장음표시 사용
241쪽
ret, nullsem dubium confitemiae sisi in per
aeque aut miniis probabile. Ouia omnia sermς solvunt adverserit per Meprobabile, illudque , ubique inculcant, nos quoque toties illud cogimur oppugnare, & nulla me quaestio nostra est sub ipso Opexis exordio, qua salva saluuin cile queat istud probabilla, cuius sane memoriam , si possemus , a to ci etiam niundo deleremus. Nunc illative ex dictis illius insuffcientia ostendenda eii ad solvenda dubia
Primo qMahoc probabile nulla est in nito
veritatis. ΡΑtet ergo ex dictis, per aeque, Sc minus probabile nullum dubiu ni conscientiae solvi.Nam dubium solum solvitur per inventionem veritatis. Sed reque, dc minus probabile nulla sunt inventio veritatis. Ergo dubium non solvitur perseque,& miniis probabile. sed dubium eonscientiae est dubium, ut supponimus. Ergo non selvitur per aeque, Fc minus probabile, Major syllegismi patet ex dictis de lutione dubiorum,dc nemo eam negare potest intelligeodo, quod diciti, inquam , intelligendo; sunt enim, qui sellim voces, dc nomina quibus loctuantur, nihil autem res ipsas concipianr. Etenim dubitatio solvitur vel assirmando, vel negando eam rem, de qua eit dubitatum: quod constat facto omnium hominum ex libri ,3c quinternionibus omnibus. Si ergo dubium solvisti, jam amrmas, vel negas: tibi rursu. verum videtur, quod assiris mas , vel negas: sin minus es fatuus,vel mendax, vel quod nescis et vel quod tibi falsum videtur, enuntiando: Major itaque propositio est manifesta, di innegabilis intelligendo. Minor patet ex dictis, quod omnis aequalitas
rationum, vel autoritatum rem constituat propriissime dubiam : ergo aeque probabile nulla est inventio veritatis: ergo miniis multo minus probabile Quoties itaque aequalis probabilitas oecurrit pro ita , dc pro non ita, nequit tibi constare, rem magis ita este, quam non ita : de nemo sui compos videtur dicere posse, rem ita esse, &simul fateri, se tamen nihil speciale habere, Undhmagis sibi constet, ita potius esse, quani non ita: quod etiam constabit in appendice , 8c fatentur communiter etiam contrarii. Jam verb , quod etiam lib. 3. fuit csm monstratum , ridiculum dictu foret, si assereres, oecurrente hinc probabilitate ut quatuor, 8c inde in contrarium alia probabilitate ut quatuor , instile tum quasi oculos elaudere ad probabilitatem unius partis, & alteram arripere, ut eam porem Opinetur, ac mentaliter enuntiet. Quae omnia satis in proximis que Rionibus constituta sunt. Ponamus ergo, meam eonseientiam dubitare, an teneat jejunate, an non ' an Deus praeeipiat, vel non Afferriir constientiae meae probabilitas ut quatuor pro non : 8c alia probabilitas ut qua
nulla ergo solutio dubii. Affertur, inquis, p=babile. Fateora, sed probabile aequale, probabile in disterens , Sc casuale ad verum, Sc falsum. Noti e go probabile solvens dubium. Affers Suaretidis, assirmantem, vas uium negantem: Sc supponaeos pates. Quid sibi mea conscientia dicit: alteruter sane fallitur: quis autem eorum, nescio. Esego quis verum dicat, nescio: ergo quod sit vecrum, nescio. Ergo dubii solutionem non habeo. Pone easium eundem in ludice,intestibus, inhistoria, in universo convictu hominum. Omne esciunt, per aequalia non solvi dubitationem, sed dubitant,sicut prius Ergo etiam conscientia.
F. II. rem quia putabile aderat etiam in dubitane.
Stensum est quas. 3. per eas rationes, vel auis in toritates, per quas etl dubitatum non solvi dubitationem. Afierri quidem inter dubitanduci potest aliquod, 'uod postea Autor ad decidendum usurpet, Zc promoveat; At evidens est per
eas sive autoritates, sive rationes , propter quas est dubitare, non esse dubitationem solvere, flepropter quae dubitatur, non resoIν i. noe in quam tam est evidens, quam est evidens; non e se idem dubitare de veritate, dc veritatem cognoscere. Nequeunt ergo eadem esse dc principia defundamenta dubitandi de veritate Sc cogn ceniadi, enuntiandi veritatent.
Sed probabile facit dubitare de ptincipium dubiorum de conseientia, dc de peccato vel non peccato. Quod patet quia hoc probabile v.g. ab extrinseo consistit, vel fundatur in autoritate D ctorum utriusque partis. Sed hoc pertinet ad fundamenta dubitandi. Quod eonstat ex Philosopho 3. uri.iph. cap I. ubi docens de quibus si dubitaniadum ; hac autem sunt ait) , qua inque de es aliter quidam existimartiari &c.Philosophorum sententiae; 8c Theologis T,eologorum sunt inter alia cauta .le fundamenta dubitandi. Constat ex praxi naturali omnium, qui opi-hiones, Autores utrinque ad stas quaestiones e- solutionesque solent praemittere : quod in seliola,& in foro, Sc ubique in more est. Neque verb mentem ulli hominum venire potest, peristari allelationem esse jam determinatam, dc solutam quaestionem. Nam alioqui utraque simul pars foret determinata, Sc quaestio decisa pro utraque parte: δί sane omnes sine ulla inlli tutione scimus, 3: intelligimus, cum , qui utrimque Autores,dcautoritates aIlegat, ec utrumque etiam probabile dicit, nondum per hoc quaestionem determinasse dc resolvisse , nec suam mentem , aperuisse, nec quam partem Veram habeat, pronuntiasse : dc stultus haberetur, qui ita proponentem , dc pro- rite partes dubitantis siustinentem aggrederetur impugnandum, quasi aliquid dixisset, dc deteria minasset. Potest quidem quis exterius personam gerere dubitantis, & postea unam partem eligere , de dicere, se eam asserere propter fundamenta, quae pro illa inter dubitandum adduxit. At nunc marigis quoad alios illa posivit tanqnam fundamenta dubitandi; non autem absolute, nec quoad se. Mens portb , dc inteIlectus nequeunt anteiiii
has quasi scenas , de diversas Drsonas istia
242쪽
duere,&per ea invariata ,& nihil addendo jam, ii hoc ita sit dubitare; jam ita esse assi, mare, ut praenaisi. Ind tibi ratum es ex tactis nrodi, . autoritatem Dinorum atque ineta fui di umlpro abile sole-ie intrare inter fundamenta di bitandi Mette, diligendi r .utunditur , quot, di quales Doctores habeat ii quaeque pars . uae plures, quae nullos. Ergo aeque probabile initabat inter sucidamenta cubitam. i. Ergo nequit per illud in varia-ium, ac nihil addendo , vel tollendo idubium solvi. Itaque vel intellcctus , & eonseientia , ubi sciunt , adesse aeqite probabile, vel miniis proba bile , nunquam dubitum, an aliquid liceat , vel non liceat, an sit, vel non sit peccatum, vel aliuando saltem dubitanti Si nunquam prorsus ubitant, jam ergo in talibus, ut alias argu mentatus sum, nullum superest dubium , an liceat, aut non liceati an sit , vel non sit peceatum. At talia sunt, quibus libri implentur. Quid ergo alii assi ant, & alii negant. Quorsum li-hii implentur' Mid non omnes uno verbo conveniunt. Contrivimus porth superius solutiones ad hoc dabiles. Patet ergo, quod intellectus e 8e conscientia aliquando saltem, ubi sciunt, adesse aeque, vel miniis probabile. Ergo non obstante hae probabilitate dubitarunt; ergo nequeunt tunc per hoc ipsum dubitationem solvere.Ergo nunquam pocsint uia ideb semper valet aequh, dc miniis probabile ad dubii cujusque solutionem. Si omnia soluit jam omnes concordent: s omnia non solvit nihil solvit. Itaque ex dictis de propria essentia dubitationis liquet, aeque probabile, id est, aequales rationes, vel autoritates sacere propriissime dubitate. At quae saeiunt dubitare nihil addendo, & detrahendo non faciunt veritatem cognoscere. Ergo neque dubitationem solvere. F. III. Sola io ergo pre hoc probabile nara vid Inν eae' i,consideratione, naturae dubirarioris. Hoc videtur ostendi ex dictis quaest. r. scilicet Adversarii hoc toto nomine hujus probabilis aliud non intelligunt, neque signiscant,quam
