장음표시 사용
231쪽
I, Vogii delibuto magnete: ex qua impressicina habet appetere polum: dc quandiu non invenit, huc illuc agitatur. sic mentis nostrae est ad verum inclinatio, & motus ;& occurrente impedimento utrimque utroque movetur. Scit enim omianis dubitans, se esse ligatum: hoe porro est vi lentum intellectui , atque ideo est patiens, nitens
tamen solvere se, ac vim contrariam removere, ut naturae caeterae.
Quaeris, quisnam sit ille motus versans super
utramque partem ; Respondeo, enunciationem non esse; non est enim enuntiare contradictoria inee item esse illationem, nec simile quid. Dico ergo esse interrogationem, vel quas, quia inspicit,
qvinam harum vera e cur huc, cur illae 8c in unam p irtem respiciens, illa allicit: aliam considerans,
ill , uidetur placete, sve successivὲ, sed veloci sit me tamen fiant hae jam in hane, jam in illam partem inspectiones, sive simul. Hi ne liquet, quare dubitare deserviat , juvetque ad inventionem veritatis: est enim dubi tare , quoddam examinare, librare, mensurare utramque partem. Si autem dubitare quies esset, de cellat io, nihil omninδ juvaret, nec conferret. Liquet similiter, quomodo dubitando verum inveniatur, mens enim hue illuc versans utramque partem examinans, quaerensque cur haec ita, cur illa; cur haee potius, & similia, invenit de iniim aliquid in una parte,cur potius illa si nihil occur iit, libros consulit, Doctores consulit: Deum oratiliaeeeni in omnia saciunt dubitantes: quae pio inde non a cessatione, & quiete, sed a motu aliquo vim patiente nascuntur.
EX his patet solutio ad primum, ad seeundum,3c tertium. Ad quartum, in ovo dicitur dubitate non esse quaerere, distinguo II qtiarer non est quaerere procedendo, dc sie nee inserendo &e.
concedo: non est quaerere agendo contra nodum imoedientem, Bd ad ejus remotionem, nego.
Imri velli, ut constitit ex Philosopho, unum ex mediis ad quaerendum est bene dubitare. Ad quintum dictum est, quis,&qualis aEtias, ae motus rationis sit dubitare. Constat veth non
esse reflexum , sed dilectum t quod ibi dicta confirmant. mini in actus ille reflexus potest esse s-nis dubitationis : eum enim quis nullo modo veritatem invenire potuit, nee nodum solvere, de
sistit sel nihil dieens, vel dicens rem esse sibi im
In sexto objicitur dubium negativum: Et diis eo, s illud proprie dubium est, & sit proprie dubivitare circa talia; non vitium, sed necessitatem esse non tradere unam utriusque dubii desinitionem: Nam quorum non una ratio, non in una definitio
postivi autem, ac negativi nulla est una rati .iat suppono tanquam manisestum ex Lutea de Metaphysea. Deinde constatrix dictis, citra talia non esse motui dubitara, sed solum nescire auiatem , Ec dubitine differunt toto coeloi de ut omitis tam alis, constat ex dictis. Ad septim Romedimus, . formidinem proprie pertinere ad panem appetitivam; tamen uneum penuria cogit sal. , ut terminos mentis in appetitu, ac viceversa per quamdam analogiam solocemus: dc sic in Mag. ea d.I. dcinia. Tho
ma, ae aliis ibi Ambrosiux tribuit christo dubiatationem , quae ad intellectum principaliter pertinet 1 dc intelligunt pro formidine affectus. po miclo itaque in desinitione signiseat repugnantiam mentis, & fugam ab assentiendo incertis. Ad id, quod de denderici addebant, respondeo, jam illud satis declaratum per particulam moralr ramus: nam motus est ex desiderio.
Rutim dubi ara semper A cum ratione , o
quali , vel quanta. Q Iamquam de hoc virtualiter, ae pro must I
fuissesenter dictum si quaest. prae c. tamentum ad illius declarationem majorem, tum ad litibrorum superiorum robur movemus, de quaeriamus, utrum dubitare sit semper cum ratione. in quam eum ratione, vel etiam authoritate, qua tenus ratio de authoritas sumi communiter solent,
tamquam loci distincti, licet ut supra est habitum,
omnis demum authoritas ad rationem resolvatur, consistatque non fallere, nee salii in aliquo gradu, ut exposuimus. s. I. Argumenta pro pane negativa. V Idetur ergo, dubitare non semper esse cum ratione tinam est dubitare de dubio, quod vocant negativum, ut quot sint herbae eammis rum , dc an pares : in his autem nulla est ratio. . Seeundo, quia vel ratio est ratio: vel non ' Siptimum, jam per illam tollitur dubitatio: nam per quod dirimitur quaestio, tollitur dubitare: r tione autem. quae ratio est, dirimitur quaestio. Si secundum et ergo primo vocibus abutimur, nam ratio, quae non est ratio, non est ratio : ergo eum illa dubitare, non est cum ratione dubi tare. Rurris, quia jam sic erit dubitare su elaia
Tertiis, quia impossibile videtur dubitare eum ratione; nam , ut nune dicebatur, ratio dirimia potius quaestionem: Ergo solvit nodum dubita
tionis. Rursus ubicumque adest ratio consideri.
bilia, adest probabile, ut multi ponunti aerito mobabile non est dubitate, sed opinati, nec dubitars, dc opinari possunt esse ei rea idem omnino a magis quam vel scire, de opinari 1 vel quam nestite, dc scita. Deinde quia hie
alii addunt, ubicumque non adest ratἱo evindenter probans unum, ac evidenter solvens ra. tionem contrariam, hoc ipso contrarium esse probabile i non ergo dubium : Ergo quoties ratio evidenter non solvitur, iacit probabile. 34 non dubium : quoties item evidenter solvit non facit dubium, nee manet ratio et numquam est ergo dubitare cum ratione.
