장음표시 사용
371쪽
IN N. F. ALITERAT. NON ADHIB. si a
nunt, lacessiti nimiumque vexati tandem respiciunt, & remordenti a pacificis Legislatorum optimi mandatis male declinantes, qui, omni vindictae cupidine damnata iniurias , nihil etiam mali commeritis illatas, mansuetudine ac lenitate- compensandas compescendas esse, sapientissime docreverat. Quid itaque aliud restat , Auditores, nisi ut Auctoribus Profanis versandis adsuefactos hinc amoliamur. atque eo relegemus, ubi campus patet liberrimus, in quo frena laxare ingenio, ae minimo peecare possint periculo; inprimis quum in Sacris Novi Foederis Lbbris , quibus nulli ex ista antiquitate corre- .ctiores. ad nos devenerunt, quae supersunt eodicibus antiquiora, vitia sint perpauca, atque ab aliis felicius aliquando persananda.
. A quibus id exspectari debeat, si qui rogabitis , S a quibus id cum laudis fiducia praestari possit, si Grammatici ab ista parte sint
demovendi; equidem non dubitanter respondebo, istam Criticen a solis esse Theologis pertractandam. Quae hic a me dici poterant, ne quem ostendam, universa resecabo. Theologos intelligo catos illos & raros, qui, Lin- .guarum Orientalium Graecaeque peritissimi, AEntiquitatis Iudaicae ct Christianae, e suis sontibus derivatae, gnari, S, quod in hac causa palmarium iudico sanioris doctrinae laude in-
372쪽
ter suos sint florentissimi. 'His sosis 'eam concredimus' provinciam , sapienter admini
Sed Sacram Theologiam Prosessis longe esse
maiora peragenda, nonnulli arbitrabuntur, atque eam iam nunc gravissimarum rerum molem
impositam , cui sustinendae cervices validissimae vix susticiant : tractandam Theologiam multiplicem, profundos grandisonorum Palaestinae vatum sensus eruendos; ad fidei analogiam laboriosas esse Librorum Sacrorum exegeses condendas; otium, quo se ad literas, de
quarum tamen interdum apicibus multa disputantur, demittant, superesse nullum p verborum tractationem Grammaticis esse commi etendam; sibi, praeter realia, quae vocant, nihil aliud aut suscipiendum, aut pertradiandum. Viros ego laboriosos obsecro atque obtestor, ut animum tandem aliquando rcflectere,
atque id sibi persuadere dignentur, Sancto A
gustino hac etiam in parte esse obsecunda,-dum; qui, Scripturas Divinas nosse desideram. tibus, codicibus emendandis primum esse invigilandum, providenter sancivit. Critica a te EXercenda, quam firmiter esse possint in omnibus persuasi, ipsa se legere Apostolorum verba, quibus realis eorum exegesis inniti queat. Fieri enim poterat, ut, ea Critice neglecta, Wo Iunone nubem , quod dicitur. Atque illud
aliquando evenisse, quis tandem dubitet 2 In
373쪽
tenebricosa Ioannis Apocalypsi, pro 'sua quia, que sapientia, illuminanda, occupati fuerunt plurimi. Et quis eorum fuit sollicitus de r formanda primum Libri lectione, in nostris editionibus frequentissime adulterata; quam nuperrime tandem e scriptis libris instaurare primus in Wirten bergia aggressus est Praestantissimus Bengelius. Huius editionem comparate mihi, quaeso , ad ceteras, plurima etiam in talibus praestari posse fatebimini. .
Neque est, quod Eruditi Tli ologi , iis .