rem, pro qua sint autoritates, vel rationes non
leves, sed graves : non item superficiales , sed magnas. Sed per hoc non habetur, aliud probabile quam propriissimae &strietissimae dubitatio nis, ut quasi. 1. suit ostensum. Ergo nihil habetur, quod ad operandum sum eiat. Itaque qui per hoc probabile dubitationem
solvunt, existimare videntur, magnas quasque auctoritates, de rationes atque gyaves plus quam
ad dubitandum sussicere, nee eite posse, quod illas habens quare dubitet indeq; dubium proprietate arbitrati sunt sol iam esse dubium negativum. Sed ostensum suit contrarium, & dubitationes bonas, & sapientiuna sundati in bonis, gravibus que sun lamentis e neutiquam vero in levibus desuperscialibus aliquando etiam esse rationes acutas ac mordentes , & irritantes ad quaerendum veritatem. Elgo ea existimatio , quod habitis magnis, gravibusque fundamentis, jam habeamus plusquam dubitare, nata est ex inconsideratione, vel ignorantia naturae dubitationis: eum certum si, nec purum dubitare si mere ad om randum, nec ea, cinae ad dubitandum sume tuti sufficere ad expediendum dubitationem. 'Scilicet explicatum Mit ex Philosopho, quod omnium dubitantium experimenti et constat dubitationem ,& dubium innodare, ligamque Hubitanteni: viros poreb vel sapientes, vel ingenio robustos levibus, contemnendisque rationibus innodatos , lisatosove existimare , perindε est, atque ii Samsonem filis sericis implicatum, litatumque suille somniares. Contemnunt ergo te via uiti robusti. Ergo sollim iis illigantur, atque impediuntur, quae tu gravia, & probabilia vois eas. Ergo propter quae sapientes dubitansitu vis dubitationem solvete , & pronunciam. Ergo quandoquidem eos sapientes esse supponimas, sequitur, te ignorantem esse. Hi ne quaero abs te, vel aliqua do dubitas,vel nunqam si riu nqua m . sane se sene ignoras Ereto dubitas vel dubitasti aliquando. Quaero mox. an propter fundamenta levia , & contemnenda an propter gravia, Sc considerabilia'Si propter Ieria& contemnenda, ze iterum ostendis ignorantem sc levem, & contemptibilem ,qui nodis levibus irretiris, nec contemnenda contemnis. Si propter gravia, & non contemnendat Ecce ergo in terminis tuum probabile. Ergo propter istud tuum probabile dubitasti tu ipse aliquando At illud nunquam plus valet, sed semper idem. Ergo velle per illud dubitationes solvere natum es quod considerata non fuerit natura dubitationis quae est propter rationes utrinque graves,quoties ipsa non levis, sed gravis , bona duo est. Uoco autem graves ad faciendum dubitare ; nam pro ostendenda conclusione alterutras non graves sed sollini sophisticas esse, ostensium fuit M. i. 'In dubitatum est itaque, viros etiam sapientis. smos de aliquibus dubitasse; dubitavit utique S. Thomas: ecquis dicat, eum levibus rationibus implicatum , involutumque fuisse I Dubita vit de aliis, dubitavit de origine animae seph Augustinus : anne propter IeVes, contemnenda uerationes,& dissicultates ' Levissimus sane tu es, si ita existimes. Non valet ergo: habeo utrinque non leves, sed graves, & non contemnendas rationes. Ergo jam non sumus in dubio, & dubita tione, sed soluta est dubitatio , expeditus nodus,& rupta vincula. Cernitur propterea manisem hoc genus solutionum , & resolutionum natum esse ex inconsideratione naturae dubitationis.
Iram per ipsum non rnvenire veris Mem, serusolvantuν dubia consilentia '
C Upponunt omnes, dubia conscientiαnon bo ne , sed temere solvi, & deponi ab eo, quin uulam diligentiam secit pro invenienda veritare. De eo autem, qui sufficientem diligentiam secit u
rei loco iat. q. . quem Salas, & alii communiter sequuntur, docet, illum per non inventionem veritatis satis solvere dubitatione' ineque ab obli ἀ
243쪽
obligatione liberum, dr Ignorantiam time. si qua incidat, fore in voluntariani,& inculpatam.proωbant; quia lex post sufficientem diligentiam non
inventa, vel non est absolute, vel non est satis proposita 8c promulgata. lRepugnat Arriaga tracf. de ac ib. ΗΠ,1. L . thsD. y min. 3s. Ogr. & opponit, eum, qu i dubitat; an recitaverit, & per diligentiam non invenit, se recitasse, tenetur recitaret & similitet cor, isti hentes matrimonium mali fide a principio,&dubitando de morte prioris conjugis , non se liberant per nescire, etiam facta diligentia. F. tr.
ASserimus, quoties non inventio veritatis fidat inventionem , ipsiim non invenire recte solvi dubia conscientiae: sim miniis non reiam sel ψῆ sed temere deponi. Etenim ut est osten-Dm omnisνεο una recta solutio dubii est inveniatio, Magnitio veritatis dubitatae. Hyrie sequitur quoties in sua non inventione potest quis recte dicere dc existimare di foesset sine invenissem, per non in enire, in Veniri veritatem, nam diditur; fuisset, si invenissem: non inveni; ergo nori est.. Quoties contra quis id recte dicere nequit, nihil invenitur. Hinc ergo patet secundo quare indiligeptes per suum non invenire, nullum dubiuiti recte solvant.' Sequitur tertiheos, qui sufficientem diligeniat am fecerunt, recte solvere. Nam ut stari. 2. vel ostendetur, proponetur, Omnis leX naturae, &Dei, id est, Dei . dc Dei est invenibilis per sufficientem diligentiam, sive ejus ignorantia sit semisper, vel non semper si culpabilis, de quo ibi. Ergo in eo, qui sufficientem diligentiam fecit, valet. si fuisset , invenissem. Ergo non inventio sundat inventionem. Illud porro de lege non satis pnomulgata explosum est lib. 3.&de lege naturae, de divina explodetur late parta.. Veram hoe opus, laic labor et , quod quis coram Deo sibi persuadeat, se satis extitulo dili, gentem , se legem Dei dilexisse; nam qui non disgit, non satis quaerit; se mandata Dei sui quaesivisse,&sic etiam supra docentes se, & senea intellexisse. Certe ipsi etiam maximi sancti Dei timuerunt peccata ignorantiae, Sc ex ignorantia: de quopart. a. unde facilἡ , α quibuslibet da tum non est dicere , si fuisset, invenissem, qhia satis diligens extiti: ex suppostione tamen suffieientis diligentiae per non inventionem rectὸ
dubium solvitur. Sequitur quarto etiam circa facta contingen tia , aci quae argmenta Arriam pertinent, folvi dubitationem per non In Ventionem , quoties recte diei post, si fuisset, invenissem , ω scivissem.