Quarib, quia vel ratio est Ieris, vel gravis i momenti , vel non momenti is primum sin quibusdam quidem iaciet suspicari, in aliis temeth judicate: in aliis serupulum: in sapiente veth , flere. cth ins lucto, ac disposito nihil facit, sed contem. nituri nunquam est ergo rectὸ, dc benh dubitare propter rationem levem. Sin vero ratio est gravis,
232쪽
ae momenti , generat assensum prudentem: non
ergo sui et dubitate. Ergo scut antea. s. II. Gisia sideriin t endum. V Idetur tenendum dubitare semper esse eum ratione , & bene dubitare eum bona,gravi &eonsderabili ratione, in quo juxta dicta subintelligo etiam authoritatem De hac quaestione habeo magis praxim Donorum , quam quaestionem signare, ac sub terminis motam. Favet verb praxis naturalis omnium : nam mora aliqua quaestione, subdunt postea, rationem dubitandi esse hane, vel hum 'Tenemus ergo juxta communem sensum omnium. Id videre est in omnibuν, & in articulia quibusque s.;Τhomae &M Moto, & exteris a &quo Doctores melicites,o 3 rationes dubitandi sunt naviores & rationes eontemnendae ponuntur. Favent etiam praecepto dubitandi, & finis, &ntilitas, quae quaest. praec. posita sunt ex 3. Ma, taph. atque S. I homas, Scotus, & commentatores ibidem rgo dubitare est cum ratione, &hem. dubitare cum bona, & gravi tatione. Perqhod denubeonstat elatissime salsitas viae probabilium contradictoriorum. Sed est loeus alius euasdem philosophi a. Benia. e. V. ubi exponit faciles, ac difficiles, &acutas orationes: post quarum declaratam disserentiam, os rem ubdit 3 acara oratio, qua dubarare maxime
fatar; morder elum hac maxime. Et rursus e quapro-
νωγ iri si ri aiora alariis oraria est, i Atom os inquit enum Merire. Quinim, non solam est dubitare pro re rariones acutas, ae dimiles, sed etiam propter acutissimas i Es antem ea, s ait col se quidem, oratro acaris m.ι, cum quam misxime μυελιιtius id , quod maxime probasiti s relin, ι δε- - e. Est ergo acutas, & aeutissimas etiam, ae ite dimeillimas orationes, & rationes ad e, M tamen dubitare; imh proptereas maxime du-hitare, exercerique quam maximὲ inquirentem. Ubi est ergo illud aliqnorum : habeo rationem,qux evidenter non olvitur r ergo Habeo non
qpidem dubitare,sed prudenter assentire,& quies- rete quidquid advenarius habeat etiam similes alias orationes ρ sed Aristoteles, inquis, ineptiit talia ponens: Patere nos quoque in hoc ineptire
Sin es praeteres ibidem despieiendas eenset omnes illas orationes, quae faciles sunt, vel, quia pinabitia, vel valuerat assumunt: υEt quia non habent de qua , O proprer quais: id est, nee rem , de qua dubitemε, nec inausam, propter quam. Tam ergo iii syllogis antibus, ae discutiti, & ratiocinando vera atem quaerentibu sfquam in contentionibus , ubi scilicet quis ut in se iis impnia matur , ejusmodi orationes contemnendre potius sunt. Non est ergo dubitare propter leves, ae Baciles orationes remo propter glaves, & conside-gatus, cur & quare de re aliqua dubitet, an se,
an non: an bona, an mala : non respondet vel
propter nihil , vel nestio propter quid. Habet eogo scut de quo, ita & cur. Rursus quia dubitare est rationis, ut habitum
est quasi prac. ratio autem non movetur nis aliquo objecto movente : hoe autem est cur, ratio, Ac
eausa dubitandi. Ite iam quia quod de agendis est deliberare, ita de inveniendis per rationem est dubitare ; imo id omni deliberare est dubitare ;licet non eonverse. Sed omnis deliberans habet cur, & eausam, ac rationem deliberandit nee enimis deliberat, qui oscitando quiestit, & nihil examinat: hoc enim torpere potius quoddam est , quam deliberare. Ergo Sce. Denique quia, ut est declaratum, dubitare saeit nodus aliquis, quo impeditur dubitans: n dus antem non est pura privatio, vel negatio rationum : haec enim potius est eausa quiesrendi, Aenegligendi, vel dormiendi r ergo omne dubitare
Cum porrh dubitare sit de utraque parte eo tradictionis, patet, quod dubitare semper est propter rationes utriusque partis: de quo mox pluraisi F. III. IIutioribus praecedentia magis declaramur. INfertur itaque. Prim , , dubitare semper esse propter desectum alicujus scientiae; deest enim dubitanti tam rei, dequa dubitat, cognitio, quam principii, per quod ea cognitio habetur. Idcirch a Deo glorioso exeluditur dubitare r excluditur etiam a Christo, ut ea do. a .in Magistro, D.Th
ma, atque aliis commentatoribus videre est.
Insertur secundi, dubitare non esse pro ter hune solum desectum , sed simul propter s ntian aliis quam , s si bene dubitare; sin autem math, pr prer apparentem aliquam scientiam. Appello cientiam cognitionem aliquam rectam illius via scientiae, vel facultatis, vel materiae, in qua fiunt dubitationes. Hinc tertili, liquet dubitare in saeuitatibus esuproprid incipientium ,& proficientium: non auiatem pet sectorum in illa. Quare dubitandi causa se miselentia quaedam, ac semi- ignorantia est, sibo na erit dubitatio, de ad rem. Quare, ut dictum est, eam fundatam esse oportet. Quaria cernitur, dubitare irasti posse ex prinptinfletante multum ignorantia, ae modiea rerum cognitione, & vix ulla: vel vice versat Mut & mi rati: nam admirari effectus quidam esse poniturianorantiae ab Aristotele, ubi scilicet abundat maxime ἰgnorantiabat quandoque vice versa nascitur, praeponderante rerum cognitione. Undi est, quod alia quidem mirantur sapientes alia ignourantes , alia viri, alia pueri. Et fieetiam est in du bitare. Quare mirari, dubitare,&smisa imperiasinorum:& hoe sensu imperfectiones di ipsae sunt, Ec ,elut aegritudines quaedam rimne tamen gntabiles, id est , moti faciles, nec pingues. Atque quadam velut sanum sunt, quandb ignorare, in loeo habentur icite, quod utrumque earum enua in contentionibus quidem hoethree omnia. Ergo ratiocinantibus in unaquaque facultate idem est renendum i nam ratio, Meausa non minor est, sed forte maior. . Pr, o Praeterea ab omm dubitante est quaerere cur , i
eut est quaerero de quo. Nee enim rogatus, de quo dubitet, respondet, vel de nullo, vel neselori γα ineptientis emam esset hoc. similitet autem x est de tam proportionem habem, ne proin de contingit laene dubitate. 2 LU, , . . o- Quinth sequi rur, math dubitare numquam esse propter excessum eognitioni xl, re uinctum si norantiae t nisi abusive laeeipiatur enn repridi stire 3 nimirum, pro quorumdam, quos selau
233쪽
pertinere; est enim vias complementum , Mima plexio nodi, ac dubitationis, qui est motus sume utraque parte. Cum veth haee pars postea apyro batur, inde robur habere potest.
tmh quo persectior eognitio, εc magis ad peris
Oionem accidens, ed melior dubitatio. Ideirebsapientium quidem omnium Glimae, fundati sue se ut dubitationes. Valde vero ignorantium, valdh leves, ae pueriles : sicut& interrogationes, quae ab ignoratione prodeunt,& sunt in unaquaq; facultate frequentes de quibus Aristoteles t. p . p. 9. nam dubitare , 8c interrogare in ratiocinii, quidem eorumdem est: in contentionibus non ita; at in his etiam omnis interrogans persenaminiaduit dubitantis.. Sexth eernitur hine , ex persecta scientia, &ex summa ignorantia eumdem nasei effectum
nihil dubitandi, nam in uno deest ignorantia, in
altero omnis recta coFnitio ἔ 'uare, cum utrumque simul sit causa dubitandi, in utroque cessit dubitate. Cum porrh frequentius sit sim me ignor re et persecte autem sapere valde paucorum, hine plerumque de nullo dubitare summae cujusdam ignoratiae effectus esse solet, & ad omnia interrogata prompte tamquam ex tripode respondere
Ec hic sunt velut Dii quidam ignorantiae Deo
Atque haee quidem de causs dubitandi, ut
nune praeteream dicere cum Aristotele loco citato de interrogationibus, ac proinde dubitationibus, quae quoque ignorantiam maxime causam habent, & hunt, & moventur a non pertinentibus ad artem, vel facultatem, in qua hunt. parere P ait non omnem inrorogari Uem nomismum esse ;nec ad medendi artem, omnem accommodari; o puri modo de Muris. Est hoc genus dubitationum, ii terrogationum, argumentorumque frequentisi anum e cum tamen s ut ait in sint interrogationesqsadam ad sagatus sienses artinentes, ex quibas sit caiahoue propria ratio ιnatio. Sed de his alio die. Jam ergo de effectibus dubitationis, postquam satis de eausis ejus dictum est. Et in genere quiadem, ut in rebus caeteris, ex bonis quidam dubistionibus boni effectus nascuntur et ex malis, vel ineptis malit ut sunt scrupuli , perplexitas, irr solutioi praestat ramen magis etiam male dubita re, quam nihil propter summam ignorantiam. Omnis bona dubitationis fiuctus, 3c effectus ultimus est veritatis inventio; hic enim finis, de hujus gratia fuit dubitare. proximior deinde effectus est, quod exereet
bene dubitantem, mordetque, ut ponebat Aristoteiales; mordentia autem irritantia esse solent, ut in medicamentis cernitur. Idcircb dubitans irritatur, acuiturque ad finem: scilicet inventionem verit
. tu, quae est causa finalis. Haec eausa est, cur D. Τhomas, de plerique prumum ponant rationes dubitandi; de aliquam pro secto omnes ponere solenti & cur multi eum scri hendi modum praeserant: ut namque posuimus ex g. Netaph. qui primo non dubitant, similes illis
sunt, qui, quonam ire oporteat, ignorant i de deinde nec atrum invene ιηι, sciunt; δc ut D. Thoamas exponit,casu inveniunt, ac rursus saltem non ita diligenter quaerunt e non ita tuto resolvunt, eum pro utraque parte non audierint: quemadmodum & in judice: nec demum ita tuto , nec ita fortiter tenere possunt i est autem scientiae propria sortitudo , ae immobilitas, ut ex Augustino supra diximus, & traditur etiam T. Mic a. O 3. ae MN g. in .c . . Ex quibus etiam habes , argumentum, vel argumenra, sed contra in D. Tn
pia, non ad resolutionem, sed ad dubitationem IV. De mentali, vocamique Abiratisκε.
