장음표시 사용
291쪽
eis diverberariis potest cum terrae uertigine
cireum uehi. Metuunt deinde, ne eo motu, aedificia ruant,& eos obruant. Qui timor, Vanus equidem est. Quoniam ut sunt grauia. ijs locis ubi sunt firmata, quasi terrae partes,& cura sere substantiae eiusdem, ad centrum,& ipsa nituntur.Cur etiam qdificiorum timent ruinam, hoc tam lento motu & non timent, ne in frusta frangatur coelum, motu tam impossibilis celeritatis Addunt. Motus hic terrae in
circuitum, ei praeter naturam est, cum alium, in rectum,&deorsum habeat natiiralem,co
Poris autem simplicis, unus latum est simplex motus. simplex autem corpus terra est. Sed simplex corpus esse terram, inueterata quada, ct vana & filia opinione sumunt tan um,non
tamen probant, neque probare possunt,&durobasse sibi credunt, sensibus carent omniisus. Omnibus enim sensbus repugnat,& suis
praeterea positionibus, asserere terram corpus
simplex es te. Nam quod simplex est, non nisi
unum est; nullas habet partes,ex quibus comis ponatur, terram autem,sriSidam,& siccam ponunt, necesse autem est, alteram harum qu litatem a proprietate essentiae,longe alia,venire, quam veniat altera; E duabus ergo essentiis terram componunt. Si componunt,simplicitatem ei prorsus adimunt. Sensibus autem
omnibus haec simplicitatis positio repugnat.
Quoniam in terra, tot colores, tot sapores,tot odores, tot sonitus, tot durities, tot mollitu dines , raritates, den sitates, & tot qualitates, quas vocant secundas in se contineat. Tot ite terrarum genera, tot fluores, tot lapides. tot
metalla, atque metallica. Summa mentis amentia, ac summa lensuum carentia est, affirmare, & ad clamores usque contendere , co
pus simplex esse, quod sit,tot essetialibus,totque accidentalibus disserentiis compositum. Ruit ergo hoc a simplicitate terrae argumen-rum , no posse eam duobus moueri motibus, nixu ad centrum, & circulari. Et quando detur, eam corpus esse simplex, dicetur, eam circulo naturaliter moueri, no minus quam ipsi Contendant, clos, ignem, aerem supremum, circulo moueri. quae corpora simplicia esse etiam contendunt. Et axioma est Ptolemaei,
corpora simplicia, suis sita locis, vel circulo moueri, vel quiescere. hoc terrae tribuens, il- Iud caetetis. Sed ideo insertur, si terra incircuitum moueatur, eam vel no quiescere,uel ducibus moueri motibus. Omnibus enim partibus, suo loco positis, quiescit,quae nunquam
per se inde locum mutant, tota vero rotatur.& hoc unico mouetur motu, quoniam nixus partium ad centrum non est motus; no enim
hinc, illuc mutat terminos.Sed loco suo potiatae, in eo permanent, ut in eo set uentur. Nam rectus ad medium, neque toti terrae est naturalis, neque partium eius, naturali sitarum loco. At inserunt amplius, si si aper axem alium,
ab uniuersi axe moueretur terra, non eosdem semper circulos , circa mundi Polos facerent
urbes. Sed hac ratione,concludunt nihil. Nas regolatissimo ab occasu in ortum aisseratur serti motu, nullum aut impossibile, aut absurdum consequitur, ad firmamenti phaenomena. ijsdem seruatis, tum in ipso, tum in terraeirculis imaginariis, aequatorem dico, tropicos, Zodiacum, alios. Quando igitur , rati nes veterum Aristotelis,& Ptolemaei,& recentiorum qui eos sunt secuti,nullae obstant,& co rariae multae persuadeant, & impossibilitate illam firmamenti, uel supremarum stellarum
motus, ostendant, de sicilitatem motus terrae
maiorem, videtur recti,ac philosophica ratione concludi posse, firmamentum & eius stetilas omnes stare. terram vero circulariter m ueri. Quando vero,monitu Aristotelico,in re
bus sensui non manifestis, ratio ad possibile serat,rationabiliter ae sufficientur conclusum esse, est putandum . Hisce addimus moueri
poste terram,non circa ignem aut antichth na,vt Philolaus,& Oecetes existimarunt. N
que, ut Copernicus in orbe lunae.Quod ei ab surdum accidit quia putauit, planetas , scuti alia astra, orbibus infixos serri. Quae opinio, mala omnia in Astronomiam, & in physicam linuexit. Sed in medid mundi positam, super centro, non sibi proprio Heraclides,Ecpha
tus, sed uniuersi centro,quod etiam eius centrum sit,inoueri circulo, ab occasu in otium, quod & hi putatui . At a quo na mouebitur A natura nimirum sua. Non enim motus hic est violentus. Natura autem omnis uti postea
videbimus, est animi proles, sicuti animus est proles intellectus, & hic proles opificis intellectus .,A quo, proles hae,iussa capientes. & a
principio sunt operatae,& in praetens operantur,& in posterum sunt operaturae. & cathena hac plusquam aureaconnexa sunt omnia,usq; ad terrae, atque uniuersi centrum, ita ut nihil sit timendum, motu hoc circulari, aut partes eius ruituras vel grauitate sua moueri sit desitum. Continentur enim ac serrantur. a luis naturis,animis,& metibus. quae sunt illi Chaldaeorum, Zonei,& Aetoni,& Synoches, &Teletarchae, quorum mentio est iam facta.Predicta ergo omnia persuadere facile posse videntur, terram in circuitum moueri. Sed & ant riora , quae attullimus stellis motum inesse, aeque videntur poste persuadere. Quandoquidem planetae in motu sunt mani selio. & eius. dem sunt eum stellis aliis naturae, atque esse
tiae, quod contendere omnes. Et si e sientiae,
etiam vitium. & si virium etiam actionum dabitur