Unde qui potest diligentiam etiam non invenit, si reeitasse, nee non recitasse, videre debet, quod sua natura, & rebus consideratis non difficulter examinetur ans non recitavisset , recordatus fuisset, vel etiam si recitavisset y si nihil concludere potest, tenetur ad legem dubiorum, de quae Us . si sibi videtur, se memorem futurum fuisse , u recitavisset, tenetur recitare. Si sibi videtur , se memorem futurum fuisse, si non recitavisset, non tenetur ; quia tunc non memoria
probat recitatum fuisse. Si judicia sunt recta, &vera , bene se habent omnia , & conscientia estricis: si in judicando euat, resultat conscientia
inon ea vel vincibilis, vel invinei bilis iuxta dia
De matrimonio, &de morte conjugis, ac blamilibus omnibus cassibus eodem modo est pliit sophandum ; vel ex non inventione,&non eo
mitione eoncluditur inventio, & cognitio, vel non si primum, soluitur dubium , sin minus, non solvitur. Is potest esse conjux, dcabeia in tali provi cia, vel loco; vel talis esse professionis: aut genii, ut magna iligentiam secis le , & nihil scikisse,
nihil prorsus probet, eum esse mortuum:quod sidine saepe accidit. Aliquando tamen is potest esse conjux,ut illius non inventio probet eum obiisse. Unive stim porro aliter de jure, aliter de facti contingentibus est ph ilosophandum Jus enim, MIegessiunt uniuersales: sunt perpetuae, vel diuaturnae, constantet, & fixae. Contra vero factaeontingentia sunt nartipularia contingentia, vaaria. Quare in his sufficiens, & magna diligenistia' non inventio tape non sundant inventionem ; ideoque ignorantiam facti excusare omnes concorditer admittunt. De jure propter nat ram illius eontrariam, quia universalia sunt magis nota, & magis universalia magis nota exi. P ωM . i. & propter suam constantiam , dc fi mitatem, dc quia a prudenti Legislatore in eum finem constitutum est, Si promulgatum; ut sciatur , contrarie est philosophandum , dc ex sum eienti diligentia semper concluditur non obligaatio, quoties non invenitur.
Hinc, quod in sequentibus clare constabit,peraspicitur, in his casibus in quibus cessat obligatio, non cessare illam , ut quidam loquuntur, quia sumus in dubio, & in dubio possidet libertas; quia si hoc valeret, nunquam conscientia dubia obl isaret: quod est falsum , & contra omnes. Cessat ergo obligatio, quia tunc ex facta diliges tia, Sc nno inventione recte concludimus vel legem non e e , vel si humana est, non fui se satis promulgatam. Tu autem Vide . & considera, non judicandi sumus, quanto fundamento sta iatuas : ergo susticientem diligentiam feei: tantum quaerere debui: tantum quaesivi. Pauci hoc turbprobabilitate etiam positiva, & non certit dimetaliter dicere possunt. Sequitur vero ex hae duplici quaestione, dubia conscientiae non tuto semper solvi per hoc: ne 'ium , vel cimsessorem c uti, nec istam semper esse sufficientem diligentiam. Etenim per hae non semper habetur nec probabile quidem; nam ne modicit, quemlibet Theologum, vel Consesso. rem t eere probabile. Sed per probabile non satis, nec bene solvuntur. Ergo minus siemper, & necessario per dictum Theologi , vel Constabris. Semper, inquam, dc necessarib nam potest quil ibet Theol ogua , vel Confessor sive in paucis, si ave in multis dare doctrinam bonam. Quanimblib. I. pMA I. & alias ostensum est absurdum potius esse , ullum privatum Doctorem confutuea
Ais, quid ergo pauperes an pagis agent, qui nisi Parochum non hibent, si ejus dicto tuti non sunΗBene. vis ergo cujuslibet Parochi dictum se ficere:nil ergo est, cur syistopi teneantur bonos providere; nam cujuslibet dictum sufficiet. R ut sus ergo minus quam probabile suffetet;nam noomnis Parochus facit probabile. Iterum , ergo
244쪽
quiliberrimumis est reguli inclainibilis recti tu dinis morum,& non culpae: cujus rei absurdas consequentias Videra qu6 7. Jam itaque, Hys. 2.tractaDinius . qucimod Λ omnes Veritatem mor letii 4nvunire possint, item dea uantitate diligentiae. Nune fanh ego. rurbium inisereor manis, quam oppidorum , i uibus M pauciora sunt pericula errandi , &si minus habent. doctrinae votae eminus etiam habent tuta. : .
-- id aliqui existimare videantur RTNquam e quid aliqui existimare, & sibi pe
Isi dere videantur maxime in praxi scilicet quod Autores,& Dinores hoc circa docuerunt, verissimum est, quod etiam tape memoravimus,Mhie iterum libavimus, ut sciatur, quam nullius iit Doctoris praxis contraria, sed ulub, 3t λω fundamento usare, a. Sin tergo , qui existimare videntur , dubia conscientiae recte solvi per intellectum practicum, intelligendo per hoc intellectum rationis particularis , & practicae expertem , Ec dictamen quoddam, quod prudentiale appellant Ad hoe poreb plurimum conferre existimant praxim , & experientiam, qua saepe & ad consultariones respondere, & consessiones audire, &abseleete consueverunt. Hinc, ut 5b. I. ' quo8. I. notatum fuit; Doctores, qui parum praxi studuerunt, non ita idoneos habent ζnimis se linteos volant,atque alii x valde inserioribus aliquandoc tra praxim, Ecusum eorum quidquam eonistifiga 'dieere , mox victorum ad instar o ieiunt, iis loquentes non sicut ipsos , praxi vacare. Magis ergo practidos periti res etiam existimant; quin credunt, adversantes ejusdem cum ipsis senili, , 8e opinion futuros, si loco librorum,& sp culationum praxi incumberent. Hoc ita ut crederent , causa fuit aliarum artiἡm exemplum dividemes quippe passim, in aliis iartibus serme totum momentum experientiam lexistere, se nihil expertos sere despici; atque uno verbo experientiam earum matrem extitisse, Scxenit ieem. Hinc nata distinctio Theoricorum,&Plisticorum. Hine nullius praxis , ω experientiae Medi eo itemo se fidit, non thirurgo, non duci, non nautae, non aurigae , coquo, dcc quia expetientia pars saltem maxima est. Hinc ergo eis nata eadem persuasio est artis directionis animarum , & morum: sc credunt, eos melius d cdutos casiis conscietitiae, rutilis etiam adminiis nistraturos sacramentum paenitentiae , qui pra-xim plurimam habent: caeteros porrb vix non hieptos arbitrantur; 8c si quid exacth dicunt, taedet eos certi tuffinis, ut e tetrast. 1eex Philosopho,
PRoposui superius Doctorum concordem, &urinna m sementiam doeennum , intellectam praui cum semper debere concordare cum intellectu sp ut rivo, si ratio aliqua , . vel ei ouastantia particularis,c quae ad praxim perti-- ,3 non occurrat vari di, & disiis adijudicio speculativo ; sin minus distoriari temere.& sne eavia, nec a peceam excutire. Mi ruinetiam se alia verba superius exhibui. Dicendum est ergo, nullum dubium constientiae recte solvi per intellectum practicum omnis partitularis rationis practicae , vel cissumst tu expertem. Ratio ex dictis est manifesta 3 quia duhium unice soluit ut inventione veritatis. Sed veritas prius latens, &de qua dubitaritur, non , invenitur, nisi occurrat ratio. vel ciri; Mantia particularis eam pro hoc Easu mam stam, ud tegens. Ergo neque solvitur dubium P sed latet
velitas, sicut prius. l l . .,
se tetidum est ergo, non ita rem habexe, ut intellectus speculativus sit duntaxat vitellectunnon autem intellectus practicus, sed poteutia uia qua ere ea, & temeIMia, quae rebos quibus deo assensum praebeat. Intellectus itaque practicus est etiam intellectus; ergo est ad verum: nam hoc est de ratione intellectus omnis . ut est princia pium, & negat nemo sub his terminis. Ereo si v niat ad ipsum res dubia ,& nihil particulare occurrit magis pro ita , quam non ita , ipse ctiam. dubitabit. . iExpono ex dictis. Intellectus practicus duinhium sel .itam arido , vel negando; nam in sta amimare, & negare solim est dubitare, via.
nestite. Si assirmat, id sibi verum videtur,si neget, id quod negat , falsum esse , dc vel se negare, sbi videtur. Ergo intellectui practico
venti dubium videtur , se veritatem invenisse Mox quaestus cur, non respondebit, fissis. Non item respondebit , per instinctam e iam iam Mλεων , quod multipliciter ostenda potest. H bet ergo semper causam particularem,quam sed dati ali ut Ore quidem resolvemus,& ita assu tis sorie etiam videbitur, intellactum practicum amrmare , vel negare ipse verb nee Mimat nee negat, sul dubitat. Confirmatur 3 quia intollectus practicua, Mspoculatavus unius non sent duo intellectus , Ecduae potentiae quasi disparatae, quarum una huc, & alia illae respiciat velut aquilae imperii, sed sunt una potentia diverse confiderata, relataque ad diversa objecta secundum aliquid. Hine ρο- teu, quod timuit huic potentiae una , eademiueres eodem modo oecurrem , & intellectum 'speiactitatiuum dubitare, & practicum non dubitare, sed enuntiare, & amrmare.
