장음표시 사용
281쪽
Demonstremus prius, ea polle esse Rammas. Eodem quo prius monitu, e nostris rebus simile sumendo. Atque hoc a principio dicimus, flammam elle ardorem. Ardor autem omnis in fluore est. Et res alia nulla ardet, quasluor. Nam & fiamus ipse, Duot est, & va porfluorest.& humor fluor est,&sulphura,& bitumina,& olea,& vina, & pinguedines, de pices,& quaecumque alia ardent,fluores sunt. Et si ligna ardent, si stipulta, si stuppar ardent, suor, atq; humor. & pinguedo quae in eis et tardet. Si lapides ardent,li capi, si colles,si in
tes ardore etiam perpetuo, Aetna, Tenarisse, Hecla cum sociis , totalisen nouo orbe Vulcant,uti suis locis ostendetur,ardent a fictore.
Itaque sidera, quotis illius primaevi infiniti, finitae partes, lumine, de calore itidem primaeuis,accensa esse & ardere, nihil fuerit, aut a surdum,aut impossibile. At quomodo, & cur ipsa ardent, reliquus,
vero, non ardet aether'Quia nimirum, lumen de calor,toto coelo summa tenuitate, nimium
dissuta, nimiumque amplificata, δ quasi de suavi estilla,& diluta languent, ita ut ipsum
accendere nequeant. Rarior namque reman
sit,quam ut accendi atque ardere pollet. Astra uero, quae ardent, aetheris partes sunt densi res a Conditore saetae, de ita compactae, ut a dorem concipere,& flammam edere,&densitate etiam retinere possent. Densores autem quomodo,& cur sunt sactae Quoniam oportuit,raritate,luminis,caloris, atque fluoris, in natura posita, poni etiam in eisdem, contra rium alterum densitatem. Desitatem Inquam.
luminis,caloris ,& fluoris. Nihil enim studuamma videri possit, quim lumen densius. &lumen non aliud quam flamma ratior. Calor quoque non aliud , quam igniv raresactus atrue dissusus, de ignis non aliud, quam calorensatus. Quibus ergo partibus, primaevus ille suor,a Conditore densior est factus, eae calore , & lumine concepto, staminae videntur esse factae,& astra. Nam fluor, si rarissimus sit, nullam videtur flammam posse concipere . Si vero densius quid sat, eam concipit 5e ardet. Cuius rei multa sunt sensata testimonia. Aer equidem si solus sit aer, nullam concipit nam Inam,quia rarissimus est. Densius quid,ut v Por,ut sumus eam concipit. Dum quidem sumus ardet,& flamma e st, ea quae prox ima se eo vel si noti est, densior est, ratescit deinde,
ardore eam rarescente, at det tamen usque ad
summum apicem, a quo deinceps nimium rarefactus sumus, amplius non ardet. A qua illa, quam e putri vino,per destillationem elicitam, Aquam vitae vocant,medium quid inter aquam & aerem est. Dum enim aquae speciem seri, aperto vasis orificio illico in aerem vertitur. In eam si quis linteolum immergat, ignique propinquet, statim flamma corripitur, quae lambendo humorem depascit uniuersum sine ulla telae combustione. Talia multa
circulatores circumserunt miracula , multo vulgi stupore, ut multa flammis ardere faciat, urere nequaquam. Fluor ergo Rammam
concipit, & ardet aliud nihil, quim fluor. Sie tali fluore sint astra a Conditore constituta, ea ardere & Rammas esse nihil fuerit mirum . Atque ita verum Philo dixerit de sole,
diri μα πιλλῆς nammae compagem multae eum esse.
Sed si tertium ignem σωι , lucem dicamus esse astra, simul scilicet compactam , quibus ,
apud nos similibus id comprobabimus e Si alicubi lux sola congregetur, de sui vel Lammae etiam, faciem ostentet. Experimentis multis nolunt id, qui noctu nauigant. Nam ubiremi in salum immerguntur, innumerae ibi apparent stellulae. Plures sub puppi, ubi temo
aquam findit,omnes calore nullo , nedum a dore. Mira res in Cypro nobis accidit. lum in agro Callopsidae versaremur sub vesperam. Tum nubes nigerrima ab holi1onte Austrino ad medium sere coelum est protensa, em pestarem minabatut magnam . Tunc versis equis domum reuertebamur. Illa in medio itinere in imbrem magnum est soluta, sine vento, crebris micationibus.ls imber,nos o ruit . videbam ego quidem in summis equi auriculis Sc crinibus guttulas eius multas, lup requentibus nobis fulgurationibus, lumine plenas. E pileo nostro pendentes alias non paucas. Et e pallio quo eram inuolutus,aliae tales sine numero . Iurarunt postea, socius do famulus,se eerto credi disse,dum id viderent, me totum combustum iri. Tales luces veteres. nautae &poetae,fratres Helenaeaucida sui era, nominarunt. Nostrates, Sancti Hermi appellant lucem. Contigit etiam eadem in intula, ob nimios die calores, noctu iter facere. Stellam lucidissimam, earum quas cadentes voci tant, ante pedes cadere conspeximus, inter herbas sole iam are fustas. De equo statim descendimus, eoque ubi ceciderat accurrimus
Ambusti, aut adusti illius sceni, nihil vidimus
Tam rara ea suerat flam ma, ut luceret tantum