IN vocali scriptam quoque comprehendo. vla
detur enim dubitare non esse semper veritatis inveniendae gratia: nam de rebus etiam certissumis, fle de quarum veritate nihil dubitamus, pinsim quoestiones movemus, & dubitamus,ut armissi Deas, an aeternus &c. dc utrum sit motus , &e,
Ergo dubitate non semper est veritatis habendes gratia. Primi 3 quia de rebus etiam fidei dubitamus similiter, Ac qnaerimus multa. Nee valet nos ore quidem dubitarer nam etiam verbis dubitare in rebus sdei est peccatum t & ideo his quaestiones mordet frater ille Paulus, cum quo alias egi satis.
Ut ista removeantur sciendum ex r. post. apud D. Thomam. . is. quod demon/atia non in orario-m, qal est extra, sed in arasione, qua est in mente, rea hi
quemadmodum neque rario utra hi illa videtur tangs
re. Etenim fis, vi se re adversias ex erram grationem per infitiari em obte eraν. Cum itaque Omnis existerior demonstratio sit in alium, de similiter v ritatis inventio, idcireo de veritatibus etiam mihi evidentibus, ae manifestis est ad extra sicut deia monstrare, se fit quaerere, & dubitare: non quia uterque dubitet, sed alter, qui de veritate se maianifesta vel dubitat, vel eam etiam negat principio;& hic primum cogitur dubitare i per quod in veritatIs cognitionem ducitur; de sic semper finis est veritatis cognitio illius, qui dubitat. Loquendo verti de orationibus mentalibus en habete cognitionem veritatis alicujus seeundum aliquid , 5t do bitare de eadem fecundum aliud lest enim seire, quia res est, di dubitare proptet quid. Est similiter eredere, quia est;&scientiam non habere, nee quia est, nec propter quid est. sie ergo de re fidei pollunt esse dubitationes,dc inqui
sitiones etiam mentales ; nec tum dubitatur, an
res est; quod eredimus per testimonium Dei; sed dubitamus de quia, vel pro re quid.
Ad argumeneta isitio proposita. AD primum dictum est quasi nat d. non esu
dubitare de dubio negativo; deest enim me
dium , ae principium ad motum, de actum dubia tandi 8t sie nihil de similibus interrogamus, ne a
consulimus; nee circa talia laboramus, vel exetatemus, nee passio ulla est dubitantiti . Continge
re quidem potest, nobis quidem deesse omne me dium, Et spem per nos ipsos inveniendi; esse laamen persuasea, inveniri id posse per alios 3e tunc dubitamus , 8c Doctos interrogamus Ecconsuliamus. Dubium itaque negativum,quod nestientia potius qu dam est. arge appellamus dubium; nam circa proprie dubia est dubitare; scut opinari eitea probabilia, fle credere citra credibilia. At non indubitare circa dubia nesativa: esset enim actus nais tuta sua otiosus: ae si vitiosus; ξc dianda quia ne
mo movctri ad impossibile, ut est principium.
234쪽
Ad secundum respondetur in dubitante adesse rationem; nesciri tamen ab ipso, seu potius dubi- ari, an vera sit, an sophistica, fle apparens; de tueb dubitat. Ad tertium constitit jam, propter is Q rationes, quae apparent, quidem considera- Dotioribus vij I biles, & graves, & momenti. sapientes maximenio Veii ad dubitandum, ut declatum est. Li- 1 Prix alia hie ratio dubitandi occur ii, quam quet autem tum ex hac ipsa qua stione , tum V Theologorum: paucorum authotitas i quiees roto praeci libro non esse opinari eirca talia. sub aliis quidem terminis ad propositas quaestio
Disserunt autem opinans, ae dubitans circa ra- nes videntur communiter respondere affirmativει ticines ; nam dubitans neutras approbat : opi- tenent enim illi, opinari esse in nobis, liberumnam jam approbat rationes eius partis, quam que vel hane , vel contradi rium iisdem opinatur: an autem euique liberum sit eisiem, oe- stantibus causs atque rationibu opinari Meurrentibus rationibus vel dubitare , vel opinati, smiliter videntur responsuri de dubitare, .nam ut placet, quamvis id ex dictis clarum sit, tracta- dubitare desinimus, cum opinamur: opinari 1 au-bitur statim in appendice : ad hore enim pauca tem aiunt esse in nobis. Similiter etiam in easibus
principia omnes omninhia conscientia controisversiae revocantur. Atque ex his etiam quartum
Ad calcem quaeres, quod jam supra tactum est, an ad dubitandum necesse sit, rationes habere ex utraque parte' Ponit quippe celebris in probabilibus Author, omne probabile esse mutuum,& quoties adest ratio ptobabilis pro ita , adesse
quoque pro non ita. Quod videtur etiam confirmari ex natura dubitationis r eli enim motussiper utrao; parte: adest ergo movens ex utraque. parium, imparium inaequaliumque rationum, utramque contradictionis partem dicunt probabi lem , circa utramlibet posse nos, opinarie at ea sua omnes aequalium rationum sunt ea sus dubitandi,
potestque tune quisque dubitare; imb solum tune est proprie dubitare, ut ipsi etiam Theologi com muniter tradunt : ergo juxta illos in eodem eas rationum est vel dubitare, vel opinari, ut placera consequenter etiam, si a principio potuit quis non dubitare , sed opinari; se postquam coepit dubita per utras; parte: adest ergo movens ex utraque. re, poterit similiter, si placet, opinari: ergo AeRespondeo, nullam esse repugnantiam di imo dubitationem solvere; nam jam opinans non est quando contingere, quod dubitans unam sein dubitans, ut patet. aliquando contingere, quod Abitans unam Iam habeat rationem , quae v. g. se pro ita. At ne- Nihilominus sub terminis hujus libri de duacesse est, siquidem dubitat, ut pro bonitate, Se bio, dc terminis praesentis quaesionis ad utram non bonitate rationis illius habeat aliquid, pr que propositam quaestionem communiter vel rempter quod dubitat, an recta sit ratio, an non: prieter euhi, vel expresse negative respondene vel quia aliquam exceptionem videtur habere, Theologi sere omnes. Tractant enim, ad pone vel levitatem, vel defectum roboris: & se sempet dam conscientiam dubiam, Hrmandumque dicta in aliquid utrimque movens saltem ei rea ratim men conscientiae de non peccato necessaria si alinem;quod utrimque movens faciat etiam ex con sequenti moveri circa rem ipsam propositam tunc
autem dubitatio principaliter est de ratione. Quoties itaque est immediate,dc directe dubitare de re,
qua specialis ratio, dc possit quis ultrh dc quia
vult conscientiam talem deponere t de communiis ter responitent, esse necessariam rationem speiacialem ad deponendum dubium, & se solve
adest utrinque positiva ratio movens: quoties s ' dam dubitationem : sin minus peccaturum eum .