292쪽
Aabitur ergo & stellis superis, motus. Nam eas flammas elle diximus. Ini possibile autem est, flammas quieicere non moueri. Impossibile autem illud, velocitatis supremarum, ita temperari videtur poste, si ipsarum ab ortu in
occasum motum,& terrae ab occasu in ortum,
simul componamus, ita ut huius possibilitas, impollibilitati remedium asserat,& quod impossibile videbatur, possibile hac temperiereddatur . Sed quae adhuc superest quaestio, etiam est soluenda. Si stellae flammae sunt, cur non in rectum, sed in circuitum feruntur e utroque feruntvt motu . Sirrsum quidem quando, stellae quaedam ita a nobis recedunt,
ut evanescere videantur. Deorsum vero quando a summitate illa iterum, ad nos ita accedunt,ut visites fant. Quales oli in Chaldaei dicuntur obserualle, certis Iemporibus apparentes,aliis se se occulentes. Et quod de Hipparcho scribit Plinius, Nouam stellam,& alia an aeuo suo genitam depraehendit, eiulque motu, qua die fulsit ad dubitationem est adductus,an ne hoc saepius fieret . Et non modo an obirent nascerenturve. sed an omnino ali
qua transirent, mouerenturve. Item an cre
sterent,minuerenturque. Quae lane nouae stellae genitura si verum sit quae in coelo sunt, in senerabilia,incorruptibiliaq, este nihil aliudiuille est existimanda, quam noua suo aevo eius stellae apparitio. Apparuit autem, quia ex immensa coeli altitudine, in qua oculis nostris non visebatur, sese demiserit, & nobis sacta sit propinquior,ita ut conspiceretur. Mul ii quoque ut Clauius testatur, ex recentior bus,complures auctoritates,& historias addacunt saepius stellas huiusmodl,longis tempo rum interuallis,in coelo exortas es le . Sicuta dc proxime,quam nos cepe magnae spectauimus admiratione, anno M. D. LXXII.in Cassiopea noua stella apparuit,& per bienniusere luxit, semper minor facta, tandem euanuit; hoc est
primo de altitudine sua descendit, deinde
In eandem se se recepit. Non aliter sane quani dicantur planetae, modo esse in Apogaeo ,modo in Perigaeo,quamuis epicyclis serri dicantur. Quod nos de nostris minime dicimus.Sed eas de natura, & spiritu, dc animis,& intellectibus suis serri, prout Conditoris Dei, prouidentia iubentur, Sc prout mundo expedit ut moueantur. Qua ratione, si veri sint motus illi trepidationis , stellarumque tum in Septentrionem ab eccliptica, tum in meridiem in modum spirae, de non circuli, α reliqui omnes si qui sunt alii, qui stellis tria buuntur non errantibus. saluari cita Astrono
mi loquuntur pollunt longe facilius, quam
ratione alia ulla. Nimirum,uti sunt sidera, α spiritu,& animo,& mente praedira,ita mouentur, quoniam uniuersitati ita expedire cognoescunt, Se in eo sunt Dei prouideliae minit irae. Concludamus igitur, de sidera moueri ab ortu in occasum, Et quia velocitas ea impossibilis est visa,terram qiioq; necessarium fuit m ueri, motu contrario ab occasu in ortum. Atq; ita fiet,ut uno contrario in natura posito , e natur , de alterum , & impossibile illud tolle tur,& possibile hoc admittetur. de temperatis motibus,velocitate unius cum tarditate alterius, recta constituetur harmonia & persecta. de tertius dabitur planetarum quasi miasius motus , qui ab Oriente oriatur partim, partim oriatur ab Octa dente , prout sequenti contemplabimur libello; verum adhuc una superest quaestio. Quam ob causam, tum astra,tum terra non in rectum,sed in circulum moueantur. Ignis enim natura iursu in pet re videtur, terra deorsum e Motorum suorum motum intrinsecum imitantur. Natura
namque uti est animi progenies, & omnis progenies productricis musae s militudinem secum deseri, animo,quantum effectui licet, similis evadit. Animus autem rationibus ijsdem , quia est mentis progenies , uti menti similis, mentis motum imitatur.Mentis a rem motus inIrinsecus, consessione philosophamuim,est circaelaris, ubi enim incipit, ibbquoque desinit. Incipit autem a se ipso, Momnia sibi intrinseca entia intellectione sua transcurrens in idem desinit. Animus quoque motu sibi intrinseco in circulum inoue tur.Idem de natura facit .Haec aute,& animus, motionis corpor usunt caulae. In gyru ergo natura,naturaliter sua mouet corpora. Animus eas vires naturae largitur;&vt eas largiri possit, sisti ita est ab intellectu a se participato. innia ergo corpora, naturali statu ac loco,in gytum circumferuntur. Et quae eorum partes sunt,nxturali statu ac loco,& cu eis circvuoluutur, Min eis immotae manent. Sed cur astra circuit in oriete cofici ut in occidentemPTerra vero dic5tra ab occidete in oriente Vel haec appareatia est reuera;res aut vera est minime. Nobis quide ita apparet,& nostri respectu,& orrento dicimus,& occidente, sed reuera in mudo per se toto,nullus est,aut ortus, aut occasus ullo loco determinatus. Quod et Astronomi fatetur. Esto sane ita. Sed cur astra de terra cotrariis motibus cietur Quia Deus coditor, in corporum uniuersitate, oia ex cotrariis costare voluit. Ita .rude lapientia, Spotentia sua manifestauit magis.& quia ita uniuersitati retia expediit, ut couariis cotraria teperarentur,nevel estentia,vel virib',vel actionibus,aut in nihiluabirem,aud infinita euaderent. Oia namq; certis numero, mensura, de pondere construxit, ut his terminata,& ellent de viverent, ct conservarentur.