non etiam ureret. Ad sauces Arsiae nuuti, qui finis est Italiae & Liburniae, supra piscatores, quosdam samma ingens in sublimi apparuit. Quae paulatim descendens, de eos, de nauiculam cooperuit. Paulisper morata evanuit,ni- ,hil eis vel pannorum, vel capillorum, nedum. lignorum adussit. Postridie illae iter facienti
mihi,rem narrarunt, multisque confirmarunt iuramentis. Interrogaui,an quid sensissent ca lotis, exiguum valdessesponderunt. Experiai
282쪽
menta duo priora, lucem probant aquae indi, in eaque veluti coagulari. Duo haec posteriora, probant eandem tenuissimo vapori. At omnes,lucem in alio corpore, veluti accidens esset, collocant. idque non mirum , quia & anthraces apud nos cie flammae, in alio sunt corpore, ligno, & sumo, quia materiales sunt, &mortales. At coelestes ignes, & immortales sunt,& immateriales. Et haec sunt ab illis participatae.Et ueluti,ab identitate, in alteritatem deciduae. Et nos in Panaugia iam probauimus,lucem esse sui natura,substantiam, & per se state. Id & nunc repetimus . praesertim coe
testem lueem id a Conditore ab initio obtinuit se. Atque hinc sequi,ut sidera lux coagulata, & quasi compacta esse queant, & loco Philonici illius dicti, se sole eum esse, φλογὸς
res μα-Flammae compago multae, di
multae,de astris munibus. Sed si recte experi menta illa allata, considerentur, simul cum aliis similibus innumeris, de flamma lux est densior. vii iam dictum.& lux flamma est rarior , & pro raritatis, &densitatis ratione ac portione,vel calent magis,vel calent minus: vel calent in sentibiliter . vel calent serui de . Nam & rad ij, qui cosessione omniu sunt lux, re calent,& calent magis, & calent minus. Et lux quae in guttulis circa remos, & fratres Helenae nautis apparet, & nos circundederunt,
quamuis pusillum nihil obstante aqua de se
Proserunt teporem. Fluor. n.omnis Ille primaevus, per omnia sparsus sicuti lumen, ita &ealorem sibi imbibit ,& sine eo esse nequit. Sed unde tanta est & siderum , & siderearum luctum varietas e Et magnitudinum dis. serentia33: positionum atque interuallorum diuersitas e Causa quidem harum rerum esse-ctrix, sicuti & aliatu in omnium. est Conditoris, & bonitas, M sapientia, de potentia, quientia cuncta, ab initio, numero, pondere, &mensura effecit,& disposuit optimis . Neque enim meliora,aut melius,vel estici, vel disponi,& in ordines suos digeri potuere.Formam vero cuique stellae ita propriam indidit, ut nulli aliae communis esse pollet. Quarum sotama cum lux & flamma sit,eam propriae indidit materiae , partibus scilicet rot, quot ipsae sunt, fluoris illius primaevi, quem materiam corporum esse diximus omnium , densati &rate facti tanta proportionumvarietate,quantum in sidereis lucibus spectamus.Similia na-que apud nos quoque fieri conspicimus . Et quidem quotidie , Se in una eademque flamma ac luce. Lecythus enim nostrae lucernae ad quam haec scribimus, dum ardet,ad imum unde stamina oritur,obscurior est, quia olei materiam proxime sorbet, dc ea intingitur.
Altius eue 21 flauior atque lucidior est. In summum dum assurgit , & inde in sumum abit, quia densatur ibi sumus veluti ad substidium sibi accurrens stipatur, in rubedine magis tendit.Saepe ad secum hyeme sedentes, ex variis lignis aridioribus, minusue aridis,aut humectis magis, vidimus flammas, cyaneas virides, flaventes,rubentesque,alias pallidas, alias obscuriores . Id sibi quisque Obi eruare potest, ne rem fatigem, nimium manifestam. Id aut euenit, quia in his omnibus, non unus est fluor, sed multorum varie temperatorum est commistio . de unusquisque pro sua temperie,munus suum exsequitur. Simile sed purius est in sideribus. Quorum nullum varia flamma lucet, sed singula atque omnia pro pria lucent flamma, varie a conditore , non quidem temperata,&cum aliis Duoribus per in ista sed varie vel densata.vel rarefacta, tanta equidem rate factionis, condensationis diuersitate,ac pulchritudine, ut nulla in re alia, & sapientia, & potentia eius sint magis admiarandae. Idq; summa sua bonitate essecli, qui, rerum uniuersitati id expedire , de persecti nem addere cognouit. Ad Antarcticum vero polum lucentissimas omnium posuit. Quid
vero in mentem venerit nostrae aetatis,Astio
logo insigni, Clauio, ut dicetet, in Polo Ania talistico nullas esse stellas c Nisi forte intelli iagat, in ipso Poli punisto. Namque Ameticus
vel pucius qui quatuor nauigationes eo per git scribit.,, Coelum decentissime exornatur sideribus,, quibusdam, quae sunt nobis incomperta. is Quorum ego consignantissime memini, , , percensui sere XX. tante claritudininis, is ut apud nos Venus &Iqppiter. Deinde addit. Propterea pro comperto habui, maioris
,, esse magnitudinis quam autument mor- ,. rates. Et in primis Canopos tres con ,, spicatus sum . duos claros admodum, is tertium obscurum,& dissimilem aliis. .