Ium directe , ae immediate dubitatur de ratione, qui se temere vellet dubium deponere. adest aliquid smile pro, de eontra rationem: non Tractant smiliter aliud eum connexum, an autem, pro , dc contra rem. scilicet dubitans speculative possit practiee nota dubitare, si non habet rationem peculiarem d
mox et ii, poΠςΠdi dubium ' Et respondent, eum ten. ilanci I IO III. smiliter practice dubitare, sn minus pecearet ae-- - , . . . - proinde requirunt rationem solventem, ae di i
Iuum erga fl miti re solvere dubitationem Iu mentem dubium 3 inquam , rationem novam, daeIiam c- ratione 8 o quasi ' Vbi an specialem. Abitura si is seobis p Hanc partem tradunt communiter summissio
scholastici, verbo dubiam, ponentes dubium in . SIeut itaque quaestum suit, an dubitare sem- aequalitate rationum, vel serer de si e solutionem per sit eum ratione, ita nunc inquirimus, an in inaequalitate sine fere, sed notabili. Idem tradit solvere dubitationem sit semper eum rationes non Corduba bb.dec fiunt. latissimh. Thomas Sane hesto uidὰm cum illa, de pet illam, propter quam sepissime lib. I. MD l. c. s. n. c. o. n. r. Odubitatum fuit, sed per novam aliam rationem, α'. O lib. 2. de man. os r. n. s. O g. ct to. Cra vel ipsius etiam rationis dubitandi novam vel nador. a. nastra. disp. 6.-m. 3. Amicus ibidem dissi latelligentiam, vel explieationem, vel confirma- su. 3. .39.O M.OQ.Bressemus derans t. d. itionem. Ad quod omnino declarandum, sicut in a. or . ldipsum cum Ioanne de Medina contra
appendiee, an opinari se in nobis φ id est nobis li- Cajetanum tenet, urgetque vasiuea disp. 6. Liabeium; se hic quaerimus, an dubitare stin nobis r. dc alii id est, an habens quis rationes, quae dubitare, si Suare et rom. s. is min.sea a m .il. obligat laia plaeet: vel non dubitare atque postquam dubi- lem dubitantem ad quaerendam rei veritatem irate eαpit, nihil omnino inveniens de novo, quod si facta diligentia non invenit, se esse obli alterutram partem, ut placet, determinare, ae gatum, putat, hanc fore se eientem ration ti, sine nova prorsus ratione dubitationem silvere, ad deponendum dubium ; quia jam eenibi ui 1. quia vult s Quare duo haec quaesita revocantur gem non esse ei satis pronostina tim . Tlι
SIeut itaque quaesitum suit, an dubitare semia
per sit eum ratione, ita nunc inquirimus, an solvere dubitationem sit semper eum rationes non
quidem cum illa, de per illam, propter quam
dubitatum fuit, sed per novam aliam rationem,
235쪽
' . it. x quoad primani dicti partem nemo non. Etenim in omni dubio sive juris, sive facti, ut infra constabit de possidente, de incipiente dubitate de iure suo, de dubitante, de valore matrimonii, ae multissmilibus ea si bus nemo est, qui noli obliget ad faciendam diligentiam ; diligentia
porro est ad competiendam rei veritatem ac proinde ad s.lvendum ea via dubium. Non est ergo propter aliquas rationes dubitare; & propter easdem modo manente i dubitationem solvere; nam hoe posito, nulla esset necessaria diligentia; sed velle non dubitare funiceret. Quin i md neminem invenio, qui hoc in puncto contradicat, praeter solum Cajetanum qui a. a. quast. s. n. s. docet, posse silvi, deponique dubium sine nova ratione per velle solii m. Consequenter vero. quaest. 4s. art. 4. idem tenet iodubio negativo ut an astra sint paria' nutat enimyex solo arbitrio voluntatis sine ulla ratione posse quem assentiri parti cuilibet, ut voluerit. Et se profecto & anunt a re, quae ventura sunt, possemus, & nihil non dicere, & opinari de praedes i- natis, ut quis , & quot &c. sed de his supra
satis Nunc dieo, hoe secundum esse consequens ad primum, & de solvere ut libet , dubium positivum, in quo proprer eontrarias rationes dubitatur, sequi idem in dubio negativo , in quo δέ pro quo nulla adest ratio , nisi quod in hoe est anifestior salsitas. Etenim, ut satis in appendide declaratum est, ea sus aequalium rationum, vel autoritatum est quoad assensum intellectus, sicut casus nullius rationis, vel autoritatis : cujus rei, iat omittam caetera sundamenta solum illud in si nuo , desectum omnis rationis id solum mali ha here pro prauhando assensu , ut obiectum sequaliter se habeat, & aequaliter proponatur ad verum , Se falsum; ad esse, fic non ester talia autem nullo voluntatis imperio assarmare, vel negares est intellectus. At idem omnino adest in ea suae qualium rationum; nec Objectum tunc proponitur magis verum, quam salsum, sed omninhad utrumΤibet. Ergo si sine nova ratione esset solvere dubium postiuum , quia volumus: esset s- militer solvete dubium negativum. Hoe porrhabhortet ab omnium Philosophia , de Theolo gia, id quod alibi late declaratum fuit. Ergo.
Jam verb ut Doctorun a mens innotestat ni ac
xis, movent , quid quando intellectus habens utrimque rationes feri pares, propter aliqua seni tamen excessum alteri parti assentitur φ Corduba Isb. 3. Mast. s. Vasqueet dig=. c . rap. a. Sancher lib.
14. docent, quando assensus est ita tenuis ob rationes sere pares actionem illicitam esse persuadentes, vix illum pereipi posse, &, ut addit santher , eum solam suspieionem fore;&sic tune operari esse peccatum. Secus esset, ut subdunt, si qm tecto eum tenuem assensum perciperet. Quois modου autem eum his cohaereant eorundem documenta de probabilibus , non assequor. Certhiit, placita de dubiis vera, naturalia, dc omnium
sunt Illa ergo de probabilibus sunt minus eo
siderati dicta, nee bene discum.
Hi ergo requirunt ad solutionem dubii exces sum rationis recte perceptibilem, ut ita assensus possit esse recte perceptibilis:& tenuem excessiam
non taedum ita plaunquo perceptibilem, &i ut
xim sitfficere. Atque haec nunc satis de auto tum sensiu.
