장음표시 사용
31쪽
ad res proxime condendas , vivificandas, alendas, uendas, ser tiandas,& perficiendas,inax inaum atque optimum instiumentum,
nullis pene philosophis besae cognitum: mentem nostram philosophan. di auidam, quo, & qua ducat methodo , perpendamus . ipsumque ad sui ipsius indagationem nobis praeseramus: & e tenebris, in quibus hactenus videtur dormitasse, eruamus. atque ad eorum philosophantium , qui in authoritatibus veterum, non obdormierunt,notitiam deducamus. Quo nobiscum per luminis cognitionem, ad patre in luminum, ac primam lucem ascendere; apud eum motari; ab eoque per rerum gradus descendere; iterumque per eosdem ascendere queant.
Igitur, lumen hoc quid nam est λ Quo tu. plex nam est Aliud ne est in coelo,& aliud in
aere ,& aqua Z Quas nam habet vires Ruasnam edit actiones Quas nam patitur palliones λ Quorum nam operum est opifex ,in elementis, in coelestibus, supra etiam coelos vera ne sunt en comia, quae de eo modδ praecianuimus Esse scilicet lumen Dei Opt. Max. Maximum , optimumque instrumentum e
Haec omnia sunt nobis singillatim philosophanda. Sed ante omnia lumen ipsum philosophemur. Graeci communi cum luce nomine lumen appellauere. Vtrumque enim φως dixere . Quod de Latinorum secere quidam, lucem utrumque,dc lumen nominantes.Nos haec superius ex rerum natura, ita distinximus, ut radios , a luce discerneremus: Modo lumen a radiis, si tamen res sint inter se diuersae, dignoscamus . Sicuti eorum multa, quae de radiis sumus contemplati,luci minime conueniunt, ita sorte quae radiis conuennere, lumini non conuenient. Neque enim lux, lucido corpori insita, uel refrangitur, vel resti istitur. Neque momento a sole emicat. Neque diaphana penetrat .Que ola faciunt radij. Lumenaute, in radii,quomodo differant, ita perquiramus. Lumen de radii,vel eadem res sunt,uel non sunt eadem . vel partim eadem, partim non eadem sunt. Hanc ratiocinii necessitatem, nemo effugiat. Radios quidem docuimus a luce promicare,in conos lucentes candidosq;
inter se interuallis aliquibus distinctos exire. Si alius fulgor, quam hic radiorum in diaphanis non essulgeat,proculdubio radu,& lumen idem candor erunt. Si vero fulgor alius, ita conos non discretus, sed integer, de ea in te ualla replens conspiciatur, radii, de lumen non idem candor erunt. Sed candores de sulgores, alius in lineas seu pyramides diffusus, alius in spaeia latiora susus, Sc quas e flusus. In ea nimirum, quae ipsos radios disterminantalium ab alio,& in reliqua omnia rost radio-zum apices, quaqua versum prosulus. Id autenon lippis oculis in radios intuentibus,mani, festo cernitur. Hoc ipsum appellamus lumen quod alio magis proprio nomine Graeci, Sc
α de τεγγος nuncupauere . Duo ergo sul
gores, inter se distincti sunt: radii scilicet sui. gor in conum a luce prosectus de in cuspidem collectus. de lumen fulgor alter in latiora spacia susus. Hoc quoque differunt, quὁd radii
sui sentiores sunt, de visum acutius seriunt, ac laedunt. lumen uero inter radios, minus fulget, S: oculos minus laedit.
Sed primum illum sulgorem, e luce ipsa
emanate ostendimus . lumen veto, secundus
32쪽
fulgor , an etiam ab eadem luce promanabit An a radiis solum 3 An ab utroque λ& a quo nam privis' a luce ne an a radijs3Profecto, necelle est, lumen hoc, vel ab ipsa sola luce prouenire, vel a solis radijs, vel ab utrisq; simul iv luce,& rad ijs. Nullo enim in loco lumen cernitur, nisi ibi,& lux,& radii sint praesentes. Atque adeo lumen, non nisi in lumine conspicitur. Neoterici de Peripato , credunt lumen sui natura nori cerni. & si cerna. tur, per accidens cernatur, quia scilicet non nisi in solo, aut pariete, quae serit cernitur. de potius esse instrumentum quo,& per quod alia cernantur, quam cernatur ipsum . Nos vero dicimus, utrumque lumen sacere. Nam& colores, & alia quae sub coloribus latent, quae optici ad 22. enumerauere obiecta, per lumen conspiciuntur. Et ipsum , esesibi ipsi instrumentum, ut conspiciatur. Inter enim radios uno modo conspicitur, alio ubi radii non sunt, elaritate sua se se pandit ubique. quamuis aliter visatur, qu in colores. Qiai Omnes terminata in sit perficie visuntur, lumen autem nullo terminatur termino . &sicuti susum est , ita suis cernitur quoque. In cubiculo clauso,&obscuro, nullum inest lim en. Illata,vel accensa in eo candela flamma
corpore lucido lueeque ipsa,& rad ijs,illico totum illuminatur. Luce ergo adueniente, praesenteque ea sit illuminatio. An vero, α rad ijs praesentibus, qui nulli ex candelae illatae flamma cernuntur emicare Sane ii quis, aliquantulum discedat a candela,& conniventibus oculis eam intueatur, lineas siue exiles conos