,, Quae vero ipsum spolum ambiunt tria is sunt, quae figuram prae se serunt trianguliis orthogoni. Quorum id quod medio lo-
co visitur, nouem gradus Se medium ci ,, cum ferentiae habet. Et ubi haec exoriunis tur,a laeua conspiciturCanopus Albicans, is eximiae magnitudinis, quod ubi in m .is dium coeli de uenerit instascriptam prae- , , sentat figuram. - te ilis succedunt tria alia praeclarais sideta quorum medium , habet,s- R diametrum circumferentiae duo- ,, decim graduum cum dimidio. Et in m i,, dio eorum alter Canopus cernitur albus. Hunc
283쪽
claritate cunctis octauae sphaerae sideribus kraestent. Quorum medium in superficie fir-niamenti diametrum circumserentiae habet graduum XXXII. Haec astra concomitatur Canopus ingens, sed niger. Quae omnia cernuntur invia lactea . Et ubi ad lineam peruenerint meridionalem,instascriptam te serunt figuram. αν δ R Andreas vero Cotialius ae scribit duas nubeculassatis magnas circa polum versari, de inter eas stellam este a polo gradibus circiter XI. distantem. Supra quas cerni ait crucem admirabilem , inter qui noue stellas,quae eam circundant, cum alias stellis quae cum illa reuoluuntur procul a polo grad. XXX.Quae tantae sit pulchritudinis ut nullum coeleste signum ei possit comparari. Alij quoque earum nauigationum nautae . de Cruce hac, quam voce Hispanica Cruserum vocant, mentionem secerunt. Haec de fulgorum side-xeorum differentiis. Magnitudo vero a duabus potest prouenite causis. A fluotis scilicet Copia,& multitudine, ad stellam formandam confluxa. Unde sex illae stellarum magnitudines ab Astrologis obseruatae, quarum maximam dicunt terra esse maiorem centies minimam vero vicibus XV IIIo Minores his , instrumentis suis , non comprehenderunt. Sunt tamen innumerabi tes quae hyeme , praesertim sereno coelo conspiciuntur. Maxima autem omnium ea sorte esit quam Vespucius obseruauit gradunm XXX l l .circunsere iam habere.Altera magnitudinis capta est maior a nobis recessus atque minor. Sicuti enim, Venus quando est ntibis proxima interdiu etiam conspicitur; quando vero Iongissi He a nobis distat, apparet longe minor. Quod de reliquis planetis accidere Astronomi docuerunt. Idem est de iis quas fixas vocant,reputandum. Nam quae hyeme conspiciuntur, maximo etiam apparent a nobis, sed inter se impari abestia interia uallo . Ac sorte aliae sunt,quae nostrum visum sugiunt,& ita empyreum recesserunt.Hos autem recessus & propinquitates eis Conditor assignauit, quia uniuerso cognouit expedire . Deus enim nihil frustra facit. Disposuit quoq; de positionibus eas,& interuallis, certis numeris de mensuris, nobis quidem ignotis, ipsi vero notissimis, ad uniuersi nimirum bene. cium, de persectionem. Atque haec omnia socii, ut coeli gloriam eius enarrarent,de laudem anunciaret firmamentum. In quo siderum habitacula esse iussit.
Finis Decim quinti libri Panc mix.
284쪽
Aiax iam Graeci veteres vocavere, quod Latini lactea viam, vel circulum lacteu, vel cingulum appellaue
runt. Eius tractatio , tractationi sderum coniun
cta esse debet : quia & inter sidera visitur , & sidera in se continet, quibus eli inter spei sa; & sidus quoddam ingens, ipsa videtur, totum cselum quasi cinge
re. De ea, magna fuit inter Veterex,controuer
sa, uid esset.& ubi esset. Nam alit,eam in coelo, alij in aere locauerunt. Et Pythagorei quidem crediderunt, cadente ε loco suo sidete aliquo, qua cucurrit, totam incendisse regionem. incendijque illius, quasi reliquias ipsiam
else. Sunt qui tradiderint, currum patris solis, aurigante Phaetonte, extra solis vias omnia confiagrasse , idque lignum remansisse. Metrodorus, iam olim, solem illac latum . Alij solis radiorum esse reflexionem . Parmenides, densi & rari esse mistionem quandam, quae ei lactis dederit colorem. AnaxasOras, ut ei Aristoteles adscribit. Lucem esse siderum quorundam. vi vero Plutarchus, umbra esse terrae quando sol sub terra est, & non omnes coeli partes illuminat. Democritus, ut Aristoteles , lucem esse siderum quorundam. Ut vero Plutarchus, multarum paruarumque, &vicinarum stellatum, ob densitatem esse collustrat ionem. Qui vero in aere eam posuere, dixere pars, circulum esse quasi nubem in aere circunt en sum: Et quia sit albus, lacteum appellail. Aris teles tandem docuit esse multae,& continuatae exhalationis incensonem. Sed Aristotelis, admirator omnium maximus