293쪽
dicto salomonis in Ecclesiastis libro allegato bic ab auctore post principium. Pergit spiri ui ides sol secundum suam virtutem, quia ibi sol nominatur si ritus, num serunt nonnutri . solem sellus esse spiritus, non dico habere sipiritum. - Diuus Paulus tu epistolaprima ad Corint. cap. 1 3. refutat hanc opinionem, appellans tolem, tunam, stellas,corpora caelestia, terrestria vero arboresct resiqua xegetabilia ; sine ratione tamen aliqua, sol minari potest spiritus propter eius seu
Militatem quoniam nomen spiritus imponitur adsigyificandam subtilitatem alicuius v.1DD . . erenim o ventus dicuntur spiritus exscripturis sacris, etiam VHρ sicos subit ores vapores per quos diffunduntur virtutes anime in diues corporis, dicηntur spiritus. Al' vero quos nominat D. 1 F. Isara. ετ quast. 6o.art. I. Ex hoc dicto Salomonis senserunt solemo lanam ataue stola esse animata,vt Platonici Origene eriam.INec non cy D. Hieronymus. Emponens boe dictum Salomonis: D Basilius νero,ct D. Damascenus sunt contraria opinionis, set cui sentes nomine spiritus non ipsum solem , sed animam cαιι vel naturam angelicam presidentem Ubeoti. Augustinus in z. Gen. ad literam in neutra .partem declinans sub dubio reliquit. ideo teneat. Vnusquisque quod sibi maras placet. modo non neget ces' solem, lunam esu corporea; on est time hic ommittenda obseruario Diui Thomae sedantis banc controuersiam loco citio, huiusmodi dissimctione sidera inquit esteraque caelestia corpora esse animata siue animantia ibi riam intelligipotest, aut univoce:hoe est anima informante qua sit corporis forma , quales sunt animantium animae , O hoc modo videtur intelligereprima opimo eum qua aucto buius libri: Aut equivoce. hoc est animaasissente vel presidente, quae corpori unitur tamquam mouens mobili, Hrote quae mouetur unitur prodet figulas; Basilius, o Damascenus non reprsbendunt eos qui iuxta posteriorem inibiae Lim credunt astra esse animata vel animalia, ut verissimile essensisse Pbilonem atque Diuum Hi Humum forte etiam Origenem sed eos duntaxat refellum qsissessis ammatas ct sidera docuerunt esse animalia iuxta priorem intelligendi modum . Sit autem animatus sol quouis modo enos liter alis verborum Salomonis. GHfol lustret O cir cumdet oe circumlpicias uniuersa per circuitum pergens spiritu suo , per quand mi virtutem naturae occultam qua omnia inuisibiliter nutrit vegetat , O unumquodque ad certum finem laetitimum perducit,ut optime declarat auctor bulas libri loco suo. Et hoc pertenet ad excellentiam olis.
294쪽
Agnam quandam Astron mi, aetheri ac coelo secere mundi partem.In qua non nisi septem dixere habita
Martem, & quae variae locauere, Solem, Venerem, Mercurium, Lunam. Cuius regionis totius , a summo ad imum, profunditatem ausi dimeti ri pronunciarunt esse passitum millia.
388a is 37. atque amplius.Per quam sidera illa septem , huc & illuc errabunda discurrere
tradiderunt. A quo errore Latine errones,Gr ce planetas nominarunt.Primus omnium, hunc eorum numerum videtur notasse Zoroa
is Animaliumque errantium substituit sex, plenarium. Et Εξ αυτου, υπές σεν,ε δομον ηελIσυ
,, Sex eos substituit, septimum solis ,, In medio iaciens ignem. Hunc ieeuti sunt Astronomi, & philosophi omnes physici.Sed ut nostra seri sententia, iniuria maxima solem affecerunt, dum inter errantes eum connumerant. Nulla enim aut in
coelo,aut alibi est res, quae in motibus suis erret minus qua sol ipse, vi qui numquam ab orbita seu linea sua, quam eclipticam vocauere,ne latum quidem, aut deflectat, aut discedat unguem. Nec minus errauere Astrono- mi, dum Lunam inter astra collocant, quα ab astris diu ei sissima est essentia, vi suo loco demonstrabitur. Neque ergo Sol, erro aut Planeta est.. Neq; Luna inter astra est numeranda,quamuis errare videatur. Sed modo, hoduo seponamus. De quinque reliquis ag mus.Planetae quidem appellati sunt,atque e rones , quoniam & citra , 3c vltra eclipticam, solisque viam,variis meant motibus. Modo enim a solis orbita ad septentriones , modo ad meridiem deflectunt. Et modo tarde,m do velociter citantur. Nunc stare, nunc praecurrere, nunc retrocedere apparent. In quibus sane motibus, quamuis nobis errare videantur, ipsi minime errant.Conditoris enim sequuntur iussa. Deus autem,& natura nihil frustra faciunt. Si vero natura nihil facit se stra, neque motum ullum ciet frustra. Si nuulum stustra ciet, omnes ad finem dirigit. Si ad finem dirigit omnes, sunt quoque per sua initia per sua media ordinati omnes. Si omne ordinati,in nullo errat. Si in nullo errat, neq; in horum astrorum errat ullo.Si in horum e rat nullo,qua de causa errones, atque planetae sunt nominati e Perperam sane, nomen hoc eis est tributum.Nostro equidem arbitrio, &errore errant,eorum vero culpa nulla. Neque enim natura eorum errare potest. Est enim animi proles animi inquam rationalis, & intellectu praediti, quorum neutrum in coelesti regione,errare potest. Neque propria culpa, neque corporis quod animat coelestis, & uti Plato & Atistoteles dicerent,diuini.sunt. n.&hi Planetae usitato iam atque recepto utamur, nomine in sicuti& caetera astra flammae ac luces,eademque ignis constant essentia. Suntq; non uti Astronomorum , & philosophorum plerumquevulgus existimauit, corpora inania ma. Sed sunt,ut vere eos appellauit Zoroaster, Et post eum Plato,& Aristoteles, animalia. Igi