qui radij dicuntur distinctissimas, a luce promicare intuebitnr. sed finiti, haud ita multum a luce digrellas cernet. lumen autem longius, quam vis minus fulgens qu1m radii progreditur, ac totum cubiculum illii strat . Quod insolaribus quoque radijs accidere videmus. Quid ergo, a luce ne lumen ortum habet ran vero tantum a radijs 3 Anab his & illa Aluce quidem oriri lumen rationi videtur comsonum, quando sine luce,nullum cernit ut lumen. Nam si a luce radii promicant, cur ab eadem lumen etiam non emanet ὶ cum & hoc& illi sulgores, & candores luet similes appareant Huic rationi, ratio alia videtur polle repugnare. Nimirum, quδd dixerimus a lucis qualibet particula, ac lete princto radios micare. Qui basibus suis latiusculis. superficiem tu cis totam occupant. Quod si verum sit,locus in luce a radiis vacuus relinqui non videtur, ex quo,lumen a radijs aliud, promicare queat. Sin vero promicat, cur minus quam radii camdidum promicat, & minus fulgens. Videntur
enim radii, & candidiores longe, & fulgemiores susb lumine esse. Cur ergo ab eodem sonte eandidissimo,alij magis,aliud minus fulges
ei fulgeanti' At ab eadem cati a naturali, non impedita, idem semper nascitur enectus. Non ergo a luce unica,& uniformi, tuo effectus inter se diuersi pronas centur . radii candidissimi,& lumen minus candens. Non ergo a luce lumen orietur. At &lumen diaphatia illuminat, ut radii. Lucidum ergo sontem etiam lumen tabet. At sons hic, lux illa primaria non est, a qua radii emicant. A radiis ergo qui secunda sunt lux, pro nascetur. Et quia radii a luce oriuntur, lumen uero a radiis, lumen quoque a luee per radios orietur . Itaque lumen tertia quaedam erit lux; radii lux secunda. Neque mirum, cur lamen minus sulgeat quὶm radii. quando ranii quoq; minus,quam lux primaria sulgent.Ptima enim in uno quoque entium genere, sunt etiam summa. Et
quod primo propinqilius est,& principalius
est,& potentius . Primo igitur gradu lux est, radii secundo , lumen tertio. Familiariore experimento candelae in cubiculum illatae, id patescit. Subito namque illuminatur totum. At lux ipsa viliacissima est. Circa lucem vero vivacior est radiorum sulgor, quam lon eius progressis. Lumen veto a radiis se se effundens,minus etiam quim radii fulget. & in gis etiam sui et ad radiorum radicem, quimvel in medio, vel ad apicem. Itaque triplex in singulis radiis fulgor, initio , medio; fine, prout propriis aut longius a luce ipsa progi diuntur . Eadem ratio est in lumine. Fulgemitus enim est ad partem radiorum fulgenti rem, minus ad medium, minus quoque ad finem. Post quem languidius sensim ni semper, ita vi ad cubiculi angulos pro eius magnitudine , vel languidissimum apparet, &splendor potius,& nitor, uim lumen; vel etiam iam umbrescit. Quibus sanὸ elientis colligimus duo ; Alterum, radii usque ad angulos non perueniunt. Alterum qu5d lumen, a radiis durerens sit res,de eorum proles. Ergo lumen nona luce prima, sed a radiis emanat. Vel ergo integris permanentibus radiis, tuismen ab eis sunditur, vel radii, dum deficiunt, a lateribus,& apice, sunduntur in lumen. Ita ut lumen, res non sit alia, quim radius fultas. radius itidem non alia res sit, quam lumen unitum,a in se collectit in . vel etiam vetius, lumen est sulgor, a radiis, luceque profusus.& radii instrumentum sunt lucis lumini sua dendo,ac diffundendo . vel lucis, effundendae in lumen ac propagandae. Sive igitur a luce ipsa , sitie a radiis sue ab utrisque i
men emanet ; communia quaedam cum radiis habet , quorum perpetuus est comes. Nimirum quod& ipsum fulgeat Q iam
mento e nucet. Quod qtheta, aerem , quam,
33쪽
reliqua omnia diaphana momento penetret.
Quod ea se ipso impleat. Quod usque ad te
rana,& vltra etiam diffundatur. Quod quaquaversus effundatur.Quod quaecumq; attingit illuminet.Quod opaca non permeet.Quod nulli proprio ii reat subiecto. Quod nullo etiam subiecto egeat,&sorte istius modi alia plura. Lume est inter quet dicimus, lumen est e corpus incorpo
ψ γῆς. tantiet esse.ab alio quidem pendentem: in se tamen subsistentem,&substantialem. Atq; ideo
non obstare quin & momento moueatur, si tamen emicatio, motus dici vel potest, vel debet. Et corpora omnia diaphana nimirum
penetret . sine ulla vel illorum, vel sui ipsiust offensa.Et praeter haec.Quod se se per spacium sundat amplissimum,Quod per diaphani omnes dimensiones effundatur. Totumque impleat . totumque illuminet. A sonte proprio non diuellatur. Notam insit diaphano quam
ei adsit Naturam illius non mutet . Neque ab illo mutetur sua. Moto diaphano, lumen non mouetur. Per se nullo monet ut modo. Neque accedit, neque recedit. Neque fluit, neque refluit. Diaphano recedete aliquo, ipsum non discedit. Opaco I se illuminato abeunte, ipsum nos abit. Termino diaphani, non ter minatur: sed ultra protenditur. Fonte suo abeunte abin Redeunte,redit. Sui multiplicatione,&lificatione gaudet. Nulla re sordida inquinatur. Ab illuminante,non ab illumina. o pendet. Diaphani non est proprium.Opaco impeditur. Ab opaco restangitur. Ab opaco resilit, vel in se ipsum, vel ad angulos. Colorem secum fert, eumque ostentat. Eoque in- Lumini tingitur. Et alia fortasse his similia plura cum
propria. radijs habet communia. Propriam vero, ut habet lumen essentiam, ita&vires proprias habet,& actiones . nec non etiam passiones.