Auen Rois,quique eum nihil sine sorti dixi iase ratione contenderat plerumque, in hoc dogmate eum deseruit,&transfuga est factus.& ipse alias intulit opiniones. Dixit enim is, apparentiam tantum esse.vel reflexionem tu minum, milliarum stellarum in ignem sphaericum,in quo lumina commisceantur. In debilitatem quoque visus retulit, qui paruas illas stellas nequeat comprehendere. Vel etiam partem cocli esse dixit,quae a stellis illis paruis lumen recipiat quhd multiplicetur ob earum multitudinem, S lumen earum quas conduplicet,& eommisceat. Post hunc e Peripato alij,duplicem eius rei attulerunt causam, orbis spissitudinem , & paruarum multitudinem stellarum. Recentiores Astronomi,partim. Democriti sententiam sunt secuti. Parti in vero aiunt firmamenti esse partem continuatam atque latam aliis caesi partibus densorem , minus tamen quam sidera, ita ut media quadam sit inter astra. & coeli corpus densitate. Candorem autem illum esse lumen solis, quo sicuti alia sidera, ut ipsi credunt illuminantur. is Diuino vero vir ingenio, amicus nosteris Telesitis putat, lacteum circulum, supreis mi coeli esse portionem, quae vel eandem A lunae sortita dispositionem, lunae ritu, lis ad nos remittat lucem. vel paululum, , quid magis, quam lunam in se ipsam conis spissatam,per se vitilis est, lucidaque. Nos autem quid nam de tam magna, atq; ardua quaestione, audebimus profari aut essetisre' Audendum namque est aliquid, Neque a nostris principiis atque demonstrationibus iam peractis est recedendum. Itaque dicamus,hunc circulum. si tamen circulum, aut cing
285쪽
eingulum est, vel potius duae sunt in aethere,
nequaquaque circulari. viae, sese extremitatibus iun Sentes vel empyrei, vel aetheris, vel aeris esse necessario portionem . Aeris non esse certo sunt argumento , eadem semper eius
positio. Ab eisdem enim alterismis di lce die
numquam, Cassiopea, Cygno, Aquila, Sagittaririjsagitta, Scorpii cauda, Centauro, Argo,Ge Iruno tu pedibus, Heniocho,& Perseo . Neq; partes eius locos mutat, ea de semper latitu dine, qua uis alibi maiore alibi minore, conspicitur, & lucem clariorem hic, minus claram alibi nilque variat. Res vero quae in aere sunt, vel sui, in dies mutantur. N nulla certa obtinent loca, ta eae quae e vaporibus dictatur generata, quam eae quq ab exit lationibus gignutur. nubes, ignes vari j, cometae.Neq; potuitAristo teles rationabili ulla ratione aisserere, eu in locu aeris cotini te exhalatione multa aggregari, quia in coelo supra eu locu , maxima ει fulgentissima sint astra,& plura, & crebriara. HGGn. prorsus saltu in elle Aronomorum tabulae indicant. Per quas videre est,tota ea circuli,& lo gitudine,& latitudine non plura uo xx III. esse sita,& primae magnitudinis, non nisi duo. Secundae vero non plura quam xv I. Reliqua Omnia,insta hanc esse magnitudine Ic malore eorum partem,esse quartae,& quintae,& sextae '
magnitudinis,& aliqua obscuta, & nubilosa, ut minime dici queant,& fulgenti simia,& maxima, & plura, & crebriora. Quid igitur huic
homini faciamus,qui eadem semper,&dilige-tia,& negligentia philosopliatur. Non est igitur hic circulus exhalatio in aere,sub maxima, lurimaq; coeli sidera congregata. No est ergo
iccirculus in aere. Supra vero aethe re in em- pyreo no esse, valida videtur constare ratione. Namq; empyreuum motu elle demostrauimus. Galaxia vero, moueri apparet in circuitu. Quae
res duo nobis i ndicat. Ipsam scilicet in aethere esse.& stellai u esse naturae. Quod & cacior eius indicat limpidus. Huc aut candore,vel a seipsa habet,vel ab alio. Si ab alio, vel a sole, vel ab astris. Si a sole eum habet, ita quoque conuincitur astroru eam esse naturae quia,ut astra quod astronomi putarunt omnes a sole illumina tur . At a sole non illuminari astra, quia flammae & luces per se sint,iam est demonstratum.
Si non a sole illuminatur, ab astris ne illustrabitur e Si ab eis lumen accipit, a quibusnam accipite Ab ijs ne quae extra ipsum, prope ipsa sunt, vel ab iis, quae ab ea procul sunt positae, vel etiam sunt in opposito. Vel etiam ab iis, quae intra suam sunt latitudinem,& quibus est quasi respersa' vel ab horum parte aliqua, vel ab omnibus Sane si rationes a sensu ducibis similia ectati nobis liceat, dicemus ab astris omitibus lacteam viam polle collustrati. Lucent
enim,&coelum inii tersum, suis illuminant luminibus. Sed cur coelum non totum, uti in lactei parte luceat, causa est inquirenda. Et in hac totus noster versatur labor. Nam cum in hac luceat parte, non luceat in aliis, prosecto, non sine causa,id fieri est existimanduin . Quae igitur caulaea est e potuit ζ Quae na alia,quam ea, per quam in ea tota coeli regione, reliqua lucent iidera. Ostendinuis autem ea lucere, eo quod, vel lux conspillata sint, vel flammae sint ardentes vel uminaque . Nam salomon
flammas esse seripsit in sapientia, ita . . . .
Nee siderum lympidae staminae, illumuis nare poterant illam noctem horrendam. Si dira ergo flammae sunt; de ideo illum ianant, quia & lux suiu,& ignis. ut iam est ostensam . itaque lacteam candore fulgere nece Lia est, vel quia tota sua longitudine, de latit ne, lux sit densior, & stamina ardens. vel evtiam umimque, vel etiam neutrum . At ne
trum esse fieri non potest. Nihil enim lueere conspicitur,vel apud nos,vel in aere quam ignes. Cur igitur non, sic in aethere id fiat ex demonstratis' utroq; gitur, sed longe puri re igne etiam in aethere lucent,& astra, de ξuae lucet reliqua. Lactea igit ut lucet. vel quia lux
es Mel qui ', vel quia uti diximus est
utrumq;. Lux . n. flamma est. Et flamma est lux.