Inrellectus itaque spe lativus d i sint esse de re secundum fer piacticus de re, ut subest ci .eumstantiis hie . & nunc ad paris Membactuma
Meuimentibus.videntes aliqui , quod intellictus . etiam speculativus de mutrix etiam theumstantiis judicat, nam in morali ipsi ieientia tractatur de illi g, qua , quia abi, &e. ut liquet ex I. Ethuar. noluerunt admittere hanc distinctionem de m cti eo, & speculativo , & quod intellectu specula divo dubitante , veI aliud opmante , passu m-telleis
245쪽
εεηεilas practicus uol non dubitare , vel eontraiarie etiam opinari, at communiter asseritur. Caret Mira recte intelligendo utrorumque intentio est legitima. In comperto est, intellectum spe lativum esse universalium , de de universa libus ;& hujus intellectus sunt opiniones scholaiarum , de librorum: quae etiam ipsae, de seientiae practicae sunt, dc propter agere i tamen quia reia motius se habent , & operati est in particulari, fidei reb comparative ad magis practicum speculativae, ut ipse quoqqe intellectus appellantur.
Has rationes univertales comitantur etiam suae
citiustantiae , quor plerumque, vel semper rei insunt. Et has ut sue circumstantias consaerat,& perpendit intellectus speculativus , & etiam
scientia, ut patet ex ipsa. Sunt poti h Utar circumstantiar, quae nec semiaber, nec plerunque rei insunt:& viae praeter selenia iam , 5c bellationem, & se etiam praeter in tellectum speculativum accidunt,Quandh autem in partieulari operaturi sumus, tenemur videre,
an adsit hujusmodi aliqua circumstantia , & id videmus per ipsum intellectum, qui speculatus est; sed is ipse, quatenus ad illa singularia viden
da transit, appellatur praehicust 5 sie quoque intelligi potest axioma dicens, intellectum extenvisone seri praeticum. Hi ne non alius intellectus dubitat, focilius eodtibi tante determinat, sed idem ipse sine aliqua incidenti . 3c accidenti circumstantia dubitat; de
sub illa determinat : & se diversi ode sumptus
practicus,vel speculativus Vocatur. Dubito egci,an iter facientes teneatur ieiunare, vel etiam affirmo: iter facio mox cum aliquo,quem video extraordia
narie pati & propter hoc particulare eum ab ob tigatione libero; & ira in aliis, quar sunt obvia.
Patet autem ex omnibus, prorsus esse impossi
bile , quod intellectus practicus sine ulla particu Iari causa, & ratione Olvat ullum dubium conscientiae; & ore quidem set solutio, non corde; nam cor vel nescit, vel dubitat, vel si jam amrmat , id verum habet. :s. III.
ετο neque per praxi , cst experientiam simito ηι dubia conficientiae.
Loquor de dubiis eonscientiae de peccato, vel
non peccato; vel de majori, aut minori peccato. Et in sero dubia ista non solvi per puram praxim, vel experientiam. Ratio semper est eadem 3t ut opinor invicta e quia scilicet dubium
unice silv.itur per iuventionem veritatis: praxis, Ec experientia nulla est inventio veritatis in te nolita , nequς eam sentit. Ergo, &c, Minor ostenditur, quod de tib. i. breviter teli gi. Nam praxis multa ,& experientia resolvendicatus eonscientiae, vel administrandi sacramentum poenitentiae operationis quidem facim est experientia;recte autem, vel non recth saltae nulla est experientia: nee praxis. Quare praxis, & cxperientia quom praesens sunt potius de subjecto
non stipponente. Etenim nori dubitamus, an in casu restitutionis possit easus resilui assirmative , vel negative; de an sic dispositus, aut sne restituendi, vel non ablata occasione possi poenitens absolvi l scimus. omnes, & eum absolvi posse, de casu in utrolibet decidi. Dubitatio ergo non de hoc est, sed de re
cte facto, vel faciendo. Sed de hoe nulla est praiaxis, & neque experientia. Ergo quoad praesen ἐpraxis de experientia sunt potius de subjecto
non supponente, de hae experientiae in futurum,
Tu itaque multos hujusmodi rasis negati vh resolvisti; plurimos in hae occasione, fle sne haerestitutione absilvisti , 5c multa est tibi praxin& experientia. Habeo. Quid vero inde φ Piobasuruso recte factum. Forte dicas i quidquid ego iacio, recte factum est e sed hoc ego ita tam foci: ergo, dec; Et ego dico: haec non magna humilitas est. Haee ergo relinquenda sunt, & de recte iacto, vel non facto per ipsam doctrinam , dc scientiam judicandum. Non ergo dubia solvenia venda per praxim, de experientiam. Hine porro patet, quam sit alia ratio reliquarum artium; in quibus videlicet sub experienatiam cadit rectitudo, vel error ipsarum, aut professorum. Adhibet medicamenta Medicus ;aegrum se, vel aliter curat: experitur e ius, an aeger melius habuerit, an obietiri ideb multis experientiis elicitur ars. Idem videas in nauta, in duace , in chirurgo, & caeteris. Non ita est in arte conssentiae quoad prae nnam quoad alia etiam eonfert experientiat In quam, quoad prae s de peccato , vel non pee-cato, de de tanto, vel quanto; nam tectitudo, vel error operationis latet sensis. De Obligas a restituti ne,cum deberet restitui; contingere potest de te peccate, dc ipsum etiam debitorem deceptum; jam quippe constitutum fuit, dc latius para. a. diaeetii nullum privatum Doctore naesse rus amoenam, δc infallibilem rectitudinis morum Conritingere ergo potest, ut dixi, dc te, dc debitorem te sequendo peccare. Error sane accidit, fle peccatum , quod tamen experti non estis. In absoluditione sacramentali idem cernitur; contingit,eam dari nulliter: jam gratia, vel non gratia sub experientiam non cadit: neque proinde valor, vel non valor sacramenti. Ergo per ineonsderationem , quod in artibus aliis cernitur, adductum, traiis latumque est ad praesins. Quinimh quod ex Aristotele i. Rhetor. alias filiasius aisero, praxis est inulto periculosor, de incertior speculatione, perquam proinde praxis dirigenda est, Sc non vice otia. Docet ille, quariatum seri potest, per leges esse determinandum, de quam minimum relinquendum judicibus. Probat; quia qui leges condunt , pauci sunt: qui autem judicant , plurimi r Acilias est paucos,
quam multos invenire prudentes, δc sapientes. Rursus quia leges sunt de universalibus, de ita de absentibus etiam,& suturis r de se locuni non habent amor, de odium, de timor , de aliae asse ctiones: eontra verb judicia sunt in particulari, ubi amor, de odium, de timor, 8c verecundia,&alix assectiones locum habent, quae judicium rationis, de veritatis valdh perturbant : de saltimus prorsus ultra, s ab his humanis passionibus nos liberos, 3c integerrimos aria tramur,dc quantum nos ubique fallat amor i ignoramus. Jam hae duae rationes philosophi a sortiori probant de praxirentutionis casuum , 8c administrationis sacramentorum. O quam sane est dimise dicere vis, contristari amicum, potenti temere, absilutionem negare. Nec dissicultatem nobis etiam flentibus facta
246쪽
ipsa loquuntur. Ra in primum videas absolu9onciti negari. Omnes , inquis, veniunt recthAispositi. Velit utinam Deus. Quod ad eastis attinet, sepe si pars haec consilium petat, pici ea resolvitis; ii venisset contraria, eidem obstetmini Disset, Arari non inveniunt, quod volunt, & quaerunt. Haec tinh , Malia mon-srant , quam si res ista difficilis magis multo, quam in judiciis nam & familiarius, & brevius, & oeeultius expediuntur consilia, quam judicia i&. propter eausas alias,
Virum eris in dubiis tutior pars su eligenH. s. I. sex sim quaestioris , argumenta pro pote --
Postum est , dubium proprie eonsistere inaequalitate rationum , vel autoritatum. Dubium porro quoad praesens esse potest de peceato ; vel de peccato majori , vel minori. Tutio rem partem eam sum communi sententia vocamus , eam, inquam, contradictionis partem, in
qua nullum esse potest peccatum; vel in qua solum minus, ut si dubitares, vel dubium esset, an tenearis ad restituendum ' plane certum est, te restituendo non peccare. Similiter dubium est anteneatis die festo adesse aegroto , an audire n-crum' Minus peccatum est secundum se violare praeceptum Ecclesiae de audiendo Acro , quam praeceptum es raritatis: ideh pars tutior est , adesse aegroto.