Quae omnia sngulatim erunt per uestiganda si prius reijciantur, que quas de luminis essentia sunt in Peripato sere decantata , idque quam paucissimis. is Aiunt. lumen est praesentia lucidi in di ,, Phano. Haec assertio, nec lumena radijs di-
Contra stinguit. neque luminis essentiam explicat. Perip. .. Neque unde veniat, indicat. neque Vera est. Luminis enim ementia non est, ut si praesen
tia. sed est aliquid in se prius postea praesens
fit alicui. AEther quoque suo ipsius lumine, fulget, & diaphanus ipse est: nequelamen est lucidus. neque alterius lucis fulgore tantum sulget, sed & astrorum & suo. Altera assertio est. lumen est coloris amas sine energia. Neq; haec luminis essetiam declarat magis , quam proxima. Tantum enim coalori largitur, ut cerni queat. non autem visit, neque suo aduentu colorem generat, sed in re praeexistentem in actum educit visionis. Haec vero luminis operatio est, non effenditia. Neque lumen est coloris vel ellentia, vel forma. Ostendemus enim postea colores,non
solius luminis, sed & opacitatis elle proge
Tertia illa assertio. Lumen & calor generatur, attrito aere ab astrorum latione. Qua ni.
hil esse potest stolidius. Nam quo ad lumen,
omnibus noctibus, astra seruntur, noctu ta men lumen in aere non efficiunt. Hieme tota feruntur astra, attamen calor nullus, sed contrarium frigus in aere habitat. Neque ullo umquam tempore, a latione,aut Orbibus, aut etiam corporibus astrorum,aer teritur, praesertim ipsi, qui inter lunam,& aerem, ignis spheram collocat. His ergo tot salsitatibus reiectis ad proprias luminis operationes explicandas Ieuertamur. Lumen scuti a radijs pro nasci- Propriatur, sic radiorum perpetuus est comes. re cit Myuca eos veluti reuoluitur,& volitat. Et spacium. quod intcr radios apparet, implet uniuersum.& ubi desierint in conum sunditur per Omnia . & unum fit lumen,& continuum,& rumpitur aut interrumpitur numquam. Haec non alia egent probatione , quam oculi valenti ris,& ad radios non illico cetcutientis . Lumen diaphani qualitas non est, quia illico ab eo recedit totum. Qualitas autem omnis sensim,& inducitur in corpus, & educitur, per alter
tionem. Alteratio omnis,motus est. & motus
omnis fit in tempore. Quod vero, non tempore, sed momento, & inditur, & exuitur, ut lumen, qualitas esse non potest. Qualitas in corpore aliquandiu retinetur, lumen non retinetur . Neque ullis, uel diaphani, uel opaei qualitatibus miscetur. Neque sibi cognatis etiam coloribus commiscetur. opacum enim color penetrat, lumen Opacum non penetrat. Colores tamen aliquando in se vehit,& representat. quoniam hi speciem suam in diaphanum lumine collustratum,&in lumen ipsum producunt. Quo lumine abeunte, species illa coloris, suo quasi hoste, obscuritate
Obruta, neque ab ea vehitur, neque in ea visitur. Speciem colorum, lumen in se tamquam rem cognatam recipit, & tantisper vehit, d
nec in solum, vel parietem eam deponat, ubi deponit,&se ipsum: non quidem ut ibi hae. reat, aut habiet, sed ut bonitatem,atque hiis laritatem ostentet suam;& quasi effundat,non tamen profundat. &ut largitate sua & beneficentia colores eos qui ibi inertes, & inui- siles resident, in actum susciter.& ad uitam reuocet, ut suo munere fungant ut visites,&hilares rideant. Quod equidem argumento est, lumen suas vires, alterius rei societate non ammittere. Et quam in speciem B a corporis
34쪽
corporis trine dimens se se ostentet; incorporeum tamen est sicuti de sons eius radius: Ne que vitam cum corporibus antitypis habet
cognationem . Neque etiam contrarietatem ullam , per quam ab eis laedatur , aue minuatur, aut obscuretur. Neque enim eo
tum umbram in se admittit. Neque ipsum in se umbram essicit. Cum in corporea incidit diaphana,quas per cognata,laetabundum se se insinuat, eaq; & penetrat,&quaquatiersum permeat: ea tota hilaritate sua,& sacunditate replens. paca vero, quasi hostilia,indignabu-
dum auuersatur.Et quas ea tetigisse ipsum petniteat, ab eis resilit illico,& cupit potius fiangi, quam ibi 'immanere.Et si quod ibi sit fora. men, per illud se se immittit. Et quasi ea fuga gloriabundum, latius, atq; amplius, quam ibramen se se contraria parte ostentat. Summarei;lumen a sole amplissimo dependens.& amplissimum veniens , tanto se se amplificandi desiderio tenetur.vi quoquo modo potest,id faciat.Et ut id faciat,in angustissima soramina se se colligere non dedignatur.dummodo per illa in amplius se sunda t. Trans enim foramina quaecunq; , quantacunq; , & qualiacunque
