ae alios: infimus autem inopinionis, qua in probabilitate positiva fundatur: laxe autem riunquatri utrique extremo convenit, sed solii muni: in paritate, aequalitate causae nullisin imia varitate, ac inaequalitate solum extremo , & oarti pereeptibiliter vincenti, ac praevalenti. Cum ergo in pati eausa possessio sic praevalentem paristem suam ericiat, reddit eam amrmabilem saltem per opinionem i hoc autem sussicit ad opexandum , ut upra habitum est , quoties veritas cecin inveniti nequit. Sed quaeris, quid possessio ponat in elle, M u de in aequalitare in afferat; nam sola illa inaequali iatas ad rem hic iacit, quae est pro veritate: at posia sessio nullam eum rei veritate connexionem habet; non enim certam 3 alioqui nemo possideret non suum; non item probabilem ex iis, quae ut In plurimum contingunt; nam satis frequens est, homines habere, ae facto possidere non suum Eciano ponere, ac addere possellionem uni parti rimhil est addere ad rem ; nam nihil pro veritate fa ciens, m fgis ouam si in pari causa alter controis vertentium niter sit albus altet.' Autore eommuniter suos illari terminos p nenda; quod possessio praevaleat, praeponderet, petet Me. eorum causam nullani aut quaerunt, aut reddunt. At Eminentissimus Pallavie in
M. s. quae'. 4. art. 3. anm . praesertim 3. rei to tius originem , ac rationem scrutatus laborem
nobis universum praeripuit. - ii l l .
Ait enim sapienter; expedire Reipublicae, ut
mutatio affert aliquid turbationis, & periculi titi etiam attigerat Bresset in OA. 3. num. 22. nec unquam in illa mutatio fit, nis in aliquid, quod existimatur melius. Hae de eausa inauree sunt praescriptiones, &usucapiones in materia justitiae ; & similiter consuetudine praescribitur eontra ipsas etiam leges. Interest autem omnium id ita esti, ut ibi exponit : nihil alioqui tuto Iemi, vendi, vel transferri pollet: nec quisquam fidere rebus suis, nee eon reactibus, donationibus &e. 'suffragium temporis nihil juvaret, sed essemus in
perpetua suspensione, ac metu Ergo ex convenientia , nec non voluntate tam Reipublicae,
quam singulorum posse illo aliquid ponit cons tens ad sui talem rei possestae :.at in praesenti v titas in insa saltate consistiti: dubitabatur enim icujus esset res: ergo ponit aliquid conserςns ad veritatem. emadmodumrgo, ut vulgis dictitur , turpius ejicitur, quam non admittitur hospes, ita inconsultum est, possidenti, habenti Sue idem jus rem au serre, ut alteri tribua et nihil plus juris habenti; plus enim requiritur ad auferendum , quam ad non dandum thae deindh mutatio non fieret in melius: ac sic consiletudines in mi citiae , & similia mutari possent: ae denique haee mutatio non habet et e ut , nec eausam s-
Possessio itaque multipliciter eonfert ad versistatem. Primo quia per sh ipsam aliquid ponit, ut nunc est di imam, & se ac uia usti hapio definitura o riminii, &el licet in alii definiatur adortinnam diu rama pol lassio u diectionem quandam facit pLecedenti quali quali dominio, qua iacta
adiectione essicitur thininium perfectum. Secum do ad uitive: nam ut ait Sane her. , astat pro sumptionem; nam praesumitu , aliquam rati
nem admisse , cum qui bona sdε, & pacifice , ac nullo repugnante ecepit pondete. Tertio; quia aliquandb eonjunsitur eum praestri 'tione; quia longum tempus elapsum es , vel longissimum pro diversitate mitetiae; ae se semper in pari
causa reddit partem suam Vel eertam Μ ve Isautem positive probabilem inopinabilemrutque contrariam non talem: nisi adst ex alia parte titulus alius. Ubi praetereo alia. Ex his autem patet solucio ad argumenta Ad primum data est ratio , quate quae de tuti ti parte eligenda dicta erant, in possidente i eum non habeant ; quia possesso silvit dubium de, regulas ta tutiolii patio est in sensu composito adbii ui tegula dei possessione insensu diviso. Ad secundum , i in eo. nota batur', dicetur infra. Settium in principia nostris Meum non habet a ilic', idem tenemus inparitate opinionum , eu probabilitatum, quod 4n omni alia paritate. An autem in aliis materiis postissio praeualeat', quod postremo ioco opponebant, tractabitur mox. Quod autem alti quoties taetram est, homines saepe possidere nos sua et negatur, inpossessonibus pacifice , ae bona fide inceptis. ti
260쪽
tuta, sed an hane praesemptionem, & eausae mai ris, & aequalis imparitatem, & inaequalitatem possessio aliqua ponat, & afferat in materia alia rum virtutum, sicut in materia justitiae φ maris Sanchez num. I 3. quaerens, quae pars dicenda se possidere: ac respondens, eam censeri possidere,
Vtram Ogoran a data de possessione teneas in Nione xδιὶ probante i Vbi an in abis materiis praeter ju itiam 'Aldhneee Tatia , & percelebris est quaestio,