295쪽
t ur, de natpra quae actiones eorum peragit, &spiritu, qui eorum est vector, & animo, qui
motus eis dat initia,&intellectu,a quo omnis rerum venit ac pendet ordo,ipsa vivunt,& Ω-runtur,& agunt, & Conditoris nutibus obte-perant,&uniuersi harmoniam contemperant,& ut mundo expedit,cursus obeunt, & actiones alias suas peragunt, & generationis tam variae rerum nostratium, semina , atque spiritus influunt. Magnitudine autem eos inter se differre astronomi autumant. & miras quasdam,& incredibiles praedicant.Aiunt namque eum qui Iupiter dicitur inter eos elle maximum. ut qui magitudine sua,terrae totius -- nitudinem, nonagies quinquies cum dimiaia contineat.seu 9s. integras terras & dimia diam adaequet. Proxime Saturnum mole sua dicunt, nonaginta & uni terris, cum parte eius octaua esse aequalem. Martem vero esse yniuersae terrae aequalem,& eam insuper sui dimidio superare. E contra terram esse Venere
maiorem plusquam partibus X X X U I L hoc
est si terra in 77 .partes diuideretur,una earum partium,Veneti esset aequalis. Mercurium a tem stellarum omnium esse minimam asserui,
& ob paruitatem raro conspici. Et tam pusilla eius elle molem, ut si tetra in frusta a Issa. scinderetur, unum solum, Mercurio aequale sututum. Sed & differunt lucibus,eiusque coloribus. Nam Saturnus visitur pallidior. Iuppiter fulguranti atque hilari fulget luce. Mars rubicundiore,& ignis specie, ideoque a Graecis πυροεις igneus est appellatus. Venus lucidissima est. Mercuri j color veluti est plumbeus,& in caeruleum vergens.Haec autem colorum disserentia, unde nam est Nimirum a raritate
ac densitate flammae, ac lucis, ex qua singuli sunt constituti. Si rarior namque ut, dilutiorem reddit lucem,si densior vividiorem. Qua
ratione,nostratibus experimentis multis comprobata, Saturni minus valida lux, ad raritatem aetheris eam ostendit declinare , ita ut si raresceret magis in aetheris transiret raritate,&diaphanitatem prope subiret, & langvidi Lsime, vel non amplius luceret. Modo quia co- pactior ea est raritate, lucet, sed lucet luce languidiore. Rara namque flamma. apud nos e. viam,minus fulget valide, quam si sit densior. A qua raritate recedit magis Iuppiter, & de sor est,atque ideo fulget clarius. Mars vero Ioue est compactior, quod igneo suo colore prodit. Nam ct nostrates flamine in crassiore
ac densiore materia accensae, & rubentiores apparent ,& sentiuntur calentiores . Venus
vero stellarum,omniuin pulcherrima, clarissima lucet stamina. sed quim duo superiores minus. Et ut nos quidem arbitramur inter densitatem,& raritatem aeque media. Nam si flammasaut in soco, aut in lucerna spectemus,
attente,cernemus, eam eius partem, quae prope vel lignum, vel oleum, aut ceram est, reliquae sere radix,subobscuram &sere cceruleamelse,materiae huctae vicinitate, & quasi materiatae:Quae ardore teso attenuata, & in mediusui accensa est clarissima. Deinceps in rubedianem vergit parte superiore,ubi fumus in se se recipit,& quasi suppetias sibi laturus cogitur, desit densior . Media ergo flamma omnis est
lucentissima, eo quod inter extremas duas crassities, aequaliter est media i Venus ergo, qualis apparet, tali etiam inter raritatem, de densitatem temperie media constare est cre denda. Mercurius autem coeruleo suo colore
prodit se se quasi sandum esse flammae, sicuti
Mars rubedine sua summitatem. Quae res adsitum quoque eorum videtur pertinese. Non desuerunt enim inter philosopbos atque Mstrono mcis, qui,sub Marte Venerem locaret, sub hac, Mercurium. In quo quidem sit uiatq; Ordine eorum, non minor fuit inter siderum contemplatores discordia, qua suerit in reliquis,quae iam commemorauimus inter Astronomos. Nam Crates Philosophus,& Metr dotus putarunt, Solem ac Lunam , omnium supremos Democritus, Sole superiorem Mercurium locabat. Maxima vero Astronomora pars sub firmamento collocarunt, primo Saturnum, deinde Iouem, Martem postea. Subruo Alpetragius Venerem locauit , Solemeinde, ub quo Mercurium, postremam L nam. Plato vero, postremos omnium Solem ac Lunam,quem Aristoteles est secutus. Sed hic Mercurium sub Marte,&supra Venere Martianus autem Capella, supra Solem primo Mercurium, venerem supra hunc,& insta Martem. Quem secutus est, recens author Tychon Brae Danus. Omnium veto diuersicsime eos collocauit Nicolaus Copernicus.Nasolem in centro locauit uniuersi, supra quem Mercurium, & proxime venerem. Et lupra hos lunam, & tellurem in orbe eodem. Haec tanta sententiarum discordia, non aliunde omtum habuit , quam reliqui AstronomOIum
quos commemorauimus errores,qudd credideritat planetas quoque, sicuti &sidera reliqua, orbibus quibusdam infixos serti. Et praeterea quod nullam haberent, hunc ordinem vestigandi methodum. Quam prς cipuam triplicem esse autumant. Diuersitatis aspectum, velocitarem motus, eclipses . Priorem fatentur ipsi, Martem, Iouem, & Saturnum non a