At quo modo est ibi vel congregata lux, vel
flamma accensa, de non aethere toto alibiὶ Quia Conditor, ut coeli gloriam eius magis enarrarent, eam ibi condensam elle voluit. Necesse autem fuit,eam non esse nulli bi. Sed loco alia quo lucere. Elegit igitur eum locum, quo sita est, sua inessabili sapientia. Cuius Thesauros, quia cognitione nulla attingimus silentio veneremur. Philosophia enim nulla, tam alte scandit. Sicuti nec apud nos, cur ignis cales ciat, vestigare est potens. Sed cur, non tam vise
uide e Et non eodem ubique modo lucet/Sed hic clarius, ibi languidius e Et modo latius ea sese sendit lux, modo minus late spargitur, Seper anfractus veluti quoidam,&ordine nullo. latitudinem suam essundit Id vero Coditoris consilium suilleJecelse est iudicare. Cuius iudicia, sunt nobis inscrutabilia. Illud tamen, ex demonstratis pollumus nos dicere , t
cteam lucere in aethere, aetherem non lucere: quia hie sit ratissimus, & tenuis limus. I
la vero non tam sit tenuis , nec rara , sed
aethere ipso , sit densior ubique , dc conspillatior. Non tamen tantopere fulgere , quam pleraque astra , quia sit eius stamina, astrorum staminis tenuior, & ratior:astra vero sint densiora , & compactiorem suam h
beant densitatem. Media ergo inter aetherea,& sideream, tu in ratitate, tu in dentitate. Et viathere densior est, ardet , ut vero stateribus
286쪽
ratior, ardet languidius quam s dera. Et qua parte ipsa sulget clarius, ea putandum est esse densiorem. Vbi seleel remimus,ibi esse rari rem . Sed & illud adhuc in quaestione remanet. Sidera quae in ea visuntur, & minima, &maiora, & maxima illa, quae apud Antarcticii Vespucius narrat, omnium quae in coelo sunt lucentissima in ea esse, an reuera in lactea sint.& eius quasi partes φ An vero infra eam versus nos. vel supra eam versus empyreum ZId putamus, nullo sensu comprehendi posse . Ratio tamen dictat,posse stellas,& supra eam esse, &in ea ,& etiam eam insta. Ves puciana autem illa, quando tam valide luceant, duplici id i tione fieri videtur poste, vel propria ipsarum magnitudine,vel quia nobis sint proximiora, quam ea quae lucent minus. Sed si lactea, aut
fiamma, aut lux est, ut c tera astra, cur non ut coetera astra, aut micat, aut radiationem non
ostentat e Non quidem micat, uti planet , ad nos propinquitate. Sed quia rarior est eius flamma,quam sit astrorum flamma, raritas autula inessicacior est,quam ut micationem ed te possit. Nam & inter astra reliqua,quae delutiore ac debiliore sunt luce, minus micant. Et apud nos flammae, in tenuiore materia a dentes,minorem, edunt micationem. &si in palea, aut stipula sit , aut stirpa, aut minimam, aut prorsus nullam edere visuntur. Sed & si in agro, demesso frumento , palea quae solo fixa remanse,noctu accendatu longam accensi nem ostendet, sed micantiam ostendet nullam. Eadem haec est ratio in lactea,quae in longum latumque ardens, nihil micat. ln utroq; suius rei causam nos esse arbitramur, si quae pars, aut micare queat, aut etiam micet, eam non cerni quia, reliqua flamma eam abso beat, & conspici non sinat. Quod manifesto experimento probari videtur posse. Nam si candela ardens magnae opponatur flammae, vel etiam soli, & nos procul aliquanto spectemus, profecto, neque ipsa apparet, neque nos eam discernimus. Sed cur stellae, quae in ea apparent esse. micationem suam non am- mittunt e& a nobis discernitur Quia & maim res sunt,quam candelae flammula;& viuidius, ardent, &vivacius micant, praesertim qua: maiore lant magnitudine.
287쪽
Mnium coelestium, quas hactenus agitauimus quaestionum, maxima nobis superest, eaque non simplex peragenda. Capita eius recenseamus prius , deinde singula pe sequamur. Primum omnium, si stellae nulli orbi sunt infixae, uti est demonstratum , quomodo in aethere pendente Quo deinde modo per se mouen rut iplae Quomodo in motu eandem semper inter se distantiam seruant. Si flammae sunt,
quomodo, comam, vel barbam, vel caudam uti cometae faciunt, per se non trahunt ἰ Qua ratione tam citato serti pollunt cursu 3 Et qua
tandem de causa, non in rectum, ut flammae caeterae,sed in circuitum reuoluuntur e Maximae profecto ad nostra demonstrata, hae se quuntur dubitationes . Ob quas, tametsi illa sint probatissima,vix consistere videntur posse . Sed eas pro nostra virili, expedire ac soluuere adnitamur .sAc primo loco. primam. Quam igitur rationem excogitabimus,ut credibile fiat, stellas nullo orbi infixas, in aethere si iis viribus pendereζFacillimam faue,eorum, quae prope nos fiunt simili sumpto experimeto, quod Aristoteles & admonuit, & in opus
duxit. Cernimus quotidie, nubes paruas magnas, ingentes,tantaque magnitudine,ut coelu periant totum: tantaque densitate, ut solis lucem radiosque lumenque nobis adimant.
alicubi etiam Cimerias obducant tenebras, in aere pendere,non solium horis, sed & diebus, noctibusque integris . Per hyemem etiam mensibus,&sub septemtrionibus etiam annis. Aequiore igitur ratione, quaerat quis,qua causa id fiat, eum nubes graues sint, & grauitate sua deorsum serti debeant, quim is qui qum
rat, Cur flammae quae natura sua supera petunt,in superis maneant videmus etiam eos ignes, tam varios qui in aere senerantur, iaeo etiam pendere, & aliquando eodem loco stare, aliquando eum mutare sensim aliquando etiam velociter transcurrere. Nulla autem horum maior ratio est, cur pendeant in aere , quam siderum, cur pendeant in aethere . printer quamquhd sidera videntur, aeterno ibi esse tempore , flammas autEm hasce ae nubes esse temporarias . Sed haec temporis,aut aeterinnitatis ratio, nihil ad horum,aut illorum pendentiam consere. Vim autem naturae assertnullam,quod sidera pendeant. Non equidem magis, quam naturae eidem vim asserat terra , quia in aere pendere videatur circunfuso. idque seculis omnibus. Sed nullo miraculo vel terra,vel sidera,haec in aethere, illa in aere pendent, quia in proprio ac naturali sibi sunt i eo. In quo, nihil vel graue est, vel leue . Et si graue quid vel leue dicatur,id in alieno, non