transire non indignatur, Sc trans ea, maius
quim in foramine, de latius se se ostendere. Dedignatur tamen ibi remaneret si quis foramine obstructo nitatur ipsum quasi carceri includere: auolat.n. illico, carceris impaties. Si quis verb ingenue secum agat,& praeterquam per fissuram, per quamuis aliam sorami nis figuram transierit,persectiore figura, orbi- eulati scilicet se se ostentat.Tantus est ei persectionis amor. Id autem amoris habet, quia orbis solaris,& orbicularium radiorum est progenies. Omne enim productum,producenti partim est simile, partim dissimile.Neq; tamein transitu soraminum ullo, aut contrahitur, aut densatur,sicuti nec rarescit post transitum, quamuis dilatetur, a soramine abeundo magis . Inde est, ut per senestram ingrediens, latius atq; amylius in solo,aut pariete se sun dat, quam sci senestrarum amplitudo. Hac tamen conditione , ut minus spacium magis illuuminet , quam spacium maius . Hoc ipso indicans vires suas sonti viciniores esse soriariores , quando ingressiu proprias, illuminet vivacius, sed angultius. Maiore autem digre se, latius quidem illuminet, sed languidius: quasi coangustatum vividius,&robustius fiat: dilatatum quasi rarescat, fiat minus validum. Hoc enim sineraturae videtur proprium este, ut in progressia semper magis, ac magis debilitetur. Ita ut tandem lumen elle obliviscatur, ac desinat, & vertatur in umbrationem: non
quidem dum lumen permanet, sed postquam lume esse ipsum poenitet,dc contrariis tenebrarum filijs locum cedit. Si vero valens stia maciore scilicet; & viuidiore luce oriens, clariu illuminat,&longius sedist indit. Hine fit manifestum, lumen etiamsi corpus incorporeumst,& substantialis forma, attam en quasi esset quali ras, magis & minus recipit. de maximum lumen, & minimum ella potest, de medium multis sorte gradibus distinctum. Maximum autem lume n id esse ratio dictat,quod a sonte proxime derivat, & radiorum luci est proximius. Lumen e cotta minimum illud est,quod a fonte abest longissime, & quod diuisum, vel magis digrediens, luminis formam proximeam mittit. Lumen vero medium, quod intertiaee extrema duo fulget. idque gradibus pluribus pro diaphanorum ratione. Est tamen lumen res in se tam persecta,&absoluta ut dum nulli miscetur, diaphano, non semidiaphano, Non opaco, non semiopaco, non sordibus in quinatur; non coloribus proli suae,non cognaris luminibus alijs, non sibi deniq; ipsi commisceatur. Lumen qualitatem corporum nullam elie, iam ostendimus. Lumen , sordibus non inquinari omnium oculis est manifesta. Cognatis quoq; luminibus non commisceri, certi stimo est argumento, id quod saeptissime spectamus. Candelatum nimirum diuersaru lumina,per idem foramen transeuntia in somniine non confundi. Quoniam trans illud recta prosecta, listinctissima visuntur. Quin imb. si alterum a vivaciore candela venerit, in s ramine ipso, inter socia alia lumina, vivacius,sulget. Et inde egrestum, reliquis apparet fulgentius. scuti &per senestras intrans, non prohibet quin lumen ab opaco nitido reste-xum, ab ullo eorum inter se confusione in Opposito conspiciatur. Sed in hae luminum di-nersorum cognatione, illa non minus lunt admiranda. Quod inter languidiora lumina, s quod si vivacius,tale etiam visitur.Et quod
minus fulget. nequaquam inter vivaciora ,aut cernitur, aut sui dat sensum. Ita enim eth a na tura constitutum, ut luminis maioris praesentia minus quod est veneratione veluti quadam , se se oculit quidein, ae fit inuisite, non tamen extinguitur,aut quicquam patitur. Sed Κ ipsum suam speciem procreat, quan acum que esse queat, tametsi in simili maiore non cernatur. Nam sicuti flammula,in maiore lumine quasi absorbetur, ita lumen minus absorberi videtur in maiore. Idque ideo quia ab utroque illuminatus aer, noui nihil patitura minore. Im3 vero sinitis aecessione, rationi est consonum,ipsum augeri ,& perfici quamvis lumen maius, id ossi cet quod est minus. Cui rei fidem facit, quod plura lumina magnitudine flammarum, unde veniunt diis renua, maiorem eniciunt cadorem; multiplici nimirum
35쪽
nimirum inter se et reflexione,vel coagmen
ratione. Praeter hae lumen natura sua restan-
mr a diaphanotii quoq; corpo m superfici ut aquae placidae, glaciei, crystalli , vini, si eas
oblique seriat: partim inquam restangitur, partim quoque ea penetrat. Sive in seriat ad
serpendiculum , penetrat lautummodo.