tingere. nihilque de iis tribus statui posse crati. Colligunt autem eorum ordinem ex m tus velocitate ac tarditate. Aiunt enim,quanto motus est tardior, tanto maiore Aia atque circuitu movetur; quanto velocior, tanto mi Ii a notes
296쪽
nore. Igitur Saturnus qui tardissime sertur, langissimum iter habet; atque hoe supremo conuenit, igitur omnium summus est. Luna quia citissime, infima. Iupiter quia secundat nouetur tarditate, subest Saturno.Mars,quia tertia, subest Ioui. Sed satentur iterum,hac ratione nihil de Sole, Venere, ae Mercurio statui posse,qui prope eadem seruntur celeritate. Sed duo non aduerterunt Alterum,quodquia celerrime omnium octava quam vocant sphaera,suum perficit motum XXIII l .scilicet hor
rum tempore, infra etiam lunam esse debere. Qua celeritare, cum etiam planetae serantur,& non ferantur, uti est demonstratum motu raptus, Planetae inter stellas erunt interpositi, R nullus altior fuerit alio, nisi certiores asserant ratio nes. Alterum autem non cogitarunt in eodem spacio viae, polle a duobus tardius& citius iter confiet, pro virium cuiusque robore, quod apud nos,tum in animalium conspicitur cursibus euenire, tum in nauibus eodem vento, aut non eodem euntibus f & pro nauis mole, & velorum magnitudine. & re inmigam,tum robore,tum multitudine. Nihil ergo ex motus tarditate,&velocitate e quatuor planetarum ordine conficiunt. Tettia eclipsium methodo conficiunt, & non conficiunt.quaten us scilicet Luna, Solem,Venere.& Mercurium eclyspbus operit. At non con
sicitur, certi quicquam, an sol supra ambos sit, an insta ambos, quod Plato, & Aristoteles sensere. An vero sit venus altior Mercurio, an hic Venere altior . Itaque cum haec sint incerta Omnia, non est Astronomorum decretis standum . Quid igitur in tanta quaestione a debimus pronunciare Prosecto,si visui,& ap- Parentiae credamus . s Credere autem hac inre,alij iens ut nulli est par modo cum haec scribimus, Saturnus ex eorum compulis, ex visu
ipso, lueet in Geminis. &clarissime discerniatur. Iupiter in Scorpione . Mars in Sagittario, Venus in Ariete, nullus tamen horum inserior stellis eius asterismi reliquis apparet; sed
in eadem cum eis altitudine conspicitur.Neque item alius alio, aut altior, aut depressior spectatur. Igitur verior fuerit,quam modo referebamus , sententia, eos inter reliqua habitare sidera. Interque ea suos cursus motusque alios peragere. Et nullos esse , aut orbes, aut c los eorum proprios, qui non nisi una resulgeant stella. Atque ideo recta rasione, simul cum eis, XXIVI. horarum sipacto , diurnam conficere circumuolutionem . Neque ad instrumenta sua Astronomi confugiant, quae omnia dc oculos eorum, Se iudicia fallunt,
multis quidem fallaciis aliis, sed duabus his
euidentissimis, Altera quM eorum cetra cum mundi centrocoincidere supponunt, cum t men eis integro terret semidiametro.Millibus palluum tribus mille, atque amplius quingentis superstent, quae distantia non est spernenda,quantumuis coelum a terra distet,& quan ti,non autem puncti, uti iam diximus,cum eo habet proportionem.Altera vero quod instrumentis eorum,credunt integrum coeli medidi. tatem supra horizontem dimetiri, quod esse salsum iam ante, dum de coeli ageremus se nice,demonstratum est. Motibus autem aliis cuique propriis pluribus moueri , quorum summa est, ut ipsi in contrarium nitantur, Oderibus reliquis, de uti loqui consueuerunt ab occasu in ortum , qui nulli in mundo sint; sint tamen nostri respectu. Et praeter hunc,
liis agi quibusdam satis multis. Quinque scilicet illi, quos proprie planetas nos appella.
uimus. Directione, de tunc velocius moue
tur. Duplici statione, in quibus videtur stare,& nullum ciere motum. Retrogradatione, quando scilicet mouentur tardius. In qua abortu in occasum videntur serti, sieuti in dii ctione,ab occasu in ortum .Et dum hisce cientur, modo ab ecliptica ad Septentriones s runtur, modo versus meridiem , terminum tamen, vltra sex gradus utrimque non excedunt. ita ut tota latitudine gradus X II. non exeant.Sed de minores se ipsis interdum apparent,interdit m maiores quoque, quasi a locis suis sursum vel ascenderint, vel ad infima sua descenderint. & tunc maiores apparere,sic ti in ascensu minores. Quoniam unum idem que corpus, quam pius nobis locetur, apparet maius,quanto vero procul magis, tanto apparet minus. Sed Astronomi haec omnia eccentricis illis suis atque epi clis adscribunt .nos vero, eorum naturis spiritibusque, Je multo magis , animis eorum ac mentibus; A quibus per hos motus reguntur,& diuinam exequuntur prouidentiam, & uniuersi conseruant harmoniam. Hi sunt ergo planetarum motus, qui ad actiones ab Aristotele astris tributas pertinent. Modi autem quibus mundi harmoniam efiiciant,haud procul hinc patebit,si passiones eorum quasdam prius explicemus , de Sesis lunaeque naturam exponamus.Passiones autem quas dico, in alteratione quadam con sistunt , quam corruptio etiam sequi posse videtur. Experimento id constat. D. namque Augustinus , ex M. Varrone refert Osygii Regis tempore,venerem stellam, mutasse colorem , δc magnitudinem, & figuram, de cu sum. Quae res aeuo etiam nostro accidit anno