proprio patitur loco. Terra natura sua,centro suo innititur, circaque ipsum conglobatur, partibus eius cunctis , ad id vergentibus, ac nitentibus. Quid igitur vetat silus singulum, in proprio ac naturali consistens loco, centro suo itidem niti, circaque ipsum conglobari. quando & rotunda Omnia esse, credita a phialosophis,&tradita etiam sunt ab Astrono mise& rotundae manifesto appareant figurae. Si vero Orphei & Heraclidae, & Pythagoreorum quorundam sententiae locus in philosophia
concedatur,singula astra, esse mundum quen
288쪽
tineat; cur non Ae rotundum esse cocedemus, ct centro suo inniti. Et eadem qua diximus
ratione, nulla naturae vi, aut miraculo pendere. Multo certe maiore & vi,& miraculo,qua-uis exiguo aeternitatis ret pectu, nubes, quae graues consessione omnium sunt loco praeter naturam, non rotundae, nullo innixae centro,pςmient. Si ergo contra naturam nubes ali no In loco pendent diutius, cur non sidera secundu naturam loco proprio, non manebunt. At non ut terra,manet inquiet aliquis, sed mouentur vel moueri apparet. Si mouentur,quomodo mouentur e Tlaeophrastus,in Peripato sere principi par, scripsit --'M οῦ- ταπυρ. A seipso enim mouetur ignis. Non id quidem de anthrace dictum est, sed de flama,& luce,cuius radij per se mouentur. Sed liuie quaestioni iam videtur superius factum sitisse satis, quado diximus Solem testimonio Sal monis esse vel nominari spiritu. philosophicis testimoniis pluribus, astra omnia esse ani mala, & tutellectu praedita. Igitur, per se quidem mouetur sui natura flamma omnis, spiritus omnis per se mouetur. Anima prin cipium est motus, quod & Aristoteles cogente veritate est fassias aliquando, & Theopli rastus procul omni dubio confirmauit. Quid igitur mirandum, si sidera ut flammae per se
mobiles, si spiritu praeditae, si praeditae anima,
per se moueantur, a nullo vectae, a vehiculo ,
nullo aut rota, aut orbe cireum latae mouean
tut3Sed modus est quaeredus. Si flammae sunt,
res tenuis ,raraque, in motu vel non dispergu-tur tam rapido.vel non ratefiunt magis, atque
indies magis, ita ut ad summam redactae raritatem, non amplius luceant, &in coeli unde conflatae sunt, diaphanitatem non transeunt cmon autem sparguntur,neque extinguuntur, neque evanescunt, quod in flammis nostratibus, & iis quae in aere accenduntur, euenire saepissime videmus, quonia uno in natura contrario posito rerum Coditor,gloriae suae ergo, ct sapientiae,& potentiet testimonio, voluit cotrarium quoque alterum consistere in uniuer- state.Ita vi in natura una igniv,alij essent per
petui;alij essent temperatis. Id si dixerimus reverissima assirmabimus, sed supernaturali ratione. Naturali vero hac alia. od sicuti co Pus aliud est corruptibile,aliud est aeternu . Sic in ignibus nihil mirum suerit,ut alius corrumpatur,alius duret perpetuo. Alius quidem corrumpitur, quia ut si, materia eget, in qua a cedatur.Et ex qua ut Theophrastus ait, seipsugeneret. & qua dessiciente, desticiat & ipse:&quasi seipsum det interitui. Aeternus aut ille,
nulla indiget materia,ut sit,aut alimento,quo nutriatur,aut seipsum regeneret. In se. n. ipso
eonsistit, & de substantia sua sese nutrit, quae
non eonsumitur.Et si consumitu ,in proximusese vertit aetherem, ex quo si resectione opus habet,tantundem attrahit, quantum ipsi deperi jt.Atque ita sese perpetuo, & generat, & r
generat. Et ex qua substantia est genitus,ex e dem etiam alitur.Atque ideo in raritate aeth ris, atque perspicuitatem non vertitur. Quia
diam reficitur,in seipsum redit. Et qui prius rat,esse quoq; in posterum perseuerat. Et duidem esse perseuerat,e suo loco non dimouetur,neque ex prisca eius vicinia discedit, Hae tertia inter propositas fi ierat quaestio. Sed cui
barbam,aut comam, aut caudam sicuti cometae singula sidera secum, neque alunt, nequo trahunt quae fuerat quarta. Ea profecto res, nec necessaria est, neque possibilis. Non necersaria, quoniam &alij ignes in aere accenduntur, praeter cometas.Chasmata. soli eae, domus
ardentes, recessias, globi, &alia similia, quae
quaquam moueri, oriri & oecidere apparea nitin quam tamen ignes alios secum trahunt.
Sed nos sorte seu straneum suscipimus laborem,dum passiones si de reorum motuum per
quirimus.Ipsa autem sidera, sortasse stanti m. mota,& mouentur minime. Si quis enim dicat , aetherem illum in quo non erratiles stelistae habitant, ideo firmamentum nuncupari, quia firmum stat, & nullo mouetur motu . Et stellas quae in eo sunt,nullo itide moueri m tu.Ratione vero contrarij alterius, quod natara in singulis atque omnibus requirit generi
bus,esse etherem alium,ab eo contentum, qui per partes moueatur, stellas autem quae in eoeiunt,& toto & partibus moueantur, nullis o bibus infixae. Moueatur itidem aer, moueatur, re aqua,moueatur quoque terra & toto &pat
tibus omnis, solum firmamentum & toto , de partibus stet omnibus. Magna sunt haec omnia. Maiora merito erunt,si vera suerint. Sunt.
enim pleraque seculis omnibus inaudita. Ea ad veritatem si possimus, dii ciuiamus. Sen sus quidem de tam longe positis, plene iudicare,no videtur posse ' attamen a sensu ductis
rationibus, ea vestigare, & quod verius appareat stabilire,non prohibemur. Itaq; dicimus. Sesus,&experietia,&ratio ostedui, breuius
Multo. n. facilius, Centii pallas ambulamus uealitas mille. Idem faciunt animalia cuncta. Et si quid vi,aut arte fiat, longe fit probabilius,ut .
lapidem manu ,aut sagittam arcu, per XX. passus iaciamus,quim per centu. Hoc docetibus
sensu ,experietia, ratione, quis negare audeat,
possibilius,& sicilius,& rationabilius, & credibilius esse, vi millia passuum.7'F.una hora pertranseantur, qua millia palluit. 42393 37.
hora eade. Quis non rideat homine, qui alle-ruerit haec innumerabilia, possibilius transiri.