Si vero duo diuersa diaphana hoc modo λriat, & snt illa alterum alteri superposita,
prius quidem permeat, a te cundo.vero re frangitur . non aliter, ac fiat in specillo; euius partem perspicuam penetrat r ab Opaca
vero ei subtensa refrangitur, & resilit, & alibrelucet. Ea relucentia sEcupauili vocari jH- γtest lumen. Ab hac iterum si resulgeat, lumen tertium, & deinceps alia, si resulgere adhuc pergat. donec refractionibus pluribus debilitetur ita, ut tandem elangueat. &lumen fiat minimum. Dum vero lumen est
eodem momento, multas facit reflexiones.
Neque tamen per eas deserit ibi esse, unde eas facit. Et dum facit, in qualibet aeris par
clarissime est testatus, quando in hanc senten Pt ς'
Per uniuersum.cadum ac terram extensum , ,
lumen , veluti columnam, itidi similem sed ,, puriorem. uod lumen inli,est ligamentum, is de uniuersae citculationis . Cuius ligamenti ,, extrema usq; ad terram sunt extensa. Neque hoc sine magna dixit ratione. Luia Lumen, men enim, quod elementis infunditur , cce ς ἰςste.
Iestis luminis est imago. Lumen autem coe teste, est coeli risus quidam, & animarum coelestium actus, & energia,& ut Hermes,&Dibnritus l luuntur, earum a cibis de radi j. Lumina autem coelestium animarum, a luce sunt intellectuali . intellectuale autem lumen ab intelligibili luce emicat. Haec autem lux, ab iplo sonte ac patre luminum , quae per omnia effunditur eis cacissima. Sed de his postea. sicuti & de tepore, luminis perinpetuo comite; cum quo lumen longe merito maximum aisue optimum Dei in rebusticula, vel minima,multiplices format rerum fabrefaciendis esse instrumentum diximus. imagines, corporeas & incorporeas, quale Quod suo loco palam fiet esse verissimum. ipsum est. Dum lumen refrangitur , tastari Nunc quae de lumine supersunt persequaestim debilius est integro, validius veti is mur. Cum lumena coelo in elementa su fracto secundo, & hoc tertio,&sic usque ad ditur, & coelestis cum terrestri parte uniuer- aut imum deinceps . Sin autem opacum se. sque vinculum, efficitur, ut puris tenebris riat, aspera&scabra superficie, in plurimas nusquam pateat locus. Nam sicuti in lumia sui frangitur particulas, quae plerunque non ne& per lumen cernuntur omnia , colores discernuntur, nisi diutius resiliant, ct iiii mul tiplicatione, se se conglomerando,veluti densentur. Quod astite o parietibus ac tegulis. domorum palam conspicitur. in hac ab opa eo refractione, si colorem vividum ibi seriar, secum quasi conuolutum auehit: Se auehendo ostentat, donec in plures simul seperfi- quaedam sint visitum formae. & omnia sint cies resulgendo, elanguescant . Et dum tam ut sunt lumen & color. si in diaphantinebdant smul ,ea penetrant. & distincta ibi visuntur. Idem lumen si sit vehemens , calores minus vividos obi curat, & reddit inuisiles. In ea colorum auectione, dc vectione, non aer per quem lumen trausit, & colores deseri , sed ipsum mei lumen videtur colorari. Nam si aer coloraretur, obiecta non opposta & ubique& undecumque cernerentur. sed minime cernuntur nisi recti sint opposta . Ergo non aer undequaque susus,sed lumen iis coloribus quos vehit intingitur. Neque vero colores solos, lumen coloratum se cum desert. verum desert etiam colorem, dc vires sirus occultas quasdam& admirabiles. Q tum diaphana, tum opaca omnia penetrantes, opera edunt mirabilia, virtutes quaiadam speciales admirandas in corpora Inserendo, & infundendo. Est enim lumen virtutum coelestium vehiculum, de vinculum
opaca, diaphana, sic quoque lumen ipsum, non nisi in Iumine cernitur. & sibi ipsi est
quasi medium ut cerni queat. Vnde fit,ut lumen , ruuersalis quaedam forma st, totius visibilis, tum diaphani, tum opaci, tum colo
rum omnium. Colores autem particulares
euidentiς quae dana & luces; & lumen ubique sit veluti color ; Se color ubique itidem sit veluti lux de lumen.
Vnde concluditur,mundum hunc nostratem totum, participatione luminis, & visilem esse & pulchrum. & corpora quae in mundo sunt, tanto esse pulchriora & persectiora, quanto luminis plus sint participia. itaque lumen , in mundo hoc uniuerso , quasi ita
Dei Opt. Max. templo , est quasi visibile
quoddam numen , Deique simulacrum.
Nam& ipsum bonitate sita se cunctis & Ω-cillime, & selicissime communicat. Rebus omnibus se se largitur, & quaqua versum per omnia se se diffundit . de causa est ut omnia,& illustrentur, &incalescant & formentur,& generentur, de nutriantur,& excitentur, de conseruentur. Dum enim cuncta penetrat
tepore suo, cuncta alit intus, de foecundat intus, & extra. Luminis namque participatione, omnia gignuntur.