M. D. LXXV III. Romaeque visum id est
die XVI. Nouembris. In Germania vero die Decembris XXvI.Perq; totum eum annu,sub vesperam, Sole nodum mei se, visa est magnitudine insolita, figura vero, modo triangula modo
297쪽
modo quadrangula, modo rotunda: & splen. dore maximo, & rubedine maiore, quam sit Martis rubedo. Cursum tamen non mutauit. Si stellae immutabiles essent, duo haec tam magna non euenissent accidentia. Euenerunt. Horum eventuum , quae nam causa est dicenda e stellae omnes flammae sunt, rarefactione, ac condensatione fiunt, tum clariores, tum minus clarae. Copia vero, vel maiores, vel minores sunt. Quam rem apud nos fieri quotidie cernimus. Et ex iis quae apud nos contingunt, admonuit Aristoteles, ea quae letistis Bus non sunt mani sella, nos debere venari. Iuxta quam rationem dicimus nos, alterati nem illam veterem, quae Ogygis tempore euenit,quia de colore nulla fit mentio, non posise nos quicquam diuinare, sicut neque de magnitudine,maiore vel minore,vel etiam figu-Ta. Haec enim omnia tacentur.Sed desecunda,
videtur posse aliquid dici. Videlicet splend
rem illum maximum, de rubedinem, ex co densatione prouenisse. ostendimus enim, quando vel fumus, vel fluor qui ardet, densa tur magis, in rubedinem eu tendere. Figuras aut mutalle, dum vel magis, vel densatur minus, ab omnibus partibus non aequaliter. Si
aeuievero magnitudo illa insolita intelligatur, pro luce languidiore
paruitate, euenit sane ex densatione maiore. Eadem enim moles,dum rarefit,maior ; dum densatur, apparet necessario minor. Si vero
creuista magnitudine intelligatur, proculdi bio id euenisse est existimandum, quia,vela lia ex aethere ei accesserit materies. vel quia eadem, quae prius erat, rarior sit facta. Cullum autem veterem .illam mutatili, nihil est mirum . Nam de stellae reliquae, mutare locum non vi aentur. Et stella noua,quae anno I 72. nata est in Cassiopea, sedem suam, toto XVI. mensium tempore servavit.Rarefactione auistem , in aetheream diaphanitatem est mutata& euanuit. vel quod antea diximus, iter sursum arripuit, ita ut oculi nostri eam non potuerint sequi visu. Haud aliter ac Mercurius, qui dum in Apogaeum sui epicycli dicitur scandere, omnibus oculis, nisi acuti mis fit inuisibilis. Itaque haec nouae stellae occultatio, vel extinctio, & evanescentia. & in aetherem conuersio fuit, vel maior a nostris oculis ascensio Et quod de his veneris,& no.
stellae mutationibus diximus, possunt, de aliis quoque similibus,ae debent intelligi. Si euti de stella alia illa recens Hipparchi tempore nata, & de Solis, quam postea dicemus
298쪽
E sole autem, qΠem cum Luna ab aliis seposueramus proxime, tam magno. Summi Dei opificis insiti mento Zς primario lumi. nari , quid nobis dicendum eHie mundi, ut resere
Plinius,totius cor, Sanim ux, mens creditus est. & principale naturae regimen, & numen. Hie reliquorum siderum rector, ea & occultat,& iterum reuelat. Lucem eis aufert,& iterum restituit.Coeli tristitiam discutit,aeris,humanaeque mentis nubila serenat, Praeclarus, eximius, omnia videns, m nlaque exaudiens, ut principi literarum placuit Homero, quem
OUheus ,πανδερκες εχα ν eiuωνιον eusau, Omnia cernentem habens ςternum oculum, appella
uit.Hic a plerisque, & veteris & noui mundigentibus, pro sensibili Deo pro maximo Deo,& habitus est & cultus, & habetur etiamnum& colitur a multis. Ab hoc.n.ab ipsis reputato Deo omnia sibi beneficia, putarunt,& putant
prouenire. Ab eo plantas animalia cuncta,h minesque produci crediderunt. Vitae,alimentorum, accrementi, persectioni'; omnis authorem esse existimarunt.Hic a Platone,summi boni quasi proles, & sensibile simulacrum est appellatus. Et quas ille in intelligibili mundo, vices gerit, hunc dixit in mundo visibili vires habere asseruit. Et quomodo bonum, ad intellectum, & ad intelligibilia se se habet: se sol in visibili mundo se habet ad visum, &ad visibilia. Et sicut bonum, omnis intelligentiae ibi causaeli, Se omnis vetitatis: Sic & Sol
in mundo hoc,omnis visionis causa est, & omnis qu*pex visum cognoscitur veritatis. Huc tantorum,& tot operum effectorem,quis v
quam pro dignitate laudauit aut laudare queat Aut quis umquam de eo scripsit, prae ter lulianuin Caesarem; Quem solum de Sole librum scripssse competio, secundum tamen ea,quae de ipso Phoenicum Theologia tradiderat.Quo libro,& qua Theologia postquam caremus, tentandum nobis, si quia de tanto rerum tensibus subiectarum moderatore, ac benefactore, Physicis rationibus dicere postamus. Quid nimirum sit,& qualis, & quantus,& quo loco habitet, de quo motu agitetur, &quid agat,& quid etiam pati queat. Sol igitur, qui claritate sua omnibus se prodit, eamqtie rebus omnibus communicat, quidnam est e Graecorum philosophorum , maior pars, satis simpliciter, ne dicam fatue, de eo sunt locuti.