quas dixi, dotibus instructi, vereantur, si ad istam Novi Foederis Criticen publice traitandam animum appulerint, eandem Vitupcrationem, ac cetera mala, quibus Criticos oppressos vidimus S deterritos, in se quoque redum
Nam, quod in vita evenire sulat quotidi na, in Literarum etiam Republiea saepillime evenit; ut in illo tanquain impium vituperetur, quod, si alii iecerint, pulcrum videretur, atque in eorum laudibus serendum. Claris The logis, eruditione etiam sua Reverendis, licuit, ct semper licebit, quod in Literatoreusque reprehendetur. Id ne calide dixisse via dear, & re minus cogitata; sunt ite mihi Veteres, Origenum, Hieronymum, Theodoretum, similesque. Quisquamne repertus, qui Viros.Insignes, nulla nisi eruditionis ae pietatis auctoritate munitos, adeo culpaverit, quod V s COn- Diqitigod by GOrale
374쪽
coniecturis suis, tum temporis re coptas, Li-hrorum Sacrorum lectiones sollicitaverint. Sumite mihi recentiores, Calvinum, Piscatorem,
Musculum; Shi, codicibus destituti, sola verisimilitudine ducti, vulgatas Novi Foederis
lectiones , quod hodie nominem latere poterit, saepenumero emendare allaborarunt. Sed emultis unum nominabo, virum egregiis ingenii dotibus clarum atque ornatissimuin, 'I'heodorum Bezam. Hic, quod expertus aio considentissime , hic a prioribus editionibus srequentissimus dcclinavit, & leditionibus ante in Novo Foedere vulgatis alias substituere non fuit reveritus. Et quis Theologorum nostratium clarissimum Beram libidinis, cuius Literatores ubique in-Cusantur, criticae, quis Bezam malae fidei insimulavit Τ Quis, velut temeraria, BeZae tentamina repellere instituit Τ Quis Bezam sibi sumsit propterea vituperandum y Quid dico vituperandum 8 Quis Begam inter audaces Criticos nominare sustinuit 'Belgae Interpretes, viri Praestantissimi, Interpretes Belgae , quod verissimum quibusdam, sat scio, inauditum accidet atque inexspectatum, nonnullas virorum Doctorum coniecturas, nullo etiam codice confirmatas, in vernaculam nobis interpretationem, eximiam illam ct cum paucis comparandam , r. cepe runt : hoc qui vituperare fuerit ausus ego quidem neminem novi. . Vi. Diqiligod by GOrale
375쪽
IN N. F. A LITERAT. NON ADHIB. sis
Videorne itaque, ne Plura Congeram, merito contendere, severioris Disciplinae consultis, S solis, esi e in hac parte elaborandum y Atque utinam ea mihi vis esset dicendi, qua Viris Praeclaris persuaderem, amabile esse istius etiam Critices ct Theologiae connubium t 'Verum huius personae convenientius videbatur, quae sorte dici poterant, sapientibus pleraque reliquisse cogitanda. Vellem equidem. modesti aliqua tangerentur cupiditate laudis; atque eos ad priores sui ordinis homines able.
Quotquot Theologorum ad Sacra haec monumenta Linguarum S Critices ope explananda accessere, vigebunt, & per ora Doctorum ' hominum usque volitabunt. Vnicum cogitate, venerandum illum Campegium Vitringa, quem quando nomino, & vera Theologi species vestris singulorum mentibus Obversatur, atque
ego mihi videor totius Theologorum ordinis dixisse apologiam. Qui, a necessario doctrinae elegantioris in. strumento minus parati, ingenii sui foetus inhmaturos, sermonis illuvie sordidos, in publicum protrudere sustinuerunt. latent, atque operosa ipsorum volumina mercibus inserviunt amielendis. Quod si splendidum lumen unanimes admila
terent viri Primarii, motus animorum, verbia
non satis spectatis saepe concitati ad Criti
376쪽
ces arbitratUm comprimerentur atque interquiescerent. Quae pueros oblectaverant, crepundia a viris abiicerentur. Si quid forsan ex pristina Scholasticorum barbarie feritatis adhaereret , ingenuis artibus emolliretur. Deprehenderetur, in quantos errores per minutarum rerum ignorationem superbientes homunculi delabamur. Simultates Sodia, quae a renatis literis inter se exercuerunt Primi ordinis homines, S infimi subsellii Literatores tandem tamen sedarentur. Sacrae Disciplinae studiosi adolescentes, a Veterum scriptis veris sandis desuefacti, illuc revocarentur, S ad praeclara studia retentanda tandem p crmo υ
Vos, interea temporis, quotquot Litera-Tum Humanarum peritia censemini, fortuna tum istius connubii diem patientes exspectate; S, dum ista vobis accidat oportunitas, taci turnitate tranquillitatem S gratiam quaerite, invidendas laudes modestiae- mercedem relatu ri. Musis caste operantes, observata congerite , a posteris olim depromenda. Errantes ex alto prospectate, ct vanis hominum laboribus taciti ingemiscite. Partem vobis concreditam retinete, ac strenue tuemini, ne, hac quoque publice neglecta, prono cursu ad priorum seculorum barbariem praecipitemur.