36쪽
Est enim lumen , quasi vita una peT Omnia means, blandistimaque suauitate sua, de intus de extra vita donat & nutrit. nutritio namque etiam fit ab extra. Cum lumine coelesti calor aduenit blandus Se vitalis. in quo est vis motrix & sermatrix omnium . & in omnibus est intimae foecunditatis effusio, &diuinae pulchritudinis , Se bonitatis imago certissima , de euidentissimal. Itaque mundus uniuersus per lumen, & luminosus est,
divisitis,& pulcher . pulchritudinem suam, tum Dijs , tum hominibus ostentat, & suomet lumine , se ipsum videt ipse, &sui aspe-ehi pulcherrimo delectatur , & sibi placet, Se seipsum amat . Est enim, & ipse antia praeditus nobilissima. Quae per lumen omnia de sentit, & agit, de vita donat. Mui diis ergo hic uniuersus , ivi silibus plenus, per lumen est persectissiinus . Lumen igitur est , Dei Opt. Max. optimum ac maximum , & instrumentum , dc Incremen
37쪽
DRhon A distinximus , in Lucida, Diaphana, &Opaca. Et opacorum s peetes esse diximus, in aethere lunam; in aere nubem, in aqua dc terra , terram
ipsam de terrea. Haec suis in locis, & umbras faciunt, & tenebris obruunt; hemisphaerium hoc nostrum totum, obscuritate obuoluunt: & in terrae visceribus, semper atra incubat nox . Sili. aec, vera elle oculi testantur, & brutorum & hominum , & sorte solis, qui Orpheo atque Homero, cernit omnia : audebimus nos in ea persistere alIertione qua affirmauimus, omnia elle in luminet & in eo iaceree obiectum hoc vere soluamus. opaca omnia & in se sunt tenebricosa,&alijs umbras, obscuritates, ac tenebras offundunt . Terra ergo , inter opaca noctis ac tenebrarum mater, quo modo lumine tota illusitatur aut in eo iacet Terrae sane superficiem , quotidie solis lumine illustrari, oculato nemini dubium es Ie potest. Eandem tenebris etiam Obduci, nemo est qui dubitet . At Opticorum filii , Geometricis necessitatibus, sens bus etiam notis demon strarunt , si corpus lucidum solis , corpore terrae opaco minus ellet, partem huius minorem , ab illo illuminati . litii usque Umbram, semper latiorem , in partem oppositam protendi, quam umbram Calathoidem vocarunt'. Si vero sol sit terrae aequalis, dimidiam integram terrae circonserentiam ab eo illustrari. & a parte opposita , umbram
terrae pene in infinitum se tri columnarem. Si vero sol, terra sit maior, maiorem quam dimidium terrae orbem eius radiis percutie&a parte contrapolita , umbram extendi, qtiae in Coni apicem tandem finiat. Itaque concludendum , quia solem , terra multo maiorem elle Astronomorum progenies con
tendit, &demonstrat totius sit perficiei terreni globi , maiorem quam dimidiam partem lumine solis, semper collustrari. Q u sit ut eam, in lumine semper iacere sit necesse . At non semper eandem, sed per vi
ces, non seculorum,non annorum, non men
sium, sed dierum , atque horarum, erram, tota eius superficie solis radijs circumspici. Dum enim sol ab ortu per occasum XX tu. horarum spacio in ortum iterum cireumuoluitur , uniuersam in superficie terram suis radiis perlustrauit. Radiis enim ad eius partem aliquam accedentibus , tenebrae inde pelluntur. & qua tenebrae succedunt, petulitur lumen. ita ut se se mutuo,& fugiam,& sugent. Atque ita X X ll Il. horis nulla terreni globi pars, solis radios non lenierit, de opacitatis terreae filiam tenebram non vis derit. Et cum in lumine sumus, diem appellamus, & dum in tenebra , noctem .
Dies autem & noctes, ita sunt circa terram, toto anni tempore distributae, & locis omnibus contributae , ut nec lumen tenebris, lnec tenebrae lumen ullo temporis momento Tnullo in loco superent. Si veto Omnium iinterualla horarum, tum luminis, tum tene.