Anaximander namque cauam fornicem esse igne plenam affirmauit. Xenophanes, esse vel nubem accensam, vel igniculos, ab humido ascendentes, & in solem coagmentatos. Anaxagoras, Democritus , Metrodorus ignitam esse petram docuerunt. Antipho,Hecataeus,&Diogenes,esse pumicem,ab ς thereis, accestum radiis. Heraclitus, accensionem esse ex mari , quae in Oriente accendatur, in occidente extinguatur.Philolaus,duplicem esse lucem. Primam per se, &supra mundum,quae,per vitreualiquod, qui sit sol, restangatur, & per id ad
nos lucem transmittat secundam. Vel Solem esse ignem in coelo, qui lumen, alium scilicet igne ad nos transmittat, & esse tertiam lumianis refractionem.Cum Philolao, videtur Empedocles, sere sensisse idem. Nam duos dixit esse Soles,alterum archetypum , alterum huc quem cernimus archetypi imaginem. Anaxi,
299쪽
menes de Parmenides,esse quid igneum,Eutis ides ignem. Plato ex plurimo igne. Aristote- es ex quinta essentia coelesti.Zeno Stoicorum pater,& ipse ignem esse dixit. Stoici quidam, Heraclitum potius, quam authorem suum se--cuti, accensionem esse e mari illuc sublatam. Epicurus terrestre quid in modum pumicis
excavatum,rotundum,dc ab igne ardens. FO Uces,Petras,pum1zeS,vitra, nubes,e mari V pores,vti satuas mittamus. Aristotelem,donec
nobis dicat quid illa sua quinta essentia sit,
millum faciamus.Reliquos ignes,igneo ignItos amplectamur. Nam le cum re ipsa, & nobiscum consentiunt,& vetustissimo Zoroastri dogmati assentiuntur, qui cecinit.
, , Sex suspendit Zonas. Septimii Solis. is In medium iecit ignem. Et iterum.
Ignis , ab igne derivario, de ignis dispen
Sol inquit, isnis est, de ab igne est derivatus, de ignem dispensat, hunc scilicet nostratem. At a quo igne est derivatus e Ab archetypo illo Empedocleo, a prima illa Philolai ii
pramundana luce. Quam nos primaeuum appellauimus lumen, a quo de empyreum ostendimus esse constitutum, de in aethere luces,ac flammas, & faces omnes,quas astra, stellas, ac sidera nominamus. Et quod ιν M ας λsupereoeleste astrum fuit Philoni, solisque exemplar. Horum virorum authoritates tam insignes,authoritati Atistotelis unicae, procul dubio sunt ante serendae. Sed & rationibus, dc multis, de validis a luce, a lumine, a colore, amicantia,a figura,a radiatione, de a calore an tea demonstrauimus, astra Omnia elle ignes, flammasque, lucesque alumine , per aetherei fluoris densationem accentas, de triplices esse
ignes,& diximus,& dicimus,primaeuuin illud lume re em puteum. Stellas de Solem. Et ignes reliquos elementales, hos corruptibiles illos incorruptibiles , aethereos hos, illos hylaeos. Concludamus igitur in dubie, cum stellis o nibus, praeter Lunam, Solem esse ignem . At qualis ignis,ut stellas mittamus nunc, est ipse solὶ Carbone aeeenses, an flamma e Nam qui Graecorum, vel petram, vel pumicem, vel viatrum , eum esse dixerunt, carbonem esse sunt opinati. Qui vero nubem,vel e mari vaporem accentum,flammam esse voluerunt. Alij igne simpliciter nom inarunt. Sed qualem non e Pre iterunt. Nam tri plicem ignem philosophi multi esse voluerunt. Carbonem, flammam, φως,qiiod de lucem,& lumen dicit. Vivit ergostdhuc quaestio, Carbo ne an flamma,an lux sit Sol Sane in aethere, nulla videtur, crasti elle
materia. Carbo igitur non est,uel ex petra,vel ex pumice, vel ex vitro. Neque ibi est sumus
vllus,aut vapor,aut e nube,aut e mari. Igitur
sol non erit flamma. Flamma enim sumus a dens est. Solum ergo lumen & lux , erit sol eQuid ergo dixit Philo, λογὸς πίλημα πFlammae compactio multae vel utrumque i cum in Sole habuerit, & flamma,& lumen 'Si flamma est, ergo sumus ardens est, inquiet Pori pati s . At ibi nullus sumus est, neque hinc illuc ascendit. Si neque ibi est, neque ascendit, ergo ibi nulla tamma . Ergo sol flamma non est. Vera conclusio , si flamma omnis,sumus ardens esset. Sed si flamma, sine sumo esse queat, vera non erit, & in aethere flamma esse poterit. Hic enim apud nos, saepe cernimus flammam elle,& sine sumo esse,ardere tamen
in fluore, ut in vino stillatitio linteolum a der, nullo inde surgente sumo. Ardet ipsum stillatilium per se vinum. Olei, picis, bitumianis , sulphuris superficiem flamma lambit. Flamma, quae meum pileum de pallium , uti supra narratum,arsi in nullo semo,sed in imbris guttulis est accensa.Falsum ergo est, flammam esse ardentem sumum . Est aliquando, non est semper. Sed & illud ridiculum, quod
Peripatus alleuerat.sumum esse exhalationem
siccam. Sed hoe postea, em modo nostram. Experimentis hisce , & sumus , Se fluor a det,slammamque facit. Fumus & Ruor apud nos,in aethere Ruot solus. Quod si verum est, ut vere est, quid prohibet solem caeteraque iadera', non e sumo, sed e fluore, flammas esse, non quales nostrates , quae ex postremis sunt, de sumis, de fluoribus, sed aethereas ex fluoribbus primaeuis, ac lucibus . in fluore ergo m
slammae coagulum multae. Quod S: effectibus erodit multis. Radij eius ardentissimi ab iis sentiuntur,quos proxime ad aequatorem aspicit .Et aquae ibi rarissimae. Se campi, de montes arentes. dc animantia prae calore aestuantia, de homines cute nigerrimi ..De quibus postea. sol eigo namma est . sed eur, non sit etiam anthrax e Nam apud nos, quanto vel anthrax, vel flamma est in materia densore, tanto sunt
το διας αυτικον, ac, τὸ λ ωρετικον. Diuidit enim de