regula de potessione aeneat in aliis etiam materiis; multorum enim casuum resolutio hoc expuncto pendet. Nos porro sub terminis de de possessione probante, vel non probante quaestionem uropositimus: nam ex nuper uictis clath sumitur, omnium postessioruim probantium paterii,& unam esse rationem 3 non probantium fitillam esse; nihil quipve ad veritatem non f eit in materia ver, iustitiae ad rem facit, quia faeit ad veritatem, ut nunc fuit comminrantum. Videndum ergo , an in aliis materiis possessio
quidquam probet φ nam si nihil probat, ad rem
Doctores extremε divisi sunt hae in re. Prima tententia negat, privilegium possessionis, ®ulam extendi ad materiam aliarum uirtutum praeterquam justitiae; & idcirco tenent, in dubio semper esse eligendam partem tutiorem in omni alia materia. Haec est Canonutarum, Scriurimorum Theolosorum cum Vasquea , α Azor: qui reseruntur ab ipso VasMez-6s. π
ε6. a Sancheae M. u in Dec. cap. I . ru . IO. Breme -- lib. 4- ων. S. num. M. Argumenta autem huius
partis rite proponuntur a Vasquea, & Sancher: ει oongessiit multa alia nuper Fagnanus. Contraria sententia assismat,quam tenent San-gher num. II. Suarez in I. para. rem. s. do. o. 'T. e. & multi Recentiores. Hujus pariis argumenta
.ideli possunt apud eundem Sancher, & Suarer:
Suid dicendum 'EAm prosectb rerum, & easuum multitudinem
Autores hic congerunt , ut senem doctrinae reddat perobscuram, ac dissicilem. Quapropter conandum est eam hie Viam Capessere, quae expedita sit, nee praesens punctum cum alus confundar Haud enim hic tractatur , nec tractandum est an existentet dubio, & accedente praeimis otione fundata veritatis pro parie non tuta, sit eligenda pars tuta ' tunc enim cerit obligatio variis tutioris, nee sumus in casu regulae , quae
est in dubio , & quino nulla rationabilis causa, vel praesumptio accedit, quae dubium dis
rimat. Sicut ergo in materia dubia iustitiae aee dente , & adjuncta uni parti possessione, dubium removetur : sic in omni alia materia dubium to Virur, nec pars tutior obligat, si similis alia ratio
ou . Autores assirmantes videntur haud direm respondisse ad quaestionem;nam questio non est,an addita uni parti praesumptione obliget pars ro qua esst praesumptio in foro exteriori, sine ex illa st, live libertas, nihil videtur contradi
cere primae , & eommuni sententiae. Dicendum ergo videtur , in omni quidem materia adesse posse praesumptiones, ac solutio nes bonas dubiorum: tamen nullam esse possessio. nem in aliis materiis prarier justitiam , quae per
se loquendo, ae Glo titulo possessionis liberet ab obligatione eligendae partis tutioris. Quae est sententia vasqueΣ, & aliorum. s. III. nobissis rimis . qua esset possessio in 'liis materiis, maxim ,I possessio libertatis r hane enim assignare is leni ; hue adducere regulam de restringendis odiis ; hue adjicere alia. Sed haee possessio nihil eobat, nec iacit meliorem conditionem eam ha entis titulo sui, & per se loquendo. Quod pro' bo ; nam si aliquando probaret , semper proba tet in omni causa dubia, & pari: sicut in materia justitiae ; quia semper additio ejus esset additio
alicujus facientis ad rem , veritatem. At non semper probat, nec semper causam parem,& dubiam reddit inaequalem , & solutam: alioqui omne dubium solveret; nam in omni adest poc. sessio libertatis : nunquam proinde loeum haberet regula de tutiori parte. Negant autem hete adversarii, nec semper faciunt meliorem conditionem libertatis. Nunquam ergo possessio libe
tatis titulo possessionis & per se loquendo vel
probat, vel conditionem eam habentis reddit meliorem. Meundh, quia, ut saepe notavimus, notatque bene Bresserus v. s. num. M. juxta omnes, qui
dubitat speeulative, debet praclich dubitare, nisspecialis aliqua ratio faciat, cogatque variare j dieium practicum a speculativo , ut ipsi maxim. Suater, & Sanch ex tenent: si autem pro specialitatione habeatur possessio libertatis, haec in omni dubio datur a &nc semper hoc solo titulo variare licebit iudicium practicum. Confirmatur; quia similiter tenent, nos teneri aliquandh de prete pio ad partem tutiorem, quavia se ilicet non da tur causa rationabilis excusana : hse verb eausa non est possessio Iibertatis a nam hetc nunquam deest Et certe non videtur in his immorandum. Nam si possessio libertatis rite solvit dubium& parem aliquam causam se sola reddit Inetqualem, cessarent quieum ne de parte tutiori elitisenda vel semper, vel aliquando tractant, tr ducitque omnes: regulet item essent ineptet: nam potius erat dicendum, quoties dubitatur, utrum Eue licet εἶ nam toties adest possesso libertatis 1olvens dubium: quemadmodum in materia justitie, quoniam possessio conseri , quoties illa adest, pro illa dicitur, & si omninis inc teris parsit causa, nunquam possidens tenetur ad spolian dum se. Ex quφ obiter constat male a posses o