38쪽
bratum in unum simul tempus collizautur . nullus in terris locus reperiet ut, qui ex aequo per sex menses ad amusim inde nos , tenebras, per sex vero alios lumen noni spe
Itaque verissime concludetur, mundum hunc terrestrem , ex terra , aqua , de aeris Teii, ta parte conglobatum, totum in lumine iace- in tene. re: si non semper , totum tamen per hora-bris, qu rum, aut dierum, aut mensium vices. At si in lumi per vices, nox de dies lumen,& tenebra aeque
terrae incumbunt, eamque aeque Operiunt;
vere dici non videtur posse , eam in lumine iacere , quin & in tenebra tantundem eam iacere asseratur. Dubium hoc dissolua
Teneb , Vbi terrae Vertex alterutro coeli polo sit, nulli bi iacet, nox est sex mensium continua , subsunt pii. horizonte meante sole. Sed tenebris ita lan-xκ- guentibus, ut nulli homini, nulli bruto, visum dimant, omnia crepero lumine ceronuntur . Nimirum quia Sol non amplius
X Xli I. cum dimidio gradibus, quando plurimum, sub horizonte se se occulit. E'quibus locis, supra horizonta lumen suum cum tenebris miscet ,& obscuritatem earum temperat, ita ut visui sint peruiae . idem est in locis alijs, ubi noctes continuae sint per dies, aut menses aliquot: eadem solis, qitam uis varia ad horizontem propinquitate. Quod, ex spherae circulis apparet liquido . Vbi autem noctes per horas variantur plerumque serenae, stellarum luminibus collustrantur. Venerisque sidere, & matutino &vespertino clariores fiunt.& crepusculis viri Dque creperis , Ium tenebris , tum lumine constant , praesertim in apertis montibus , campis, mari. ubi obstaculum nullum, Opa. citate sua , tenebras facit densiores . Lunae
quoque lumine tota terra, sole aut auuerso, aut procul posito, circundatur, continuis kre mensibus . ita ut vix ullo sere tempore anni, aere nubibus non obducto , tenebrae tantae appareant, ut visum adlinant. Multa quin etiam animalia de homines quoque multi , vel melius, vel aeque, noctu, ac interdiu vident.. Qua ratione, dictu sicile est, tenebras alumine, in visionis munere sere non disserre . Quid ergo , tenebrae quoque lumen erunte Vel certe non sine luminis . admisti nerilia sane est. Nam& lumen, uti ostendimus admistum semper habent. Et s non habeant. ipsae lumen sunt, sed minimum. Tenebrae Rein hanc nouam, inauditam, paradoxa in , iathima' mxionibus ,'experimentisque comprob
Consessum est philolophantibus, in natuara rerum , si unum contrariorum reperiatur, reperiti nece ilario & alterum . Esse in natura calorem sentiunt omnes homines , de humidum, & molle,& rarum. sentiunt iidem esse quoque in natura, hisce contraria, frigus, siccum, durum, densum. Contraria autem ea esse dicuntur, quae sint eiusdem ge
In genere ergo visilium quocue duo erunt extrema, eaque inter se contraria . Maximum Sc minimum , quae in cunctis rerum generibus existunt: in genere visitum quoq; repetientiar. Maximum visite, est solis lux. Minimum visite luci contrarium, est terrae nigror, seu opacitas. Veterum quidam e Porticu philosopho rum partam dubitarunt, an tenebrae essent via siles , partim etiam negarunt . Caece equidem utrumque. Tenebras enim, nobis e Dia notas, nemo nescit . At id, sensuum alii nulli qiiὶm vi sui. Quae vero visu cognoscuntur, vi silia esse . nemo dubitauerit, nisi sorte caecus. H.inc eorum caecitatem , alia vel
praecessit, vel est sublecuta, quae diceret, tenebras esse non aliud, quam lucis priuationem. Quam positionem optici, aut de arrisuerunt, umbram esse dicentes, priuationem uminis primarii, derivationem secundarii r Ita enim loquuntur. ὶ Tenebras vero esse
priuationem luminis primarij , & secu
Sed haec sorte ad scientiam eorum fuere satis . Nobis vero qui Panaugiam uniuerinsam, lucis nempe, luminisque naturam pertractatnus, quam exactissime sunt omnia per pendenda . Itaque primδ dicimus contraria esse duplicia. Alia ut appellant positiva: alia privativa. Priora illa res verae lunt virς-que ila in natura posita; qualia ea sunt, quae attulimus contraria calor, frigus, & reliqua .,
his similia. Quae plerumque de inter se pugnant, de se se alterant,&misceri possi int,&ex seipsis media quaedam procreare. tepo res, colores, sapores, Fe smilia. Contraria
vero priuatiua, ea conditione sunt, ut alte rum earum existat, alterum vero aut nihil,
aut fere nihil sit. Qualia sunt vox,&sile tium , visus & caecitas, auditus & surditas. Quorum secunda, silentium, caecitas , surditas, neque serὸ existunt: neque cum priori. bus pugnant; neque eis commiscentur; neque actionem ullam habent . His ita positis, dicimus corpora lucida, corporibus opacis esse contraria, sed positiua . Illa enim
lumen emittunt: haec vero emittunt tenebras . Ab his lumine,& tenebris, proles qua dam
39쪽
dam pro nascuntur, quae uti matres, in me
dia dia phana diffunduntur. . A corpore quidem lucido , radij primo emicant. Aradijs lumen; A lumine splen.
dor. Asplendore nitor . Derad ijs ac lumine prius dictum . Nunc addimus splend rem . Qui lumen quidem est, diaphani crassitudine imminutum. Nitot vero & ipsae lumen est, sed iam adumbrationi mistus.&a splendore , quavis de caula diminutus . vel diaphani densitate maiore , vel reflexione alterius luminis a terso corpore procul resiliente Protes A corpore e contra opaco proles aliae pro-Pac Muβs ueniunt. Ac primo emicant tenebrae, radijs
respondentes lucis . A tenebris obscuratio, respondens lumini. Ab oscuratione umbra opposita splendori. Ab umbra, umbratio nitori contraposta ortum habet. Ex nitore vero , & umbratione, veluti composita res quaedam media prouenit , quam, quia ali ter nescimus, adumbrationem liceat appellare. Omnia ergo haec nouem gradibus disti iacta , primorum visilium constituun, genus. Quod Peripatus nequaquam vidit, qui
Pri asseruit prima vi lilia colores esse. Idque non .isilia minus caece aspexit, quim Stoici, quae de tenebris assirmarunt. Cum colores secundum de non primum visilium genus constituant.