Aliqui Autores distinguunt, ac diverso modore lὐete videntur in dubio facti, & in dubio juris , in quos aeriter agit Vasqucet I. a. di φ. 4s. N his vero visum est ab his differentiis praescindendo eam in hae quaestione viam tenere , in qua
cum omnibus videamur convenire.
Videtur ergo , nullam esse obligationem eligendi partem tutiorem ; nam si haec obligatio proveniret ex jure Carioni eo, sive ex iure naturae , sive divino, sunt alia jura, ae aliae tegulae, per quas eliditur : est enim regula de favendo indubita possessori, reo , & aliae: hae aurem regu-lm de possessore, reo, & de stringendis odiis in omni serme dubio loeum habere videntur ; in omni scilicet casu est pro una parte possessio, vel ratio aliqua rei ,& in alia odium. Ergo in nullo
dubio, vel se te nullo sumus extra has omnes regulas : ergo nunquam, vel sere nunquam in obialigatione eligendi partem tutiorem. Ea verb quae nunquam, vel sere nunquam contingunt, parum pertinent, & vix intersunt ad considerationcm cientiae Moralis.
Secundo, quia in dubio saltem juris , semper, vel sere semper sunt opinionestat inter opiniones,& opinata licet sequi quamlibet partem, nec tenemur ad tutiorem r ergo. Υert id, quia vel frequenter occurrunt haec dubia, vel raro, vel nunquam si nunquam 'quaestio est de subjecto non lupponente. Si raro quaestio est nullius momen ii , & quae raro eontingunt, praeter silentiam, aedisciplinam sunt. Si frequenter φ ergo frequenter durior pars venit eligenda: hoe autem esset nimium onus ; non verti suave jugum Christi. Quarto allegari possunt casus partieularest du
bitans de emissione voti non tenetur ad votum: datamen haec erat pars tutior : smiliter non tenetur recitare. qui habens tenue benes eium duabitat, an teneatur: dc se in aliis : omnium po in eadem videtur ratio, ut decursia constabit: ergo in nullo dubio tenemur ad partem tutiorem Quinto , quia non est, unde proveniat haec ob
ligatio; maxime enim illam quidam fundant in jure Canonico, ut in .ip. ad audientium ; in cap. Ggmβὰμ 1. O iap. petitio ιαι de homicidio; & in Clement. Gior de verb. signi f. ae sinitibus. Ad haec porro jura responso iacilis ea videtur aliquo rum dicentium, ea intelligi de consito, & ad me lius esse; non autem de praecepto: & item ea intelligi , ac valere solum pro casibus contentis in ipsis: item intelligi sollim in dubio facti; non autem iuris. Nulla ergo origo certa est obliga tionis uni versilis, semper in dubio eligendi paria
Omitto porth paucos quosdam, quos satis supra rejecimus , qui contra omnes objiciunt, hane quaestionem esse de subjecto non supponentemutila enim est pars tutior ; quia in nulla est periculum peccandi. Imb pars benignior videtur sem
per tutior; nam pars obligans v. g. ad attenti nem in recitando ossicio, multorum peccatorum
saltem venialium periculum magnum ponit: paraopposita Mberat ab omnibus. Ergo regula juris in dubiis tutior pars est eligenda, potius haec erit, in duhiis est eligenda pars benignior, pars liberans, &abselvens. Hoe inquam, quod joeus videtur in praesen
d Um ut procedamus utilius, tum ut Autorum sensum certius habeamus,visum est non accipere dubium quasi in se, sed quoad nos, & in
ordine ad operantem, & consulentem: est enim omne objectivum dubium se accipere, omnique
illi correspondet dubium sermale , seu dubium in intellectu.
Jam ergo eommunis Autorum omnium,& veis
ra sententia est, in dubio practico, seu quoties quis practice dubitat, tutiorem partem esse elugendam : s secus hal , peecari in eadem specie peccati, in qua si obligatio illa cerib constaret, pecearetur. Quoties verh dubium est speculati vum, distingunt , vel adest causa rationabilis discordandi in judicio practico, vel non adest ' si adest, jam objectum des nil esse dubium; non suismus in casu, Vel nulla talis causi adest ' Et tune dicunt, teneri nos ad concordandum in judicio practico cum judicio speculativo. Et se, quoties
sol sim sumus in dubiis,' tenemur ad partem tutiorem. Atque haec sententia sub his terminis est eommunissime recepta, licet in aliis sicile convertibilibus, vel connexis sint plurimae contra dictiones. Autores extant apud salas trium.t. dis. - θα Icl. num. I 3. apud Vasq. i. a. dis'. 6s. ct G. ImbVa'. HO. 66. cap. 3. in dubio tam iacti, quam similiter juris tam certum putat, eligendam par-
247쪽
tem tui orem, ut absque controversa id ita esse debere existimet, & tam commune, ut nullum eatenus ex scriptoribus scholasti eis se invenisse, continetur , qui oppostum asserat. Authores lirie in re sunt obvii tractantus de conscientia dubia. Probant vero hane sententiam. Primo ex Apost. a Rom. I . Omne Fod non est ex me, peccatum est. Ο- mittimus hie expositionem frequentem Aligustini de fide propriὲ tali satis ipsi Apostolo confor
mem ingeminanti toties, justum ex s de vivere, agentique de fide, qua Deo ereditur. Iam alii eo in loeo per fidem intelligunt conscientiam r at operari ex conscientia dubia non est operari ex conscientia, 'nod actio non sit peccamino saltiam conscientia dubia aequaliter est de peecato,& non peccato; non autem est eonscientia de non peccato. Confirmant, quia qui se dubius opera tur, videtur praeceptum devorare. Rursus quia videtur illud parvi pendere. Secundo probant ex 3. l. qni amar peritarum,nrisit in illo: amat autem periculum , qui absque ulla nec certa, nee probabili quidem ratione, temere, ac voluntarie se exponit periculo vel pee-
Tert id, quia actus, ut sit bonus, debet tende re in bonitatem aliquam obiectivam; & sie eon Diniari alicui regulae bonitatis: conscientia porthdubia not. magis est de bono : quam malo, nee bonitatis Drm malitia: Confrmantur ;quia nullum tunc praecederet dictamen prudentiae. Quarto afferunt legem amicitiae, quae postulat,
ut abstineas, non sollim ab iis quibus certo scis , amicum ostendendum; sed quibus dubitas an se offendendus. Ergo a sortiori id postulabit lex ami
Atque haec sere omnes allegant, etiam ii, qui usum quarumlibet opinionum probabilium liei tum dicunt. Nam alii addunt alia multa, tum ea jura, quae in argumentis proposita sunt, tum alia.
s. III. Refexis ad opiniones aequaliter, o mini spro babiles. H. e certE omnia verissima sunt. Verum si
in aequalitate opinionum, ac probabilita tum tutiorem partem non tenemur sequi, quin
etiam in earum inaequalitate licet sequi minus probabile, & minus tutum, videntur omninbnulla esse. Ecce enim dieit quis, vel nullum unquam esse
dubium practicum, quia illud per se ipsum abs. que omni alia diligentia deponitur ; vel f quod
, nullum unquam esse peccatum eligere partem minus tutam, seu non tutam.