distare partes facit. Sed Sol praeter haec, occultam quandam possidet virtutem,eamque admirabilem. De qua Salomon haec scripui. , , Quod enim ab igne, non poterat extermi,, nari, statim ab exiguo radio solis cales is clum, tabescebar. Potentior ergo solis radius,quὶm ignis est, quia spiritum secum vehit, rerum omnium vectorem, de essectorem,uti loqui solent,i mediatum . De quo postea suo loco. Itaque
quoniam sol, & calore, de colore suo prodit,
300쪽
ese ardenti immun elle, ne celle est eum, velanthracem elle, vel compactam, &densatam valde staminam, vel compactam, & densatam valde lucem, vel horum duo, vel omnia. Esto sane omnia, sed quomodo, aut qua ratione e Anthrax quidem est, non ligneus , non lapideus, non pumiceus, non vitreus. quales sunt apud nos anthraces. Sed anthrax aethereus, exiluore primigenio, in aethere admodum com-ractis. & calore, & lumine primaevis acce ius,& in densissimam coactus lucem. Quae eadem,& anthrax sit,& flamma, & Ramma sit &Iux, & anthrax. Et anthrax, & lux eadem &flamma. Ardere autem hunc anthracem, non similem nostratibus, sed aethereum, duci quae apud nos fiunt, satis ex monitu illo Aristote- leo, contestantur. Anthraces nostri exiguam
praebent flammam si habeant longe lateque diffundunt lumen. secundum , quod dum
flamma est,tremere non desinit, unde S lume, quod ab ea emicat, ad umbrarum confinia,tremit quoque .lta si Sol anthrax tantum esset a census,pro magnitudine sua,luceret longe minus quam nunc lucet, & radios non tam longe iacularetur,& lumine non impleret uniuerium .Quae opera sammatum, non antliracum, sunt propria Ttemere autem modo nostratis, solis flammam,duo sunt manifestissimo argumento. Alterum quod radius eius,per sola me in domum ingressius, ab ingressu totus treme re videtur in aere. Alterum, ubi solum serit, adumbrarum confinia, etiam tremit. Et tertio si foramen introitum det angustum, in solo radius totus tremit. Si det latiorem , in medio non tremit,luminis copia eum tremorem interimente . Sol igitur,fluore aethereo densissi. Ino compactus, anthrax lucis & stamina est sactus, sicuti &astra, sed compactione, & maiore,& densiore , atque ideo ardentiore. Quid vero ita'Quia Conditoris sapientiae & prouidentiae ita visum. Ut id scilicet corpus, quod corporibus omnibua,lucere debuit, & calore,& vitam, & bona, omnia praestare, muneri suo sussiceret. Nam in tenui materia , tenuis quoque flamma est, & tenue ex ea lumen emicat,& tenuis calor ita,ut in longinquum minime possint pertingere. In densiore uero e contra,& lux,& calor maior,& nam ma vehementior. de lumen de calor inde promicantes longius porriguntur. Hac ergo finali causa, summus solis opifex,qui nihil frustra iacit,ex densissimo aetheteo fluore, eum compilauit. Vin immerito Peripateticus Albertus; sed quo casu nescio neque enim in Peripato haec docentus protulerit, solem corporum omnium simplietum eis: densissimum. Et si densitas id possit ei licere , a reliquis stellis substantia longerile diuersunt. Sed non ea rati0ne, quam ipse offert, scilicet quod solus sol lueeat, stellae ab
eo lumen accipiant & luceant. Omnes nam que stet las ostendimus nos lucere per se, una excepta luna et atque esse Hammas,&nunc ad dimus, etiam anthracas. Concludamus ergo
hane de solis substitia, quaestionem. Solem s. ne dubio esse aethereum ignem, in nuore primigenio, a lumine & calore primigeniis acce- sum, omnium simplicium densissimum Se vere πιληρω coagmentationem Hammae plurimae, ideoque lucidissimae, & lucentissimae, α ardentissimae,& calentissimae. Et de eo vere diisci potest. Sol est carbo, nam ma, lux. Et nam-
maxima,ratione triplici mole, lucis vigore,&vigore caloris. Nullo enim alio in corpore, tanta lux conspicitur, nulloque calor essic clotivi vere dixerit auctor libri Sap. cap. I 6 is Quod ab igne non poterat exterminari,
is statim ab exiguo radio solis calefactum. is tabescebat. vii iam diximus. De cuius luce, satis superque diximus in Panaugia. Nnne de magnitudine dicendum aliquid, sicuti de calore, paulo post erit agendum. Igi
tui dicamus. Solem tetrae II e maiorem Opti ei sacile se demonstrare posse confidunt, & eos secuti astronomi, ea demonstratione vii certissima utuntur. At istarchus Samius, nescio, an primus , huius rei demon strator, ait. Si sphaera lucida,atque illuminans, si illuminatae sphae rae aequalis, ab hac in oppositam partem, Proiicietur umbra columnaris in infinitum . Si illuminans sit minor, illuminata maior, tunc umbra proijcietur calathoides semper latior in infinitum. Si vero illuminans sit maior, tunc umbra semper angustior in progressu de sinet in conum. At sol,proculdubio sphera lucida est,terra, opaca sphaera est.Terra a lole illuminata,vmbram noctii iacit, quae in conum desinit .Ergo ibi, terra, est maior.in conum au tem eam umbram delinere, ex lunae eclipsi probant, quae in eam umbra incidens eclipsin sui luminis patitur.At demostratio h c, partim nulla est, partim est aliquid. Elt quide aliqua d, quia in umbra luna, quae lumen propriti no habet obscuratur. At eadem obscuratio ei accideret,si in umbram vel calathiam, vel colum
narem ingrederetur. Si tota in umbram incinderet, tota obscuraretur,Si in collaterales umbrae lineas ingrederetur, tanta parte , quanta
in umbra remaneret, quanta vero extra eas eia
set,non eclipsaretur, quod in conoide sola, primo errore,dicunt ei evenire. Cuius non magis propria est, quam duabus etiam aliis sit
communis. Nulla autem est demonstratio , quia secundo errore, conicam esse terrae Vmbram, non demonstrat. Addunt,tertio errore,