id tenendum pΡHilosophus r. Et hic. cip. I. & aliis, ut pro e
bium commune ponit, dubitationis soluti nem esse inventionem veritatis ; quod constae et Iam ex 3. Μetaph. I.&6. Thoma iii My. t. idqitidi hos arbitramur tenendum , scilicet non aliter dubitationem .lvi , quam vel per veram, vel existimatam saltem veritatis inventionem et exqui
lγus prima quidem solutio bona; secunda mala, sed apparenter solum bona est solventi. Ideo ad veritatis inventionem primo benὴ dubitandum asserebat Philosophus; ae D. Thomas observat, qtio ιον,/judo Ai tutela Dis fere in omnisus librusiu,
Videtur, hoc constare ex naturali omnium sensu, de consensu ex ipse naturae ductu. Ex quo enim in mundo coeptum suit dubitare in libiis, iii scholis, in foro rationibus elautoritatibus posi- is hine, deinde innodantibus, facientibusque dubitare, ratio aliqua, vel autoritas assertur pro solutione: nec per quae recte dubitatum fuit, per eadem eodem modo censetui remota dubitatio,&altera pars recte jam decisa , vel determinata. Si quando vero aliquis rationes utrinque propo suit, & nihil amplius enuntiavit, censetur vel nihil resolvisse; vos ut quidam interpretantur,pr habuisse rationes ulti trah allegatas. Secundo; probatur ex regulis juris in re dubia, cie quarum aliquibus post pauca tractabimus; nam asiae regulae sunt solutiones dubiorum; semper autem sunt cum ratione particulari pro ea parte, cui savent,dc pro qua solvunt; non autem ex libito ; alioqui regulae contradictoriae essent aequaliter rationabiles, de cum partium jura sunt obscura, reo favendum pronuntiatur, & similiter pro possidente &c, a qualiter, sic aeque rationa biliter flatui potuit, in dubiis deterior est condi tio possidentis; in dubiis favendum actor ire in dubiis determinandum contra pupillum , eontra Ecclesiam , te sic de exteris regulis r quotie hine sunt rationes pares, jiara aequalia, &e. Nam ad paris caula dubitationes nulla speetalis ratio requireretur ad honam solutionem, de determi tiationem; sed solum arbitrium voluntatis : hoe
autem salsum est evidenter,& contra omnes: Quinimo, ut insta constabit, quoties Theologi in aliqua earum regularum nullam rationem particularem inveniunt pro parte per illam deter minata, volunt, eam regulam esse legeni parricularem. Ergo ubi non est autoritas lege es conden
cli , ut non est in re nostra, non enim agimus desolutὶone dubii per novam leaena) supponitur. ad solvetidum dubium non id susicere, quod sunscit ad dubitandum, sed peculiare aliquid requiri , quare rationabilius haec pars determinetur;
Tertiis ; id totum constat ex appendice natueonstat, ob ecto aequaliter se liabente ad verunt.& salsum, non esse quidquam enuntiare mentaliter; & attulimus pro hac sententia plures autores At omnis dubitansPropter rationes, vel autoritates hinei de hinc, habet objectum indifferetis ad
236쪽
verum,& falsum, Zc sic ex D. Thoma , dc aliis desulta eli supra natura dubitationis motiu erutuaque parte in radimo/m: dubitat enim propter rationes contrarias, quaenam vera, quae non
Quarto , quia si quod lumcit ad dubitandum, suificeret ad .lvendum , 8c se ad affirmandum
unam partem , non ad plus obligaretur enumtians, quam dubitans. At dubitans non obligatur has rationes bonas facere ; contrarias solvere,&c. Ergo nec enuntians obligaretur. Hoc autem
contra leges scholarum , seri, librorum , dc
omnium contentionum , & controversiarum est.
Ergo, & illud. Atque haee sufficiunt per deductionem ad inconveniens, 5c sura hoc genus videri possunt M. IV.
Nunc per rationem ostensuam. Nimirum, ut
ex Philosopho Posuimus , dubitationis solutio
inventio veritatis est: nam omnis istutio est petasEt mationem, vel negationem c dc omnis negatio unius partis est saltem virtualis affirmatio oppositae, ic e contra. Est autem invenire intellectualiter veritatem ut praetereamus, quae ex sensu, vel experientia constant j vel per intellectum principiorum, vel per scientiam; vel per fidem divinam, vel humarnam, vel per opinionem, Vel etiam per suspicionem; di omnis affirmatio , vel negatio ad aliquid horum revocatur, ut deducitur ex 6. Ethis. - cap. r. licet enim ibi omnia , quibus anima verum affirmando vel nefando dicit, ad pauciora revocet, ibi sermo est de his solum affirmationibus,&negationibus, 'uae ex virtute intelle tuali sunt, vel virtutem faciunt: nos vero de omni genere assertionum loquimur.
Patet jam omnem solutionem dubii per interuti tum principiorum, per scientiam , per fidem divinam non esse per rationem, vel causam dubia tandi, Similiter si per opinionem, vel fidem humanam fiat, jam ea pars opinanti, vel credenti videtur vera ; εc opposita falsar quod si per suspi eionem solvatur. quod vix est solvere, suspicatur eam veram, dc contrariam salsam. Hinc ergo. Omnis dubitans nee intelli git, nec scit, nec credit , hanc partem veram , hanc salsam ; nee et haec falsa vide tur; imbdubitat, quaenam Vera, quaenam falsa;& ideli dubitat. At omnis solvens dubium jam affirmat, vel negat : omnis autem amrmans, vel negans intelligit, vel credit hoc verum, hoe falsum; vel saltem ei ita videtur. Ergo dubitans, et solvens non habet easdem rationes; & de caeteris quae clara sunt, nihil loquar,&de opinione , solum dieam , implicat omnino , eisdem omninis stantibus ratIonibus, dc eodem modo se habentibus , nunc quidem hanc partem mihi non videri nee veram, nec falsam, dc ideb me dubitare ; & mox jam eam videri veram, Sc fie desinere dubitare. Sicut itaque quoi. prac. dictum est, in omni d bit are essecur, in omni solvere est similiter cum p nere , de solvere , perinde esse videtur, atque diiscere , nodum per idem implicare , & expeditiridem esse ligare, & solvere. Atque Omnia illa, quae Philosophus in his proximis quaestionibus pro dubio tradit, celsant, nisi quae diximus vera sint. Tenetur ergo omitis solvens dubium, rationem habere, cur pro hac parte solvat; oc non to contraria : in rationibus autem Obliandioe non habet.
Noto tamen ad bonam,vcl malam solutionem dubii sitfficere rationem bonam, vel malam; at in mentali solutione semper ea bona videtur Alia venti. Et sic pertinaces eer fictam scientiam de sinunt dubitare; haeretici, Pagani per iactas revelationes , dc similiter malἡ opinantes, Ac male
crualiter ergo dubitare sit, vel non sit in nota. D Educitur, nec dubitam , nee dubitationem
sol .ere esse in nobis liberum immediate. At mediate est in nobis utria mulae. Nam primh diis vertere alio possu mus mentem , vel antequam dubitet, vel postquam dubitat. secundo, Se apiaplieare illam ad quaerendum rationes, di autoriis tales tum ad dubitandum, rum ad quaerendum solutionem , ac veritatem. Tertib: unive alivisime vel se amore, vel odio nos disponendo, aevitiis, vel v irtutibus nosmet afficiendor ex quiis bus infinite pendent intellectualia omnia.
Quarto ; prieterea dictum est , opinari .ine in nobis , non istum quoad usum, sicut scire ι sed etiam quoad assensum , ut recth tradit Dyman,
M. I. tit. I. cap. s. s. a. num. a. quemadmodum de fide divina cum D. Thoma exposuimus.
Settieet intellectus, postquam dubitavit, imveniens probabilem solutionem pro una parte, inquam probabilem positive , dc modo supra dericlarato, quia haec inventio veritatis imperfecta, est, naturaliter conatur ultra procedere ad persectiorem inventionem ; dc cohiberi a volantata potest ab hoc progressu. At id aliquando quidem otiosum; prudens ali uando est, & si in moribus sumus, etiam honerium. Vitiosum scilicet, quoties sumus in seibilibus : item quoties in revelatis; vel quoties in dedueibilibus ex illis; quoties in examinatis per sanctos Patres, vel famosos theologos: atque in similibus in materia praesertim morum, cohibere processum examinatavum turpe est, atque imprudens propter errandi periculum ; & propter praejudicium intellectus impediti a perlactionesta. Quando sic itur, nihil esse hujusmodi, potius prudentia erit peropinionem solvere dubiistationem juxta vulgare praeceptum, I. Fidiu. .
verum in hac ipsa motione voluntatis, rectitudo, vel vitium sumitur demum tanquam a primo movente ab intellectu: nam intellectussi: it, quid. 8c ubi, de quando oporteat dubitare, vel dubitando ultra procedere, vel quiescere.
Irum ergo omnis qualitaν rauonum, est I matum ad dubia proprie talia revocemae revocataque communiter fueris t
hine ex loco principalis tonsulto rerum ha
rum omnium nata est ; quia idem ipsum alii quidem dubium vocarunt, acesse cenaeis
runt; alii verb erobabile ; imb iidem ipsi idem ipsum jam dubium postrivum , jam probabile
237쪽
nuncuparunt. Ex quo deindὲ natum est, ut, mex ipsis terminis disterant, imbsie differant dubium, & probabile , uti disserunt dubitare. fe opinari, in omnibus rebus dubii I eae regulari ex tablutiones' 'multis factae sint , ac traditae quae in probabilibus very talibus , ac opinabilibus legitime tradi posse viderenturi, &dubiis,' in omnibus similibus decretum est.