377쪽
CRITICA ET C. Oratio, de Critica emendatrice in libris
N. F. a Literatoribus non adhibenda, a quo tempore fuit scripta, hac in parte rerum facies in Germania quidem superiore vehementer , multum tamen etiam his in oris . fuit
Quales ante hos quinquaginta circiter annoscenlares adhuc erant, ut ante fuerant, cor . rectorum severi, suis etiam telis visi nonnullis sermidabiles, aliis illorum ignorantiam in sinu rigentibus , Censores , inquam , isti protervam libidinem atque alia horum similia Criticis istis obiiciebant; tanta quinimo nonnunquam cum acrimonia Critieorum etiam modesta tentamina repellebant, ut ne artes quidem pueri i venesve didicisse viderentur ingenuas. Hac vero aetate multum ab illis mutati, ac velut emolliti, humanitatis sensu laudabiliter assiciuntur. Ferunt a Ρraeceptorum scitis dissidentes, qui olim ipsis erant αὐτοὶ γου μενοι, nihilque mali de veri amatoribus suspidati Crit, Cos , illos etiam, qui scriptis publicatis Libros attigere sacros, audire nunc faciles dignantur. Animadverterunt, credo , tandem ipsi quinque
378쪽
que hoc seculo sapientiores facti, non in literarum apicibus, aut in voculis rei cardinem verti; neque adeo a tam tenui fio, quod scribit in orat. de Paulo Apostolo Ti. Hemserhusur, si pensam esse, vel omnino suspendendam chartarum Apostolicarum divinitatem. Hanc, alibi certe terrarum, in ipsa iam Germania, irrito atque infructuoso molimine valde impugnatam , armis esse vident legitimia tutandam; adversarios istos intelligunt, non Clamore, concionalem quem Vocat Cicero, qualis pueros terrefacit S mulierculas, ab incoeptis absterreri; sed ratiocinando tantum atque Mingumentorum pondere de arce sua posse deiici. Virum prioris istius classis Insignem saepe vidi, qui moribus esset ad omnem humanitatem, ad beatioruni etiam elegantias conformatis, Graece & Latine eruditum; sed eumdem illum noveram avitae his ipsis in rebus minutis formulae sic amum, ut, nitura tractabilis, veteres istas avias ipsi de pulmonibus revellere tentanti tum vero durus atque intractabilis reluctaretur; hunc saepius audivi Criticos, Ioannem inprimis raupium, huiusque tentamina in locis Novi Foederis, tanquam valde ingenio. sa, verbis, ut erat disertus, ornatissimis col- Iaudantem ; initiis Angli perdocti coniecturas in Novum Foedus nonnullas parum iudicabam considerate scriptas; de reliquis paucas Veras Iatque in universum multo mihi felicior, fuisse via
379쪽
uidetur nuptus in Comoediarum veterum Dagmentis, atque in Epigrammatis, ad Atticam, certe legitimam, regulam redintegrandis, quam
in Libellis Sacris Novi Foederis solius ope ingenii expoliendis; qui libelli vocibus quidem Graecis, sed mazimam partem phrasi Iudaica. qua scribi debebant, sapientissime sunt scripti. Quando haec inexspectata sponte se offere occallo, privatim saepe dicta publice repetere nunc non veIebor, paucisque adeo indicare. quid de stylo censeam horum Librorum. Quod superiore seculo, huius etiam initio magna cum siducia secere nonnulli, de stylo, re perdissicili, sicut caeci de coloribus, pleri- qtie iudicantes, quis hoc tempore scribere his in oris auderet. stylum Novi Foederis Libro-irum esse purum S Graecum 2 ex hominibus has literas. tractantibus, qui Graece scientium paulo esset. reverentior, nec vulgi vellet stupore nobilitari, ne unus quidem. Nemo, ut equudem arbitror, Belgarum, in Libris nostris sacris nunc Atticas studiose quaerere instituit elegantias. Quid vero quaerimus in illis, amatores etiam antiquitatis Graecae Romanaeque, qui simul sapientiae studemus & virtutit, Quam illic invenimus nativam, qua ilia alibi frustra quaereret ut, in suis etiam suo ,rumque vitiis erroribusque memorandis, nar- .randii simplicitatem, rerum Gentibus ignora- rarum pondusό tu. Ι auli Epistolis, in Oratio
380쪽
nibus Eiusdem Lucaneis, in Epistola ad He-hraeos, Iudaicam, si quis ita velit, sublimem tamen dicendi vim; qualem in Moysis, ipsius iudicio inri minime vulgaris sive excellentis
in Moysis dicto de Deo, hunc orbem nutu con dente, homo Paganus admirabatur. Exstat denique in his libellis, quod praecipuum arbitror , Doctrina moralis , sententiis illa quidem brevissimis populariter expressa; persediissima tamen, neque a Iudaeis istius aevi, quantum nobis innotuere, nugacissimis exspectanda; Ethica, quam vocant, qualem, Graecorum in ista caligine sapientissimi, Pythagoras S Socrates dare non potuerunt.' Praeter cetera sublimiora, quae huius. non sunt loci, hanc doctrinam ad mores emendan dos, vitamque sanct e instituendam, Scriptoresisti, tribus velut chartis, eamdem singuli com- . mendarunt; quam illi ipsi, qui gestare se putant - incoctum generose pectus honesto eultores suos in hac etiam vita felices reddere Confiteantur oportet; ut certe confessus est eruditus in Gallia Philosophus Ill. de misererquieu.- Scripserunt haec & reliqua sermone Grae- , qui a genuino Graecorum , sui quoquo