Quaerit scilicet, an quidquam intersi, legem
te ipsi, ae materialiter, ut vocant, violare ; vel non item exponere se aliquem periculo talis violationis, si amare periculum, an non Si negative respondeatur : dicet: ergo rationes
nuper adductae nihil probant ; ac proinde operanssae eum conscientia dubia non peccat, nec ulli se exponit periculo, quod intersit t& s te ipsa te gem violaverit, erit violatio solum materialis. Sin autem affirmative respondebitur: instabit, inaequalitate opinionum , &probabilitatum, idem
omnino adese periculum ἱ nam per aequalita-
rem opinionum, ac probabilitatum non mastis habetur, legem re ipsa non adesse, quam perconia scientiam practice dubiam imh per minus probabile habetur minus, quam per consesentiam seu ubiam, ut patet. At in aequalitate opinionum nullum est periculum non certe illud, quod qui amat, peribit in illo: non item ulla ratio osseniasionis ac laesionis amicitiae divinae non itein ulla temeritas : nulla item devoratio praecepti sorma lis; nullus contemptus. Ergo nee in conscien tia dubia. Praeterea per aequalitatem opinionum, ac probabilitatum soli1m habetur regiua operandi, quae
ex se non habeat magis consormari, quam dis mari legi v. gr. in materia jejunii re ipsa existenti, ut constat& in minus probabili habet magis potius distordare. Et tamen haee regula se indisserens dicitur suiscere ad honestatem. Ergo regula se indisserens sume it ad honestatem. At conscien tia practice dubia est ita indifferens, nee aliud mali habet . quam istam indifferentiam. Ergo susE-cit, sevi in conscientia dubia casuale omne omni-nli erit consormari legi re ipsa existenti, & sortὰ
perans consormabitur, & sorth non conformabitur 1 ita prorsus est in aequalitate opinionum, Scprobabilitatum, uisupra magis suit declaratum.
Assumet veth in suffragium & suavitatem jugi Christi; & magnam Dei misericordiam; restitiactionem odiorum, atque hoc genus cetera. Negabit autem se teneri ad ullam dilisentiam, contra quam omnes obligant: negabit ullam aliam, dubii deponendi causam esse necessariam praetetipsum dubitare. Nam ita, inquit, vos dicitis, quoties aequalitas opinionum, ac probabilitatum habetur 1 im 1 & quan id habetur minus. At in
conscientia dubia non plus est periculi, si de violatione materiali sit sermo s de formali instetur dicit de hoe esse quaestionem: & ipse eam negat, quoties sumus in dubiis: nam in dubiis habetur aequalitas pro lege, & non lege, & lex propridloquendo nee esi, nee non est in conscientia: in eodem polrh est statu in aequalitate Cpinionum. Utrobique ergo par ratio, par prudentia ; pattemeritas, vel non temeritas.
iv. In omri ergo aequalitate pars tutior eligendi. V mecumque ergo aequalitas 'proveniat, via
detur , nos semper obligatos esse ad tutiorem partem in omni casu aequalitatis: intelligo auteni ipso extante, & ut dici solet, in sensu composiato. Ideo in terminis etiam de aequalitate opinionum tenent hane doctrinam multi apud Tanneiarum disp. a. qu. . dub. 3. scilicet Henricus, Adria nus, Conradus, Cajetanus, sylvester, Sotus,
Corduba, Armilla, & ut addit, multi summistae Eamdem tradunt Comitulus, Blanius, Iulius
Mercorus, Fagnanus : nee cons Aeratis omnibus
simul regulis abesse videtur Em. Palla vicinus, maxime verti, quia ut visum est, non probabilitatem convenire posse utrique simul extremo contradictorio. In aliis veth terminis de dubio est, iit vidimus. sententia receptissima. Probatur primo, nisi fallor, ad verbum iis rationibus, quas omnes polaunt.
ae breviter in quaestione proposuimus, quibus probavi, qui eum practice dubitat, teneti ad patia
248쪽
114 DE RECTA DOCTRINA Mo Ru Mo
rem tutiorem ; nam illae aequaliter probant in x- est, detiora quis in Aldu: item ; nisu mihi csη ιιιι stim,
dubium Disa per inaequalitatem tollitur, & nihil reti it, si aequalibus libram vel auri, vel serti addas. Secunao , quia nemo est, qui in multis saltem casibus aqualitatis, ut si Titius, ae Sempronius aqualia jura, & rationes pro fundo habent, ac neuter possidet, non obliget ad partem tutiorum. Sed omnium aequalitatum eadem est ratio in sensu composito, licet iliae aliis iacilius inaequali rentur, ut ex praecedentibus quaestionibus liquet. Quod
rursus constat ex toto opere: quia in nulla aequalitate est vel credere, vel opinari, vel ullo modo assimare, ςel negare alterum extremum determinate tergo solum est dubitare, vel aliquid hujusmodi. Sed in omn i dubitatione in sensu composito dubitationis eligenda est pars tutior juxta omnes ; nam peccatur, nis deponatur dubium. Tertio , quia omnes regulae, & doctrinae juris de dubiis permittentes partem minus tutam sup ponunt hanc doctrinam ; nam omnes illae vel supponunt aliquid, vel ponunt, & inducunt aliquid, per quod tollatur aequalitas , ut quast. s. quemdas
Quarto, quia aliqua aequalitas pro , & contra legem obligat ad partem tutiorem. Ergo omnis. Probatur consecutio ; quia aliqua aequalitas, pro& contra legem ideo obligat, quia est aequalitas pro vero, dc salso , nec habetur magis legem non esse, quam esse. sed in omni aequalitate est ita. Quinto, quia si ergo habens aequales causas assirmandi, in hae quaestione, da re ipsa his, otium detiar lex, o vessensus Dra, qua vehI, me remisum non stere, rem illam facio, vitiualiter saltem di eo, sive velit Deus, sive nolit, volo eam facere.
Hoc autem est peccatum , ut patet. Declaraturo nam omnis deliberat , ae honeste operans habet justam desens onem suae operationis. Qui autem in proposito casu operatur, nullam habet. Quaesitus enim, cur operatus sit , cum nesciret interea, an operatio esset contra legem,
vel non esset respondeat, necesse est, vel se , id parum curasse , an esset, vel non esset lex prohibens : quod plane est nefas: vel siquidem ipse ne nciebat, hoe ipso eam legem non esse : hoc autem est in sum ciens: nam supponit hanc plerumque salsam propositionem universalem: ego sto unaue
sum legem : dc deinde jam hoc pacto cellat aequalitas, & tollitur dubium, nee sumus in casu. Vel denique respondebit, legem hoe ipso, quod non
constet, sed in ea aequalitate, non obligare. Versim hoc in primis est contra omnes: nam nac via omnis conscientia piacti ch dubia deponi posset per ipsum dubitate. Et deinde , vel is, qui lic responderet, fecit sufficientem diligentiam, ut scitet le-pem, vel non fecit si non fecit, insufficiens, ae inepta defenso juxta omnes. si fecit, jam non sumus in casu, nec in aequalitate: qui enim iacta sunri scienti diligentia legem non invenit per hoc ipsim habet vel convincens, vel magnum landamentum de ejus non existentia: & ue tollitur aequalitas. Ergo extante aequalitate, ac in ejus sen-iu composito nulla est juxta defenso in se operante. non ergo honeste operatur, damnabiturque in extremo judicio.