Hinc semim denuo, ut tandem in Dom. Fa-gnano Zc in Dom. Caramuel utrinque pugnantibus videre est , quod unaquaque partium viam suam tam certa habeat, ut contrariam haeresis,vel fere haeresi condemnet: alia aliam de juso importabili , ae impossibili accuset alia' aliam relaxationis totius Cluistianismi , Sc condemnationis plurimorism ream dicat, Quod prosectb, ut caetera deessent omnia, satis esse videretur, ut quicunque vitam suam gerit, teritve in studio i i brorum rem istam ab ovo scire niteretur. Et ce te necesse est, sive dubia oro probabilibus vere talibus habeatur, sive probabilia in numero ponantur dubiorum , vel summam in moribus relaxationem sequi, vel jugum imponi hominibus planE intolerabile: quod utrumque dc de se pestimum est, sc summopere di liceat, necesse est, Deo glorioso , cujus vel misericordia, vel justitia; imo utrinque justitia laeditur.
P Lucinxissint, qui aequalitatem rationum, &quod idem est, autoritatum ad dubia proprie
talia revocarunt, vel sub ipsis formalibus terminis , vel sub manifeste aequivalentibus. Primo excludendo talia omnia a. probabilibus , S: plus aliquid ad probabilitatem requirendo; requiriliat enim plerunque esse, & plerunque conting os 'plerunque verum: imo & ali quid plus. Hae e fuit perpetua doctrina Aristotelis iri ethaci , ma VI S, in topicis; dc rethoricis, ut ex eju dictis, ac sarmalibus definitionibus probabilium, qua superius exhibuimus,ma Hesie constat: imo ab co supponitur, a caeteris etiam Philosophis requisitum ad probabilitatem,
plerunque c0ntiligere, & sic plerunque Verum. Haec fuit funditer cum is quis commentatoribus sententia D. Thori x , cujus multa loca allegavimus. Hain inter alios sententia Eminentisti,
mi Palla uicini: & do i Viri Antonii Pollivini
in Bibliothec. sciri tib. .cap. io. Habentia autem ratione vel tolitates In quaniatum talia , non habent eontingero magis,quam non con ingere, sed se habent aequaliter ad esse, ad verum ,α falsum; ad cpntigere vel non con-
'Leu id , omnia talia exeludunt a probabilibus
sib xl stelliamvs 4nandine convertibilibus, 'Omnas qui docentsoli eli opinari circa aequaliter probabilia, nec circa minus t nam probabile,
o inbilet, soni tamini v aut sine aeqvi valentes, vel convcttibilas ..d probabilitas non ponens
opinabilet nihil potui supra dictium, vel syipifabile; n m infla opinabile solum sunt suspicabile, α dubium. mi utem'id g qnt, sunt in pii misi idem At istoteles,&D. tho maς,3c, ut exteros Umittam, quos lib. prae c. allegavi, ex Societate Iesu eam Dententiam tenent. idem Emmentuli
mus Pallavicinus, Suare E, Leilius, P. Andreas
Blaneus, Comitolus, Laman, Bresserus, quos citavi M.fbp. item Conimbite, in lib. Post cap. an. 3. Gllerdis'. t . rvitae sec . t. & jam boni aliquot Magistri in mamiseri idem docere incipiunt ; nee dubito, quin in dies , res examinabitur, augendus si numerus ; nam ut praeterea ni caetera alibi data, ex se aequalibus neutrum esse opinari, tant videtur clarum, quam est clarum; quod Theologi omites i. pq qiust. I . non tam clisputant, quam ut mani sesium supponunt, iii voluntate indifferenti aeques iter ad bonum, fiemalum, quia utrinque aequaliter allicitur, neutrum extremum cognosci posse determinate, si tem a non super comprehendente.
Quod autem interea aequaliter probabilia, Aeminus probabilia voeent probabilia, quin inter minis videantui implicare , dum ea probabilia supponunt, & inopinabilia simul ponunt, non assequor, &nistas ex datis probabilitatis disti ctionibus i ae variis acceptionibus satis constat imb veth id nune ex hoc ipso liquet , quod hi autores aequaliter & minus probabilia appellant probabilia. Est ereo probabile non opinabile. Ad ptiesens autem solum pertinet probabile; nam duntaxat per hoc ut minimum tolli potest duabium: & non per ea, quae infra opinabilia sunt; nam insta sunt dubitare i suspicari, vel similia; quae dubium non tollunt quoad consesentiam, de quoad non peccandum, ut est certum. Sed quid, inquis,hi Autores resolvent,quando est quaestio de peceato, vel non peccato, & sunt utrinque rationes aequales , & sunt insuper ossiniones utrinque, Respondeo :'semper dicturi videntur, nec tunc esse opinabile a3 eo, qui hane aequalitatem cognoscit, esse peccatum , vel non esse : nam per opiniones , utrinque positas non tollitur aequalitas, cum utrinque tantumdem ponatur, dc addat it, scilicet opinio, & opinio Jam vero non essemus in casu Ili poneretur inaequalitas , quia ex una parte ponerentur Doctores famos , vel quid aequivalens , ex alia parum. vel nihil. Itaque opiniones in objecto ponunt, illud esse uti inque opinatum: hi autem Autorex in p. mis Aicunt, id malό factum , nam juxta. ipsos smilia non sunt opinanda deinde di eunt,id non esse factum. Muiter, nam doeent esse imia possibile circa talia mentaliter opinari; vel esse sactum ner errorem. Concludamus itaque ex ho
rnm sensu, nos semper esse in dubiis, quoties se
Jam tertio in terminis sol malibus dubium ob jectivum cons stere in aequalitare rationum . aeti oinde tali objecto silum eorrespondete duia tum tormale seu duia tare , est vetustat & com munis sententia. Est ergo haec sententia ex Aristoteli princlaiiadesumpta, expicit illina S. Thomae , tum alias;
que parrem, O im es di positis dubitantis , orasta nisi
Diro di partes contradictionis. Qua mobrem, ut
visim est, in a. μὴ . desnit dubitationem morum rationisluper utraque parte, & cum eo Duia randus,& alii.
Summistae tanquam Philosophi, de S. Thomes hane
238쪽
hanc sentem iam tradiderunt, Sylvester et re culium ait, sirimulum Philosopluum, o I. Thoniam est contrariarum 'riwatim aquaeir u : contes tantur Angelus, Caietanus, Tabiena, Armilla, Corduba, lib. 3. de consiιem. qua l. 2. F.-: Henrique ινι l. . q. H. Conradus tract.' de contra quast. oo. Solus G jur. que l. 6. ara. I. Eminentissi Pallaviei-nusto n. de act. Hi m. . p. quo . Wr. 3. num.
Leuius de iugi. c. Iurata. 2. cap. 6 num. - . Bresserus lib. φ. ωρ. t. num. I. inque ad 3. Pilliueius tres . N. ωρ. - num. 1 6. & sequenti bus Suarra . 2. . II. s. num. mcens , vel propter rationes utrinque probabiles ciem tora aqvitareint
inrella diu merico dubitet, OF pexi in assen . Imb quando parum, & vix rationes unius partis excedunt, solum reddi suspicabile objectum,& nihil amplius, sententia est, ut vidimus, Patris vasque et , Sancher , Amici, Bresseri, Laynian , quos citavimus, &quos sequitur Filii ucius supra num. ι 6.tuncque conscientiam propri Edubiam docet eo, quod rationes probatura , eam remuticit .im esse. fere pares sint. Est ergo liaee sententia communis, & recepta ab antiquis, & Recentioribus Theologis, praesertim cum in terminis nulli contradicant.