289쪽
qu m illa pauca Et nihilominus,no solii, non
ridemus, nos et doctiali, ted maxime et admiramur, innumeros ho in mes,qui credunturi Pietes, qui ut nobis inculcat quotidie,& no suiu conatur perluadere,vetii et persuaserui ita, ut nec dubitare, neq; hiscere audeamus contra .Astrologos dico. N qui eos secuti sunt physicos. Tata. n.magnitudine firmamentu faciutide tant si eius circuitu in extima circuserentia,
ut aequator eius,ii XXult horis debeat circ uolui, necesse sit,tanta eum velocitate seres,vi unius horae spacto,ea millia passuu q diximus. Αα3 98q37.circvuoluantur. Qua velocitate, superaddui,si posset auis quaepiam cosequi, dccirca terra volaret sub aequatore, una tantu hora tota terram circuiret is q.vicibus.Quare, impossibilius, aut incredibilius excogitari potest n i lii Loge maior sequetur impossibilitas, si copulet ut motus, nonae,quam finxerut sphetzse qua firma metu eo circvagat modo de ipsa motu eode circulata a sphaera decima, quae αipsa moueatur,& reliquas omnes,secti rapere, de circii serre dicitur. Loge ergo nos,& possibilius,ta facilius,&credibilius,supra docuimus,sthera ac cςlu,no moueri, quia sit cu emprreo immobili cotinuatu corpus. Sed esto,coeli ea Pars,qu modo firmamet uin appellavimus, sit immobilis.At sidera quae in eo habitat, nonne videtur, circulo moueritSi circulo reuera morieatur, non e ide sequetur impossibile, ut eadeliora una,eade millia pastuu q2.39. 84.37. coficiant. Quid ergo,quia hoc sit impossibile,im- Dossibile quoq; suerit stellas in circuitu reu tui ὶ Prosectis,ut impossibile hoc vel sugemus, ct fugiamus, vel demastremus sidera vere moueri,ratio aliqua est quae te da, quae utrumlibetho tu nobis persuadere queat.Vnaliscello.NResse sidera,omnia in couexa egit superficieseu uti nos docuimus, in nulla ibi superficie sunt, cum nulla ibi sit,sed neq; omnia ta loge a n bis sunt collocata. Sed tota coeli crailitudine sunt sparsa, haec vicinius ad nos, illa longinquius Crassitudo aut coeli huius, ex eocii compulis millia est palluu gos 14.7i .& amplius. in lata igitur crassitudine quae sidera sunt sparsa,necelle est,no eade velocitate moueri omnia,sed varia pro ut, vel summis,vel infimis sui
Proximiora.Qvq.n.eode tepore minoras acia obeut,tardius mouetur; quae vero maiora,Ve
tur, & asserunt. Non ergo omnes stellae ea tot Pallua millia, hora una movebuntur. Sed quae nobis sunt proximiores loge eoficient pauciora.Sed non adhuc tollitur dubitatio. Na quae longi l si me a nobis distant, si vere mouentur.
non poterut illud impossibile non subire . At impossibile nullum admitti potest; 5e ex eatu motu oritur, impossibile erso est illas moueri. Ergo n6 mouentur.Vel illae quide supremet immori permanet viciniores h ς mouetur. At apparem moueri cinae, quia semper eode tepore ad idem redeut,& eandem seruare intelli: videntur distantia. Quid ergo apparetia ta- tum est hic motusὶ Na & alias apparetias adducunt astronomi,in quibus sensum nostru silli autuma vi in innumero illo stellarii, quet hye me coelo sereno apparent numero . Et quado sole oriente, aut terra aut mari, in horizonte, non curua ed recta linea secatur, aiunt visum in eo decipi. sicuti etiam in coeli illa, quam ostendimus camera,& in aliis pluribus. Quid igitur dicemus, hunc siderum motus appare
t iam tantum esse, an vero, reuera eas moueri e
Si moueri negemus, multo sensu fallimur.Sine contra,moueri eas fateamur, impossibilia ibia uti possibilia admittimus. Qua igitur ingrediemur via, ut id dignoscamus Tentemus, si possibile sit,terra mouere, de vetustissimorum Nicet Siracusani,Philolai, inter Pythagoreos satile principis. Et de eadem schola Heraclidae, de Ecphanti, & Seleuci Mathemat ici,& Aristarchi Samii, Quoru aut hori las, Aristotelis&Ptolemei aiulioritate sicile obruat. Quibus accedit nostrae clatis Astronomus sumus Nicolaus Copernicus, qui omne coetu sidereu stare simul cu stellis, terram vero moueri autumat ut . Si igitur tata hetc cotrouersia, huius motu possibili conciliari queat. est omni diligentia perpendenda. &quq impos.sibilia ex terrς motu oriatur per uidendu. Sed ante omnia hac utamur diuitione. Quoniam stellς circulo moueri videntur, necesse est,eas vel coelo infixas ab eo circuserri, vel ipsas petia, in circuitum sese circumserre, vel terram nos rotata suo circumferre in gycum. Deltibus autem hisce modis, primas prorsus impossibilis videtur. Secundus vero quo ad suprema sidera impossibilis. Quo vero ad media, fortasse possibilis. Possibilis aut ad ea quet nobis sunt propinquiora. Sed supremorum impossibilis fugienda. Terram vero reuolui, quamuis a m gnis, contrarium sit traditum vitis, de oculi nostri sibi ipsis persuaserunt,
neque se, neque terram verti, tamen longe videtur rationi esse consonantius, eam potiusquam vel cclum, vel suprema astra circumuolui. Nam terrae circumsetentia,vli Ptolemaeus,
qui falsa omnia in coelo est imaginatus P
tradidit millia passitum insoO. non exce-
eit. Quae summa si per XXuu. horas diuidatur comperietur, terram sua vertigine, una hora conficere,non amplius,quam millia passuu,937.Si vero fides maior recetionibus nautis ac Geographis habeatur, qui terret ac maris ambitum,non semel obnauigarunt, non plu- continere millia passiuatu reperere, quam