Quoad sum eientiam portli diligentiae, ut supra quoque dictum est , quisque timere debet, se non feeisle satis. Tum quia plerumque in studio aeterianorum deficitur : tum quia veta citer scriptum
me; ac muka alia, de quibus inserius Esset vero minus apta defenso, s per alios ita facientes sese quis vellet justificare, & defendere. Ut enim omittam alia ; hoc esset dolose quaeren tium veritatem ex Augustino υτ PDI. 33. Nunc autem suis) multi dolose agunt, ut inveniant iniquitatem suam; id est, non ex animo agunt invenire, & odisse. Sed quia in ipsa inquisitione dolus est, in inventione defensio iniquitatis erit.
Cum enim invenerit iniquitatem, ecce jam manifestum est illi, quia iniquitas est. Et ille, qui dolose agebat, ut inveniret, jam invenit, Mnon odit. Quid enim dieit . Quam multi hoe sa-ciunt i & quis hoc non facit Et numquid omnes perditurus est Deus I)Idem vero est, sit in ea aequalitate constitutus, quaerere negligas , quia alii vel pauci, vel multilita faciunt ; & dieas; quam multi non quaeruns& quis hoe non facit' Dolose ergo agebas , cum quae res ι subdit Augustinus) Inrba oras rivi imrurtas , o
delus e n aut inultigere , tit bene ageret. indetis, qui vesant ιι tiria ιrduit; quia sum homnes, qui Σesunt mistelligere, O non possunt 1 sunt autem homιnes, ροι nolam intelligere: ideo non intesti m. Dicere autem, quoties est aequalitas, vel etiam minoritas opinionum; ac probabilitatum conu dichoriarum , jam veritatem esse iii nvenibilem,
ae s stati ignorantiam invincibilem ; est pros ah multiim dicere; ae patet salsum esse ex dictis;
ac in terminis ostendetur infra.
s. IV. argumen a. EX his sacile removentur argumenta eontra ria. Ad primum breviter nunc dicitur regulam tutiori parte non elidi per illas alias regulas: haenamque non sunt de dubiis in sensu composito
dubii, & aequalitatis, sed in sensu diviso, & auia
serendo aequalitatem, masis post pauca deelarabitur ex communi sensu Theologorum: constabits militer ea sus dubios esse satis frequentes saltem
Ad secundum jam dictum est, nihil interesse, sue aequalitas sit in opinionibus, & probabilit
tibus; sive in aliis rationibus, ae praeter opinata. Ad tertium constat ex resnon sone ad primum.
Quod autem de suavitate jugi Christi adducitur, primh removetur ; quia similitet scriptum est,
anetrate per angustam portum: propter verba tu oram
tuorum custodiri vias durari, ac multa similia 1 & hoe copiose supra rejectum est, tractabitur infra de horum concordia, ac declarabitur, quibus, Munde si suave. Ad quartum respondetur universe, omnes dubitantes teneri ad partem tutam; nam conscientia
dubia, rationabile dubium nisi per causam rationabilem nequit deponi. Qui ergo dubitat de emissione voti, vel rerum smisium aut oblivisci
solet ' & tune tenetur ad votum , si causam ratio
nabilem habuit dubitandi: vel obi visti non soleti& tunc non tenetur; quia tunc non memoria est
causa probabilis, ae rationabilis dubii solvenditae similes circunstantiae examinandae sent, semper in aequalitate tenetur. Ae eodem modo res.
pondetiit de habente tenue beneficiam e videndum
249쪽
dum enim, qu78 in simili na, eria fieri e mu-hiter soleas; & quandoquidem in lege positiva
sim tiς, m rc conluetudo vim habet e at Conside xandum eras, ah adsint omnes conditiones neA
non petilaei. Quod si dubitatio per aut horitia item sordeiida erit, dictum in , quae quant quea athoeths sequitatur, nec suffieit cujuslibes diis M' ikitum respondetur, obligationum se
timendi partem tutiorem in omni dubioria e 1 ex ipso iure naturae, ac etiam ex divino diqim oblusatio in jure canonico su 'ponitur magis kquam In lucitur 1 ffcireb, ut mox magis eo tabit, dic
Hon pol hisi vel eam solum esse de eonsilios vel n otii mora gon obligare , fragis quam id-dici
Irsi . de ideo plane tenemur, unde & quare
in casui constipntiae pracstico dubiae tenemur juxta omnμ. Tenemur itaque primum ex ipsis rerum naturis I & sic jure natui x. Scilice; ex ipsi rerum natura lic comparati ivinus, ut lex dei in se existens, ae in se sumptast regula actuum, noli rorum; nosque simus quid renutandum , ac regulabile per illam. Atque idem da caelixis legibus eth habendum, quae vim in conscientia obligandi, & sub peccato propriὰ tali habent a divina lage disente Domino, ps --- ω, - - ιt: PM Ut opimit, me seremta, id quod de omni geneae se Periorum exprestum extat in sanctis libris, ut sicitur. Ei itaq; lex Dui .in is existens regula humano tum actuus , licet applicatio ac yelut intimatio eius fiat pegrationem nostiam,quae proinde etiani Iosa tegula dieitutes ine legem illam in 1e qu rete, Z seiro aliquo demum modo tenemur juxta om--. Hinc si liter conseiemia est, ac dicitur vel
ignorans, vel errans, in quantum hoc, vel illo modo ab illa discordat: & si ignorantia invincibi is non fuerit, ia Peccatu non excusat, ut ponunt omnes. Ex quibus, atque aliis obviis constat, te gem Dei in se esse regulam , per quam est regu Landus , homo. ut etiam e Riat omnes. Ex hoc Milo principio insero nunc: ergo te iatur homo non ara se gerere in operando, ut aequa- Iiter se habeat ad operandum auxia, & contra istam regulam. Haec eonsequentia constit uni versali inductione omnium artium, ac dilciplina-
eveus .itionciri, si contingat errare n erret est vo i ratius , ac imputabili si exponit item se pericu lo violationis: & per hoc ipsum peccat contra re gulam. Tu interea vide an consultuni si, solam hie regulam divinae legis excipere, ac rerum nain turas eo pretextu invertere, quoniam Dominus
Hoe ipsim cernitur in ipsa etiam ratione notastra, quae regula est; tamen minus prinei paliter ,& sothm quia applicatio est divitiae voluntatis, Ru legis. Quisquis enim se ad eam si habet, uenori magis juxta eam, quam contra operetur, hoc ipso e ntia eam operetur ergo a sertia i ita eriem divit a luge a qu, habet illa vim obligandi, de regulandi., Similiter qui nihiI eurat se ire legem & ut sibi ceurrit: operatur, metat in ipsam leagam i iise excosatur, licet casu aliquanta juxta
eam operetur. Ergo tenetur homo non ita se ger rere opera clo, ut aequaliter si habeat ad opera
dum juxta ii se contra regulam divinar legis. Mit, se si habet in omni casu aequalitatis ratio num, vel opinionum, vel probabilitatum, si, oligat partem minus tutam 1 & si pars haee sit retianus probabilis, magis se habet ad operandum contra ἡ ot Tatis constat ex dictis. Ergo.