F. II. De Aurorum sense ulacrior indagasio. VTex hoe exordiar , Ioannes Sanchea dia.
a. for th quia facto patentiora sunt, magisque sensum movent, quam jus, videtur in iactiscitem aliquatenus Veritatem praesensiille , opinionem ibi singularem, falsamque proferens: ait enim dubium solum esse circa factum, opinionem ver b circajus: circa factum ver b nullas esse opi
Quod pol remum probat, Primb; quia aliquo
dicente rem ab alio occupatam, meam esse, non possum eam occulte accipere: ergo inquit non est opinio. Secundo : quia tribus testibus deponentibus dispens trum elle in matrimonio, ac tribus aliis negantibus, non pollum contrahere matrimonium: possem vero, si de jure essent opiniones trium , & trium. Tertio : quia uti plealibi ostendit, potest Judex sententiam dicere
secundum opinionem minus probabilem luris; non autem facti, ut cum Garetia, & villatobos supponit: ergo circa factum non est opinio propite , sed dubium . . Hane opinionem salsam merito habent caeteri Recentiores ; nam est opinari circa facta, ut constat ex jactis principiis. Negant ergo opinionem Ioannis Sancher; & tenent esse opinionestam circa facta, quam circa jura r utrasque vero licere eommuniter sequi: neutras aliquando. Ad argumenta respondent, ut tandem videre est in Verri celli, tract. 2. .vin. εκαμ 1. mum S. ad primum quidem , in eo cassi non licere rem occultὰ repetere,quia certa possessio alterius praevalet ,& praeponderat. Ad secundum , quando testes sit hi paris fidei, aliorum depositiones elidi
pereontradictorias, μNune ad rem nostram. Ecce quoties circa factum est paritas ,&aequalitas, non putant aliter,
Quam in puris dubiis operandum; sive opini nem esse, vel non esse loquantur. At sine ulla umbra effugii, est identitas rationis circa ius, de
eadem elisio aliorum autorum per contradieentes pat is fidei: & utrobique adest voluntas, qub uni-ch refugere solent: utrobique aequaliter imposti bile alterutris credere: scitur enim utrobique, alia terutros salii, & prorsus nescitur, qui prae aliis, quoties est aequalitas autoritatis, aequalitas pro babilitatis , ic opinionis Quamobrem Theologi etiam Reeentioreseommuniter in plurimis casibus, ut infra videbimus, in quibus circa factum sunt contrariae ratio nes pares, resolvunt tanquam in rebus dubiis,qnod nos M.Aper jurdin, G docti commumbin, citemAu, O probatisrubiu stabilirimis. Si e qui habens aequalia sundamenta pro , dc contra proximum, contra eum judicaret, ijudicio temerario non excusaretur. Sie rem possidens, cpostea ei occurrant rationes pro se, & contra se, an res siesua, obligatur ab omnibus communiter ad examen; si nihil inveniat, alii ad rem dividendam obligant, alii titulo possessionis liberant; utrique tamen requirunt, quod eceperit possidere bona fide: quod si habens 1 principio illas utrinquerationes coepit et possidere, censetur possessio incepta mala h de , ut constat ex multis allegatis, re ex communi Doctorum sensu apud Castro Pallao I. pari. HO. 3. ριπιδ 2. Osequent. Haec autem maia Ia fides non in alio consistit, quam in eo, quod habens rationes pares dubitabat, an res esset sua, vel non. Si enim prudςnter credere potuisset, rem esse suam, haud mala fide coepisset possidere,
nee postea teneretur ad examen.
Similiter casus Salomonis 3. Ret 3. ad dubia communiter revocatur; quia utraque illa mulier aequalia pro se allegabat, licet postea a sapientissimo Rege egregia inventa sit dubii solutio. U Iuntate autem haec dubia silvere perinde est, a que gladio dividere infantem vel indivisum euilibet tradere; quod profecto in dubiis Salomon quidem ut supremus Pi inceps efficete poterat, si
nulla occurrisset via comperiendi veritatem: secus autem non possumus. Quam in rem est inter alios textus clarus in C.
filia uereris legatumride reias dubis. Si legatum Seu pronio amico relictum suerit, & duo sint Sempronii amici, pares amicitiae rationes habente , eui debetur Responsumsuit, rem esse dubiam,& prae omnimoda ambisuitate, de incertitudine legatum vitiari, & neutri deberi. Quod si in paritate rationum Voluntas prudenter alterutrum
imperat, jam per hoc εc ambiguitas tolleretur,&alterutri pruὸenter assignatum suisset legatum; inanisque foret tota ratio decidendi. Hane proinde doctrinam de dubiis tenent, communiter utriusiue juris Doctores. Eam supponunt omnes regulae juris de rebus dubiisi illae enim non traduntur pro casibus nullius rationis dubitandi,&se pro dubiis, , 'uae vocant neθativa, sed pro casibus , in quibus hine, Bc hinc erant rationes , quae rem dubiam redderent ut patet ex cap. ad ainsunt iam; & cap. 6 Pusi is, de homicidio, dc aliis. Nec enim reo favendum in dubio praeseribitur, quando nulla ratio dubita di pro delicto, nam talis nec est, nee habetur,iae ldieitur reus: & sie in caeteris regulis. Ergo in jure casus aequalium rationum habentur pro e
biis, de sic dubia positiva sunt in iura dubia. F. III.
239쪽
Donimus ergo omnem aequalitatem rataopumi,
I vel autoritatum tam eirca sactum , quam esseca ius propriissime Aster Mindubiam.
in naturam dubii; dubium enim dieitur conn talis e viva m* tantae quippe omni in eis immisis , an haec parem utradictioris . M suina fieritis, Ade hoc dest dubitarasinae ratem Diremi rea factuum i in parat. partat. iiiiiisi, vin sntilint tarax vetitori ficuvio, paris elua rictum i erim bimestri tun obia sed disserens ad in quantum non plus nobis stadetur sar esse
α omninh Indissetens ad verum, & talium. 31m' dein 3 idem est is additione autorita tum , ti Autorum 1 . si vel aequalia utrinque aseas , sive tu omninb igno es inaequalitateminams ,qualibus aequalia addas , quae resultant ,. qtialia sunt; quae est regula andesectibilis. Unde perinde est, vel rationes aequales a princapio ha- vire ; sve rationes aequales addere; sive autores aequales addere 3 sue probabilitates , sive opiniones: nam semper sumus in aequalitate sicut in
- Universilissime ergo in appendice multipliciter. Motan est Leuca talia non esse quidquaminentaliter dicere, nec assirmare , vel negare: ergo solum erit vel ignoram , vel dubitare. Non ergo dubitationem solv*α , δε Rursus hoe M.ex natura dubitationis id ipsum Innotuit. Prmiere, in aliquibua saltem easibus maxime cirea factum , id ab omnibus eon reditura at omniam easuum eridem omninh est ratio, nanune Rit ostensum; si ve sint de facto , s .e de lu-m ; sive autorum, & autoritatum g nam totum montentum reducitur h4 aequalitatem pro vero, Et falso i &omne sol stere dubitationem in pers euntem inventionem veritatis r infima pot-m, in veritio , & insta quam nulla, est mventio .pinativa, & qtia opinando dicimus, hoe quiadem ita , eontradi hortum autem non ita. Nemo antem tantum m habens pio nos ira quam pro ita, men aliter die it 3 hoe quidem Hai verum , hoc salilam ; ut nbundantissime commonia strabitur
r Tm stlatro suae de aequalibus in se , vel
.: t furit Aminu in sAUgustinus δε rumpi rim videtur loram lintentioriem nostram , & cloactrinam demonstrasse serito 1 aeum ine. Exponiec . p. modos controversaram:& dieit, asse eoi,-tioversias quasdam, quae statum non habent quo Graece plegmata vocantur , seu ut ipsemetiit , D. rationabilia, id est, Aloga : Mas nee dici quidem velit controversias. Rario Auliustini est: c Nam cum eadem utrinque dicuntur, & nulla re nec parva quidem disternuntur, tamen hujusmodi plegma propter aequalitatem utriusque partis uatum implicat.ὶ Exemplo mox rem declarat acutisIme, &-rissimi 1 t ut vieini adolescentuli, qui speciolas uxores habebUt , noctu alter alterum obuiuni habuerunt, accusat invicem adulterito nam quid quid altera pars dixerit, hoe altera dicat, neces est. verisimile est, te adulterium voluisse eommittere , quia adolescenses. Te quoque veris. simile est Ooluisse , quia adolescens es. Verisimile est, quia speciosam uxorem habeo. Te quo que verisimile est, quia & ego speciosam uxorent habeo Facultatem tibi vieinitas praebuit: Z tia hi eadem vicinitas praebuit saeuitatem. cur nocte in me ' Cur tu autem in me incidissi r Nihil est, quod distinguatur: & idcirco uter e uim sive aecidat alterum , se criminatur, sive si pulsat defendit eum, quem criminari videtur. H, eant , precor, quod antea , & Λως, lestperestitis esseram Augusibi thgenium. ' . . Hic aurem idem est casus 'liostet de de em
toribus conaa decem, vel de centum contrarin .