Quoniam per priora illa visuntur ipsi secundario. Nec vero tenebrae, & obscuritas, de umbra, de umbratio, sunt res vere minus con stantes, quia lucis eiusque specierum ac pro-
Uci uti liuin dicantur priuationes. Mam si simpli-
actione ,. ces essent priuationes, agendi vim, aut actionem haberent nullam. Achionem autem iadiaphanum habent manifestam . Id enim se ipsis replent, non minus quim lucis prcles . Perque ipsum , se se longius propa-
sani ; Inque breuius se se retrahunt , o scurius & clarius siciunt. Lumen inde pellunt ; indeque a lumine pelluntur . vllum multis adimunt animalibus , sicuti lumen quoque multis alijs adimit visum . Haec autem Omnia actiones opacitatis eise nemo visa ac mente praeditus negabit.
Actio autem omnis & passio prouenit avitibus agendi & patiendi . Vires autem omnes ab ementia sibi propria procreantur,&in essentia sunt. In ea fundantur, exeaque sunduntur. Non sunt ergo tenebra,&obscuratio , umbra , umbratioque simplices, lucis & luminis priuationes. sed vera sude entia , qualia dicunt positiva. & si pertinacius priuationes contendantur esse: non minus harum quoque priuationes erunt ra-
dij, lumen, splendor ac ni ror . Contrario tum namque & eadem saepe& contraria est ratio. Non aliter scilicet, quam in conti rijs, consessis positi uis, calor frigoris sit priuatio , & frigus priuatio caloris . humi dirutas priuatio siccitatis ;'& siccitas priuatio
humiditatis. Eodemque modo, in contrariis, deque contrarijs cunctis. Inter quae lux est,& opacitas. & lingulae harum proles sibi inuicem , uti monitrauimus contrapositae, sunt altera alterius priuationes, sed p sitiuae. Differunt autem, & obscuritates,&fulgores, maiore,& minore, vel candore, vel
ni prore, prout vel sonti propiores fuerint, vela sonte longius abscesserint. In quo quidem sonte suo , luce & opacitate , summa
sunt utraque. Ab eo, quae processerunt sonisti propiores, sonti etiam sunt similiores. omne enim eroducens sibi simile ante producit , quini dissi mile . Atque hinc fit, quointo gradu sulgores a luce discedant, nigroinris magis fiant participes. & quoto gradu nigrores discedant ab opacitate , tantundem candoris acquirant magis, & in minorem abeant nigrorem . Hasce autem differentias omnes , visus quiuis non cςcutiens diiudieare haud dissicultet potest. Nam opacitas , lucem nullam , nullumque admittit candorem ; sicuti nec lux , nigrorem admittit ullum. Per tenebram vero non nisi lux & albedo fulgida percipitue . colores nulli . Per obscuritatem vero , & lux , de albedo , &quadam tenus colores perspiciuntur, sed xiliores , omnes . In umbra vero & praesentia & distantia cernuntur, ea quae sunt co
Vmbratio etiam clarius omnia represen lat. In adumbratione vero, nitore, umbra , tione commi sta, medio quodam modo conspiciuntur omnia . Hae autem differentiae omnes non aliunde pro nascuntur, quam ob Iucis, atque opacitatis, & eorum quae ab eis procreantur, mistionem . De qua quidem visi lium primorum mistione commodiore loco peragetur . Satis nunc esto, demonstrasse, tenebras inter prima vi silia eis reponendas, & luminis aliquid participare. eas scilicet quae super terram sunt . verum eae quae in terrae visceribus habitant, & noctem
atram ibi perpetuam faciunt, eiusdem ne genetis visilium primorum erunt an aliud quid sunt 3 Sea quid aliud suerint, aut esse possint tenebrae enim sunt, sed densores& nigriores super terraneis . Magis autem& minus, speciem variare nequeunt. 6 specie ergo, & genere eodem sunt tenebrae virς-que. visibiles utraeque ; luci, uti aeque cO trapositae.
40쪽
tra positae. Lucis itaque maximae, contraria lux minima . Cum ergo de luctum genere, tenebrae etiam sint, & lumen & tenebrae uniuersum terrenum globum, de intus & extra, teneant ; verum fuit asserere , omnia in lumine iacere , quamuis minimo , vel maximo . Idque esse verissimum apparuit, ubi minime, vel contrarium credebatur esse,vel de veritate maxime dubitabatur.
Sed hoc ipsum, alia quoque ratione sensiti manifesta , verum elle constat . Omnia enim opaca corpora colore aliquo sunt insecta . Color autem omnis est lux opacata, quod alias probabimus . Itaque cum Vni. uersum hunc terrestrem mundum color ob- uestiat, color autem omnis sit lucis&luminis proles, omnia quae in coloribus iacent; iacent etiam in lumine.