EX his ipsis, quae nune dicta sint, gravis m-
, secth dissicultas emergit contra istam obligationem sequendi partem tutiorem.' quae tamen dissicultas eamdem similitem vim habet ad vetius sententiam ab ea obligatione liberantem. Etenim utraque pars videtur vel relaxate, veι stringere divinam legem, contra, quam a D mino jussum est Deuter. 4. Ma in risu is et a bum, a d vis r Hrvor, nec a Neris exeor sima tema id ira IDM DAmovi, qua Us natipio vestit M ad dentes , ae auserentes scribaa, & Pharitat a Chiasto reprobati sunt
Nimitiam ex principio philosophicol de tabus
easu Hibiis, & eontingentibus, ea , quae aequali ter, & eontingenter se haberitat esse, de non esse, sere nee esse est, aliquoriri esse,& aliquoties non. esse, ut patet in ludis, & in puth contingenti bus omnibus, i ae similimr , quae .indifferenter: a. habent ad duo, aliquoties juxta unum e tan- .gunt; de aliquoties juxta'aliud. M omnes casias, dubii, 8c aequalitatis pro, ε contra legem, aequa iliter, Ac omnino contingenter se habene adtigem. de non legem. Ergo sere necesse est r certe probais
bile opinabile est, parteia vitiorem aliquoties iurita legem fore; aliquoties sine lege, de ei tra legem
ore: ae sim iter partem contra iam propter eam dem rationem. Et an toties, an pluries unaquae inque pars iuxa volitontra legem si romni rah, nes. cimus seur in jactu talorum: Ergo utraqu. temere 1 riam incas bus omnibus indifferenter ad
ni uoties uuis ira temere s nam in calidus omnitius inciti terentes
ἰὴ sthi in operindo, ut non habe operarimagis hal ntibus ad legem, M.timi legem Araratim.
' --aeontra regesas, & praecepta artis, de m ponit legem, dc obligationem:& inera set ,
per tollit quod eam temerὲ post a videtur, atqnas quis in Ddo puerorum ulud ponat, semper pso licienda eastella; de ciller ponat, semper projicien- .dos leones. Utraque pMterea sese exposit neces stati e tandi. Un aquo demum assertiu est neces. .
sariis salsi , ves semper ponens, vat semper istis . sens
250쪽
Iens obligationem; quae te ipsa nec semper d.
tur: Ec omnia haec demum regula sent per divisnam lessem insere.ipsa existentem , vel non ex I-
stentem : illa enim est, cui prohibemur vel addere, vel detrahere. Declaratur : nam utraque haec e risequentia
est temeraria, & inepta: ego nescio, & dubito, an Deus re ipsa velit. me hoc laeere, vel non faeere: ergo vaItet & similiter: ergo non vult. Et similiter si simus in opinionibus: sunt opiniones, quarum alter . dicie, Deum hoc vellet & altera negat: & neutrius veritatem ego scio: ergo vult: vel similiter: ergo non vult. Sunt consequentiae vanar, & sne nrobatione, εο aceepta tota colle ctione casuum utra libet earum est necessario vel saltem probabiliter , dc opinabiliter aliquoties vera, Scaliquoties falsa: ει utraque universaliter sumpta falsa. Hinc haud mirandum ell, si alterutra pars alteram additionis, vel ablationis,&sic relaxationis , vel ineomporiabilis jugi tantopere ream da cat: videtur enim utraque accusatio iusta. Difficultas porro etiam ad easiis consesentiae practice dubiae eodem modo accomodatur, innuibus tamen omnes obligant ad partem tutiorem. Rei autem gravitas ex eo palam constare videtur, quod quicumque sciens vel unam solam legem Dei, aut adderet aut tolleret, committeret
procul dubio gravissimum nefas, & peccaret gravius, quam si furtum, vel aliquod aliud simile pec
catum committeret: incurrit enim crimen usur
patae iurisdictionis. Scitur vero in re nostra, fere necessario sequi additionem, vel ablationem , quaecumque sententia eligatur. unde constat, quam vere a D Thoma dictum sit, omnem depeccato mortali quaestionem periculose decidi, nisi expresse veritas habeatur, Quam item vere a Ia-eobo Apostolo praescriptum sit: vilitem-fieri m- sistri has res me uesiimus, quoniam n tu jud sumiti, Quid enim vel in hoc solo puncto dici po--sime periculo additionis, vel ablationis, alia due ade. peccandit Legibus quippe, ac regulis, duas Deus gloriosus nostrae imbecillitatis ; no-ntae nec non necessitatis , atque adjutorii sui satis conscius tamquam sapientissimus Medicus infinito consiliore ipsi dedit, atque praescripsit,
ouidquam nos addere, vel detrahere, est prosecto impudentius multo , ac scelestius, quam ii a quo constituto in extremci mortis periculo inlignis casu medicus advenisset, qui magnam vitae spem
daret, atque eam totam eo reponcnte In qundam
remedios imperitus, aliquis illud vel additione, et ablatione variaret
FAteor, me hac in parpe destitutum esse regula insallibili vel scientifica, vel revelata, qua
sine metu, & perieulo dissicultatem clare remo
Veam : quae tamen occurrunt, lapientium judicio proponemus Videtur ergo iti priniis ea nono tante, tenenis
eam esse firmiter datam doctrinam de eligenda uarie tutiori in omni casu dubia in lentu compoli Io, id est, ouoties causi rationabilis non addituri oer quam solvatur dubitatio ; per inventionem ;veritatis r cum haec sit communis sententia ae
actis rationibus videatur esse manifessa ; maxume veth eum hoste insurgens dissimitas vim suam aequaliter habeat is, conseientia practice dubia, quae tamen evidenter obli at ad tutius Respondeo itaque primum solutione plobabili sumpta ex iis , quae ut in plurimum, & sempeeeontingunt. Nimi Am nos ut in plurimum, aesere semper discordamus a principiis naturalibus, ac revelatis Moralis Doctrinae , non quidem petexe estum, sed per dese m r ad tria enim uni
vela Christiana disciplina revoratur, stilicet admodum, quo quis se gerit erga Deum ; & erga se:
8e erga proximum dc omnes omninb casus ecinia scientiae ae dubitationes ad haec tria revocantur.
Pro his habemus Christiani principium univeris sale de dilectione Dei, Sc proxima ; ae in dilectione Dei et auditur etiam modus, nuo quis eris ga se gerere debet : ut ex Augustino dicetur in in Hahe iniq-etiam saltem pro proximis illud utilia versite principium; quod tibi non vis, alteri ne seceris: quod casus omnes do bello, pace; de Re
ge, 8e subdito 1 contractus omnes , ae humana sere omnia complectitur. Habemus similiter Christiani alia univertilissi vi princiria convertibilia cum pii inci de imitatione Clitilii . e tollenda cruce, de abnegatione , de quaerendo primum regno Dei, & alia de quibus aicetur pari. 2. Nos ut plurimum, ac irae simp r ab iis prinia et piis deseere , viὸetur certum itiuod certe haud est probatu dimelle :& ex desectu in prinei pilanaseitur neeegatio defetius in conclusionibu IErgo periculum est probabile, ne deficiamus laaxando, & ausereno : non autem stringendo p& addendo. Dieamus elarius : periculum probabile est , ne vel in luditando, vel in gubernan do, vel in contrahendo, in vendendo, & se in aliis, in dilectione proximi defietamus: non a tem ne excedamus: & ut in plurimum desse ituri Ergo in omni dubio ad partem tutam obligando nullum sundatum periculum videmur incurrere additionis r imb additionem saeimus tegulam
probabilem tenendo sumptam ex iis, quae plerumque contingunt: in contrario autem est petiaculum probabile auferendi. In hoc respondendῖ modo non videmur pHelitari 1 nam sequimur ubi aliud certius plineia pium deest , regulam Motalis philosophiae ducendi excommuniter contingentibus item alias illas regulas, quibus PhIlosophus Lib. 2. e. s. usus est in magna illa dime ultate inveniendi me dium virtutum, quod inter extrema sere latet rhasi quidem, O dare amurum, sum aDe facere,
quinari, O iuIus gratia verter 'e' perraram , olim dabiti, se perputiorum. Docet ergo , primum qui dem a meis conrrario EMMO 1 extremorum enim alti o magis, altero minus delinquitur. Cum te n. r iensi iis ι mediam summae sit di se, stra dis, ,
qutura , navagariam misiastra malorum sum rapuia . Praeterea eoii siderare oportet, ad qua sumas naiatura propensuret: at a nos ipsos in contrariam oportis
videntur omnes hae tres reguliae datam a n
his doctrinam stabili r sam in x e nostra a medis plerumque dileedites t mr ablatieciem 1 sumital deinde natura inelinati ad e8ntraria iis, quae Christus praescripsit: sunt denique eontraria magis iecundum voluptatem 'qualia sunt volup ν