tum, & uniuersm de hiritii aequalitatetis, & rationis. Habee itaquo pro te de ni Autores vel graves, vel stra vissimos, ut placet , qylasserunt luem non eue , vel non obligare ςontra totidem alio aequales quoad te quia fimans obligationem. Ecce quidquid pro te allega eo tra te simulas eras nee esse en, & dum te defenditate aecusas. Dieis: decem satis multi sunt: & hoc qualiter est contra te ; sunt enim decem ex adisveiso, sapietitissiim sunt, ais, & gravismi i tis hoc
240쪽
i aciniatio est aequaliter : sunt do hinc, ia hinc autoribus , vel rationibus ligi n tur ratio, ut exponebat Aristoteles:& sie etiam Recentiores ipsi naturae ductu loquuntur, dicendo in qualibet quaestione , ratio dubitandi est hae e , vel illa; autoritas Augustini, vel alia: rid retur autem, vi poneret, ratio dubitandi est, c
enim similes tot contra te. Verisimile, inquis,eli, tot Doctores non errare: verisimile est, eos, ut initibus aliis , in hac etiam rectε opinari. Sed eccerhaee ipsa contra te, M pro Autoribus contradicentibus urgenti ta dicuntur eodem modo; ut
patet. Pruἀens est, ais .i his credere giavissimis uuippe de pluribus. Te hoe quoque accuset:pruindens scilicet erit credere asserentibus obligati nem, gravissimis MappE ,& pluribus. Idem claxius adhuc cernitu , cum casus est inter duos V. o. casus restitutior M. Concludat ergo Augusti uus; nillil statui posse propter aequalitatem utra
usque partiis; nλm nihil est , quod distinguatur, dc idcirc4 quisque se purgando, se accusat; contra partem contrariam allesando contra suam aicit simili, & allegat: resistatam propritissimam, α irresolubi se, ερ injudicabile dubium, quandiuinaequalitas non adinvenietur seu L. Hoc eodem genere argumentationes dixi mi idem Lutherum , dc Calvitium, & suos sub idem
tempus elaortos sectarios esse alteriam alterius impugnationem ,& destructionem , adeli, ut Lubeto sit Calwinus solutio, Sc destructio , dc vicusna , nec alia sit necessaria impugnitio. inae enim Lutherus contra sanctam Ecclesiam allegat, faciunt aequaliter pro eat vino e similiter etiam, uuae allegat pro se, nec dabitur unquam, alt*ri x xlteto lit standum: simul autem utrique itari nequid, cum contradicant: nihil est ergo, quod disting tur, O utre orum , sit e atausal inerum, siem Mων , Desepingvi, defendu eam, quem cri
eni ropria. TR ita est divisio dubii in positivum & nega
tivum e videntur autem utrumque memin
bium sub dubio proprie tali ponere ; imh magis principaliter ponere dubium negativum ; nam postivum transferunt ad probabilia, in quibus omnia tua dicunt. Sed a contrario res se habet, & dubium negativum non est proprie dubium , & solum dubium rositivum est proprie tale. Hoc clare accipitur ex ictis, & sensu sapientium, qui his de rebus exactius tractarunt 3 & ex tot rationibus & declarationibus ; ut in his quaestionibus visum est. Casus itaque salomonis: Casus item nune ab Augusti no propositus sunt proprie rasus dubii, S: omnino ina minabiles, & injudicabiles nisi per novam inventionem.
Praeter dicta autem adest ratio manifesta exactibus, per quos, utpote saepe magis notos quoad nos, innotescunt objecta. Nimirum differunt ignotate , de dubitaret Quid nune Turca iaciat, ego ignoro I non autem dubito, utpotὲ omni landamento destitutus ad dubitandum : & patet ex definitione dubitationis r rogatus ergo, quid faciat, respondeo;n scid, ignoro: rogatus , quando erit judicii dies, quando mis mea, respondeo , nescio, ignoro. Ergo in dubio pure negativo non est dubitare sed solum nescire;&isnorare, ut quot sint herbae,
plures, an Dauciores hoc anno, quam futuro.
Ergo solum est dubitare in dubio positivo, quani a
Resiuris casiam de peccari diabis. i
NE seriem doctrinae interrumpam, ae muliis
interpositis obseuriorem , in emacioremque reddam , non vacat immorari in his easibus da Gndis. Controvertunt operose , an leueamve
eonfiteri peccata dubia, S in dubio juris,l α in dubio flai φEt quod miror, sunt qui in dubio ii gativo pilus obligent ; imo in positivo ad nihil
obligenti ima obrii. Sed ex dictis accipitur liquido in nullo dubio
pure negativo sive juris, sive facti este ullam o ligationem: esse autem semper in dubio positivo;
quia hoc est propite tale a illud autem non nisi abusive, & improprie dubium est, & pertinet ad
peccata ignorantiae ad horum proinde obligatio num pertinent pecca a negative dubia. Innis, ut dixi, immorari non vaeaer solum nune ad conscientiam cordati cujusque appello. Nulla prorsus ratio, aut fundamentum iiDi o
currit, ut dubites, hoe, quod fecisti, esse prohibitum : vel hoe aliud , quod scis prohibitum,
lenisse commissum, v. g. nihil occurrit, ut du-tes, reconcupivisse uxorem alienam. Hic est e sus dubii negativi. Jam occurrunt magna su damenta, ut dubites , a te eon pilam uxorem alienam: masna item ut dubites ,vel eredas, non
fuisse conopitam: similiter dubitans de jejunio, habuisti decem Autores , rationes suadentes , te non esse obligatum: sed decem similiter suadenates , te esse obligatum, & non jejunassi. Hie estosus dubii pontivi. Ajunt aliqui , te in hoc
casu non eue obligatum , primo esse obligatum. Sed tui nunc vide , an in se iacteasu non sit major sutura solicitudo tua , major etiam metus in primo nullis remorsibus conscientiae videtur esse locus i secta in secundo. Asserimus ergo, te in primo easu ad nihil teneri; at teneri in secundo. Potest autem primus eas transire in secundum, si v. g. scias te peccasse, Mnullum fundamentum habes, te eonsessum fuisserjam tunc teneris I nom per se loquendo si conseia sus fuisses, aliqua memoria remansisset. opponunni contra assertam obligationem; quia xx Tridentino solum tenemur eonsteri me-cata, quae in conscientia nostra sunt: dubia autem non sunt; non enim magis sunt, quam non sunt, &. proprie loquendo nec sunt, nee non sunt,
sed ta habent ad utrumlibet, & ad esse, & non
esse pio ptu aequalitatem fundamentorum. Respondeo , a concilio acceptam ese e silentiam juxta communem 1cholarum , Momnium acceptionem: Ex hae autem conscie
tia alia est certa, & alia dubiar quare quae dictci modo sunt in inscientia, sunt proprii in eo silentia dubia pro modo ipsius conscientiae, cujus esse est ad utrumlibet esse.