290쪽
I o o. Cuique coelesti gladiit , millibus pausiluin 13. computatis. Modo si totus hic am. blius,in motum XXIIII. horarum distribuatur, qualibet hora, circulatione sua, non plu-la milliaria coficiat, quam quae ante diximus, s s. Quod spacium, tametsi ad nostram, aut auium velocitates comparatum,vix fieri posse videatur, longe tamen possibilius est, & verisimilius, quam ut ifirmamentum , aut suprema in eo sidera,eodem temporis spacio,hora qualibet, passuum millia q2398 37. conficiant. Hanc veri similitudinem ac possibilitatem, experimenta multa adiuuant. Nam si quis, in- flumine, nauicula vehatur, aut littora in mari legar, videbit ripasi& littora retrocedere, se vero,& navim non moueri. Quod & Virgialius icite cecinit. Prouehimur portu, terraeque,urbesque re-
Si quis item de proximo loco vel domus culmen,vel turris cacumen spectet, & super eas vento serantur nubes, videbutur, & domus,&turris moueri, nubes vero stare. Si quis ite eminus, navim plenis velis euntem aspiciat, videbitur eam stare mouetur tamen velocissi
me. Tantum visus etiam in distantia debita decipitur Quanto facilius est eum falli, in stellarum, aut coeli motu , quae immenso a nobis interuallo absunt . qui in tot rebus aliis decipitur manifesto verisimile ergo hisce exemplis fit, ut nobis idem eueniat, noctu stellas intuentibus, ut putemus, quae sicuti ripae, x
littora immotae stent,moueri,& nos qui terrae rotatu vehimur.firmos stare. Sed sunt Astronomorum, oc Aristotelis argumenta, vero itide similia, quae contrarium Persuadeant. terram nempe stare, moueri sidera. Ea recenseamus uti si non certi aliquid,in tanta re, ac tam magna controuersia venemur, saltem,quod possibilius, & uerisimilius sit cognoscamus. Acistoteles igitur, prima sua ratione, ait.Si terra moueatur, ut & praeter naturam eam moueri .sed nulla ratione, assi impium probat. Et si haec ei est probatio; simillima erit,& haec alia. Si cc tum mouetur, si mouentur astra,vi, & praeter
naturam mouentur. Et tantundem haec quantum illa ualebit. vel ergo aequipollent, uel utraeque sutiles sunt manifesto . Ait secundo.
Si terra monetur, partes quoque eius, natura eodem mouerentur motu . Concedimus id. Circumserutur enim cum ea, omnes eius partes, non minus, quam ipse putet, ad motum orbis moueri sidera.Si uero a terra pars aliqua auuellatur, motu praeter naturam fertur, non aliter ac, si a coelo stella auuelleretur aliqua, motu serretur praeter naturam. Sed mirabilis est eius ratio tertia , qua asserit, terra ideo duobus motibus uariis serruntur. Hanc tam
bellam rationem quis nam e sua schola logiacus, ulla includat argumentandi sormaemuliatis,& nullis terminis connexame Planetae quidem uariis mouent ur motibus, non tamen uel inter se, uel cum firmamento iisdem. cum snt tamen , sua doctrina eiusdem cum retia quo ceso, essentiae . Quid igitur mirum , te tam substantiae a coelo diuersissimae, si moueatur, diuersis a coelo motibus cieri e Sed unde illa uenit illatio, ut duobus moueatur Z Quaecum a praemissis ullis uenerit, nec aliter se rit probata, futilia erunt ea omnia, quae ipse inde contendit sequi .Quod amplius dicit,terrain totam , natura serti ad uniuersi medium. non est uerum . In uniuersi enim medio eam dicerent consistere, & super eo stare firmam ponderibus libratam sitis, non tamen uetari, uim & circulo circa ipsum moueatur, non iter,ac coelum dicunt Astronomi circa idem centrum,&circa polos suos circumuerti. Neque recta argumentatione colligit, quia terra sit in medio, eam esse omnino immobilem.
Potest enim in medio esse , & ab eo discedere
nusquam, aut sursum, aut deorsum, aut ad latera, atque hisce motibus esse immobilem. non prohiberi tamen, eam circa medium circumuolui. Neque illa ualentior e st ratio, quoniam partes eius aliquae, sursum ui pioiectae, ad eundem redeunt Iocum, ideo eam non circumuolui. Nam sicuti, de ipse, & astronomi
autumant,firmamen tum motu raptus,inferiores coelos secum trahere,& non solum cados, uerum etiam ignis sphaeram,& supremam aeris regionem, eadem rationis ut, diei poterit, teria circumuolui, & aquam, a se uellam, &aeris infimam regionem,intra montium cacumina comprehensam,secum circum uehere. Atque ideo proiecta illa eum aerem non excedere,&cum eo circumuolui, &ad eum recidere locum. Ridicula autem illa est argumentatio,qua cotendit impossibile esse, a medio, aut extra medium, & partes eius, & eam tota serri. Neque enim id, quisquam aut asserit itumquam, aut nunc asserit. Quam uero ab A strologis affert rationem grauitatis, eam to tam , & partes ad centrum niti. Esto uerum, non tamen id prohibet eam circulo etiam, circa centrum moueri eundem. Astronomi recentiores quidam,asserunt, si terra circulo moueretur, nubes,& aues,contrario motu cernerentur serti. Quae sequella ridicula uidetur,. Aues enim pio tibi tu,quaqua uersum uolant,& aetem seu stabilem, seu circumlatum, seu uentorum ui agitatum, findunt,& nulla aerisui rapiuntur. Nubes uero, uel immotae stant loco eodem cum aere circum uectae, uel m uentur uentis,quoquot,& e quibus horizontis, aut aliis flent pallibus. Et is idem aet, ab eis